장음표시 사용
121쪽
expectationem displodentibus fusi fugatique sunt, ut Basilius ipse fuga salutem sibi quaerere coactussi,&in fluuij cuiusdam dubijs & altis ripis tot in fuga Mosci submersione perierint, ut ipse quo qua fluminis cursus retardatus sit. Habebat Polonus in exercitu suo aliquot millia peditum: quorum in hoc praelio precipua virtus enituit. Capti sunt in hoc conflictu omnes Moscouiticae militiae prssecti & consiliarij,e quibus aliquot preteipui postea Vil-nae serreis sunt compedibus constricti, reliqui pex castra Lituaniae distributi.
Hoc anno Selymus Turcarum Imperator cum valido exercitu ingressus fines Armeniae maioris, sebmitiva aliquandiu ob itinerum impuritiam ad Gnmam pugnat sor rerum omnium penuriam adactus,tadem non lon-pbu Persaris ge a Taurisio clarissima Persarum regia, Ismaelem
,ophum obuiam habuit clim exercitu triginta milἈlium equitum.Erat is exercitus numero longe impar Turcarum copijs,quae supra centum & quinquaginta millibus equitum & peditum constabant, ' tormentis non paucis munitae crant,quibus Persae carebant:at tamen tanta vi Persarum exercitus Turcas adortus est,ut. pluribus prostratis, iam victoria omnino a Persis stare videretur, quae itamen ex corum manibus elapsa est, simul atque sophus Persarum rex leuiter tormento Vulnerases inui .es V ,ς pyllio ς c. t. Atqui vero tam cisi Selymi Ahin , . . Victor euasisset, ubi tamen audivit Ismaelem So d. .s, phum ΠQuis contractis copijs superuenire, ex A menia,ubi hycmare decreuerat, cxcessit, multa in itinere ab Aladolo Tauri montis principe, & demum a Persis summa contentione eum pers
quentibus perrectus,atque e Persarum regis diti
122쪽
Ic3onibus prorsus eiectust Potuisset iupc facile ad internecionem deleri Turcarum cxercitus,si Persarum rex victoria iam sere parta uti nouisset. sed fortassis voluit praepotens DEUS Christibnis non deesse flagellum, quo eorum peccata castigarentur. Ceciderunt in hoc, praelio Turc rum supra triginta millia, & in ijs quidam egre- j & principes viri. Pauca hic dicemus in gratiam lectoris de potentisii is duobus regibus, selymo & Ismaele, ut cordatus quisque videat, non nisi omnipotentis DEI prouidentia & di pensatione actum esse, ut tam potentes princi pes mutuis exarserint odijs, ne illis vires & copias suas coniungentibus, omne Christianorum ogenus penitus extirparctur. Erat horum Impeia Confert turratorum par gloria & regnorum ac ditionum interse se amplitudo, set mores & disciplina militaris lon- tym- σpe diuersa. uterque Mahometanus, sed tamen ς ς in Gipsa secta non eiusdem sententiae fuit. Alius pb M. Homarem, alius Halym sequebatur, quorum suo pra meminimus. . In Ismaele singularis quaedam pietas, in Selymo inhumana crudelitas cernebatur.Ismael ex prima nobilitate & liberis hominibus militiae robora conscripsit:Sclymus pro Othonaan nicae familiae instituto leniorum genus maluit. Fuit Ismael decora facie,roseo vultu,radiantibus oculis, flava barba,& quod antiquu apud Persas regiae sti pis insigne est,adunco nalb,illustriq; facundia. At Selymus tristi supercilio,prigradibus & toruis ocuνlis,scythico pallore suffusa facie, rigentibus setis a superiori labro ad ceruicem retortis,barba nigri ste, que adspectatibus terrorem incutiant. Ismael &aditu pariter & alloquio benignus & sacilis,suo co- Persa πο- uiuio ma crum adhibet frequentia:vxores, rei
123쪽
ro coΜΜENTARIvs BREVIs RE Ruris scecundae sint,Persarum more tenere diligit: S lymus contra in arcano gerit omnia: puerorum imis berbium S eunuchorum ministerio contentus,nne
conuiua discumbite uxores a regiae limine procul arcet,in mares propesiori libidine quam foeminas: contentus uno filio haeredo Solimanno, quem ex Milis a M. Tartari cuiusdam regis filia suscepit. Quod ad mi im disi,a . liti mattinet,Persas equites gaudent enim miri - ' sco equitatu) squamosi thoracos, loricae ferreae, bucculatae cassides,cono insignes galeae, clypeiquo
auratis umbonibus rotundi undique protegunt, cum Turcie sere inermes pugnare non dubitent. Utuntur Persae lancea fraxinea ancipiti: Turcae hasta e fragili abiete,gladio incurvo, & claua ferrea. Equi Persi Persarum equi frontalibus serreis, & tegumentis rvm tm recocto e corio vestiuntur, quae consertis laminis,niam r. aut infarcto bombycis & go stipij tomento ita muniunt, ut quantibot telorum contumeliam perferant. Ismael Persarum imperio potitus, tributa remisi vectigalia sustulit,minusquc aerario studuit, eoque pecunia signata semper caruit, interim tamen tot regnis necessaria omnia largisti me suppe
ditantibus: sed hac in parte longe impar fuit selymo,cui ingentes peditum ac equitum copiae perpetuo militantes,certa stipendia a quaestoribus acci piebant.Nec unquam deerant sumptus, ex tot tria butis & vectigalibus immensa conflata pecunia aureae &argenteae monetae, quae Byzantiis septem in turribus asseruata, imperilas omnes quarta parteri, o ffiis seperabant. Apud Persas tria sunt genera militum, habent mi, prYtori norum,euocatorum,& auxiliarium. Prae litum die, - toriani certa stipendia merct,& eorum ornatissimo
M. comitatu, firmissimoque praesidio rex ipse in sua aula utitur.Vbi vero bellum imminet, ex omnibus
124쪽
IN ORBn GxsTARUM. ac regis ditionibus antiquae nobilitatis benesciarij, quorum ingens est numerus, euocantur: in ijs illi reliquos antecellunt, qui ex Perside & urbe regia, nomine Scyras,accersentur. Est ea urbs elegantium Sc Misti armorum officinis toto Oriente clarissima, incom-ciarsima. parabili chalybis temperatura in acinaces & lan
cearum mucrones celebrata,quae vel immenso pre- . t i
cio a Turcis cupidissime coemuntur: quod eius ferri ea vis si ut uno ictu nostrorum galeae discindania Ferritur,nihil retusa omnino acie, & lancearum mucro- ra miri nes solidum pectorale transfodiant. Auxiliares de nique copiae ab Hiberis & Albanis mittuntur. , . Porro Selymus Othomannicae domus instituto, cum tam multas occupant alienas ditiones,non alijs fere quam seruorum viribus & consilijs tam augustum hontinuit ac tuebatur Imperium,magnis propositis praemijs,ijs quorum egregiam erga se volunstatem ac studium perspexisset.Turcas autem ob an liquam nobilitatem non aequo tulit animo, praesera Turca in tim cius gentis familias quatuor, vetustate ordinis uisi sebmo Othomannorum domui pares,puta, Michaloglos, OHomai Ebrenes, racanos, atq; Malcoctos,quos licet in m. signi virtute praeditos non sinunt Otho manni vel ad purpuratorum Bassarum,vel magistrorum equi
tum ordinem unquam euadere,ne ad imperium ad- .
spirent: habent tamen interim hae familiae amplissi- .mas fimctiones. Michalogii voluntarijs equitibus praesunt, qui centum millium numerum plerunque ενites v implent, dicunturque ab illis Acanzes,hoc est,anteia tantarii cursores.Porro ex praesecturis,quae sunt valdo multa Ioo oo.tae,nobiliores comm cndantur reliquis tribus simi lijs, Peloponnesiaca Turacanis, Bosnensis Malcociis,Ebrenibus Samandrica in Triballis. Ex omnia Praefectura
i bus proucturis, que sunt supra quadraginta& octo,sup 48. ., G s nulla
125쪽
res eo MMTTAR Ius a Rrvrs Ru Ru Mnulla est tam tenuis,quae non habeat ad duo militaequitum,cum ampliores sena vel septena contin ant:&hi omnes singulis mensibus certa habent stipendia. Atque in hoc equitatu praecipuum Otho- mannorum robur consistit,cum ad repentinu ediactum intra paucos admodum dies septuaginta amplius egregiorum equitum millia in unum locum a. praefectis facile possint adduci. Vniuersis autem duo Magistri equitum praesunt, quos Berllerbechos, id est dominos dominorum vocant, quorum alter in Asia ad Cutheiam Galatiae urbem, alter in Europa ad Sophiam Moesiae inferioris residet. Caeterum neque Tur vlli,neque Christiani illorum pressi ii go, vel oppida, vel arces vel pagos more Persarum postident,aut domos paulo munitiores aedificant, cum id apud illos lege cautum sit. Itaque miserrima est Christianorum Turcis seruientium conditio, cum neque opibus polleant,nec ulla seruitutis excutiendae rationem inueniat,etiamsi Christiani ali unde auxilium laturi videantur, quod Turcae ubique paratum habeant equitatum,&grauissimu impendeat supplicium depraehensis.Porro lectissimus apud Turcas equitatus constat ex alis praetorianis. Hae nobilitate & cultu eximio caeteris praestant.Qui huius 3eneris sunt,ex omnibus prouincijs deliguntur.' a pueritia abiurata Christiana religione, per Eunuchos literis & armis liberaliter instituti, ad summos honores prouehuntur.In ijs sunt, qui vocentur Mutpharacae, qui toto orbe conquisiti, vi tuto admirasili praestantes, ea conditione militant, ut quam velint religioncm impune colant: quo fit, ut non modo ex alijs nationibus etiam plane ethnicis,sed etiam nobilitate illustres Christiani,ad Tu cam perfugiat, scilicet mo metaneos honorcs verae
126쪽
virtuti &vitet aeternet anteponentes. Hi aut siretuli habent subseruos no paucos, quoru est cultus lautissimus & splendidissimus, ut no multum a donatanis disserre videantur:Differunt tamen intersignijs. Atqui apud Selymu nihil neq; praestantius,neq; Validius censebatur duabus legio ibus ex Iani raris de . lectis,quaru fuit semper inuicta virtus etiam apud L mororusuperiores Otho mannos. Sunt veris apud Turcas υνο quatuor purpurati Basse,qui reru grauistimaru con-Πς
Diijs praesunt,& per singulas hebdomadas quatuor Bastacotinuis diebus in regia coeunt,supplicibus libellis
respondet,lites dirimul,Imperatore interim pers ncuella velo plecta cuncta attentissime ausculille. Huius ordinis antiquior,Imperatoris scrinio gem maq; potitur, appellaturq; Vesir,& scribis atq; notarijs decreta dictat.His rcbus cosectis, Bassae prandent, iuersoq; populo,qui in curia coierit,pubi ce epulu datur ex oriza, vervecina carne, paneq; de aqua limpida paratu.Sunt apud Turcas Ianiori mi lites praetoriani, qui peculiari praerogatiua Exarcolam, id est, pilcum album, aurea anteriore i ascia &cristis insignem, acinaci impenetrabilem, pro galea gestant,lunatosq; calceos alijs vetitos induunt. A ma eoru sunt,siclopcitus de arcus,quibus multo ma. δ' xima corum pars utitur,tum quoque hastae Germa Aηρ-- . ni cis breuiorcs,item'; gladius incuruus & paruas curis. Hi terra marique omnium audacissime Se
constantissime pugnant. Sed de his hactenus dixisses illiciat, ut videant Christiani, cuius hostis vires de arma intestinis suis discnsioibus &discordijs in se
concitent & cxacuant. Norunt Turcae exactissime, 'us apud nos gerant,& ubi arriserit occasio,nostro unguine suas hastas &acinaces egrcgie cruentabui: '
ta sola demum vexatio dabit ii uellcctum auditui.
127쪽
ros eo MMENTARI vr 2RTU Is Rustu MHoc eodem anno Isi . obijt Anna Franciae regiana, Claudiae & Renatae parens, quarum natu maiorem Claudiam in matrimonio postea habuit Fra ci scus Valesius dux Engolismesis, iuuenis egregius. Tum vero Ludovicus rex rebus Gallicis consuli rus,Henrici Angli hostis infestissimi sororem Mariam,missa ad Britannos insigni legatione,coiugem sibi peiij t& accepit summa totius Galliae gratulatione.multa mouerunt Henricum, ut cum eo hoste pacem faceret,& in eas nuptias cons entiret,alioquὶ non admodum addictus Gallico nomini.Porro Lusdovicus iam aetate grauis, cum nuptias celebras et
Parisijs rcgio apparatu 7. Idibus Octobr. ad proxia mas Ianuari j Calend. mortuus est,nulla relicta pro te mascula. Is Ludovicus ducem Mediolani Ludovi- eum S forciam in Gallijs captiuu detinuit in cauea ferrata, erepto omni scribeat & quae cuperet legon, di solatio,vbὶ etiam ille princeps diem suum obij t. Idem rex florentem regni sui statum maximis obiecit periculis,dum profugis ad ipsum Cardinalibus, Pisani conciliabuli authoribus,sauere no dubitauit. Eo anno grauis orta fuit lis inter Baiiaris principes Vuilhcimum &Ludovicum, Vitillici mo ex patris suprema voluntate totum sibi Baliaris ducatum vendican te, cum ad populum longe gratiosior esset Ludovicus, nec se iusta portione principatus frau- pρω- dari pateretur. Eam litem sapientissimus Caesar M ximilianus mira dexteritate composuit, unicuique sua attributa parte, unde pax inter illos egregios
principes reformata est. Circa haec fere tempora,vel non longe ante,Emmanuel potentissimus Lusitaniae rex, Alphonsum prScipuum ducem suum cum insigni claste misit ad Malacham, quae est aurea Chersonesus, sic dicta ab
128쪽
auri, gemmarii & variorum aromatum insgni co eu pia. Est autem Malacha urbs miret magnitudinis, & PUtμro id temporis Mauro rcsi Mahometanae superstitio LUitarinnis parebat. Urbs a Lusitano obsidetur,sit atrox pret-lium,victor Lusitanus urbem militi pr det datam ingreditur,magna hostium caede edita, exiguo Lusitanorum damno. Rex ipse cum superstitibus Mauriufugit, Christiani opima reportant spolia: in ijs septe
elephantes,& tormentorum aeneorum ad duo millia.Mox illic arx munitissima constructa, δέ scedere
percusso cum diuersarum nationum mercatoribus, celebrius quam antea emporium est institutum,-- 'de hodie in nostrum orbem magna vis aromatum
inuehitur.Multa deinde alia praeclare gesta sunt a Lusitanis in ijs regionibus,admiratione digna, non iram humanis viribus,quam superni Numinis fauore:de quibus partim extat epistola lectu digna regis huius Emmanuelis ad Leone X.Romanu Pontifice. Eodem ist .anno visi sunt Uuittemberget tres so- μι. Ies, quibus singulis cruentus inesset gladius. In
meis etiam tot adspectu sane quam horrendo
apparui varijs diuersorum coloru deptus orbibus: bis quoque tres lunae conspiciendas se praebuerunt. Anno isis.Ludquico regi Galliarum vita sancto Tres imis. siccessit Franciscus Valesius,procerum & regni totius suffragijs rex creatus, quod licet iuuenis esset, Francis tamen iam ante bellicae virtutis & magnae liberali- vale fetatis haud obscura indicia dedisset. Is, ut erat ma-Gallia ramgno & elato animo,mox cogitationem omnem ad Mediolanense bellum adiecit, nouo etiam & ante, inusitato per inaccessas prius alpes itinere usus, ex ercitu maximas disscultates sortiter superante.ΡΟ- tuissent facile eius conatus omes retardati,nisi tum
plerique Helveth no semct admodam importunos
129쪽
eo MMrNTARI Us 8REvis Rx Ru M& refractarios se praebuissent. Qui tamen arte quis dam ad pugnam prouocati,incredibili & effera primum in Gallos audacia irrumpentcs,magnam non absque suorum clade stragem ediderunt, sed altera luce victi a Gallis,Mediolanum se receperunt: det tamen paulopost excedentes, Maximilianum SQ ciam ducem magno eius dolore hostibus obiecerunt,qui pene mentis inops,arcum inexpugnabilem seque sub certis conditionibus Gallo dedidit, cui ea victoria multo sanguine stetit. Hoc anno Lusitaniae rex Emmanuel Uysbonae edidit insigne spectaculum Elephanti cum Rhino cerote certantis. Est utrunque animal immani comporis vastitate, sed longiora crura sint Elephanto Naturale autem illis inest odium alterius in aliem, idque propter meliora paseua, ut quidam stribunt, quae sibi inuicem praeripere nituntur. Rhinoceros, teste Pausania, duo hanet cornua, alterum insigni magnitudine de naribus extans, alterum quod superne erumpit,exiguum quide,sed validissimu.Fuic eiusmodi bestia viva eslata regi Portugalliae Eni
manueli anno Isis .ex India,colore buxeo siue ue miculato, testis clypeatis iccta, omnique cx partα armata. Cum autem certamen initurus est Rhino
coros cuni lephanto, cui genitus est hostis, ut in quit Plinius, cornu ad si Xa limato, aluum maxime peti quam scit suis ictibus perviam esse.Porro Ele phantus dentibus maximis de fortissimis cutem Rhinocerotis,quanturalibet durae& vix iaculo per uiam,validi simo ictu lacerat,dentibusque dilaniat. In eo certam in quod hoc anno, ut diximus, Vl
bonae ibit,Elephas succubuit. Est hoc in Elephan te admiratione dignum, quod est illi patrij sermonis intellectus,osticiorumque memoria, nec ullum
130쪽
IN OREx o EsTAR v M.' in aliud animal humania sensibus propius accedit. Et quiuis sit immani corporis mole, & inter terrestres bestias facile maximus,tamen usqueadeo ab homine domari se patitur,ut in India,vbὶ frequentes admodum sunt,aratrum trahere,& necestaria quaeque ex rure domum vehere non recuset.Laudetur Deus in creaturis suis, dc eius erga homines immeusus amoriquem nobis tam varia diuersissimarum creaturaru in hominu vium conditorii ministeria apc tissime loquuntur. Puocet nos ad illsi redamandu.
Eodem anno morte oppetit Philippus ab obe Italia Archiepiscopus Coloniensis vir sane longiori ilip - .vita dignus, in cuius locu suffectus est Hermannus obersese a Vueda,qui tandem versutissmorum quorundam nisu moria haereticorum astu e& s ude, a Catholica ide in e rores traductus,loco motus est,ut alibi dicemus. Fuerunt hoc anno tota fere Europa magnε aqua- G . - τί inundationes,qui etiam arbores & domos euerta ' - ' terint. In Helvetijs quoddam flumen, quod anno i ἰῖ .ex monte quo da cruperat, hoc anno cum iam instar maris excreuisset, tantum terrore attulit eius Ν, loci incolis,ut ad montium cacumina confugerint:
G paulo pissi summa vi & maximo impetu illa undarum congeries si actis rupibus,& obuijs quibusq;
obrutis,in vastum mare sese euoluit. Hac tempestate Selymus Turcarum Imperator, . . cum iam mira celeritate & diligentia copias in A menia superiori aestate no parum attritas & accisari reparasset,ad Ismaele Persarum rese cotenditapriustam quam in Armenia interiore se reciperet, pugnandusibi sumpsit Aladolsi,Tauri & Antilauri reis hge, a quo se meminerat e Perside discedente paulo Geties Tisis antep summa Daude insignes clades accepisse. Gen-rier Antia