Commentarius breuis rerum in orbe gestarum, ab anno salutis millesimo quingentesimo, vsque ad annum 66. ex optimis quibusque scriptoribus congestus per F. Laurentium Surium Carthusianum. Cum indice copioso

381쪽

desessiq;,pugnando tame occumbere, quam se deis dere maluerunt .Porris enses incurvos,quos magno parat precio,in mare iactaru ne Christiani illis potatirentur. η crant Ianirari milites praetoriani, & delecti equites,quos Spaches appellat: quorum viro ruraque est summa & incredibilis in hostes audaci1

S pugnandi pertinacia: quod plerique Christiani

ignorantes, tutant Turcas imbelle esse hominum genus,sed fallutur,cum sint reuera apud illos inutia virtutis & summet constantiae pedites & equites.Nec mediocriter ad perscreda&subeunda quPuis vitae discrimina illos accendit, quod sciunt cer- tam sibi imminere perniciem, si per ignauiam mi- a Minus sortiter & strenue egisseideprethendantur.Misit tui a contra Auriam Solymannus Barbarusam cum octoginta triremibus, sed Auria abductis Turcarualiquot integris nauibus,suga sibi consuluit: Porro Sosymannum ea ab Auria accepta clades,& a Ven ris geminata columelia,acerrimis iracundiae stimu lis pupugi quos mirifice acuebant aliquot Turcita proceres,quorum hortatu comutato belli consilio, quod Italia non tam facilis expugnatu videretur,

Venetis bellum secit. Per id tempus Acroceraunii latrocinijs assueti, feri & agrestes homines,nullos certos deos coletes, Fariniso incredibili temeritate consiliu coeperunt Solyman, ducissim . ni noctu intersciendi:sed ea res a vigilibus praeto rianis facile deprethensa, magnam illis clade attulit, Solymanni iussu immissis in illos militibus, qui cos

ad satietatem usq; trucidarunt. Inde ad Corcyram itum est.Eam oppugnare costituit,tanquam Ven

tae ditionis.Itach immissi Turcq in insulam, Corcy- Coro urbe frustra obsederunt,tandemque post multas vexat

382쪽

clades passim Corcyret insulet illatas innumeros hos

mines Christiana religione initiatos, in icterrimam seruitutem abduxcrut,quorum numerus, quod est cumprimis triste& acerbum, sexdecim millium ex cessit, omnis sexus & aetatis. Praeerant tum Corcyrae duo Veneti patriiij,qui quod sic salus publica poscere videretur suburbia oppidi pulcherrimis &ngregijs aedificijs ornata demoliti sunt, ne a Turcis

occuparentur in urbis exitium. Hoc erat quidem triste spectaculum:sed tolerabile tamen,quod tecta diruta facile instaurari possent:illud vero longe trii stissimum, quod cum vererentur non suffecturam ubi annonam,si a Turcis obsidio e premeretur, imis bellem omnem populi multitudine ex oppido ei cerunt,quae cum in fossis pernoctare cogeretur, vi turbuletissimae iampestatis & metu barbaroru multi ex ijs,praesertim pueri matrum ceruicibus inhaec rentes,miserandum in modum extincti sunt.Uerum

Solymannus & Italici & Corcyrsi belli parum seli-

ci euentu potitus, non absque pudore Byzantium, nulla re praeclare gesta,redi jt: sed interim tamen diuersis in locis iusiit suos duces bellu inferre Veneru, tis. Porro prius qua' obsidionem solueret,via didicit Castri oppidi in colas contra fidem datam abductos esse in captiuitate, usqueadeo eam rem moleste tuli quippe qui nollet crudelitatis & sevitiae' argui, ut cius maleficij authore iusserit supplicio assici,& Castrenses captiuos omnes magno studio conquisitos, in locum suum restitui. Tandem iubaequinoctium Autumnale Corcyra ab hac Turcaruin festatione liberata est. Cetinenses sub huius anni finem pleraque omnia Geldriae deficiunt a oppida a suo principe Carolo Egmundano deficiuisis dis... ad Guilhelmum Cliuiae & Iuliae ducem. Desectio-

383쪽

Hi occaso suit, quod Carolus dux videbatur eam munitissimam ditionem in ius regis Gallorii, cuius filii studiosus admodum,trafferre costituisse, quod Geldrienses minime sibiferendii putarunt,ne Gemmani Gallis seruire compellerentur.Nouimagenses in ea desectione primi fuere,qui etiam principis a cem intra urbem ipsorum si tam, munitionibus eius nouis solo aequatis,occupare non dubitarunt. Por ro Principi Iuliacensi eius ditionis fuit inauspicata usurpatio,vti postea dicemuς. Eodem anno tumultuatum est in Anglia, multis hominum millibus arma in regem suum corripien- mustustibus.Ij erant Lincolnieses & Eboracenses, qui mo, Anglic-leste serebant innovatum regni & rcligionis statu,

tum quoque frequentes exactiones regias. Fiserunt

ad quinquaginta millia,sacram exp ditionem militiam suam appellantes. Ucrum callida ducum regis simulatione persuasi,cum pacem a rege oblata atq;

concordiam expectarent,arma deponunt. Sed non

diu post poenas luerunt, aliquot eius turbae capiti-bas ultimo supplicio affectis. Hoc ipso anno Paulus Pontifex aliquot insignes viros in Cardinalium collegium cooptauit. In ijssilit Caspar Contarcnus patritius & senator Venetus,I egina idus Polus, Iohannes Bellatus, Frideri cus Fregosus, quibus per interualla temporis ad iunxit Sadoletum, Alntandrum,Bembum &c. Hoc factum cum Steidanus improbare non possit,animu&cosilium Pontificis pro sua modestia sibi carpen

dum sumi cum tam e bonorum virorum sit, etiam idubia in meliorem parte interpretari. Scilicet Slei danus videre potuit arcana Pontificis consilia, quaris suo in pectore versaret. O quam longe abest ab omni animi candore eiusmodi tauum hominu ge-

384쪽

sedes incomisi co MMENTARIVs BRRVIς RERUnus,tametsi valde velint Euagelici videri. Ait Pomtificem idoneos si bi Ppugnatores parare voluisse: videlicet Romana secies peritura est, nisi paucorum o sa. hominum scriptis & eloquentia a Lutero & cius inafausta sobole vindicetur Immo vero illa sedes,quae trecentis & amplius annis a tot ethnicis,ijsdem uelonge potentissimis,Romanorum Imperatoribu Christiani nominis atrocissimis persecutorib', qui ad Magnum usque Constantinum totius fere orbis

imperio potiti,immanissimis in Christianos constita tutis supplicijs, Christi fide penitus extirpare & ab

. olere voluerunt,a tot praeterea tyrannis & haereticis euerti hactenus no potuit,Christo Domino su1 Ecclesiam aduersus omnes inserorum portas sortis sime propugnante,etiam deinceps ad supremu usq; nai diem ineolumis perdurabit,quantunlibet in Matt&I6.

eam debacchentur horum temporum infrusti dogmatistae, a malo daemone in multorum perniciem incitati,ut amplissimas futuro Antichristo vias muniant, &interim innumeras animas secum trahant in tartara,nulli omnino deterius nocituri,quam si

bijpsis & miseris illis, quos sub Euangeli, & verbi

Dei praetextu in varios inducunt errores. Anno Carolus Caesar & Franciscus rex in mutuos venere complexus.Μultum pro suo mune re egerat Pauliis Pontifex,ut apud Niceam conue

Indueia in nirent,sed efficere non potuit, ut ipso praesente inter Caesare colloquium Venirent.Id tame impetrauit, ut in nota est Gallos. uem Vel decem annos inducias inter se paciscerentatur.Per id tempus Caesar Pontificis nepoti Octauio de ondit filiam suam Notham Margaritam, quam prius habuit in matrimonio Floretie princeps Al xander. Quanuis aut Caesar & Franciscus rex, licet plurimum annitete Potisce, id teporis familiariter.

385쪽

. IN ORBE GTIT ARVN. 367 copressi no fuerint, Caesar tamen per internuneio indicauit Francisco,se prius si in Hispania nauigare in eius coplexum venturu,& tum Caesar ipse,tu Franciscus rex ambo more Christiano Pontifice vesnerati sunt,ita ut una m rege multi quoque eius P-ceres dextru Pontificis pede oscularent,idem in iis

cere recusantibus Christophoro duce Vuirtebergico,Guilhelmo Furst bergio, Marescallo Marchia no,& Daniae regis legato Georgio Gluchio,q cxat cum rege,quos utique,ne id facerent, Luteri & eius smiliu scripta vehemeter deterruerat.Vcrum si ipse

Dotentis Dei filius ad pauperu piscatoru pedes se

amantissime demisit, eosq; beneuolentissima sedulitate &lauit ' extersit: quid,obsecro, piaculi est, shomines Pontificis non quide nudos,sed tectos pes des supremis labris Christianet cuiusdam declarandae modestis causa deosculetur O quatum interest inter spiritu Christi,& spiritu huius mundi. An no , Christus ipse dicit omnibus,Discite a me,quia mitis hi Mi

sum & humilis cordet O quam facile perspiciunt

cordati omes,quo spiritu imbutus fuerit Luterus, qui tantopere a Christi humilitato abhorret, suosq; abhorrere facit. Et haec certissime unica causa Causa di est,et intersectatores eius tot existunt dissensiones diorum in& dissidia, cp prorsus alieni sunt ab humilitate & terfect mansuetudine Christi:vnde fit ut alij alijs cedere mos. nolint,sed sua pro se quisque dogmata, uantunuis

absurda, mordicus tueantur, nihil interim morati, ouod tot millia imperitae plebis horrendum in modum pereunt ac ruunt in tartara.

Porro dum de paciscendis inducijs apud Niceam tractaretur, Cesarq; ad Uiltafrancha subsisteret, aca cidit ut in quada villa villicus quida in area fabaruaceruu cribraret & vetitaret,idqi no uno, sed mul- . tia

386쪽

tis per interualla locis.Indd vero denset nubes instar

fumi in altum elevabatur. Quae res Uehementer perterruit Corianos omes, quod putarent Barbaruste classem superuenire ad perdendum Pontifice & C asarem.Ucrum cunctis mire trepidantibus, Cetsar st tit imperterritus,tametsi & Andreas Auria & Daua. lus Vastius ad arma se pararunt,& omnes no medios criter animis perterriti viserentur. At paulo post ubi cognitum est,cam trepidationem temere susceptam futile,in risum & cachinnos versa est,non obscuro pudore perfusis principibus,qui tam inaniter

timuissent,maxime cum viderent Caesarem prorsus impavidum.Inde solutus est ille apud Niceam con- uentus,& Franciscus rex in suum regnii abijt, Pontifex primum Genuam,deinde Roma peruenit. Gesar vero,ut erat pollicitus,ad Aquas mortuas pros ctus est. Eo quoque accessit rex Fraciscus,& in duas

' heia litus quadriremis suae obuiam accurrente,' 'μ' eum omnibus suis & liberis & proceribus summo

animi candore in arctissimos amplexus suscepi' est. Andreas quoque Auria,qui ante decem annos a re- e Francisco desecerat,impetrante Caesar in gratiam a rege receptus cst. Postea Caesar cum rege diu secreta miscuit colloquia,ita ut omes in certa spem

conciliandae inter ipsos pacis venirent. Deinde r kem a se humanissime dimissum,ad scalas quadrir mis suae deduxit. Altera luco pcr omes triremes de-' nunciat, ne quis ipsius iniustu in terram exeat: ipse vero cum aliquot aurei velleris illustribus viris in, Gr eum oressus est urbem GalIicam cum rege pransurus. Aps re e prans paret inde candidu pectus optimi Imperatoris, quid is ne de hoste quidem male suspicaretur. Vbi vero im

387쪽

continentem perlatus est,rex'regina cum duobus liberis illum humanissime complectuntur, & in palatium regis abducunt. Iam appetente crepusculo C sar Ancircam Auriam,qui aci classem remanserat, certiorem roddi se apud regem pernoctaturum.Id enim rex & regina ipsius soror ab illo impetrarant, licet non sine magno discrimine id fieri videretur. Sed praepotens Deus,cui Cisar egregie confidebat, non est passus quicquam illi sinistrum accidere. Uoluit autem Gesar cius rei Auriam certiorem facere, ne quid ille aduersi suspicaretur. Altera luce Caesar redit ad mare,comitante illum rcge & multa proceorum frequentia.Inde postquam in puppi C saxeanet quadriremis rursus hilariter copotatum fuit, amicissime discessum est. Fraci scy rex per id tepus certa, cum Caesare contraxit amicitiam,ita ut sub Caesariς vexillo,& in tentorio Caesaris Caroli cum maximis terra mariq; coactis copijs se Turcis bellum illaturum polliceretur. Cuius quide amicitiae fidutia C rolus Caesar multa in itinere,quo Hispanias repete bat cum Andrea Auria de bello Asiatico, Graeco &Africano suscipiedo locutus est,& de pace cum rege conciliata reges & principes Christianos omnes certiores reddigit.Sea rex Franciscus Mediolanensem ditionem sibi omnino adiudicandam sperau rat: ea spe frustratus, postea in nouas belli cogita tio es pertractus est,magno totius Reipublice Chriissianae detrimento: quanquam etiam aliae rationes ad bella instauranda illum fortasse mouerunt. Circa haec fere thora mortuus est Erardus Cardinalis & Episcopus Leodiensis, qui multos Lute ranae sectet addictos male acceperat, quod Si ei danumale habet:ideoq; scribit,illu sibi sepulcru & Exequias anniuersarias longe ante obitu fieri curauisse. A A non

Apud rege

pernoctan

'Erargus

Episcopus

moritur.

388쪽

sino COMMENTARIVs BRFVIs RERvM non tam pietatis quam ostentationis causa, quΘdesset gloriet cupidissimus Ita Steidanus magna fidu-tia profert sententia etiam in arcana pectoru consi lia,quae solus Deus nouit. Sed hoc licet Euangelia Luteri coplectentibus, verum Christi sectatoribus no licet. Quid em sibi no permittunt Luterani do gmatist ' Qualis qualis certe fuerit vita illius Cam

inalis, scire tamen non potuit Slcidanus,qua mente ille voluerit etiam ante obitu exequias anniue

sarias sibi fieri. Ait ibidem,Pontificios saerificorum operibus attribuere merita, quibus aetern viti prae mium debeatur.Ita qui de Steidanus,ut ubique C tholicos suo more traducat. Certe M sh sacrificium&vitas & vita functis P desse tam est certu ex sanctissimorum Patrum irrefutabilibus testimonijs, ut merito pudere debeat omes, qui id negare audent. Boω opera Bona vero opera, qui faciunt Christiani, no est du--γnde meri' bium fieri gratia Christi non tamen absq; liberi arbitrij quadam cooperatione. Deus enim operatur in nobis & velle & pcrficere, ut ait Apostolus. Inde ergo est meritum bonorum operum, quod fiant cx gratia Dei. Tolle gratiam ab operibus humanis, &parum aut nihil grata erunt Deo, sicut videmus in Turcis, Iudaeis & Ethnicis, qui nullis suis operibuς

possunt placere D E O,cum sine fide impossibile sit

placere illi. Porro vero si Deus per nos, non tamen sine nobis, efficit bona opera nostra, num ille indi gnus cessendus est, cuius operib' debeatur vita ite Da, maxime cum ipse innumeris scripturet locis pollicitus sit vitam aeternam recte agentibus Sed aiunt Litterani nos ita fidere operibus nostris, tanquam illis solis absq; Christi gratia debeatur vita aeterna. Verum hoc illi cotra suam conscientia mentiuntur.

Nos eam etiam ctam bonoru operii sumus studio-

389쪽

or Et Gns TAR v M. Lyrcssim no tamen illis,quet nos facimus, cert6 ritas aeternam deberi assirmare audemus, cum scriptura dicat: Nescit homo, utrum amore an odio dignus sit. Itaque cum multa videamus etiam ab improbis

hominibus fieri, quq speciem probitatis, pietatis &charitatis pr se ferant,pij omnes suis operibus non sunt ausi praefidere,maxime i non sint plane certi, an ex gratia & charitate,sine qua nihil potest gratueste Deo, profecta sint,vel potius ex quodam natu- rrae instinctu,aut alijs id genus incitamentis,quq ce tum est vitam sempiternam mereri non posse. Hinc est illa Apostoli insignis & suspicienda praedicatio: Si linguis hominum loquar & angelorum, si omno fidem habeam,ita ut montes transferam, & pleraq; alia,charitatem autem no habuero, nihil mihi prodest. Ergo nec fides prodest absque charitate. Et tamen Euangelici isti incredibili quadam confiden tia& temeritate aiu si quis firmiter apud se statuat ter Christu sibi remitti peccata,illu,si sic moriatur,

e vestigio evolare in canum. Verum haec est omnino compendiaria via in morte sempiternam. Scripturae diuinae omes eiusmodi temeritatem & insana con-s dentiam longe a nobis abesse volunt, proptereae quod longe alia sunt iudicia Dci,quam hominum: nec tamenac ratione impellimur ad desperatione, sed inuitamur ad cautela & circunspectione, ne inter tot vitet huius pericula usquam nimium securi

simus.Tanto aut certe securiorcs erimus,quato b O- '

norum operum syncera animi intentione studiosio. res fuerimusmon op nostris operibus praefidere debeamus, scd sp vita pie & religiose transacta,magnam praestet homini fidutiam, ut multis scripturae locis Goceri potest,sed no est huius loci.Ita nanque R Apostoloru princeps hortat nos,ut v bona op

390쪽

Luterani oppugnant Concilium.

tam sunt manifesta, ut mirum sit usqueadeo perfricuisse frontem istos Euangelicos,quicquam ut con tradicere ausint. Atq; corum impudentia secit vilis p ter minus peritos interdum his & id gen' alijs cxplicandis diutius immorandum sit, quam alioqui huius scripti institutum admittat: praesertim vero, quando Steidanus in illis suis pestilentissimis Comamentarijs sparsim sua diffundit venena,totusq; screversetur in Luteri & sectatorum cius placitis fuca dis,& Lectori incauto exitiabiliter instillandis. Per hoc fere tempus Luterus cum suo grege Urijs machinationibus & scriptis Concilij a Paulo Pontifice indicti authoritate coiicitere nitebantur, ut rudem plebeculam arctitis suis fraudibus implicata teneret.Scribebatur tum ab illis noui Pasquilli,nouae Beelχebul cpistolae, sebulose Legendae de Iohanne Chrysostomo, quas Concilio impudenti

vanitate affingebant: praeterea quatuor epistoli Iohannis Hussi,& libellus de Donatione Costantini Magni. Ita illi apud suos facile efficiebant, ut qua una re grauissimis religionis dissidijs vel pr sentissi,ma semper remedia adserri cosuevissciat, ea in con temptum &risum adduceretur,&misere eversis &in diuersis easq; foede disiectas factiones distracti; nihil prorsus opitularetur. Traxerunt etiam in suas partes Saxoniae Ducem Henricum, fratrem optimi& constantisii mi in Catholica religione Principis Georgij,que Luterus ta multis iniurijs & calumnijs mirabili quadam audacia sibi diuexandum sumpse

rat. Edebant igitur nouas caeremoniarum ordina

tio es,nouas passim Catechismos etiam illi,qui nul lis initiati sacris, paroecias administrandas suscipcreno dubitarunt. Qua in re obseruandi est ar num D. Dei