Commentarius breuis rerum in orbe gestarum, ab anno salutis millesimo quingentesimo, vsque ad annum 66. ex optimis quibusque scriptoribus congestus per F. Laurentium Surium Carthusianum. Cum indice copioso

131쪽

Sel mus

mero amplissimae seruntur, sed agrestes sunt atque efferae, & magna parte venationibus ac latrocinijs

deditae. Ortet dicuntur ex Galatis, Cappadocibus, Armenijs,veteribusq; minoris Asiet colonis, qui Pliter assiduas bellorum iniurias superioribus secu-

is,& maxime cum Tamerianes Scytha horrendum in modum Orientem populabundus peruasit, ad

haec montosa tanquam pacata sese loca contulere,

aliquot primo ligneis pagis, mox quibusdam illustribus oppidulis constructis. Itaque Selymus totis viribus adortus Aladolum,non absque magna suo rum strage eum in fugam compulit, sed nequedum parta hac ratione victoria, eius praesectum Saxou roglem nomine, magnis pollicitationibus corrupit, qui,ctam alioqui infesto in Aladolum esset animo, cum magna equitatus parte ad Selymum perfugi non multo post captum Aladolum ad Se lymum perduxit,qui eum necari iussit, omnemque eius ditionem in prouinciae formam redactam,sibi subiugauit.Inde perlata ad eum fama,quod Pannonii in eius ditionem quandam irrupissent, B an tium cum paucis redi jt,& magno conflato exercitu, Pannonios duplici incursione cito repressit. Ita ille immanis Tyrannus tam facile & in Asia & in Euro pa diuersissimis locis praesentem se exhibuit, virotiique ex hostibus victor. Habet Christiani in Tu in Nabuchodonosor suum, qui illorum ceruicibus . plusquam serreum iugum imponat. Per id tempus conuentus aliquot insignium rogum habitus est Vienns,puta Maximiliani Caesaris, Conuenitu Madisiai Hungariae ac Boemiae, & Sigismundi Po- regum Vis loniae regum,qui terruit quidem nonnihil Selymsi,

e . quod rumor esset contra ipsum illos reges arma

sumpturos sed ubi coperit alia illic tractata esse, eo uictu

132쪽

metu solutus,ad Orientem animum adiecit, relictis nihilominus in Europa firmissimis praesidijs cum Soliniano filio suo. Cauia huius couentus h qc fuit. Maximilianus Caeser unicam Vladistat Pannonie ressis filiam Annam volebat alteri ex nepotibus suis, silijs Philippi Hispaniarum regis desponderi: porro ad eiusdem Annae nuetias no minus adspirabat Ioahannes Zapolitanus, filius Stophani Scepusiesis comitis,cui ea in re maximas ferebat suppetias mater eius vidua,cociliato sibi proceru seuore.Vladisiaus rex pro hesus videbatur in Maximilianum: sed cum nihil effici posset ob studia eorum, qui Iohanni Guebat, laxi milianus Hungariam armis tentandam putauit. Sub ipso armorum strepitu nascitur vi dissao Ludovicus: itaque venitur ad inducias,atque inde ad certiorem pacem, quae mire firmata est& aucta,dum Maximiliani rogatu Uladisiaus cum si- 'lio iam coronato, de filia,atque Sigismundo Poloniae rege Uiennam se co tulerunt, ubi cum Anna mcta supi sponsalia,& simultates ac suspiciones omes extinctae,& principes isti perpetuo foedere sunt co- iuncti,atque arctissima inter Maximilianum & Sigismundum amicitia conflata. Annam postea duxit Ferdinandus Maximiliani ex Philippo nepos, Chim. stiani simus Imperator. Anno isi s.cum ingenti exercitu Selymus Persi- sebmisrum rege invasurus,in ipso belli apparatu intellexit oppugnae Campsonem Aegypti Sulthanum magnis contra- Agaptictis copijs stare ab Ismaele Periarum rege, & nulla sulibana ratione passum, ut Persas bello appetat. Id quidem costernauit nonnihὶl Selymu,& conatus est Sutilia. num muneribus in suas partes trahere, sed frustra. Itaq; hunc sibi modis omnibus oppugnandum sta-

133쪽

admodum breui spatio Syriam, Aegyptum, Iudaear suo imperio adiecerit.Habebat Campson Mamaluis chorum sortissimum exercitum,sed eorum superbu ac impotentem dominatum iampridem pertaesi erat Aegyptij. Mamaluchi, Christianae religionis doser-Na Iuchi tores sunt omnes,a captiuitate Mahomelana super- qu sitim stitione,eiurato Christi cultu & religione, imbuti. Sunt etiam qui pueros ab uberibus matris raptos, , vel alio casu exceptos,vendant mercatoribus. ij que rursus corporis te virium indole, vel animi vigore praestantes,Alexandriam,atqdx inde ad Sutilianum Aegyptiu,perducunturas emptos curat mox accurate a lanistis & praeceptoribus institui.Vbi iam per aetatem norunt egregie tractare arma, & militiam exercere,tunc stipendia facere incipiunt, & in praetorianos equites alleguntur:indociles vero & igna ui,sortibus perpetuo seruiunt. Atq; ij omnes Chri stiana sunt religione initiati,quam abiurare coguntur.Nemo enim Mahometano vel Iudaeo patre βenitus,potest in equitum numerum adscribi, idque adeo,ut nec ad Mamaluchoru filios dignitatis eque stris iura transean immo nec Suillianus ipse ad si lios imperium transmittat. Multi perditae vitae &Cb It Vi iudicijs damnati, e Christianorum prouincijs e qui ud hi se confugiunt,qui mox decisis praeputijs & C H RΙ-h meto TO abiurato, si bello idonei sunt, ad amplissi

ςUM mos honores prouehuntur. Sed eorum in Syros ScAegyptios intoleranda fuit crudelitas, & iniuriae quotidianae eos omnibus summe inuisos reddiderunt: quod Selmo commodisii me cecidit. Aeg Agyptiis piij trecentis fere annis eam vilissimorum manci iquis eculis piorum tyrannidem pertulerant. Itaque Selymus pressu a bla incredibili celeritate praeter expectationem omnem

mciuiam ad Campsonem delatus, Cayerbesum Campsonis

134쪽

rN o x GE ITA RVM. Iupraesectum iam proditoris animos induisse, & a Campsone ad se cum maona exercitus parte defice re paratum inuenit. Vbi ad pugnam ventum est, mirabili & praeseroci audacia Mamaluchi Turcas inuaserunt,ita ut summo in discrimine versarentur, donec displosis in Mamaluchos tormentis, & r centi equitum multitudine superueniente, victoria illis erepta est,ad quod plurimum contulit GP exbeij perfidia & defectio. Campson ipse a suis e C A

praelio fugientibus in arena protritus occubuit, vir septem & septuaginta aetatis habens annos. Hac vi- ς cuin choria potitus est Selymus, quod mirum videri pos sit, eodem ipso die,quo biennio ante Persas supera rat.Mamaluchi in Campsonis locii Tomumbeium strenuum virum delegerunt. Interim Selymus occupata Syria,totus Aegypti opibus imminebat,ma . xima in eo itinere ab Arabibus damna perpessus, qui eius exercitum miris modis exagitabant. Porro Selymus antequam Aegyptii peteret,Hi rosolymam adijr,veterumq; prophetarum sepulcra sit m supplicitervencratus, Chri ibanis sacerdotibus Do. Hiemini sepulcrum obtinentibus,pecuniain in alimen- rQselyma ta sex mensium largitus est. Inde expugnata Gara, AOgyptum petijt, nec iam longe aberat a summo Cuti Ga periculo, ipsi ab Aegypti rege structo, cum ccce Mym quatuor equites ex Tomumbei j exercitu profugi, omnia Tomumbeij consilia ei exposuerunt,quae res lilii & eius sopijs salutem attulit. Mox rursum m

nus consertae tanto utrinque odio, ut magna suorum pariter atq; hostium stragem per mutuum cr- M a rorem ediderint. Tandem Tomumbeius receptui canere iubens, quod se Turcis imparem cerncre

Memphim ipfugit.Haec pugna incidit in V.Calend. Februar.anno IIIp.Postera luce in ipse urbe rursus ii x toto

135쪽

toto biduo cotinenter pugnatu est,tanta brumalu- choru pertinacia & virtute, ut Selymus victoria d ' sperata iusserit urbe maximam & longe populosi simam inflammari, quod tamen incendium paulo p6st, cum suos euasisse superiores didicisset, restin-Nemphis guttusiit.Ita capta est in urbs longe amplissima, de capitur. Thomumbeius fuga sibi consuluit. Ad extremum cum toties victus,ctiam oblata a Selymo pace, bellu redintegrasset,captus & gula fracta in ipsa Memphitica urbe extinctus est,summa prius ignominia a Turcis affectus. Accidit hoc Idib. April. Anno Istr. Ita nimirum se habet reru humanarum conditio, ut nemo sit quattinuis potes Serebus omibus affluens, qui no facile possit e summo infimus,& ex fortuna

tissimo calamitosisam' effici. Quod Ppterea sic est diuin uidentiae costio ordinatu,ut facilius holes sertun et ludibria possint despicere, & summo bonoppotenti Deo constantius inhaerere.Pauloante Sul-tnanorum Aegypti fuerat sane formidada potestas, quae necopinato ita repente omnis protrita est, ut usq; ad regis Aethiopum longe potentissimi fines omnia cesserint victoris Selymi imperio cuius certe homihis fuit effera crudelitas,indigna tot reru pro sperrimis successibus, nisi quod tergis Christiano rum hac Turcioru victoriarum perpetuitate aspe

rima flagella parabantur. Aegypto Selymus praefe-Cverberim est Cayerbeium proditorem Campsonis, & Syriae proditor fit Gazelle,multisque e Memphi ablatis tu publicis tum Aegapti priuatis no sine magna inuidia ornametis,Byzantiu praefectus, redi jt,prius tam e hyeme subsequute in Syria exacta. Q Syria Interea du haec in Syria & Aegypto gerutur, Chri-Gaulus. stiani principes no solum nihil mouent cotra Tu cas, sed more suo intestinis bellis,praesertim in Italia, sese consciunt.

136쪽

IN ORBE GEsTARvΜ. rII Anno IsI7.Selymus Turca, ut iani dixῖmus, cepit Nemphim,suc Alcairum,& mox Aegyptum omne in suam redegit potestatem. Tomumbeius Suilli nus fugam arripiens, m se in palude quadam inter Tomum iuncos & arundines occultasset,immersus aquis - oue ad summum pectus,captus & ad Selymum perductus est. Qui iussit primum tradi cum tortoribus, Ut de Campsonis thetauris quaererent:sed ille nihil pretier suspiria & horribiles gemitus in summis cruciatibus protulit.Postero die vili cam clo impositu, ac detrita indutu veste, reuinctis a tergo manibus, Dr omnia urbis Memphiticae fora & celeberrimas risiones circunductu,laqueo ei gulam frangi, atq; vitraseuntibus ludibrio foret,unco serreo luspen- LM- sum supra fornicem relinqui iussit. Multis ea res la - frang- Chrymas excussit,atq; utinam moueret cliam Chris tunsianos dynastas,quibus possint facile etiam peiora a tam seris de barbaris tyrannis accidere. Quantum autem creuerit Turcarum potentia tot amplissim tum ditionum,& inprimis Aegypti accessione, dici vix queat. Suillianis enim Aegyptijs non modo AG gyptus,sed etiam Syria, Patastina,Phoenicia, Iudaea Splures aliae prouinciae parebant, quae illis extinctis,in ius victoris Turcae concessere. Quis vero vel solius Aegypti opulentiam pro dignitate explicet Pomponius Mela libr.I. cap. 9.dicit esse terram expertem quidem imbrium,ied tamen mire fertilem, es hominum aliorumq; animalium per ecundam generatricem: idq; Nilum efficere, amnium in no strum mare permeantium maximum. Viginti millia Looo , urbium ait, Amasi regnante,in ea fuisse. RecentiQ- bE, iis Ares quidam ob soli praecipuam foecunditate & hO- ,ibminum frequentiam adeo eam excultam fuisse scri-bumvt decem & octo millia insigniorum urbiu in

137쪽

rapiti

ut eo MMnNTA Rivs Buxv Is Rullinea extructa numeretur.Ipsa urbs Μemphitica incre dibili sertur hominu multitudine abundare,& nihlolo minus res necessarias omnes assatim ibὶ suppet re,demptis lignis,quae ad pondus vendantur.Mem

phis em & Alcayrum olim Babylon Aegypti pro

mo oppido censentur,tametsi Nilus interfluit, nec aliquo ponte colunguntur. Auget oppidi amplitudine suburbanus ager, qui vicos prope innumeros obtinet.Pomponius Mela loco supra memorato inter alia etiam Aegypti Labyrinthum describis his verbis: Psam meticni opus labyrinthust domos mille & regias u. ppetuo parietis ambitu coplex', marmore extrudis ac tectus,mu in se descesum habe intus pene innumerabiles viaς,multis ambagibuliue & illuc remeantib': sed cotinuo anfractu,& saepe reuocatis porticib' ancipites: quibρ subinde xiiii sup alios orbe agentibus,& subinde latum redeunte flexu,quantum processerat, magno & inexplicabili tam e crrore perplexus est. Et paulo infra,Th bae utique, inquit ut Homero dictum est centum portas,sive ut alij aiunt centum aulas haben toti- dem olim principum domos, solitasque singulas, ubi negocium exegerat,dena armatorum millia eL fundere. Sic ille. Sunt qui Thebas putent esse Heliopolim,quae secundum Strabone olim fuit facerdotum habitatio,hominum Philosophiae & Astro nomiae deditorum, quos praeclaris anctos olim p. a J , Dis ς priuilebijs,etiam diuinae literae testantur. De Pyramidum admiranda structura multa quoquom ' commemorari possent,nisi ea res intolerandam haberet adiunctam stultitiam & vanitatem. De iis ita scribit Solinus: Quae in Aegypto suere e ctae turres,suerunt fastigiate ultra excelsitatem omnem,

quae manu fieri positi Pyramides in Aegypto,

138쪽

rN ORBE GEsTARUM. Iis inquit Plinius, regii pecuniae ociosa ac stulta ostentatio &c. Trecenta sexaginta hominum millia an nis viginti amplissimxm Pyramidem construxisse produntur. Ridicula quidem & stulta est haec structura, sed tamen colligi inde possunt regum Aegyptiorum immensae opes. Habet praeterea sola Aegyptus balsami nobilissimum & ocioratissimum liquor qui ad nos fere non nisi vitiatus adsertur.Hqc omia iam possident Turcae,& quod maxime dolendu est,etiam Iudeta,quam Christus Deus sua psentia mirabiliter illustre reddidit, ab illis o cupatur,nec Christiani quicqua curant minus, ct oram ex illoru manibus extrahant. Immo quida hoc potius spectare videntur,ut quod superest Christianarum ditionum, Turcis prodant. Certe si Christiani inter se animis essent coniuncti, facile recuperarent quae sunt ablata a barbaris:sed 5 tempora, o mores.Iuuat scilicet esse miseros.nnimuero ne quid ad summam calamitatem reliqui sit, quotidie noui finguntur errores,& religio Christiana sub plextu

verbi Dei & puri Euangeli j,ab infaustis hominibus

indies magis ac magὶs obscurat. Apud Catholicos quoq; parua aut nulla est mora correctio: atq; ita mali Catholicoru mores pdunt Christiana Remp. hqreticis,Hqretici porro ea P dut Turcis& barbaris. Hoc anno Martinus inter', Augustiniani instituti monach',coepit in Germania noua spargere dogma. 3,& ros nouas moliri, q tadem toti orbi Chriano ' ρος exitiu adferrent.De hoc hole accuratius aliquanto ag dum est, ut posteritas Ois de illo & ei' audacissimis facinoribus certius qstimare queat: praesertim Comentarii cum praeter alios eius hominis sautores, Iohannes Steidani Steidanus Commetarios conscripserit de Statii r pernisiο-

Ilio is &Reipub. Carolo quinto Caesare,in quibus fi liiiii.

dogmata.

139쪽

ita tuetur Luteri & discipulorum cius causam, oblanda Se mellita oration religionis negocium cualijs plerisque rebus gestis commisceat, ita ut miro artificio dum lectorem detinet historiarum varietam te,simul incautis & imperitis animis,identidem etiam insigniter mentiendo,damnatoru iam olim dogmatum virus exitiale instillet. Atque ut dictis suis, quae ipse no fuit nescius,quam in multis a vero ab horreant, filem maiore conciliet, Paulii Iouium &Iohanne Cochlaesi tacito utrius'; nomine in Epistola nuncupatoria per calumnia impudenter per stringit, cum illis viris longe certe charior fiterit fides,quam Steidano & pleri'; alijs sectarijs, qui cu

Catholica fide omne etiam pudore & dictorum B ctorumq; constantia & fidem abiecisse cernuntur. Nais laeta Mentiri aut,pr sertim in fidei ac religio is negocio, in negorio tam cst perniciosum & execrabile, ut quisquis vel VEIlibuis semel de industria quod falsum sciret, vero affir- quam JG masse depraehensus fuerit, illi omnis deinceps fides testanda. iure optimo detrahenda videatur. Mirum certe est, plerosq; etiam Catholicos usqueadeo Steidani lectione delectari: sed quia volumus passim omia etiam suspecte fidei hominu scripta legere,& videmur nobis ea esse iudicij acrimonia & maturitate,ut facile de quibustibet statuere posiimus, salsaq; a veris

internoscere,ideo tam multi adeo leuiter & pueriliter in foedos errores plabimur,quorii merito puodere possit no modo graues viros,sed etiam decre pilas anus & deliros senes:& tame interim videmur

nobis in luce magelij versari,plus videre fi viderint

delia,co stantia longissime distamus:& plerunq; t mulentae mulierculae & ex infima plebis fece stolidissimi ac stupidissimi blaterones scripturas diuinas

140쪽

egregie crepitant, eas se quouis Theoloso rectius intelligere procaciter iactitant: & est certe denique eo iam redacta res,vi dum vel maxime Euangelium S puram doctrinam plerique omnes Catholicae Eco .clesiae desertores sibi vendicant,& magna vocis an

morumque contentione buccinare & crepare non desinunt,in quendam horrendum atheisinu,& cer

tissimum ethnicismum prolapsi conspiciatur, adeo ut nonnullis locis vulgus mirabile iam in varias pugnantcsci; distractum sectas,non videat quid sequi .& amplecti debeat,& non multum a stiprema salutis omnis desperatione abesse videatur. Sed haec in ipso processu opportunis locis fortasse commodi us demonstrabimus.Iam ad Luterum veniamus. Is LMerurnatus est Isebij, in celebri Comitatu Mansseldensi cranno salutis is 3.pridie D. Martini, cuius nomen πb---. accepit in baptismo.Puhrulus scholas adijt Issebij, inde Magdeburgum,post anno absoluto Isennam Thuringiae oppidum profectus, exactis illic annis

quatuor,Erphordiam insignem Thuringiae urbem, L 'Academia cclebrem,se contulit, ubi anno eratis do. artium magister creatusFst.Inde cum Iurispruden- μtiae animum appulisset,ambulas cum socio in agro, repente fulminis ictu socium perdidit: quare territus & consternatus,multis stupentibus, relicto mu-do & spretis omnibus, D. Augustini institutu Ereta' imitanum complexus est. Quod quidem si solo,ut appare seruili adactus timore fecit,debili sane tu , --.damento nixus est,quippe cum ciusmodi timor etiam a Cicerone ethnico recte vocetur non diuturni

magister ossicij. Quanquam non est culpandus, qui vel metu solo ad vitam corrigendam adducitur:1ed tamen oportet niti ad magis magisque obtinedam charitatem quae soras mittit timorem illum.Verum