장음표시 사용
261쪽
storicis dicendi Caracterem, seu nyrum adhibeat, vitatis nominatim voeibus ijsdem,phrasibus &C. In alteram vesuti naturam prolixi rem Historiam immutet,ita ut haec solum videatur illi materiam suppeditasse. Emuletur Historici laudes , quas perpendat se maiores conlaqui posse in breui libello, quam alii in grandi volumine , liceteeteroqui valde commendabili. In huiusmodi Compendiario Sermone Laudabiles sunt breues quandoq; argutiae,sententiolae,non leuestainen, Epiphonemata occ laudaciu in his L.Furiu. Non inornata certe debet esse Breuitas Priam lecus teste Quintil. ob. Infimi.2. erit indocta. s. In describenda veluti Historia Exemplari, siue ex Exemplis. Primo illa sint vere sincera , ac selecta. Me do Ad quedam reuocentur capita Imo cla Latinorum .g. exempla eponantur a Gm eorum exemesis, Eccosiasticorum a Saeuiaritimo Regularis a Corico msacularium . Terιι Addantur Incisa , Epiphonemata&o Inter dum auaris uidentia, siue Enargia, siue illustris rerum explana tio in illorum narratione, quam maxime eluceat. 36. Dce Misso rica narratio Temporum ordinem desideret, non tamen illi ita est alliganda,ut nolceat interdum illa, quς minus temporibus Ogruunt, coniungere. Proiequatur Historicus inceptam rei gestinarrationem vique ad exitum non temporis seruato ordines; cum cognoscit, si alix inierantur narrationes , singulas fore amputatas, ac bi euibus quasi segmentis concisas,adeoq; Historiam non posse purum illud exhibere lumen , Quod ab ipsa exigitur; aut rationabilire suspica tu , lare velectoris animus vagetur, nec facile quae traduntur, animo consequa tur, atq; ex diuisione rerum perturbata mens jmperiectas , quasi mutilatas not tias ipsa sibi commodε, perfecteue referre non possit aut putat, diuita haud perinde comendanda nemoriae; faci ius enim
curuique et 'num cotracta species, quam diuisa temporibus,ocia
lis, animi', inheret. Nec Annalium etiam scriptores ab hoc abhorreant, si nonnullet ex his occurrant causis. Experientia quidem patet, plurium Historiarum lectorem cogi iterum recognoscere plurima , quae multo ante perlegit, ut lubicquentia culantecedentibus cognori iecit,uniuersamq; rei teriem' abeat perspectam dc dum ad res,quae nullam habent cum antecedent bus, vel c6sequentibus conexionem. mentis obtutum defigit, obliuiici priorum; imulque animum summam percipere voluptatem,eum totam rei faciem sibi ob oculos ha-
u --0ngruum , vel nece starium
Hillotacua amplectatur. I. Sit valde cautus in feredo de Acti ibas
quae' laudabit visuperabiles existimari queunt, ζα Tinsignificandva C c quid probet neque eni in illorum I id
262쪽
vel maior prudentia ex eventu , aut feliciori euentu , dijudicanda rMeminerit,saei Hosprenaηciare, qui ad pauca respiciunt,4 non nisomnibus perpensis sententiam ferendam ab aequo Iudice, qui non in
facies hominum respicere debet,nec esse acceptator personarum s.
Laudabile est, quando non habeat explorata Omnia rei gestae adiacentia, notanquam certos,sed tanquam probabiles, vel dubios animi sui sensus exponere. 38. Siquid falsum ab aliquo Historico naris ratum suerit, ad publicum confert bonum , ut alter Historicus illud corrigat, erroremq; manifestet. Imo sim istoricus ipse post Histo. riae editionem falsum quid protulisse ex inaduertetia etiam, minor'; tunc peritia c. ed ita ex malitia, vel culpabili negligentia an satia induerterit, errorem in secunda Omnino saltem editione corrigat Possunt quidem Historicae narrationes multa subsequentibus temporibus, nisi sincerae sint omnino, afferre praeiudicia Iurisdictioni nominatim Ecclesiasticae, ac Saeculari; maxime cum aliqui sagaces Viri,& ad suam Iurisdictionem amplificandam semper intenti,ex uno,uel altero actum possint iam praescribere &c. 3o cum Historicinoi museli inter Veraces antiquis tuerint habiti aeculis, eorumq; narrationibus a viris prudentibus habita fidei; non sine valde essi caci ratione , vel paris auctoritatis testimonio illorum nunc eludenda lides meque quia illorum narrationes viderentur minus fauere aliquoru in como dis praesentibus, vel Iurisdictioni praesesiti,ac recentiorum nonnullo rum sensibus,asserenauae est, iliis tanquain 'dus benevolis in quoddam hominus genus, haud praelianciam demin eorum narratio
bus. Probandus est primo hic animus infentus; ac deinde etiam probanduin falsa eos protulisse: nam cuilibet Historico verisi .na etiam narranti id potesset obijci, ad homine, ut dicitur, illis, qui Historiis cain afferrent narrationem pro sua iam antiqua Iumidictiones e. o. Quanam sint notoria, ac publica crimina Ioti plurimis ignota,ac in remotis patrata regionibus , quae sine ullo crunt ne interi Hstorijs
possitit, imb& debeant aliquando; amesemipubliea; Quae secreta, ad
quorum occultationem quilq. per e tenetur; a peritis Theologis Historicus intelligat. Si autem censeatur Probabilis lententia asserens,
Historico elὶ licitam narrationem etιam semipubucorum, dum aliquam utilitatem illa euent allatura, poterit Nec manifestare . Caueat ta in
mensemper, ne ex ulla narratione maiora sequantur per te incommoda, quam commoda; secus enim contra publicum bonum, quod Bistori perie intendit, peccaret. Non facile autem illis nomina intim, quorum cauta agitur, in hoc fdeis beat Pingi possunt, exaggerata incommoda. Nulla serme commoda videri queunt potiepraeponderare incommodo, quod Humanum genus uniuerium, ac
praesertim Christiana, Calliolicaq; Reipublica subiret, si Historici Ff α non
263쪽
non solum quid fas disere, sed etiam quid veri Uitisse, ae Publiei non
auderent. I. Nunquam Historicus, maxime inminoria uniuersali contexenda, habeat sibi propositum ullorum austoritatem, ues Iuris. dictionem declarare, multoq; minus amplificare plura, quae nostris gerantur , vel asserantur laeculis , ostendere conformia fuisse santiquioribus luta Nam facile narrationes illis repugnantes, aut sim lebit, aut quibusdam cauillationibus illas eludere conabitur. 62. N. mbnendum liorum vestgiis, qui gestas scribetes, siue Principe, siue a Sancto libru edunt, in quo decem v.g. blia hasce reserunt,quinquaginta vero c. argutiolas, sententiolasque nonnullas, ac similia Scriptionibus addita meta exponunt: hec cum sepissime puerilia sint, in tui a fit magnatibus, ac Sanetis,de quibus sermo debet esse grauis, sicut elocutionis ornatus. Soluta horum oratio, χ singulis non membris , sed frustis collata , structura carens, similisque a Quantas. lib. Inm e. I i. dicta Comentariis puerorum, in quos ea quae alijs declamantibus laudata sunt, regerunt, haud oratio re ipsa est dicenda, multoque minus Historicaa Huiusmodi scriptoribus omne ludi crumablet esse in pretio; solet esse gratissimum, quicquid Poeticum est, imb quicquid vix Poetis concessum. Quid quael magis iudici
inopem ostendit Historiae scriptorem, Quam alia, atq; alia eratιo, tam subito desinens,ut non breuis, sed abrupta sit; non desinens, sed cadens ubi minime expectes, relinquens; illis referta sententijs, ut post
Unam quamq; aliud sit initium rab hisce Scriptoribus, s enimuero,
petatur, non solum ullialia sint Historicae Artis precepta,ac nominatim illa, que ad vitas attinent, verum etiam 2 uanam sint laudabiles argutiae, ac lententiae, redum quonam reponendς in loco , ignorant ut plurimum saltem; imo saepe ignorant Quιdsit argutia, quid seu
untia. Horum lumina ingenij per similia lunt Cadelitibus Sicilis, ncivero fixis, aut errantibus suderibus. In oratione nominatim Eccle fastici sententiolas argutas, etiam in clausulis, damnat . Hieran Epis ad Pam ωNσοι. Huiuunodi scriptiones ad summum nomine Discursuum Academicorum decorentur, nullatenus Historiεe, aut Uiζ32. 3. Expediret, vi qui I istoriam uniuersalem cribit, in mis .g. libro repotieret, quae ad Italiam; in asio, quq ad rei patrias in aalio quae ad Galliam Sc in M, que ad Res Ecelesiasticas, in alis , quq adseculares Sta spectam Sic enim faciliorem, clariorem notitiam lector rerum acquiret, maguq, connexa erit Historicior tis. Solum tunc referenda serent illi,dum agit' .g. de Gallicis rebus, quae illis ex Hispanicis v. g. necessario adiuncta sunt cum ob vina res deceant virum Magnatem,ac vulgarem aberi Ugniuate Costitutum,ac Honori publicorum expertem, aba Pirum in cu arema
264쪽
Episeopu,alis Pontifice alae Pontifice; ut persona priuatam, alia ut public totius scilicet Eccle sie: Presidem; aba Principem,ut alios regentem, alia, proprios tantummodo moderantem motus c. habeat Historicus cognitionem virtutum maxime in unoquoque laudabilium, adeoq; vitiorum maxime vituperabilium , ut musit promerito numquemq; laudare,ac Vituperare. Ex his commemoranda que ad publicum bonum conducunt. Nuibus seruitio Principisse addicat Historicus,nec ab eo stipendium accipiat, longeq; ab auaritie crimine, Honorumq; cupiditate e si remotus nam secus precipuas Hiltoriae leges violabit. Priucιpum quidem, Magnarumque, eorumque praecipuorum Ministroru, Consiliarorumque; Illorum qui militibus praeruerunt in Bellis maxime cum summo imperio Sc. ac praecipue si hi casarem imitati Commentarios scribant, aut iubeant, etiam exacte illos scribi quod fecisse e recentioribus nominatim dicuntur,esen I. Emanue Dux Saba iudice, Marchio Ambrasus vinula celeberrimi exercituum Imperatores amicitia curanda ad exacti Erem rerum omnium notitiam assequendam. 6. Haud in en eorum amplectendus, qui toti serme sunt in narrandis Bellis, exercituum conluctibus, obsidionibus iarci vero in Consilijs, negotiorumqὲ Tractationibus, Causis memorabilium effectuum, quoscε-teroqui multi exponant&c multoq; minus eorum, quorum pricci pua ponitur opera in descriptionibus Vrbium, Prouinciarum, aera in milium. Hi omnes in iudicio peccant,& cotra Historiet finem; nam videntur habere sibi propositum potitis Desectationem, quam Utilitatem. I. Sila,mitandos proponat illos, qui ante caeteros multis es. feruntur laudibus, ut e Graecis Polibrum , qui non mus in Theorica, quam in praxi excelluit,tiremisum nobili uimum Historiae inter GrPcos Parentem appellatum, modoris,ac Tucididem e Latinis casarem, tum, curtium ex Italis Gulaciardinum, cardinatim Beutruolum, Aulistam . Nouerit tamen in eorum unoquoque aliqua minus laudari,
imo: aliqua vituperari, & unumquemq; etiam alteri in aliqua virtute excellere. Videtur Curtius manus accusari, quam quilibet alius. Quae in singulis laudabiliora ad imitationem proponenda Sallus snominatim accusatur de breuitate in verbis,no in rebus,de malignitatem Ciceronem,de nimietate in cocionibus,de abrupto loquendi genere, de obioletaru vocum via, earumqι nouationes deo cumis; de Car. 4ilmhus Insertis, ac presertunde obscuritate; & a nonnullis dicitur reponendus potius intermoralium,quam Historiarum strip. tores Magis Taetius reprehenditur: nam in illo aliqui deprehendunt mendacia; adulationes malignas interpretationes adeo exadris
deprauatiusiviorum descriptiones morum , ut non tam illos narrare squam docere videatur, ni am vero similium Prosecutionem ni
265쪽
miam sententiarum , sue praeceptorum frequentiam Poeticam orationem; obscuritatem, ac nominatim illam,quae verbis apertata occultos senius habet, & adeo frequentem , ut viri etiam in Latin's seriptoribus vertatissimi afferant se in illius lectione caligare. His addunt, Tacitum esse in delicij Hominibus. I. Natura sua acutis. . Ad obscuritatempronis , obtuso, hebetiquei genio ptaeditis, qui videra volunt intellios o quod acito delectentur sumq; se intelligere pri-seserant . . Recmutua,&-Hstrusa rimantibus , quibus vile videtur quicquid patet,in qui cum sntelligunt, a culmine tuo delectantur,
gari etae,iasi quasi audierint,aut legerint,sed quasi inuenerint. s. m. α=a scribacibus ; hi enim amant Tacitum, quoniam sibi videntur posse in eum Commentari, ac famam,lucrumq; eo modo parare . 6. Sententiarum,& frequentium amatoribus. . Curiosis simul,ac malevolis, siue malignis. . Ab omni penitus virtute desitum: Subiiciuntque ι Neminem ex Taeiti dimoue factum esse meliorem, aut etιam pruden. tiorem. Quae Omnia an vera sint,haud est in praesentia discutiendum. Satis sis Uerere; laudes,quae me tib Tacuo,tanquam Historico de M. rentur, aequiori iure debem Liuis,& Curtio qui preterea sunt optimi
lingue Latinae Auctores , qua quidem laus haud Tacito tribuenda. Addendum taliqui sunt nimis Tacuo insensi, sic alios esse nimis in illum beneuclos, hi aperta contra H storicam artem vitia in Tariis deprehensa, tanquam virtutes maximas Tacui cui etiam Principem lucum intermistoricos tribuunt publicant. Utvrum vituperabilis Ρobtice a Christianis moribus alienae,susmo non ascribatur De. quentiori illius Auctoris lectioni & coram Deo altem non luerint, vel tu turi sint poenas, qui plus quo illum commendarunt,commendantque. Haui priIcis temporibus fuit is de Tacito seruus,qui recentioribus nostris Ai astuti, mutiosep Genu cealeri poneat illi, qui voce Tacitum vituperare it, at callida illius cocilia equerentur, a Tacui lectio ite reuocare conarentur auos , ne ipsorum vertutia excol.
latione cuua Taetitia et is deprehenderetur Et hacq dem de ea aiunt quidam prudentes Viri A Nonnuuisquam maxune vitupcrari cuiuidam Hiltorici, lolitici libros, qui , si diligenter enimuero,cuoluantur, iniunt reprehensibiles, cuin ille loquatur ex iuppositione, ela Sapientis re ipsa Politic si, dum aliqui non possent, aut notalent adhibete media re verat ubico Tranquillitati Opportuna iug- gerere alia ad eamde: n conducentia i que dicet vituperabilia per c, ex luppositione possunt elle laudabilia , cum laudabile sit e duobus malis minus eligeres: Sic uim & Medici extremis malis extrema, periculola, dubia adhibent medica inenta cum caeteroqui ex Artis, ut sc praescripto illa non orent adhibenda. 48. rariptis potius, quam Exemplis in icribenda Huloria te conformet illius scriptor Isi Dj9 ljgeo' Cooste
266쪽
xum,4 saltem precipuorum, lex serme stabilis est; ista, ut pote vo. luntaria , inconstantiae obnoxia sunt. Praecepta quidem simul , de exempla antiquorum, si haec non sint legitime reprehensa, prae oculis habenda. Cum dubia sunt,uel vere probabilia Historicae Artis pre ἀeepta quorum certitudo,ac probabilitas maiora fine illius proximo dimetienda,unaque significatione vocis Historiae tali Orationi, sue Sermoni a sapientibus viris imposita , sed primario nam haec vox Historia sumi potest presse, late, pmprie, impropriε, abusive&c. Poterit se illis vere probabilibus, aut probabilioribus cum laude co. formare Historiae scriptor. Praeter multa ab Historiarum scriptoribus, ac nominatim peritissimo Pesibio, Historicae artis praecepta Historiis ipsis inserta praeter multa indicata a Diony. Aliearn de Hist. Tucid ep. ad Pomp. ad Tuber ac in lud.Uct. Scrip. qui scripsit
Antiquit Raman. lib. II. a Plutar de malign. Her . Ex antiquioribus Lucianus praeclarissima edidit de Histor Senian. Recentioribus tradunt illa Patritius, Viperanus, Benius, Fostella, Barbarus,secus. Roubortetas, eualij recensiti in libro, cui Titulus, Penus Artuitora Leposteriori b. Strata in Prolus. Vobius in Inst. Μ cardus in .Tractatibus valde eruditisci reues, dili, cidos ac satis accuratos demit Oma venetiis anno Iclo . apud Io: Baptistam Ooltum vulgauit libros duos Thomas Bonius, Lucensis Ciuis, Acade nicus Romanus, Academiae Ciuium Venetorum Rector, Sacrae Theologiae Doctor Qui enimuero lectu dignissim . 39. Ut quis cum fuctu congruom storias Iegat. 1. Haud eas legat temporis fallendi, aut otii quasi negotiosi reddendi caula nec ut stylum , elocutionemq; discat, nec ut eruditio. nes Observet nec ut inepta quaedam, acridicula, ac nullius ponderis
colligata Sed ut e. ιιιιicli lcat, Qua 4bi amplectenda , Qua vitanda; adeoq; ad alienas virtutes vitam ornet, componat; U ex prater intis rebus Optima rerum gerendarum documenta hauriat,4 ex ijs suin turarum rerum exempla praecognoscat; adeoque instar fabulosi Bi- frontis Iani iraeterit sciat,& futura prouideat. 2. Indicem habeat celibem notum omnium Historicorum; Tum eorum , qui Valuerialem , Tum eorum qui particularium prouinciarum, imo& Ciuitatum Historialia conicta plerunt, cum annis in quibus, Principibus iubqu bus illi floruerunt, singulorumq; notis moribus. Utinam aliquis linita retur Oogenem Laertium in itis Philosophorum Historicorum saltem illulirium omnium mores fideliter referens. Ex his autem Ueraciores seligat; quos cilicet, nouerit fuisse bene mota geratos, nOblli Orcos genere, vel laltem non sordido; ciandidis moribuS egentem in fabula, aut adulationi, aut callidis quibuidam artibus dedi I nee fortunis, honoribusq; destitutos, nec illis valde an uentes , cum primamn viris c. niuetudinem quidem habuisse, sed non intimas in
267쪽
avaritiae crimine fuisse remotissimos, nec pepercisse sumptibus in
Seripturis, literis, alijsque similibus fideliter conscriptis undequaque
colligendis, plurimas peragrasse Ciuitates, vel Prouincias, ac eas nominatim, quarum Hillariam scripsit habuisse fideles per diuersa loca rerum obseruatores res maxime suo tempore gestas, nec de rebus ade, vel a suis, siue amicissimis, siue ciuibus c. gestis conscrip ssse ac denique minorem gratiae, simultatis, minores animi perturbationes ex communi Sapientum, prudentumque suffragio exhi- huisse c. 3. Epuomen aliquaminiueualem cocinnam rerum omnium
gestarum a mundi exordio ad nostra usque Tempora, iis que ad cosemographiam, & chymologiam maxime spectant, peculiariter animaduersis, euoluat prius ac postea Ηιnoriam sacram , deinde a Gν quibus cum nulla apud eos tuerit olim Historiarum Annotatio, mi nor habenda fides tum a manis, ac postremo ab alijs ex ord ne,
edita selectiores Coiniat, quae diuersi Historici de re eadem co- scripserunt: Tum ut exactiorem illius assequatur cognitionem: nam unus saepe addit ab alio omissa: Tum ut in quibus consentiant, ita selitiantque,animaduertat: pret stetque fidem maiorem,vel minorem, cuique promerito. s. Frate I in Nataratra kdulo obseruet Res Politicas, ira Militares, Res probe, ac improbe factas , νιcipuasque
memora bilium effectuum causas, cum Omnibus antecedentibus,con-
comitantibus , ac subsequentibus Adiata reuocari potest animaduersio conuenientiae, disconuenientiae morum, consuetudinum, legum&c tum Dueriarum nationum, tum Succedentium temporum, tum eiusdem Civitatis, ac Nationis hominum Labente et Her
Ducum in Bellis: Populorum, imo Populi eiusdem Regiminis rReligionis in Deum: Educationis Puerorum, ac Iuuenum et Peritia: in liberalibus Disciplinis&c. . Navid cursim Historiam perlegat. Multa quidem non multam exigunt edulitatem, ut sunt descriptiones quedam δε illarius ad Historie ornatum conferre, aut ad D lectationem tantummodo inserta fuisse videntur. At nonnullet non solum Historie, ut quet breuiori ac reconditiori stylo , verum etiam illustres narrationes repetitam, attentamque exigunt lectionem, ut omnia illis adiacentia perfecte intelligantur , firmiterque memoriemandetitur. 7. cum nauius homini. AEtas satis sit ad vel tertiam Haioriarum partum, quς conscriptς iunt, legendam, licet perpetuo in hoc versaretur studio, preter cleberrimas quasdam euoluat tantum v.g. quae ad Graeco. Vel quae ad Romanos , vel quq ad Ecclesasticos tantum, vel que adseculares solummodo , vel que ad Italos, aut impanos, aut Germanos, aut Gallos&c spectant;
Lauuem enim, ingenivm merito consequetur , qui esset in harum
268쪽
unaquaque versatilissmus , licet ayiarum mediocrem, aut leuemo ratiam haberet. Nunquam vero omitor H storias vide uina. tione ac Patria praeci Due conscriptae uni neque enim par vilis uti ut exterus illaruni sit peritior Imo cui nn multis Ciuiratibus earurn Historie, quae a multis .iam doq; lci tae lunt, in Archiuis , apud quoidam priuatos Ciues eiu Gaur, quae ullis e causis , liret fideliter scriptae,no vulgate lunt, eas curet Ciuisquilibet eruditus legere. Qui domicilium quoque aliqua in Urbe figit, licet aduena, it..us Vrbis, ac Nationis, apud quam degit, oc primatas praecipue, volutet Hillo. rias sic enim Ciuibus illis quoque ac Populis mag gratu eu .idet. 8. Eamdem prole quatur ex ordine Hilloriae lectionem, qua tamen ne sit nimis assiduus quae legit, ecum: neditetur postea 4 al quando etiam praeclariora adnotet, alta voce etiam lecta proserat, cum
alijs conferat, aliaq; praestet, que m ne ea ode Libios tegente Leta sunt. Qui bas nic addendum : Cum quaedam siuem sto a. , siue alium queualibet librum a Viro maxune sapiente , ac prudente crip
tum legenti Occurrere pollini, que cur ibi scripta, aut Hilerta fuerint, non appareat lectori caetera erudito, & vix quaedam in tela bilia iasnt, nec illa olcitanter , aut incuria Medium in pol tu Scum anima
duersione ibi reposita fuiste abique dubio sit existimandum illorum quidem notitia curanda ab Auctores, vel ab ilia, qui cum illo amiliaritatem habent, aut habuerunt. Pr uidi enim scriptores nonnulla quandoque, opportuna interunt libris, quae nolunt clare explicanda, nec cuique patere debent licet publica mim rerum comoe jsrat: Olcriptorum cum illorum seni uinousit esse mansies i. Quare Hiis
sorici, cuiuiq alterius celebris Scriptoris ita omnis lectari pro viribus debet elle mani selia , ad sti enim , suorumq, Da sensionen , presertim si iniuria publica tuerit illata, quaedam ex occasione poterit 1 suo me apponet quorum haud congrua malle que urn 3litiam, nisi nouerit eum habere aemulos, aut habui Ile invidos, Obdr c tores, detractores,eolque non vulgaris cond: tionis homi laesae c. I qvis e-νoιegat Histonas ad linguam Latinam educendam Animaduertat; Tum quinam fuerit Hutorici AE turis Aurea , Quinam Arvintra circ. Tum . quam in unoqει Uq; fuerint reprobata etia in ad Llina in pectantia litiguam. Tum noli in omnibus in oratoria, uoluta qualus Oratione elle laudabilem eorum imitationem : Historicus enim itylus propria elocutionis mitrumenta habet ideoq; nu aquam in i ii .
torica arte dicetur praecellere, qui haud nouerit rem in Aco, Ut a torio, ac Historico stylo cnarrare; ., tun hoc quidem
269쪽
vel ad aucupandam sibi glorioiam ex rein tum gestarum narratione v ad imitanda scelera α His florias perlege
270쪽
GABRIELI, FRANCISCO, LEONI, AC BERNARDO
Ob Vitae Probitatem Miramq; in omnes, Sed maxime in Conciues suos,
Singularem in Familiae suae Regimine
Negocijs Aggrediendis, Piosequendis, Conficiendis
Solertiam, necnon Eximiam integritatem Animaduersiones Quinquaginta PRO GRAMMATICAE AC LATINAE LINGUESTUDIOSO