장음표시 사용
31쪽
virtuti, vel praecepto ob eireumstantiam quidem opponi-int, sed diverso modo, sic sernicatio Saeerdotis in Ecclesin opponitur ratione circumstantiae personae, & loci, diverso modo religioni, dc triplex est peccatum: alia est aggravans, vel minuens, quae malitiam actus auget, vel minuit in eadem specie peccati mortalis; si enim ex veniali fiat mortale, i mutat speciem duntaxat theologice, seu demeritorie , sic furtum majoris, vel minoris quantitatis . Circumstantia alia est formalis, quae se tenet ex parte actus, ut intensio, duratio &e. Alia objectiva, quae 1e tenet ex parte objecti ', tales sunt circumstantiae personae, re, , mediorum, finis, modi, & temporis, quae hoc
versu continentur. I, quid, ubi , quibus , -r , quomodo , quando . r. Leuis: denotat personam, an si consurata, vel consanguinea , cum qua quis peccavit 8 2. 2αιά : denotat qualitatem, vel quantitatem rei, an furto ablata sit sacra, vel notabilis 3. Ubi . denotat qualitatem loci, an sit sacer, Ecclesia, vel coemeterium, in quo homicidium est commissum 4. Etu;bus auxilias: denotat media, oc instrumenta, an ope doemonis, vel resacra usus sit ad peccandum s. CA : denotat finem, de quo supra. 6. modo'. denotat modum, an vi, rem, vel virginem rapue-xit et . Raando: denotat durationem , vel qualitatem temporis, an in die festo, dc per notabile tempus in Missa fuerit voluntarie distractus
4. A. dentur actus indisserentes
Dico. Dantur actus supernaturaliter indifferentes. P. Gem. Θ aIii contra alios quia nullum datur praeceptum reserendi omne. omnino actus nostros in finem supernaturalem, alias omnes actus infidelium, & opera tantum m raliter bona essent peccata, quod damnatum est a Gregorio XIII. contra Mich. Bajum. , & Joan. Hus; nisi cum Billuari velis dicere, in bono honesto relationem in Deum virtualiter contineri . Dantur etiam actus indifferentes
moraliter in specie , id est, quoad objectum; quia datur
objectum in se indifferens, ut ambulare, non autem dantur actus indifferentes in individuo; quia homo tenetur omnes suos actus referre ad finem honestum, cum teneatur agere ut homo, ut differat a brutis, & juxta exigentiam naturae suae rationalis, qui finis hohestus est,
nec licet ei agere propter bonum desectabile more brut
32쪽
m. Innoe. XI. in damuatione proposit. VIVO IX. ac proin, de propter bonum honestum, cum utile non finalizet. LII ER. s. auctum sit primaria, o raέiealis bonitatis,ao malitia regula λ - .
Duo. Primaria, & radicalis bonitatis, ac mal; tiae reia gula est natura rationalis, ut rationalis est; quia ideo lex aeterna, cic aliae regulae aliquid prohibent; v. g. sernieationem, & matrimonium permittui, quia fornicatio disconvenit naturae rationali, ut rationalis est, & matrimo nium Convenit naturae rationali, ut rationalis est. Lex vero aeterna, lex naturalis, recta ratio, ac constientia, secundariae sunt moralitatis regulae, quarum proxima est conscientia; quia proxime, & immediate alias regulas. adactum applicat . . 6. Unde destin fur primaria intrinseca, er δει-
Duo. Primaria intrinseca, & specifica actuum homIno-xum moralitas desumitur ab objecto secundum suum inia morale spectato, prout conforme, vel difforme est naturae rationali, ut rationalis est i qui actus, ut furtum, adulterium per objecta specie differunt.
meo. Actus humanus ex objecto indifferens, sumit bonia. ratem specificam , aut maIitiam a fine bono, vel malo agentis, ct circumstantiis. Actus vero ex objecto bonus, vel malus novam, specie, cquirit honitatem, vel malitixmaecidentalem c fine operantis, si specie differat a bonitate, & malitia objecti; & . a. circumstantiis speciem mutantibus; a circumstantiis vero aggravantibus bonitatis duntaxat, aut malitiae augmentum, vel diminutionem in eadem specie et quia actus acquirit per finem, & circum-'ilantias speciem mutantes novam, specie distinctam, & pee
aggravantes. maJorem solum convenientiam, ver disconvenientiam ad regulas morum. Qκne x. Ambulatio ex objecto indifferens pro pter sanitatem peracta, est bona ratione finis honesti; ob meram delectationem, vel cum neflectu Missae , est mala ratio. ne- snis inhonesti, & circumstantiae . temporis ad aliud obligantis. a. Furtum ad sornicandum factum , praeter speciem furti ex objecto; habet speciem sornicationis propter finem. 3. sacerdos peccans cum consensuinea uxo ' I. . . B ratas
33쪽
pata . praeter peccatum luxuriae , committit sacrilegium ratione circumstantiae personae sacrae, & adulterium ratione persenae ligatae, & incestum ratione consanguineae. . Auferens calicem etiam extra Ecclesiam, ut in domo sacristant, vel aliam rem ad Ecclesiam pertinentem, vel
illius custodiae traditam, ita, ut pro ea sit responsabilis , Praeter furtum committit sacrilegium ratione rei si crae , vel injuriae Ecclesiae factae. s. Homicidium, vel furtum Tei profanae in Ecclesia, vel coemeterio factum, praeter speciem homicidii, vel furti, aliam habet sacrilegii ; quia sanctitati loci specialiter repugnat. 6. Decipiens puellam
Philtro, praeter peccatum luxuriae, committit superstitionem propter circumstantiam medii. 7. Auferens vi 'rem alienam ad moechandum, pr*ter furtum, committit adulterium ratione finis, & rapinam ratione modi. S. Voluntarie distractus notabiliter in Missa die Dominica, praeter irreverentiam erga sacrificium, peccat contra Eccle-sae praeceptum, rationu temporis per Missam sanctificandi , di graviter ratione durationis illius notabilis.
3. Au actus ex objecto, malus, bono fine eoAon pari , vel ex obIecto , bonus , malo sine , veI cireumstantiis ,
seu alio desau iit;ari possit Diea. Actus ex objecto malus, nullo bono fine cohonestari potest; quia bonum ex integra causa; licet ejus malitia possit honesto fine minui; quia minori fit in peccatum affectu. Actus vero ex objecto , sonus, ob fincni
mortaliter , vel etiam venialiter malum, totus vitiatur ;quia malum ex quolibet desectu . Nec actus bonus impertari potest ab atau malo quia non potest arbor mala tm- nos frustus facere. Matth. 7. Circumstantia tam ella vel desectus venialiter tantum malus, actui bono ad vestiens, vel eum concomitans, non totam ejus destruit bonitatem squia in actum non influit, causa , vel finis. c. . Hinc I .. eccat, qui mentitur adi salvandam innocentis vitam, licet finis sit bonus; minus tamen illo, qui ex levitate mentitur. 2. Iejunium, vel oratio ex vana gloria facta, eix tot a vitiosa; consessio, cujus. omnes partes ex vana gloria sunt imperatae, est tota sacrile . Econtra vero vana gloria jejunio, bono fine incepto adveniens, leve toedium, vel negligentia orati onem concomitans, non totam utriusque tollunt bonitatem , ac meritum quia vana gloria, ut snis, est causa actus, dc intrinsece eum
34쪽
ascit; non vero concomitanter tantum se habens, nec illi defectus.
QVAER. 9. Ao Actus externus augeat bonitatem, veImatitiam a A. Is interna
D eo. Actus externus non auget per se bonitatem, aut malitiam actus interni ex parte voluntatis efficacis, nec mittititur bonitas, vel malitia, licet voluntas impedita ad opus noli prodeat externum; quia actus externus nullam
habet libertatem distinctam a libertate actus interni, quae est principium moralitatis; sed solum aliquando Ur accidens auget moralitatem actus interni ratione scandali, majoris intensionis, durationis, vel difficultatis superandae, quibus actus internus simul augetur; ideoque e communicatio, irregularitas, obligatio relli tutionis, per sol una actum inter mi in sine externo non incurruntur. xo. Quomodo voluntas humana, ut sit bona , δε- ιeat conform i volui tali divina.
Dico. Voluntas humana, ut sit bona, ac recta, debet genera I itCr consormari divinci Voluntati, quia i voluntas divina est bonae voluntatis humanae regula; non quidem semper ira volito materiali , hod eli ipsa res a Deo volita quia nemo tenetur Velle combustionem propriae domus, famem, morbum, dcc. nisi voluntas Dei circa materiale innotescat praecepto, vel prohibitione; quia voluntas Dei praecipiens, obligat ad volendum, & agendum, &prohibens, ad nolendum. Imo aliquando nec licet velle, quod Deus vult, nempe solum permissiue, ut peccatum vel 'quod Deus vult ob ratiynes superiores, ut mortem proprii parentis, iacturam bonorum proximi ; quia lex charitatis haec prohibet: bene autem debet conformari volito formali, id est rationi Dei volendi, quae est bonuni communC totius universi prout ordinatur ad ipsum Deum& gloriam ipsius; quia voluntas humana, ut recta sit, debet velle bonum coni mune, dc divinum, ac proinde volitum a Deo sub hac ratione, & formalitate: non vero prout est nocivum spiritualiter, vel etiam corporia iter s.
35쪽
DUERITIIR. a. mid sit eonsciendi M. RESP. nscientia , est actus intellectus practici, dictantis, quid hic & nunc , spectatis omnibus circumstantiis sit faciendum , ut bonum, vel omittendum, unmalum. Differt a synderes, quae versetur circa primae morum prinei pia; & a Prudentia, quae ex primis principiis generiales deducit conclusiones; conscientia vero utriusque dictamina ad actum particularem applicat; sic v. g. fynὸeress dictat: quod tibi non vis fieri , alteri ne δε- ceras; prudentia inde in communi deducit: ergo res aliena non est retinenda, sicut nollem rem meam ab alio retineri: conscientia vero ex utroque dictamine synderesis, ct prudentiae in particulari practice concludit: ergo hanc Crunaenam pecuniae, quaminxeni, non debeo retinere, sed suo proprio domino remuere . iz. aeuoluptiae sit consten ta RESP. i. Conscientia dividitur in veram, & erroneam,
di in certam, dc dubiam, in scrupulosam, dc latam, inprobabilem, & improbabilem. Conscientia vera est ea, quae dictat aliquid eme licitum, vel illicitum, quod revera tale est. Conscientia erronea, seu falsa est ea, quae ldictat aliquid. esse licitum, vel illicitum, quod revera lnon est. Alia est in vincibiliter erronea, Cujus error adhibitx debita diligentia depelli non potuit, nec debuit. Alia vincibiliter erronea, cujus error adhibita debita di- igentia depelli potuit, ac debuit; haec est affectata, vel
crassa pro ratione ignorantiae, in qua fundatur. Conscientia certa, est judicium firmum sine formidine saltem ra- 'tionali circa bonitatem, aut malitiam actus hic, & nunci agendi. Certitudo est triplex, nempe metaphysica, seu-υbsoluta, sub qua non potest esse falsum, & quae nec lper Deum aliter esse potest, ut totum majus est sua parte; vel res de fide. Physica, quae secundum leges ordi- inarias aliter esse nequit, licet aliter esse possit superna turaliter, ut combustio stupae in igne; di certitudo m ratis.
36쪽
tilis, si ib qua sine miraculo potest sit besse falsum: debitΣ.αmen est adhibita diligentia, qualem Vulgo suis in ne. otiis adhibere solent sapientes, ut quod in jure duobus te ilibus, vel ex libro baptismali probatur . Certitudo mo- talis lassicit pro conscientia certa. a. Conscientia dubia, quae improprie tantum conscientia dieitur, est suspensio judicii circa bonitatem, aut malitiam operis hic& nunc agendi; vel quia ex neutra parte sunt rationes suadentes, & tunc dicitur dubium negativum; vel quia ex utraque parte occurrunt rationes aeque
ponderantes, & hoc dicitur dubium pbstivum. . Dubium, ulterius dividitur in dubium juris, quo dubitatur, an aliquid sit praeceptum, vel an extet lex: & in dubium facti, quo sciens legem dubitat, an eam impleverit. Aliud est speculativum, quando dubitatur de re. quae non pertinet ad mores, vel de re pertinente quidem ad mores, sed dubitatur solum in conmuni, an sit licita, ct dicitur dubium practicum speculative. Aliud est practice practicum, quo dubitatur, an aliqua actio cum om-Lnibus circumstantiis hic &. nunc sit licite ponenda V. g. an hodie sit jejunandum. 3. Conscientia scrupulosa, est ea, qua metas levibus innixa fundanientis cum anxietate judicat, vel timet in actione bona , vel indifferenti subesse malum . . Scrupulus dupliciter sumitur, I. Pro judicio de malitia inus, futilibus innixo rationibus. 2. Pro timore inani malitiae cum
iudicio absiluto, dc practico de liceitate actus juncto.
Scrupulosus censetur, qui I. Contra communem timo- fra torum, vel etiam consessarii judicium inquietus est . 2. Qui sapientum consilio nonnisi cum anxietate acquiescit.
a. Qui consessionibus sincere factis, semper aliquid defui C.
se credit. 4. Qui variis inquietatur cogitationibus, Contra fidem, castitatem &c. licet eis non consentire solens nec velit . s. Qui levibus ex rationibus judicium mutat ,, . psalmos , ac Verius re tit . Causae scrupulorum intrinsecae sunt. I. Ignorantia. Σ. Celebri infirmitas. 3. inlancholia. 4. Formidolosa complexio. s. Superbia , & nimius sui ipsius amor . Et extriniscae sunt: 1. Conversatio cum scrupulosis . Lectio. librorum terribilia continentium . a. Astutia doemonis.
ut ad bonum ineptos iaciat. 4. Dei pro luimiliuione per
37쪽
Remedia sunt: r. cognoscere se scrupulosvin , & se adeonsessionem dubiorum, circumstantiarum , & integritatem materialem non teneri, ut alii. 2. Scrupulis resistere. 3. Causas scrupulorum amovere. 4. Consessarii consilium se-Qui . s. Acquiescere consessioni morali diligentia factae. 6. Bene de Dei bonitate sentire. 7. orare, & se humiliare.
lis non disputare . 4. Conscientia lata, est ea, qua mens ex levissimis rationibus, & quidem cupiditati faventibus licitum esse putat, quod malum est, vel pro levi peccato habet , quoagrave communiter reputatur.
s. Conscientia probabilis, est actus intellectus , qui ob motivum grave , quamvis absolute fallibile , judicat actionem hic & nunc exercendam, elle licitam, vel illicitam .
6. C scientia improbabilis est actus, quo intellectus ob motivum nullius, vel levis momenti, judicat actionem esio licitam, vel illicitam: . opinio probabilis, alia est intrinsece probabiIis, quae
bona nititur ratione intrinseca, nec principiis fidei, neci bonorum morum, nec alteri rationi manifestae contraria eli. Alia est probabilis extrinsece, quae auctoritate scripturae, traditionum, decision uin Ecclesiae, vel Doctor una melioris notae, ac timoratae conscientiae, nititur. Alia ethprobabilior, cujus rationes, ct auctoritates praeponderant. Alia minus probabilis, cujus rationes & auctoritates minus praeponderant. Alia aeque probabilis, cuius rationes,ac auctoritates sunt ejusdem ponderis . Opinio , alia est tuta, quae removet a Periculo peccandi. Alia eli minus tuta, quae minus removet a periculo peccandi ; alia tutior, quae magis removet a periculo peccandi . Alia favens legi, quae declarat legem hic & nunc obligare. Alia favens libertati, quae eximit a Iege. 8. Auctores sunt triplicis classis. r. Classis sunt: SS. Patreu, ac Doctores Ecclesiae, a. classis sunt: alii eximie Pii, ac docti, raro, vel nunquam in aliqua laxitatC m' nisesta deprehensi . a. classis sunt lii Auctores quidem docti, arctam tamen viam Claristi nimis latam facere conatues. Pro tententia probabili sussicit unus author. I. classis, vel tres, aut qu tuor et . classis cum bona raticiae , licet non convincente , si torrentem Doctorum , Vel
38쪽
vel maiorem auctoritatem , vel rationem manifestam nos habeant contra se . Non vero unus solum et . classis, vel plures In quocumque numero 3. classis . si quaestio fit de laxitate , vel opinione favente libertati. P. Gerυ. q. Conseientia adhuc alia est obligans, quae dictat aliquid de praecepto esse faciendum , vel fugiendum . Alia consulens, quae dictat aliquid esse melius , & de consilio tantum omittendum, vel faciendum. Alia permittens , quae dictat aliquid nec praecipi , nec prohiberi, sed permitti . 3. Ωuanam emsciantia sit proxίma bonitatis , vel
Dieo. Conscientia vera , vel saltem moraliter certa, est proxima bonitatis, ac malitiae regula, ita, ut nullus a-tius humanus fit moraliter bonus , vel malus , 'nisi conscientia praevie dictet directe, vel indirecte illum esse bonum , vel malum, vel saltem ei subesse periculum mali; quia qui non habet conscientiam veram, vel fallem moraliter certam, sed de honestate actus dubitat , vel mali suspicionem habet , exponit se periculo peccandi ; ergo Peccat. Ω IAE. R. 4. An conscientia arronea possit esse regula mo-
Dies . Conscientia in vincibiliter erronea, n0nquidem pense, sed per accidens, potest' esse regula bonitatis, & malitiae , cui aflens se conformare tenetur; non autem conscientia vincibiliter erronea , ita , ut agens ContrR conscientiam in vincibiliter, vel vincibiliter erroneam peccet,& quidem graviter, vel leviter, prout conscientia dictate quia Contra utramque agendo putat se peccare . Conformans autem se conscientiae erroneae excusatur a Peccato, si sit in vincibilis , noh vero fi sit vincibilis , quia ignorantia in vincibilis excusat a peccato , non vero Vinci bilis is Hinc I. Iudicans per conscientiam in vincibiliter vel vincibiliter erroneam, se heneri ad talvandam innocentis vitam mentiri, non mentiendo peccat; quia putat, se peccare PCccat quoque mentiendo , si ignorantia sit vincibilis , non vero, si sit in vinci ilis, quia in vincibilis cxcv- stat a Peccato , non vero viritibilis . 2. Iudicans, se sub peccato obligari audire Missam , ct simul manere apud aegrotum,' quod minus peccatum apparet y cligere debet; '
39쪽
6 ita perplexus es et , ut hoc discernere nequeat , nec lilium consulere possit , non peccat quidquid agit ; quia non est mora liter i i r. a. rigens contra conscientiam erroneam dictantein id, quod est indifferens, esse malum , non cogitando cujus speciei , peccat saltem contra obedientiam; quia non potest illud apprehendere ut malum, nisi in confuso saltem apprehendat ut contrarium legi, ω mortaliter, si illud apprehendat saltem cqnsu se uit aliquia grave, quia se exponit periculo peccati mortalis; dc venialiter, si ut aliquid leve; si autem nullo modo, nec ad Ievitatem, nec ad gravitatem attendat , probabilius , ω communiter graviter peccasse censetur, si voluisset agere sive grave, sive leve apparuisset; leviter, si noluisset agere, si grave apparuisset, ut dicetur infra in Tractatu de
Deccatis. 4. Percutiens laicum, putans, esse sacerdotem , incrilegium committit, excommunicationem tamen non incurrit; quia ratio sacrilegii est solum interna in intellectu errante, non vero in opere externo. . Hine 2. Tenetur confessarius monere Poenitentem , 1.
Quando putat mortale, quod non est , v. g. Plebejum Putantem , se teneri sus mortali interesse vesperis diebus Dominicis, vel audire Missam in die Cinerum, vel abstinere a potu ad refrigerationem in die jejunii sumpto, vel monialem existimantem sub mortali se astringi ad flentium, aut ad jejunium regulare vel uxorem putantem plura in matrimonii usu esse mortalia, quae tamen nonnisi venialia, vel nulla sunt peccata; quia licet admoniti sorte frequentius venialiter peccent , minus tamen malum est , quam unicum mortale. 2. Quando poenitens laborat ignorantia vincibili, existimando licitum, quod peccatum est, vel si dubitet, vel confessarius a poenitente interregetur quia ut Doctor tenetur ignorantem' instruere, ne Peccet, etiamsi nulla si spes emendationis; quia vincibiliter ign rans aeque, ac non monitus peccat, nec capax 'est absolutionis. 3. Quando laborat ignorantia etiam in vincibili,s spes sit emendationis, nec periculum majoris mali, Vels nulla spes si emendationis, error tamen vergat in praejudicium boni communis, ut si sacerdos invalide ordinatus celebrcidi vel si cedat in scandalum multorum , ut si ignoranter haereses doceat , ,el in damnum tertii , ut si Medicus ignorantia invincibili medendo mortem causet ;vel si snt necessaria necessitate medii, ut mysterium SS. Tri
40쪽
THaltatis, & Incarnationis; quia non sunt capaces abse-lutionis , & de admonitis ex remorsu conscientiae, ac d eursu vitae. emendatio facilius speratur. 4. Non vero tenetur , nec potest monere in vincibiliter ignorantem, si admonitio magis censeatur nociva, quam utilis; quia ex
peccato materiali sine utilitate fieret formale , ut s de nullitate matrimonii admoniti probabiliter tamen materialiter essent cohabitaturi, vel a se invicem discessuri eum scandalo, prolis periculo , familiae diffamatione , & in utroque casu a S. poenitentiaria dispensatio potius esset petenda; & mulieri ex odionolenti accedere ad virum , quem in vincibiliter credit suum legitimum , cum in re non fit, suaderi debet, ut eum accedat, dc debitum reddat, si moneri nequeat; quia alias formaliter peccat, non vero ut debitum petat; quia quoad hoc est sui juris. quod .
si agatur de matrimoaio contrahendo, attendenda est Sa cramenti irreverentia, alia mala inde secutura, deminus eligendum , regulariter tamen minora sunt ex admonitione timenda , quam illo contracto. Mine Poenitens censetur labδrare conscientia invin.: cibiliter erronea . I. Si si timoratae conscientiae . a. Si cognito errore soleat contristari, & non amplius peccare .
3. Si nullum dubium, vel serupulus praecesserit. 4. Si res ignorata sit juris humani , vel positivi , vel paturalix
circa conclusones remotas . Econtra vero censetur vincibilis, si sit laxioris conscientiae, ac criminibus deditus, si aliquod dubium , vel scrupulus praecesserit non satis Prudenter resolutus, s res ignorata sit circa prima principia ,
seu Proximas eorum conclusiones.
Vne 4. Errorem potest deponere sequendo decisonem consessarii , vel superioris , non tamen tenetur illam qui, fi parem, vel superiorem ipsis noverit se habere scientiam. Etsi sint illiterati, & plebei, sequi possunt communem timoratorum praxim , vel viri docti , ac prudentis consilium saepe enim vix aliter adjuvari possunt. RMER. s. An conscientia dubia sit morum regula λDieo. Consti entia dubia non est morum regula , Se ea non prudenter ae posita operans peccat quia non agit 'ex fide , id est cuoi persuasione honestatis actus , & se periculo peccandi exponit . Dubium autem juxta sequentes regulas deponendum est . r. quando dubium est merian