장음표시 사용
21쪽
In fluxum principii intrinseci, neppe voluntatis ', & in
concμ piscentiam, ac ignorantiam i quia tollunt , i vel ni linquiit cognitionem . . fΩ IAER. a. , or quotvtix sie violentia I,
RES P. Violentia in genere est id, quod est a principi αextrinseco, passu, id est , voluntate nihiI conserente; &est triplex: s cilicet positiva, contraria, & negativa. violentia postiva , quae est absoluta , vel stricte dicta , est
ea, ἡ fit a principio extrinseco totis viribus resistente passo. Contraria est ea, quap fit contra inclistationein vo luntatis, ipsa tamen, totis viribus non resistente . Nega tiva est ea, quae non est contra, deque iuxta inclinati nem voluntatis , sed negative tantum se circa oblectunt hahentis . 3. 2vid, quotvtix sit Metus REs P. Metus, est passo orta ex apprehensione mali futuri, & imminentis; & est duplex: gravis, & levis. Me
tus levis, est quando timetur malum levς, Vel etiam gra 've; attamen veris militer non imminens. Metus gravis est quando timetur malum grave imminens . Metus graia vis , alius est gravis absolute , qui etiam cadens in ennia stantem virum dicitur, qui ex apprehensione alicujus mali per se gravis oritur, quo. etiam vir const*ns moveri solet; talis est metus mortis, mutilationis, longi carceris, exilii, oppressionis honestae foeminae amissionis omnium bonorum, status, famae dcc. dummodo metum incutiens, r. fit potens ι 2. ut credatur malimi prob/biliter exequi. 3. ut timens non possit res stere. Alius est metus respective gravis, quo timetur. malum non pςr se grave , sed tantum respective ad fragibilitatem personae, quo vir e stans quidem nori moveretur , merito. tamen Armidandum apparet personis natura tinxi is, quales sunt forminae , senes, pueri , &c. ad nunc merito, Videtur revocandus metus reverentialis, seu ti inor habendi parentem, aut superiorem diu, ac graviter offensos, maxime si praecesserint verbera , aut minae rigidae tractationis .' 4. sit concuρiscentia , is quotu=sex , RES P. Concupiscentia hic sumitur pro. passioni ,us, de definitur: motus appetitus sensibilis ex apprehensione boni dc mali sensibilis oriens eum aliqua corporis alteratione ; V. g. vultus, vocis, &c. ut patet in ira, ac gaudio,
vi sunt undecim , sex appetitus concupiscibilis , qui ver satur
22쪽
atur circa honum prosequendum , & malum fugiendum' simpliciter : nempe desiderium , gaudium , amor, dolor, fuga, odium. Et quinque appetitus irascibilis, qui versatur circa bonum prosequendum , dc malum fugiendum, cum aliqua difficultate , nimirum spes, audacia , desperatio , timor, ira. Concupiscentia , alia est antecedens, quae Praecedit voIuntatis consensum , quem allicit i alia cons uens, quae excitatur, seu imperatur a voluntate. Ω R. s. aeuid, Potu=lax sit ignorantia λRES P. Ignorantia stritae, est carentia scientiae debitae. Alia est juris, qua lex, vel praeceptum ignoraturit via Dan assinitas sit impedimentum matrimonii. Alia facti, qua aliquod factum, aut facti circumstantia ignoratur , v. g. an uxor sit amnis. Ignorantia alia est in vincibilis , quae adhibita sussicienti diligentia non potuit vincto Alia antecedens, quae omnino antecedit consensum voluntatis, ita ut nullo modo sit volita, ct tamen est causa volendi id , quod sciens non vellat. Differt ab invincibili ; quia non omnis invincibilis est causa volendi id, quod sciens non vellet - Alia concomitans , quae concomitatur effectum , non tamen est ipsius causa; quia adhuc fieret, si abesset, sic ignorans occidens inimicum, eum sciens tamen occidisset. Alia vincibilis, quae potuit ac debuit vinci, nempe studio, ac diligentia.. Alia consequens, quaT sequitur voluntatem, &est volita directe j vel in directe in sua causa ; dissere a vincibili quia est causa , cur ahquid sit, non vero semper vincibilis. Et est duplex nemi elata, qua quis. expresse vult ignorare, ut liberius, peccet . Et crassa seu supina, qua quis negligit scire, quae potest , ac tenetur scire, & est gravis, vel levis pro gravitate , vel levitate diligentiae omissae. SVAER. 6.. Leuid , in uoluplex sit ignorantia mere a sualis e RESP. Ignorantia mere actualis , est carentia actualis cognitionis rei alias notae. ; & est triplex o videlicet, a. Inadvertentiae, quae est privatio attentionis actualis . 2. Inconsideratio , quae est privatio' debitae inspectionis.. oblivio, quae est privatio recordationis rei alias cognitae,
di potest esse vincibilia ,. & iuvincibilis; est invincibilis ,
quando non potuit, nec debuit vitaria quando nimirum nulla notitia majoris advertentix , vel considerationis adhibendae, vel ratio dubitandi occurrerit; est vero vinctia
iis, in quattruplici casu; r. Cum agens advertit opus, ' Λ 4 quod
23쪽
quod aggreditur, plus mereri attentionis , vel confideraritio his, quam ad hil. t. 1. Cum agens vult aliud, quod cum seria rei faciendae consideratione cohaerere nequita, V. g. studere, dum audit missam. 3. Cum se non exuat desectu advertentiam , vel considerationem impediente; v. g. Praecipitatione , negligentia in agendo, dcc. 4. Cum quis non adhibet moralem diligentiam, quam videlicet vir prudens in tuis negotiis adhibere selet. Ω ER. 7. Ruotvlici modo Dx naturalis considerari possit RES P. Lex naturalis potest considerati tripliciter . r.
Quoad prima principia, & universalissima , v. g. bonum eii amandum; malum fugiendum; quod tibi fieri non vis, alteri ne seceris. a. . quoad proximas conclusiones , quae ex primis principiis facili discursu deducuntur ; ut non
occides, non moechaberis. 3. Quoad conclusiones remotas,
quae non nisi longo, & dissicili discursu ex primis principiis deducuntur; ut quidam contractus usurarii dcc.
AEGER. 3. Ruomodo violentia tollat voluntarium l-Dieo. violentia positiva, seu absoluta fimpliciter tollit
voluntarium, & excusat a peccato ; contraria illud minuit , ac peccati malitiam in eadem specie; negativa v aro non minuit, sed causat voluntarium negativum, quan . do nimirum potest, & tenetur postive res flere , ut in materia luxuriae; quia violentia positiva omnino tollit influxum volu hiatis, & contraria minuit, non vero negativa . Nec potest violentia in serri voluntati, quoad actus elicitos; quia sunt essentialiter a principio intrinseco, nempe voluntate, & sunt ipfius inclinatio in suum objectum I bene autem quoad actus imperatos ; quia possunt vi promoveri, vel impediri contra voluntatis imperium. HIne I. Non peccat mulier interius , exteriusque stupratori totis viribus resiliens; bene autem, si selum interius resistat, vel exterius; sed non totis viribus fugiendo, repugnando, clamando, etiam cum famae , ac vitae periculo, si esset periculum tonsensus, & spes evasionis: quia est intrinsece malum. Non tenetur tamen clamare cum periculo vitae, ac famae secluso periculo consensus, vel si non esset spes evasionis , nec occidere invasorem imo nec licet eum occidere L S. Aug. vid. de restit. 2. Non excusatur a mortali , pravis cogitationibus , vel
motibus carnis non postive resistens ad alia se divertendo quam Primum eorum, ac periculi cognitionem h
24쪽
QUAESTIO 1. . DE IMULUNTARII. y
bet; quia potest , ac tenetur ob periculum consensiis reis
sistere. Ω I R. 9. Quomodo metus tollae voluntarium λ. ian. . Metus etiam gravis, si rationem non omnino eonis
turbet , non tollit voluntarium s quia adhuc fit a principio intrinseco; minuit tamen voluntarium, & facit invo-Iuntarium secundum quid λ quia est contra inclinationem voluntatis; & excusat a recato. I. In praeceptis humanis civilibus. a. In ecclesiasticis . 3. In divinis positivis , seclum contemptu fidei, scandalo , ae maximo reipublicae damno ; quia legislator cum gravi metu non intendit obligare . Non vero excusat in Praeceptis divinis negativis , di naturalibus , quarum tra nigrossio est intrinsece mala. quia nullo fine cohonestari potest: talia sunt mendacium, homicidium, blasphemia, perjurium , adulterium , Arnicatio. Metus levis autem minuit peccatum in eadem spe cie; quia etiam minuit voluntarium. Himera peccato excusantur. s. Ex metu mortis fugiens,& fugiendσ non solvens vectigalia . 2. Celebrans non jejunus, vel cum censura ι aut sine vestimentis sacris, consciens sacrameaea in materia dubia . communicans cum excommunicato non tollerato. 3. Sabbatum solvens I ma, teriali tex peccato cooperans, v. g. admovendo furi scalamparato ad furandum, sternendo lectum meretrici , dando ensem parato ad occidendum . Valent. Tann. Θ alm Quia non ad malum perpetrandum , sed ad vitam salvandam fiunt. Non tamen suificit ad similia metus levis, v. g. ne servus ab hero male tractetur, torvis oculis aspiciatur, e 'domo cum notabili damno ejiciatur . Innoc. XI. i. cmn. prop. II. nec excusatur , qui ad salvandam vitam mentitur , ex metu mortis occidit innocentem , blasphemat , perjurat , adulterat , fornicatur &c. quia sunt intrinsece mala. Nec excusatur celebrans vestibus nimium sordidis, 'vel in calice nimis immundo . Car. a Crem. quia magia esset irreverentia, quae videtur intrinsece mala. Nec miles derelinquens excubias cum magno communitatis dam Bo nec legem transgrediens, vel illius transgressionem simulans cum Randalo; nec dans simulate absolutionem indisposto. Innocent. XL in damu . propos 29. nec baptismum urgente praecepto , vel extrema necessitate suscipere , vel conserre omittens , etiamsi adultus de contritione moralirer esset certus . into, licet aliqui alii sint contrarii , quia
25쪽
quia se , vel proximum periculo aeternae damnationis e poneret dc in tali necessitate medium certum probabili via
I . Ac me us irritet ean tractum
Diso . Metus qualiscunque , si rationem non omnino conturbet, non irritat Contractum , sed metu etiam gravi initus, jure naturae est validus; quia est voluntarius: potest tamen rescindi ab eo, qui passus est injuriam propria auctoritate, vel ope judicis ; si a. ex metu gravi ; a. ad
exto uendum consensum ', 3. a causa libera ; 4. injuste incusso sit initus et teneturque injuste eum incutiens , injuste acquisita restituere & resarcire damnum , quia ait xi facit injuriam . Contractus vero ex metu levi , vel etiam precibus nimium importunis initus, irritari potest , saltem in sero conscientiae , dummodo metus vere sit causa contractus, dc alias conditiones supradictas habeat 3 si in men contractus juramento essent firmati , debet prius j ramentum relaxari ab Episcopo , vel ab alio, habente potestatem
Hinc I. Metu naufragii vovens religionem, tenetur iulam ingredi quia non est a causa libera . a. Transiens sylvam metu latronum promittens socio centum taleros , ne eum derelinquat , tenetur eos selvere ἱ uuia non est incussus in hunc sirem. 3. Maritus minans adultero , vel
stupratori filiae suae, accusationem, nisi solvat mille libellas pro injuria , & damno , potest illas retinere a quia metus non est injustus I modo satisfactio petitae proporti nata si injuriae, ae damno; sc etiam sponsus, de
aliquando justecompelluntur metu censurarum, dc aliamin poenarum ad contrahendum matrimonium promissum. II. An nulli contractus , ex motu. guivi initi , sinti a sura. positivo invalid; λ imeo .. Licet omnes contractus ex metu, etiam gravi inuti ,. jure naturae sint validi ι sequentes. tamen ipso jure Dsitivo sunt irriti: nimirum x.. Contractus matrimoniales , etiam juramento firmati .. a. Dotis promissio , & solutio . 3. Uota etiam solemnia. 4. Bonorum Ecclesiasticorum promissio, ac solutio . s. Absolutioe, vel revocatio excommunicationis, suspensonis, & interdicti . 6. Auctoritas i toris extorta . 7. Remissio. debiti. g. Lmatum , ac testamentuM . p. Iurisdictio , quam partes dist judici . xo.
26쪽
preces nimium importunas initi in sero saltem eon stientiae rescindi possunt , excepto matrimonio , voto solemni, dc ordine; qui in re tanti momenti , ex ejus irritatione innumera gravia incommod essent secutura , &metus levis merito repelli dinuisset.
12. Luomodo eoneupiscentia tollat voluntarium Dies. Coneu scentia ante ens ex una parte auget V Iuntarium quia majori fit cognitione s ac Propensione a
petitus sensitivi voluntatem vehementissime fixum trahentis, & ex altera parte minuit ; quia minori fit crenitione intellectus , ac deliberatione voluntatis i ideoque minuit liberum, de peccatum, dc aliquando omnino tollit ;quia aliquando usu rationis etiam omnino privat. Concupiscentia vero consequens auget voluntarium, ac liberum
saltem moraliter, ac proinde etiam γccati malitiam; quia majori nisu insequitur objectum .pravum, excitando in se neu piscentiam, vel pravos se vendo habitus in maliam. Hine a. Motus, qui primo primi dicuntur, qui sine rationis advertentia , Ac voluntatis consensu exurgunt , ut motus irae , vel etiam occisio ex improvisa , dc gravi 4njuria exorta, non supt peccata. a. Motus: secundo Primi, ad quos advertit ratio , dc voluntas consentit , minuunt peccatum aliquando in eadem specie peccati mortalis, r manente nimirum plena advertentia.& consensu ι aliquand minuunt, ita , ut ex mortali fiat venia e , deficiente videlicet plena advertentia , & consensu. 3. Peccata ex concupistentia consequente , vel habitu sponte nutrito sunt graviora; econtra ex habitu involimtario sunt levi in pro qualitate advertentiae, dc consensus et 3. malis istar ignorantia
meo. Datur ignorantia invincibilis facti, ae iuris possinti vi , non solum hum i , dc divini , ac mysteriorum s.
dei , etiam necessariorum necessitate medii ; quix multis non sunt sufficienter annuntiata; sed etiam juris naturalis quoad concha sones remotas ; quia viri etiam doctissimi e sancti de litis dissentiunt non vero circa Prima Pri et pia , Ac conchasiones eorum p ximas; quia Prima principia sunt per so nota , dc proximae eorum conclutiones sicili discursu agnosci possunt ..
Dieo . Ignorantia antecedens, ac in vincibilis elim Iuris a turalia tollit voluntarium simpliciter, dc ab omni ex cusat
27쪽
cusat Decato; quia sit sine cognitione, dc Inelinations
voluntatis in malum. Ignorantia vincibilis affectata voluntarium, dc peccatum auget; quia maiori sit deliberati ne, dc asses liberius peccandi; crassa vero, seu supinae Voluntarium, ac peccatum in eadem specie minuit; quia est aliquo modo contra voluntatis inclinationem, dc ea absente, malum non fieret. Ignorantia concomitans, nec voluntarium facit; quia fit sne cognitione, nec in volu notarium saltem postive vel contrarie; quia non fit contra voluntatis inclinationem, sed involuntarium negat iisve; quia fit sine cognitione requisita ad voluntarium: est tamen peccaminosia propter pravum affectum, dc malitiam ignorantiam concomitantem. i mistas Non imputatur medico non conducto, vel conasessario &e. desectus In suis officiis commissi diligentiam moralem in iis, vel pro. scientia requis in adhibentibus, quam nimirum homo prudens in suis negotiis adhibere se Iet, .et majori diligentia illos evitare potuissent, quam
nemo , nisi ex contractu pretio eonductus, adhibere teneatur; nec summam, quae solum ex conventione, vel in re
summam diligentiam exigente , impendi debet. Vide de
Contr. - imputantur Vero moralem omittentibus. g. incia
dens eum ignorantia concomitante inimicum pro sera, licet ob malum affectum graviter peccare possit, non tamen est reus homicidii, nec incurrit censuras somicidio aen nexas; quia opus externum, cum non sit praecognitum, non est voluntarium. 3. Expresse non assistens Missae parochiali, ne ieiunii promulgationem audiat, non jejunando gravius peccat. 4. Ignorantes censuras etiam cul pabiliter, ignorantia crassa, seu supina, eas non incuriarunt, si snt contra temerarie, vel audacter transgredientes latae; quia non censentur temerarii, vel audaces; bene autem, si ignorantia sit affectata; nec in conse mone addendus peccatum esse ex ignorantia commissum; quia non addit novam speciem, nec notabiliter aggravat.
Dieo. Ignorantia mere actualis , vidplicet inadvertentia, In consideratio, & oblivio, si sint invincibiles, tollunt voluntarium, dc excusant a peccato; quia cognitionem ad voluntarium essentialiter requisitam excludunt; si vero sne vincibiles, minuunt tantum voluntarium. oc peccatum in ea dem
28쪽
dem specie,vel in diversa pro qualitate negligentiae commissa
mne I. Non peccat die Veneris manducans carnes, vel partem ossicii omittens, nulla occurrente cognitione jejunii, vel dubio obligationis nondum satisfactae s peccat vero in utroque . casu occurrente aliqua obscura jejunii notitia, vel dubio obligationis breviarii non satisfactae, eoque non prudenter deposto. a. Non excusantur MMici, λdvocati, Iudices &c. siepius experti, nimia sua praecipitatione, vo negligentia, grave proximo evenisse dam- . num, non exuendo se talibus desea ibus: Quia inconside irrutio . dc inad vertentia, quibus damnum insertur, POl- sunt, & debent vinci .
mTITRTTIR. Θ quotvlex se libertas RESP. T Ibertas in genere, est immunitas a servitute, Ac praecipue dividitur in libertatem a coactione, seu spontane itatis, quae est immunitas ab omni violentia contra voluntatis propensionem ab extrinseco illata; uvamor beatorum dc in libertatem a necessitate simplici quae etiam electionis, indifferentiae, seu arbitrii dicitur,& est , potentia activa, quae positis omnibus ad agendum, requisitis potest ex se agere, Vel non agere, vel ponere contrarium, aut quid aliud non oppositum. Unde libertas indifferentiae triplex est, nempe contradictionis, vel exercitii, quae est potentia agendi, vel non agendi, ut amandi, Vel non amandi; & contrarietatis, seu specificationis, quae est potentia agendi, vel ponendi contrarium,
ut amandi, vel odio habendi; & disparitatis, quae est
potentia hoc, vebillud agendi, sed, non contrarium; ut amandi, vel studiendi, non vere odio habendi. Sola libertas contradictionis est essentialis, non vero contrarietatis, vel disparitatis. z. , is quotvlex sit neeessitas ΤRES P. Necessitas opponitur libertati, & est determinatio ad unum . Alia est antecedens, seu absoluta, quae rationis , ac voluntatis usum antecedit, quae etiam conse
29쪽
huentis dicitur. Alia consequens, quae liberam voluntatis determinationem inuitur, quae etiam necessitas con sequentiae vocatar. Alia. specificationis, quae determinacvoluntatem ad unum; ita, ut non possit serri in oppositum, v. g. ad bonum; ita ut non possit velle malum. Alia exercitii, quae determinat voluntatem ad actum, ita ut ab eo non possit abstinere. Alia physica; quae . deter minat voluntatem ad unum, ita, ut hic, ct nutic non possit velle aliud: Alia moralis, quae deterrituat voluntatem ad unum, ita ut sine magna dissicultate non possit velle aliud ; uti eIt inveterata consuetudo. Ω IAER'. 3: Ωualis detur In Lomina liberta, Diso. Datur in. homine, etiam in statu naturae lapsae, vera libertas ad sonum, & malum, non solum a coactione, sed etiam a necessitate simplici, quae etiam ad merendum; dc demerendum in eodem statu nati irae lapsanrequiritur; nec lassicit libertas a coactione: ita fides docet contra Luth. & Ians. Potentia tamen peccandi, seu libertas contrarietatis non est de esitantia, quia Christus suit essentialiter liber; & tamen impeccabilis; pertinet autem ad statum hominis puri, & viatoris; quia ante hominem vita, & mors, bonum, dc malum ό quod placuerit ei, dabitur illi. Eceles. I s. nec voluntas necessario sequitur judicium intellectus praetice practicum, alias non esset libera, positis omnibus ad agendum requistis.
DE MORALITATE ACTUUM HUMANORUM.
aerAERIT R. i. 2uid , quot uplex sie moralitas actuum
roralitas actuum humanorum est dirigibilitas 1V1 actus liberi ad suam regulam; actus vero moralis est actus humanus consormis, vel deformis, regulis morum, & est triplex species moralitatis: videlicet I. Bonitas, quae.est conformitas actus cum regulis morum quoad objectum, finem, & circumstantias. a. Malitia squae
30쪽
quae est deformitas actus cum iisdem regulis motum squoad objectum vel quoad finem, vel quoad circumstanistias, ita, ut si deficiat in uno, malus sit, juxta illud B.
Dionysii axiomae bonum ex Iotegra malun. ex quolibet def/eyu . . Indisserentia, quae est actus nec bonus,
nec malus Horaliter, vel in specie, id est iii ordine ad obiectum s aius ι seu individuo, id est in ordine ad
finem, d circumsta istias consideratus . . Ω AER. i. g uid; is quot sint principia moralitatis . RES P. Principia moralitatis, sunt id ; a quo actus --nus, aut Halus dicitur . Alia sunt intrinseca: videlicet objectum; finis; dc circumstantiae. Alia extritiseca, quae regulae moralitatis dicuntur: & sunt natura rationalis prout rationalis et lex aeterna, lex naturalis, recta ratio, & conscientia. Natura rationalis, prout rationalis est, ipsa est natura ; prout est intellectiva, volitiva, relibera. Leit aeterna eli ipsa voluntas Dei, qua aliquid a nobis vult fieri, aut omitti . Lex naturalis est ipsa lex aeterna, prout nobis per rectam rationem intimata ; depromulgata est. Recta ratio est judicium intellectus a cognitione legis aeternae derivatum, dictans in communi, quid bonum, aut malum str quatenus autem cuique, consideratis omnibus circumstantiis, in particulari dictat, quid agendum sit, conscientia dicitur, de qua infra. ae LMR. 3. Abia spe obseaum , finis , ciνeumst stia RES P. I. Objectum hic sumitur pro eo, quod petiti ris, & per se actu attingitur, prout a fine, ac circumstantiis distinguitur& potest concipi secunὸ uni suum eia se physicum, nempe secundum se materialiter consider tum, vel secundum suum esse morale, i est, prout est eonforme, vel desorme regulis morum. I. Finis est id, eujus gratia aliquid fit, & est duplex: alius enim est i trinsecus, 1eu operis, in quem opus tendit ex natura sua , se finis elemos nae est suble vatio pauperis. Alius intrinsecus, seu operantis , quem operans ubi Proponit; V. I, satisfastionem pro incatis per elemosinam. 1. Circumstantia dennitur a S. Thoma: accidens actum humanum circumstans. Alia est speciem mutans quae novam actui addit speciem, quod fit in duplici casu . r. Oliando actus propter aliquam cireum stantiam opponitur Pievi viritati , vel praecepto, cui sine illa non opponereiatur, ut occisio in Ecclesia facta. t. Quando actus eidem