장음표시 사용
41쪽
tio suadens de illiceitate actus , tanquam male sun daturndeponi debet . Innae. III. a. in dubio positivo melior est conditio possidentis in materia justitiae. Reg. 63. Iuris. 3. pro eo standum est, pro quo stat praesumptio, pro eo VC-xo stat praesumptio, quod verisimilius, vel plerumque fieri consuevit. Reg. 23. Iur. 4. Si ex neutra parte stat proD-
sumptio, tutior pars est eligenda. In Iure Tourn. ΩLAER. 6. An illis regula: melior est conditio possideratis , solum valeat in materia justitia 'Dieo. Regula juris: i dubiis melior est eanditio pes en
ii, , solum valet in materia justitiae ad prudenter dePonendum dubium positivum; quia solum in materia justitiae alia adhuc regula praesumptionis adjuvatur , Res enim apud suum, & non alienum dominum , ut pcopria servari silet ; non Vero valet in alia materia . quando possessiosare videtur pro libertate ; sed ex neutra parte stante praesumptione , tutior pars est eligenda quia occurrente dubio positivo , non accedente praesti mptione , non stat possessio re ipsa pro ii ate magis, quam pro lege. Nam iuxta adversarios : possessio stat pro lege , quando lex ethcerta, ct incertum . an sit abrogata : ct stat pro liberta ate , quando libertas est certa , ct incertum , & dubium est, an dege, Vel voto obligetur; atqui, occurrente dubio positivo i an voverit castitatem ; vel an lege jejunii obligetur, libertas non est certa, sed dubia; dubitando enim , an voverit castitatem , dubitatur , an habeat libertatem
nubendi; dubitando, an lege jejunii obligetur, dubitatur, an libertatem non jejunandi habeat ; ergo possessio non stat pro libertate , sed potius contra ipsa praesumptio ;quia nemo dubitare solet, quando certa est libertas.
Hrne x. Inserunt auctores in materia justitia . r. Si facta debita inquisitione dubitetur, an ager bona fide posse sus sit proprius, praesumitur proprius, & potest retineri: quia praesumitur , esse possidentis , si notabiliter probabilius sit, esse alienum, debet rest itui; vel saltem pars pretii pro qualitate dubii , quia non est par utrobique causa, quam Sualitatem regula juris suppWum .& plus debetur possessori probabitori , quam probi . . Apud Paul.
Luge. Σ. Dubitans , an debitum solverit , si si certum ,
tuetur totum solvere ; quia possessio stat pro debito ; si
etias creditor dubitet , icnetur ad partem pro raetione dubia. Lum alii. 3. Dubitans, v. g. Medicus, an causam
42쪽
sim Theologice graviter culpabilem mortis , vel Advoca..tus gravis damni dederit, ad nihil tenetur . Tamb. Lmgd. tr alit . quia praesumitur non dedisse, praecipue , si alias non dare consueverit Certus vero de gravi culpa the logica, & dubitans, an inde mors, vel damnum iit secutum, tenetur resa rcire damnum; Sauch. , alas. quia certa ea actio injusta ; sic socius latronum dubitans, an causa fuerit efficax latrocinii, vel suo stlopeio occiderit, tenetur restituere . Paul. Lugd. & censetur incurrita censura S; P. Gerv. alii; quia actio damnosa est certa , ω praesumitur damnum. 4. Princeps dubitans de justitia belli, defensivum, non vero offensivum movere potest, Paul. Lug . quia juste jus suum tuetur, quod possidet, non V ro juste alterius aggreditur, quod ratione possessionis melius est . s. Si inter duos dubitetur , quis eorum sit pater, tenentur ambo, plus ditior, quam Pauper. P. Gem. quia minus gravatur, & deficiente uno, tenetur alter in integrum P. Germ. alia ; quia necessitas alendae prolis est certa. 6. Fraude decem lucrans aureos, tenetur illos
restituere; si alius, qui perdidit, decem lucratus fuisset , tenetur ad alios decem; si sit dubium, nihil tenetur ultra
decem . P. Germ. , a lis , quia conditio utriusque est aequalis . 7. Dubitans , an praeceptum superioris sit de relicita , an v. g. bellum sit ji istum , tenetur obedire , dc ducem sequi. - , quia praesumptio estat pro superiore et si tamen ageretur de valore Sacramentorum e lior pars es et eligenda. Paul. Lugd. vel si princeps injusta bella movere sileret , praesumptio ab assuetis esset contea Principem ui . g. Dubitans, an votum possit dari novitio, tenetur illud dare . Paul. Lugd. , aliι quia desectus non praesumitur , & indicia dubia de malitia debent in meliorem Partem interpretari. Cap. de Sent. Θ Iud. is Leg. semper in dub. s. Si dubitetur, an filii snt legitimi , habentur legitimi , & possunt ordinari . Lugd. Tamb. , alii . Non possunt tamen ad haereditatem concurrere eXistente possessore certo. Tamb. Nec expositi in hospitali habendi sunt legitimi, nisi lege Principis, vel dispensatione legitimentur , quia ordinario illegitimi exponi sistent , &praesumptio est, esse illegitimos.
Hine 2. Circa leges dubitans dubio positivo . r. An lex 'existat, vel usu si recepta , tenetur eam serVare , Paulo Lugd. Tamb. ex Charm. quia securius est. Vel dubitans ,
43쪽
an sit abrogata, vel ab illa eximatur, tenetur, illam Implere; quia lex est aeria, dc abrogatio, vel exemptio ira certa. Dubitans , an legem , quae est certa, impleverin , v. g. an ossicium divinum dixerit , tenetur illud dicere diquia debito certo non satisfit solutione dubia ; dubita rixtamen , an unum , aut alterum psalmum in ossicio dixerit , potest se resolvere , dixisse , si alias eos dicere consuevit. P. Gerv. 2. Dubitans, an 2I. annum compleverin, tenetur jejunare . Paul. Lugd. Tourn. TAom. ex Charm.
quia securius est , & libertas pariter dubia est e dubitaris
an post mediam noctem biberit, non potest communicare: nee dubitans, an hora mediae noctis lit audita, manduca-- carnes in sabbato , nec comestionem carnis continuare die Iovis . Lugd. quia tutius est . 3. Dubitans , ara delectationi mortiferae consenserit , censetur non conserisse , si timoratae si conscientiae , & ordinarie non Consentire soleat; secus, si sit laxae, & alias consentire con- sieverit. Paul. Lugd. Bonarina alii; quia pro assuetis sat praesumptio . 4. Dubitans, an censuram, vel irregα- Iaritatem incurrerit, benignior pars eligenda est P. Geνυ.
diosa supi restringenda, excepta irregularitate ob homicidium ex speciali lege; in cap. ad aud. de homie. Si nimi-xum homicidium sit certum, & dubium. an suo consilio , vel cooperatione si seeutum , Laym. Θ aure. eis. eadem Iege incurruntur casus dubii Bullae Coenae , ubi sunt re- .cepti ἐ P. Gerv. Si tamen esset dubium positivum , posset ruis se determinare , non incursisse Auct. eit. Si constete censura, & dubitetur de absolutione, non censetur absolutus. Larm. Θ alsi. i. Unc 3. In materia votorum I. Dubitans, . an Voverit, tenetur votum implere, nisi regula praesumptionis iuvetur. quia si antea nihil dubii, vel anxietatis sit 'passus, vel obligationum non soleat oblivisci, vel vovere non consueverit, Praesumendum, non vovisse. Tati . Dubitans, an voverit, vel solum proposuerit, ordinarie tantum Proposuisse censetur. Paul. Lugd. Praecipue , si alias tantum proponere consueverit. Si constet de voto, dc dubitet de deliberatione suffcienti, praesumitur adfuisse. Ibid. quia ra-xo deest. 2. Dubitans, an sex, vel octo jejunia voverit,
tenetur ad octo. Toum. Thom. ex Charm. quia tutius est.
Qui vovit Rosarium , dubitans an s. vel O. decachim, t
44쪽
r, ut alias solebat disere; quia ita intendisse praesumitur. Paul. Lugή. 3. Qui Vovit, se nunquam accetarum ad sceminam, & dubitans , an de conjugali, vel fornicatio accessu intellexerit, tenetur a conjugio M inere. Paul. IL Thom. ex Cha-m. σ alia. quia particulae negativae sunt malignantis naturae, & omnia post se excludunt. 4. Si vovit castitatem, dubitans, an perpetuam, tenetur perpetuam AAct. mox cit. quia ordinarie sic alet intretiligi, & securius est. s. Qui vovit religionem, dubitans, an intellexerit professionem, tenetur profiteri, si religi
nem ei convenire noverit. P. Gam. alia, quia ordinarie sic intelligitur. 6. Dubitans, an vere, vel ficte vove rit , promiserit &c. praesumitur vere vovisse &c. quia malum non praesumitur. 7. Dubitans, an impuber voverit religionem, potest se submittere irritationi a patre, vel tutore factae. Larm. quia ob dubium subditi non privatur superior sua auctoritate, quia est certa.
Hine 4. Circa Sacramenta. I. Dubitans, an intenti
nem habuerit, praesumiaur habuisse; quia rarissime deest.
P. Th-. ex Charm. Dubitans, an verba formae debitupronuntiaverit s censetur, eam pronuntiasse. P. Thom. ex
Cham. praecipue si alias eam solebat debite pro iunciare. 3. Dubitans, an mortale commiserit, vel commissiunconsessus fuerit, tenetur illud confiteri, vel an conseia so fuerit irritata, eam rei terare. Pa Thom. ex Cham. Paul. Lud. 4. Dubitans de valore matrimonii cum dubio, vel bona fide contracti, potest post bimestre, vel coniun nuru matrimonio, petenti reddere debitum. east. dom. da upi. ex 'c, cap. inquis de sent. exeomm. quia recidendo debitum exponit se periculo minoris mali, quam illud ne-tindo ; nempe reddendo, violandi castitatem, dc ae' co, justitiam; non vero potest petere, nec infra bi stre, ZE nondum consummato matri mnnio reddere; quia potest sne injuria negare. Si ambo dubitent, neuter P test reddere nec petere. Paul. Lugd. quia in dubio neuter jus habet, & tutior pars est eligen)a. s. Dubitans, in impedimentum dirimens contraxerit, vel prima uxor mortua sit, non potest inire matrimonium cum alia. 6. Dubitans, an bapti sinum vel con firmationem acceperit, potest sub conditione baptizari, vel confirmari. Tamb. Θatii, r. Dubitans, an annum az. incisa verit, non p
sacros suscipere ordines. Paul. Lugia o alia.
45쪽
7. - eo cientia scrupulosa , vel lata sit regu
Dico . Nec conscientia scrupulosa , nec conseientia lata sunt regulae morum; quia ambae sunt improbabiles, de futilibus innixae rationibus, teneturque scrupulosus scrupulum, sumptuin pro judicio practico de illiceitate actus , levibus innixo rationibus deponere, dc contra timorem 3unctum cum judicio praelico de liceitate actus agere, requidem aliquando sub peccato gravi , quando nimirum periculum esset insaniae, vel causa gravium peccatorum;
quia mala ita gravia, quilibet praecavere tenetur. Vne x. Si poenitens sit scrupulosus circa consessiones praeteritas, confessarius earum rc petitionem non admittat,
nisi certum desectum deprehendat. a. Si sit scrupulosus circa consessiones praesentes, si non obediat, confessis rius eum non amplius audiat. 3. Si sit scrupulosus in agendis habendo judicium practicum de illiceitate actus futilibus innixum rationibus, ei consectari iis injungat, ut illud de-Ponat, di in agendis non mortale credat, nisi certo sciat. 4'. Si sit scrupulosus, habendo quidem judicium practicum de liceitate. actus, sed tamen junctum cum timore, ne subsit malum, ei iniunsat, ut spreto timore, illud sequatur. 3. Si alias consessarius detegat scrupulorum causas, illas removere, & media con enientia adhibere satagat;
non tamen eum a Sacramentorum usu deterreat, sed oleum compassionis cum aceto severitatis ita conjungat, ni aegrotus sanetur; etiaη caveat, ne ad aliud extremum, laxitatem nimirum transeat. 8. - , is quomodo conmentiam probabais , sit regulu morum
i Dieo. Conscientia, seu opinio proliabilis, non habeus probabitorem, vel probabilem sibi oppositam faventem legi, est regula morum, & potest eam quis tuto sequi quia est moraliter, dc probabiliter certa, quae certitudo probabilis iuxta S. Thomam susscit in moralibus. Non vero est licitum sequi opinionem probabilem faventem libertati, cum agitur de peccato committendo in concursu pr*abilioris, vel aeque probabilis faventis legi; quia non licet sicere, quod probabilius, vel saltem probabiliter malitis est, nec se exponere periculo peccandi. Licet tamen sequi probabilioresn faventem libertati in Concursu probabilis faventis Iem quia est verior, dummodo non agatur
46쪽
ἐe valore Sacramentorum, vel mediis ad salutem neces artis necessitate medii; quia in re tanti momenti tutior est praeferenda . XI. in dampu. propos. I. quia probabilitas non tollit periculum damni, bene autem in aliis materiis suppled. Hinc . Quando diversae occurrunt opiniones x. Docti imnentur. Coram Deo ponderare rationes intrinsecas, & extrinsecas, re probabilius, vel tutius sequi. a. Mediocriter docti, consu lere debent scientia, ac pietate graves, nec laxioris, nec rigidioris moralis suspectos; vel auctores evolvere , re Cam, quam, communem opinionem dicunt, tenere ; vel si in diversas abeant partes, tutiorem amplecti. 3. Illiterati, ac plebei possunt Parochi, ac Coniessarii auctoritatem, saepe etiam communem timoratorum Pra-xim sequi; quia in dubiis suis vix alio modo dicta h conscientiae practicum formare possunt.
47쪽
Hie Tractatus tres complectitur quaesiones, I. de Le- ' gibus in communi , in partisulari , 2. de esis tune legis , 3. de Praeceptis Ecelesia.
- Ω MERITUR. i. gruid sit Lex in eammuni RESP. T EX definitur rationis ordinatio, stabilis, ad b L num hyblicum promulgata ab eo, qui curam communitatis habet cum intentione obligandi . subditos . Differt a praecepto, quod non est stabile, nec pro bono communi, sed particulari. AUIAER. a. Quodi fine conditiones Iegis RESI . Conditiones legis sunt decem, videlicet: a. ut sit honesta. a. justa; 3. possibilis; 4. secundum naturam rationalem, dc patriae consuetudinem; s. necessaria ἔ 6. uti lis; 7. non obscura; 8. stabilis; s. pro bono communi; 1 o. promulgata, dc quidem naturalis per dictamen lati nis; divina vero per revelationem internam, vel externam cum, vel sine solemnitate; α huniana per solemnem
48쪽
st. t. DE LEG. IN COM ET IN PAR T. 33
2IIAER. 3. divisae sit Ieae RES P. Lex dividitur in aeternam, naturalem, & positivam; positiva ulterius dividitur in divinam, ac humaianam, & haec in Ecclesiasticam, & Civilem; ratione materiae vero in assirmativam, & negativam. 4. An promulgatio sit de legii essentia Dieo. Promulgatio, quae est authentica legis notificatio,
est de essentia legis, & quidem, quoad leges humanas eum solemnitate tacta in singulis dioecesibus, si si Ponti ficta , & ex communi sere omnium regnorum usa in singulis provinciis, si sit civilis, & in regno Galliae in super actis supremarum Curiarum inseri solet. Qua facta obligat etiam ignorantes a die in lege, vel a consuetudiis ne praescripta, vel a publicatione Liscienter facta, pro qua duo me nuda lege caesarea praestribuntur, quam etiam consuetudinem pontificia sequitur: quia sine solemni promulgatione non authentice sciri,' ac proinde nec observari potest, etiamsi esset lex revocatdria legis, seu privilegii favorabilis nulli asserens incommodum; secus, s sit 'revocatoria privilegii odiosi; quia istius revocatio est favorabilis, juxta iuris axioma, in favorabilibus necessaria non est promulgatio; econtra revocatio privilegii favorabilis
en odiosa ; odiosum est enim subtrahi beneficium nulli
Hine I. Casus reservati, privatio iuris petendi debitum, impedimenta dirinientia etiam ab ignorantibus invincibiliter incurruntur; quia lex publicata in communi est in vigore a excusantur tamen a culpa, cta poena trans gr ioni imposita. sitiuame. quia ignorantia in vincibilis exasat a peccato, ac proinde a poena. Revolatio privilegiorum per Concilium Tridentinum valet etiam in locis , ubi non fuit promulgatum; quia est favorabilis juris Episcoporum, quibus Privilegia erant oneri . P. Thom.
s. Quid sit lex aterna REIP. Lex aeterna a S. Aug. definitur: ratio divina, vel voluntas ordinem naturalem servarὶ Vbens, & perturbari vetans. 6. minam legi areκna fusteiantur . Dico. Legi aeternae omnes subjiciuntur creaturae, ratio
nates quidem praecipienti, vel prohibenti, irrationales v ro ordinanti, & moxenti illos in sines suos: quia Deus. TibeM. morat. Pari L C omni-
49쪽
dinfiibus creaturis naturae ordinem posuit, omnesque aliae Ie es ab ista derivantur, divina quidem immediate, naturalis mediante lumine rationis; humana vero mediante rotellate Principibus concessa immediate a Deo, vel mmiante Republica, cujus curam gerunt: quia non est potestas; nisi a Deo. Rom. II. Ω I ER. 7. Liuid sit lex naturaliis PREsP. Lex naturalis definitur S. Thoma paxtiespatio legis aeternae rationali creaturae dictans, quod intrinsece bonum agendum, & quod intrinsece malum fugiendum . .
Ω IAER. s. pracepta pertineant ad legem natu
vito. Ad legem naturalem pertinent, non solum priama principia practica, di proximae eorum conclusiones, sed etiam remotiores, quae necessario ex eis deducuntur luti usurae prohibitio; imo etiam omnes virtutum moralium actus, quoad acti es genericas , & etiam quoad modum, ut nimirum hia e , & honeste fiant; quia juxta' S. Thomam lex naturalis praecipit, ut actus hominis semper sint rectae rationi consentanei; non vero quoad sp eies suas proprias, saltem praeceptive, ut sunt consilia Evangelica. Isine: dives tenetur lege naturali succurrere pauperi, &quidem voluntarie, honestoque fine; non tamen tenentur omnes amplecti castitatem. 9. Ao lex naturalis mutari post RESP. Praenot. Legis mutatio proprie fit des nendo, cum ex justa si iniusta, vel per irritationem, cum nondum integre obligat; vel per abrogaetionem, dc derogationM , cum totistiter, vel ex parte tantum tollitur; vel per additionem , vel declarationem , aut dispensationem. His notatis. ' - . Dico. Lex naturalis non potest proprie mutari, non de snendo; quia non potest neri de justa injusta; nec per irritationem, vel abrogationem, & derogationem; quia
est ipsemet Ie . aeternae radius in desectibilis; nec per dis.
pensationem ellati divinam . manentibus iisdem circumstantiis; quia quod est intrinsece malum. & naturae rationali inconveniens, nee a Deo potest ei seri conveniens: potest tamen mutari improprie, I. ratione materiae; quia mutatis circumstantiis potest cessare esse prohibita. a. Per
additionem, quia Iea naturali supperaddita suit lex Μο-
50쪽
sii. DELEG. IN M. ET INPAR T. as
sii ea, & Evangelio. 3. Per simplicem interpretationem; quia non occides , exponitur extra casuna justae defensionis ιvel aut horitate propria non vero per epicheiam; quia nullos habet casus impraevisos , sed omnes comprehendit. e r. Deu non proprie dispensavit Abrahaino, ut troprium immiaret filium , . nec Isreelitis, ψς vfferent,na AEgotiorum, sed accedente auctoritate Dei, cella b. t imii latio proprii siti, dc ablatio bonoruin myptio- tum esse malum. i. Papa non propriae dispentu obligasionem voti ι sed illud non obligare in certis circumstantiis,
declarat. 1. Fornicatio, & pollutio etiam pro tuenda vita, ac fama, non sunt licitae, nec sontracto, cuin impedimento dirimente matrimonio, licet asciente reddere ignoranti, debitum; quamvis impedirnent una esset indispensabile. S uni tantum notum; quiae scienti est intrinsece ma- sumi i& ignorans nullum in re jus habet .m R. ro. Quid, is quot uplex sit lax positisar
RES P. I. I .ex possitiva eli ea, quae a Deo, vel homine
est posta, & ideo positio ι tur . & est duplex, divina nimirum, & humana. divina λlia est Mosaica , alia Evangelicat lex Mosaica est ea, quae populo Israelitico data, dc per Moysen promulseta ea, ejus praecepta sint ,moralia, caeremonialia, dc judicialia, dc finis ejus proximus, exat recta populi Israelitici ordinatio erga seipsum, ergλ Deum, & proximum finis vero remotus ι erat spiritualis, ac se pernaturuis ejus felicitat in hac vita per morum sanctitatem, & in altera per M titudinem aeternam, dc solos obligabat Iudaeos. 2. Lex Evangelica eit ea, quae a Christo est condita, ab Apostolis die prima Pentecostes promulgata, per se juilificativa, & usque in finem mundi duratura; ejus praecepta sunt triplicis generis: vidςlicet: I. Muralia parti in a Christo de novo instituta, partim confirmata. 1. Prspce
pin fidei non de novo instituta, sed Varius expIicite declarata . 3. Sacramentalia, ct caeremoniali ε Christo de novo instituta . 3. Lex antiqua sult figura , & nova e us complemen tum; in quibusdam conveniunt, & in quibusdam, ut patet, disconveniunt. Libertas legis Evangesicae non coosiastit in immunitate ab omni lege, sed in immunitate, i. Peccata per gratiam, a. ab ignorantia per sdem clarius