장음표시 사용
21쪽
ut est videre apud Albertum, & Boetium, & Caietanum, in expositione illius capitis
Hanc quoque distinctionem, tanquam Peripateticam, docuit Aristoteles 3 .de anima , x. s. ubi scripsit, quod aliud est magnitudo, & magnitudinis elle,quia aliquid claudi tur in magnitudine iii trinsece , quod non clauditur in esse & quidditate magnitudinis , di sic aliud est aqua,& aquae esse;& caro,& carnis este, ut erudite satis exponit Averroes ibi, & 7.metaphystex. 3 . di Alexander Aptirodiseus hoc idem exponit,de bono, sc esse boni; & de benigno, & esse benigni; nam bonum & benignum claudunt aliquid, quod non claudit esse boni, & esse benigni; hanc distinctionem Jocuit etiam Sanctus Thomas
I .Par. q. I. ar. 3. & I. Contra Gentiles, cap. I a. Nopusculo 3. cap. Io. ubi docet quomodo
sit idem Deus, quod sita natura,vel et sentia, de asterit, quod in rebu; compositis ex materia, & sorma, necesse est, quod disserant,seu distin*uantur natura,& supposituni: quia natura comprehendit in se illa tantum,quae cadunt in definitione speciei, ipsa enim humanitas amplectitur in se ea tantum, quae in definitione hominis ponuntur: his enim homo est homo, de hoc significat humanitas, sed materia indiuidualis cum omnibus a cidentibus eam indiuiduantibus non cadit in definitione speciei; non enim cadunt indefinitione hominis hae carnes &haec ossa,aut albedo, vel nigredo, vel aliqua huiusmo di : unde hae carnes, & haec ossi,de haec accidentia designant hanc materiam, non claudi
in humanitate,de tamen in eo quod est homo habet in se aliquid ,quod non habet humanitas I de propter hoc non est idem homo, δἰ humanitas, quia humanitas sisnificatur ut pars sermalis hominis, quia principia definientia habent se formaliter, respectu materiae indiuiduantis. Eandem doctrinam posuit ipsemet Sanctus Thomas 7. mctaph. exponens tex. Σ . ubi docuit aliud esse animal de esse animalis;& Callias di esse Calliae,de in multis alijs locis hanc distinctionem insinuauit Aristoteles,& S.Thomas; sed tunc accidit difficultas,quia ista propositio animal est rationale,cum sit in primo modo dicedi per se, sequitur quod ipsum rationale intrinsece claudatur in ipso animali & sic Elsum eli quod homo S ani mal distinguantur realiter hac distininione per inclusionem unius , de exclusionem alterius . Ad quam dissicultatem respondentes dicimus nullam diserentiam diuisivam generis praedicari in primo modo dicendi per se de genere,quia cum per se inserat de om-ui, sequeretur omne animal esse rationat . Adde etiam quia omne contrahens dicitur esse extra intellectum contracti,ut scribie
Porphyrius in libro praedicabilium, peremptis disterentiis diuisuis, adhuc subintelligi
potest substantia corporea animata sensibilis: scd quod est extra intellectu alicuius non praedi at per se de illo,cum ergo rationale sit extra intelleetiam animalis, sequitur hac Iraedicationcm non esse per se,animal est rationale,quod patet ex verbis Porphyrij,c.dediflcrentia, dicentis,disterentia est qua species abundat a genere,quid est hoc dictum,nisi quod species includit actu ipsam difierentiam, quam genus non includit; igitur si eam non includit,ista non erit per se an inaal est rationale. Sed diceret aliquis, si ista propositio animal est rationale, non est per se, an ista alia ,rationale est animal,sit per se quia rationale per se est homo, fle homo per se est animal, ergo rationale per se crit animal et de sun datur ratio ista super regulam Aristotelis in antepraedicamentis,quando alterum de altero praedicatur ut de subiecto, quicquid praedicatur de praedicato, praedicabitur de de subiecto praedicati; quod autem minor sit vera,patet,quoniam praedicatum est de ratione subiecti,maior quoq; patet ex se,quia ista propositio,homo est rationalis,est propositio per se in primo modo dicendi per se; non igitur de haec erit per se rationale est homo,quoniam sicut propositio necessaria conuertitur in necessariam, praecipue in terminis conuertibilibus, sic propositio per se conuertitur in propositionem per se . Respondent Aliqui dicentes,quod ista propositici nullo modo est per se, de per hoc citant Aristotelen 3.metaph.tex. Io. ubi dicit, quod genus non praedicatur de disterentia diuisiua,quamuis ille liber no sit multae authoritatis,quicquid tamen sit,propositio non est per se,quia tunc in definitione esset nugatio, quia ponendo rationem pro nominibus, di dicendo sic homo est animal rationale,de homo includit animal, Sc limiliter rationale per se includit anima quia praedicatur in primo modo: ergo homo est animal rationale. Adde quod genus se habet ut potentiale di disserentia ut actus quod docuit Porphyrius in praedicabilibus, cap.de ditarentia, quando dixit, quod genus est proportionale ma teriae,& disterentia sormae,sed serina di materia ut scripsit Aristotcles 8.metaph.tex. I 6. sunt diueris naturae, de distantes, de nunquam forma includit materiam, noc econtra rergo
22쪽
ergo definitio non includit genus,& sic genus non stadieabitur de disserentia In primo
oued licet Hi sic dicentes aliqua vera doceant, tamen in hoc quod dicunt tertium librum Metaph.non esse alicuius auctoritatis, contra omnes Peripateticos loquuntur; de ideo melius dicendum est, quod ly per se, est duplex, scilicet entitatiuum, praedicatiuum,seu Logicum,& Metapnysicnm: nam Logicus praedicationes obseruat, Metaphysicus autem quidditates. Per se quidem pridicativum est,quando praedicatum est de ratione sit biecti,& biectum de ratione predicati,ut docuit Arist. I lib.Poster.cap.de Perseitatibus,tcx. s. quod
Primus modus dicendi per se est,quando definitio tota,vel pars definitionis praedicatur de suo definito. Qui quidem modus non est simplex, sed habet plures gradus, quorum Primus est, quando superins praedicatur de inferiori, puta genus de sua specie,vel species de lao indiuiduo: Secundus gradus, quando disserentia praedicatur de definito, ut homo est rationalis: Tertius gradas,quando tota definitio praedicatur de definito, ut ii moest animal rationale: Quartus gradus est,quando idem pridicatur de seipso,ut homo est homo. Secundus modus dicendi per se est, quando propria passio praedicatur de suo subiecto.Et hic est duplex,Primo,quasi ad quata passio pri icatur de suo ad uato prinio subiecto,ut homo est risibilis;Secundo, quando passio adgquata superioru pridicatur per se de inferiorLve Sortes est risibilis.Tertius m laus dicendi per se,nis est mota, pri- dicandi,sed essendi; &isto modo omnia per se sunt,quq per se,& non in alio existur, sicut Deus,& omnes primae substantiae; qui1 nullo modo uini in alio, tanqua in subiecto inli sonis.Quartus modus dicendi per se est,quando effectus formalis praedicatur de aliquo, mediante sua eausa Brmalitvel quado actus profluens,idest progrediens a causaeo Ii, dieitur de essectu serinali,mediante causa formali; vel quando eflectus praedicatur de suoimmediato principio productivo. Exemplum primi, ut homo albeasne est albus texemplum mndi ut ait um albedine disgregat, calidum calore calefaciti exempla te est,intellectiointelligit,voluntas vult. Ηqc dicuntur esse per se predicatim,seulogicalia. Per se autem entitatiuum, seu metaphvsicum est, quando res de se, & secundum suam naturam talis est; sicut Sol per se est lucidus, Luna autem non per se, sed per alterum ἐ& Deus per se est bonus,creatura autem non per sie,sed per alterum.Vnde ly per se Meta physicum videtur coincidere cum secundum se, & per ecintiam; sed non inconuenit at L. quid esse per se tale emitatiuum,& non praedicativum, ut hic Deus est per se Pater,eo in paternitas diuina est essentia diuina,non tamen est per se praedicatiuE,& formaliter est per se Pater,quoniam predicatum non est de ratione subiecti, nec econuerso,cum se habeant ut absolutum,&t elativum:&haec regula maxime verificatur in diuinis,dicendo, essentia diuina estinaremitas,& filiatio est processio, seu Pater est Filius: istae sunt pro politiones per se metaphvsice,& identicE, sed non per se se aliter,& togiecisic in pro . posito haee propositio,rationale est animal, est etiam per se entitatiue,non tamen prae dicative seu Iogice. Et in hoc decepti sunt isti non distinguentes inter per stentitatiuE,
seu metaphysice ; & per se praedicatiuε ὶ aliter, di iratia . .
De diuinctione reaei, inter rem includentem aliquid extrinsere,
7 AEc distinctio reperitur inter ipsum disciplinabile,de hominem: mol enim ab ipso disciplinabili , hae distinctione distinguitur ; fingendo
si iod disciplinabile sit eadem res cum homine,quia includit extrin sece disciplitiam & actum , per quem definitur , quam non includit homo in sua ratione. Hanc distinctionem expresse docuit Aristoteles 3.de anima,tex. s. ubi postquam assignauit nonnullas disserentias' - - inter intellectiam,& senium,ex parte potentiarum, assignauit etiam digerentias ex parte obiectorum quia sensust cognoscit magnitudinem hane,idest individuum magnitudinis, cum conditionibus singularium; puta cum, hic, & nunc, doc. in lectus veri, cognoscit magnitudinem in se;vnde necesse est dicere,quia individuum magnitudinis,& magnitudo ipsa,aliqua distinctione distinguuntur urialiteram Arist. r. B ibi,
23쪽
ibi,quia aliud est individuum magnitudinis,& ipsa magnitudinis quidditas; sed non distinguuntur distine ione reali existentiae, sicuti Callias,& Titius,ut dictitin est in cap.dedistinct. reali; nec distinguuntur distinctione reali, sicuti homo,& animal, ut dictum est cap de distinct reali includente aliquid intrinsece,& excIudete illud,igitur distinguuntur distinctione reali realitate inter rem includentem aliquid extrinlece, & inter rem excludentem illud; individuum enim magnitudini includit hic, & nunc, quae sunt temet pus,& locus extrinseca ab illo, licet aliqui dicant hanc distinctionem dici debere ex natura rei, tamen longe aberrant a veritate, quia quaelibet realis distinctio potest dici ex natura rei; Callias enim,& Titius ex ipsorum naturis distinguuntur, sic pater, & filius.
sic coelum,& terra, sic Deus,& creatura: Paret,quia semotis naturis istorum entium ,
amplius non distinguuntur. Non ergo oportet, ut tanti faciant distinctionem hanc ex natura rei, quam ipsi dicunt Thomistas negare, & male. . ,
Hanc distinctionem ponunt Thocmistae iii substantijs immaterialibus, in quibus suppositum & natura non intrinsect, sed extrinsece, secundum rem & rationem distinguuntur,quia suppositum,ut sic includit subsistere,quod est esse per se,no intrinsece, sed quodammodo, ut proprium actiun, ad quem quodammodo deberet definiri si definiretur inatura autem non includit illum actum.Includit etiam, & sippositum sitbstantiarii sepa-atarum,multa accidentia spiritualia & species intelligibiles,&operationes,& aflacti nes, quae sunt extrinseca ab illo supposito,& etiam a natura eius multo sortius. Patet igiatur,quomodo datur haec distinctio ad metem Arist.& veritatis; & ratio huius etiam est, quia in substanti js separatis est compositio ex positivo,& positivo, quia omne causatum
est e5positum, ut scripsit S.Thom.p.p.q. 3.art. unde cum substantiae separatae sint ca satae, necesse est ipsas esse compositas, licet aliqui I. iat. dist.8.q. I. reprehendant hanc. rationem,asserentes; quia si quodlibet causatum est compositum, accipiantur coponen tia,& tunc quaerunt, aut sunt simplicia,aut compolita; si primum,falsum est omne causa, tum esse compositum,si vero dicetur secundum,tunc, iterum quaerendum est de istis,& fio aut procederetur in infinitum, aut erit status ad res simplices componentes, & cum constet componentia esse causata, sequitur quod non omne causatum est compositum .
sed deficiunt isti in intelligendo intentionem S.Thomae , quandoquidem S. Thomas i quebatur in illa ratione, de creatura proprie sumpta, & non de creatura communiteriumpta; creatura enim proprie sumpta est res subsistens,cuius est esse,& fieri,& hec propria dicitur fieri, & causari, ut latius docet Arist. ntra Platonem 7.metaph vctex. 3. quod compositum fit, & generatur, non autem serma, aut materia, quae sunt simpliciar creatura autem communiter sumpta dicitur, veluti pars rei compositae, & accidens, &sie omne .aliud a Deo quomodocunque sumatur, potest dici causatum, sed communiter sumptum ; sed melius diceretur, concausatum, & concreatum is . Hinc exeludenda est opinio illorum,qui dicunt intellisentias esse compositas exactu privativo,& actu positivo,qni actus inueniuntur in omni ente creato. Et pro maiori in . telligentia, Sciendum est,a, Doctores diuersimode loquuti sunt de compositione subst tiarum separata ru. Diuus enim August.super Genesim ad litera voluit, ubstantias sep ratas esse copositas ex materia & sirma: quam opinione sequutus etiam est Auleebron. in libro Fontis vitae, & Boetius in lib.de unitate,& uno, ubi dicit Angelos,& animas esse unum,ebni unetione meterim sed in hac parte imitati sunt isti Platonem,sic loquentem. Alii voluerunt, sicut fuit Io. de Gandauo,stibstantias separatas copositas esse ex materia & sorma metaphysicε. Ponit enim, talia est copositio Iogicalis,quq est ex genere,&disserentia; alia est physicalis, quς est ex materia,& forma,& ex partibus quantitatiuis;& alia est metaphysicalis,qu potius gradualis vocari potest secudii diuersas realitates. Non ergo est poneda in substatijs separatiscopositio physicalis, sed bene metaphysicalis.
Αlij vero de mente Averr.3.de anima,com. s. ut est Marcus Antonius Zimara the remate V. sustinent substantias separatas esse compositas, ex positivo, & prinativo; expositivo quia sunt talis naturae,ex privativo,quia inquantum entia sunt,priuantur pe sectione diuina. Et hanc opinionem sequutus etiam est Scotus I. sent.dist.8. Sanctus Thomas tenet p.p.q. O .art. 2.quod in intelligentijs, licet non sit compositiosormae & materiae, est tamen in eis actus, or potentia; quod quidem manifestum podest esse,ex cosior. itione rerum materialium,in quibus inuenitur duplex compositio prima quidem sermς & materis, ex quibus constituitur natura aliqua, natura aute sic compolita, non est suum esse, sed esseest actus eius: unde ipsa natura comparatur ad suum esse , sicut
24쪽
Mut potentia ad actum; subtracta ergo materia,& posito quod ipsa forma subsistat non in materia, adhuc remanet comparatio formae ad ipsum esse, & potentiae ad actum, de talis compositio intelligenda est in substantijs separatis: Vnde dicuntur compositae, ex quo est,& quod est: vel ex esse,de quod est;nam quod est,est ipsa forma subsistens, i piam
autem esse est quo substantia cst, sicut cursus est quo currens currit. Et hanc compositionem vocant veri metaphysicantes compositionem, cum his. Qma duplex est compositio, altera ex his, altera vero cum his. Et ut clarius haec in- CD m celligantur, Animaduertendum est, quod in substantijs materialibus, quatuor realiter inueniuntur distincta, scilicet.materia,forma,essentia composita ex eis,& esse: in homine enim est considerare materiam in qua recipitur eius serma; & formam ipsam, quae est actus illius materiae; & essentiam humanam, quae nec est materia, nec sorma; & esse mini actualis existentiae,quo homo sermaliter existit in rerum natura: unde fit ut in istis su est νstanti js duae compositiones pertinentes ad genus substantiae reperiantur,quarum Prima est ex materia,& forma,seu compositio, ex his; Secunda vero dicitur ex essentia, di exi stentia, seu ex esse,& essentia quae vocatur compositio cum his . Hae duae compositioneqin aliquo conueniunt, & in aliquo discrepant: conueniunt Primo, quia utraque constat ex actu,& potentia; materiam enim, & tarmam, clarum est se habere, ut potentiam & actum; edentia autem, dcesse, ex eo patet, quod se habent, ut potentia, &actus, quia quidditas quaelibet ex hoc ponitur in rerum natura, quod existentiam acquirit. Secun- do etiam conueniunt in hoc, quod extrema utriusque compositionis, sunt in eodem genere; tam enim materia, quam sorma hominis quam essentia, & esse eius in genere su stantiae, & speciei humanae reponuntur. Differunt autem in multis. Primo, quia extrema primae compositionis sunt partes substantiae, & non substantia proprie loquendo,ut patet inateria enim& sorma non sunt in senere substantiae, nisi reductive,unde praedicationem substantiae,quae est genus generalissimiim non nisi in obliquo suscipiunt; extremorum vero secundae compositionis, neutrum est pars substantiae, sed alterum est substantia, essentia scilicet, quae est in recta linea praedicamentali, alterum vero extra substantiam, scilicet existentia . Secundo differunt, quia extremum illud, quod se habet ut potentia in prima compo-stione, est ens pure potentiale, materia scilicet; extremum vero illud quod se habet ut potentia in secunda compositione,non est pure potentia, sed ens in aliqua specie quis ditatiue completum, scilicet essenti . . Tertio disserunt, quia extremum illud quod se habet vi potentia in prima composim ione, non est id,quod est, nec quod fit, proprie loquendo, materia enim non fit,ut scri- - , . hitur 7.met.tex. 27. eluinem autem est esse, cuius est fieri, cum fieri terminetur ad esse; μι, - ο . extremum vero id quod in secunda compositione se habet ut potentia, est id quod est, di fit; cum omnis factio ad compositum terminetnr. Quarto disserunt,quia extremum illud quod in prima compositione se habet ut actus, non est ultima rei actualitas, sed causat alium Vlteriorem aiam, forma enim hominis, quae eius materiam informat,causando totum compositum,complet proprium recepti Mum ipsius existentiae, & sic eam causat, quae est ulterior actus; extremum vero illud ,
quod in secunda compositione se habet ut actus , est ultima actualitas illius generis ἡ ω post existentiam enim sortis nihil sibi substantiale amplius aduenit . est visi Quinto disserunt,quia extremnm illud,quod in prima compositione se habet ut actus, Mi ii Meri.
est ita actus, quod tamen comparatur ad aliud ut potentia. . Sexto disserunt, quia extremum illud,quod in prima compositione se habet ut actus, est de intellectu, seu definitione rei intrinsece Hrma enim omnis intrinsece in definiti ne concipitur; extremum vero illud quod in secunda compositione se habet ut actus,est extra rei quidditate: definitio enim non significat esse,vel no esse,ut habetur I .Post.t. a F. Septimo differunt, quia ex extremis primae compositionis, fit unum tertium, pcr se
unum; ex extremis vero secundae compositionis non fit unum tertium, per se unum, nec per accidens,quia non ex materia & forma, nec aggregat res diuersorum generum .
Octauo disterunt,quia prima compositio vocatur ex his, & ideo fit ibi unum tertium per se: ut Sortes fit ex materia & forma; secunda vero compositio vocatur cum his ἔ . nulla enim res datur, quae constet ex essentia S: existentia proprie loquendo, sicut daturres constans ex materia & sorma, sed essentia componit cum existentia,& econuerso ;& ideo dictum est, quod adunantur per se, non tamen componendo tertium .
25쪽
c votis a Nono disserunt,quia prima compositio ad pauciora se extendit,quim secunda: extrins AEm ma enim primae compositionis reperiuntur in rebus sensibilibus tantum ; extrema vero compositionis reperiuntur in rebus sensibilibus, & intellisibilibus. Vltimb disterunt quoad passiones suas; primam enim compositionem sequuntur accia dentia sensibilia,puta quantitas,& transmutatio localis,& qualitas,& generatio,& corruptio; secundam verbcompositionem, neq; generatio, neq; corruptio, neq; transimul tio aliqua physica sequitur, sed tantum recipere, de recipi, perficere,& perfici, quia haee sequuntur actum,& potentiam,illa vero materiam & -mam. Haec omnia dicere volui,
ut appareat, quia haec distinctio supradicta non est quid fictilium, sed auctoritate Peripatetica, & rationibus firmata .
De distinctisne reali, essent F.
V N et nonnulli definire volentes hanc distinctionem, & dicunt, quod illa distinguimtur essentialiter, quae per aliquam potentiam post ne
esse separata, ut materia, & rma, accidens, & subiectum. Quae quiadem definitio iudicio meo stare non potest, etiam iuxta doctrinam Num ἀτη--, in-totum essentiale distinguitur a suis partibus essentia Iulium ἁ pM--liter; quia causatum realiter distinguitur a causa, sed sic est, quod par-ν επι simul tes sunt causae, & totum est causatum, igitur essentialiter distinguitur,f- ρ με ε tamen in via illorum totum non potest esse sine partibus. Praeterea, omne creatum essentialiter dependet a Creatore, & tamen in via eorum per nullam potentiam cre
tum potest esse sine Creatore, quia nedum dependet in essendo , sed etiam in conseruando.Tertio,reIatio essentialiter distinguitur a suo opposito,praesertim increatis,quia distinctio essentialis non habet locum in diuinis, cum ibi non sint duae essentiae, immo quicquid est in diuinis,est idem essentialiter,ut asserit Beatus Augustinus I . de Trin. . a. eo Deus simplex est, quia est quicquid habet, excepto hoc quod relative dicitur, habet enim Deus intellestum,habet voluntatem,& est ipsemet intellectuε, & voluntas: ubi attende in his verbis, in quibus dieitur, excepto hoc quod relatiuε dicitur,liabet enim Pater Filium, quia relative dicitur,ed tamen Pater non est Filius, habent Pater & Filius Spiritum sanctum, & tamen ipsi non sunt Spiritus sanctus , & sic quamuis personae diuinae realiter ab inuicem distinguantur distinctione reali suppositorum, non tame distinguuntur essentialiter, siue distinctione reali essentiarum:sic etiam paternitas,& filiatio,& spiratio passiua, & activa distinguuntur realiter, & tamen sunt eadem essentialiter. Haee ergo distinctio Iocum tenet in creaturis,& non in diuinis.Quarto,omne totum integra, ha, s A. te essentialiter distinguitur a suis partibus principalibus, & tamen Deus non potest serere, Me re parare, stante ordine naturae per suam potentiam ipsum totum ab ipsis partibus; igitur -'s ηι definitio tradita de distinctione essentiali non est undequaque Vera . Circa quam rationem:Nota,quod aliquae sunt partes principales integrantes,ut cor, caput, & epar, aliquae vero minus principales, ut manus & pedes: Deus potest sacer quod homo vivat sine partibus minus principalibus, puta sine manibus de pedibus, sed non sine partibus principalibus,puta sine corde & capite. Nihilominus adducuntur duae dubitationes contra hanc doctrinam. Altera est Sancto Dionysio, & de Sancto Albano, qui post decollationem receperunt capita suae in suis manitas,& ambulabant per magna terrarum spatia; im mo Beatus Dionysius per duo miliaria portauit suum caput, donec attinxit sepulturae locum. Altera dubitatio a Catiarina est de Beata Catherina de Senis, quae vixit sine corde, quandoquidem illud dedit sponso de Senis visu suo Christo . Sed hae obiectiones de facili soluentur; Et primo, quod progressio illorum duorum Sanctorum dicitur, quod non fuit naturalis, nec per ipsos viventes fiebat, sed angelico ministerio; possunt enim Angeli corpora assumere,& in illis motum progressi-uum causare r vel dicendo, quod hoc non est attestandum potentiae ordinariae Dei, sed absolutae . Ad illud de Beata Catherina respondent aliqui, deridentes factum illud, tanquam falsum & inuentum, quia cum cor sit pars integralis principalis animalis, non potest sine illo per quamcunq; etiam potentiam viuere, propter dependentiam essentiale,
26쪽
x sic non suit verram,quod Beata Catherina dedit cor suum Christo,& Christus dederae cor suum proprium ipsi Catherinae, quod habuit in carne. Sed isti decipiuntur,quia non literaliter est intelligendum hoc dictum, sed spiritualiter, iuxta illud Prouerbiorum Salomonis cap. s. Fili, praebe mihi cor tuum. Et iuxta dictum Saluatoris apud Matth.c. . Vbi est thesaurus tuus, ibi est cor tuum: & sic non sequitur quod Beata Catherina vixerit sine corde; & haec omnia diuinae oinnipotentiae sunt tribuenda, & diuino miraculo. Habito igitur quod haec definitio distinetionis essentialis tradita ab istis, non sit unde- . , quaque vera, danda est definitio iuxta doctrinam S.Thomae, & est haec, quod Distinctio Dstiam essentialis est illa,quq est inter duas essentias positi uas,quarum una vere negatur de alia. Et hanc docuit S.Thomas p .p.q.' .ar. 3. suae summae Theologiae, ubi docet potentiam, ' intellectivam Angeli distingui essentialiter ab essentia ipsius Angeli. Et inferius loquens de potenti js animae nostrae,clarius ponit istam distinctionem,q.77.ar. I. quod impossibi- Ie est essentiam animae esse essentiam suarum potentiarum. Ad quod probandum adducie
rationem Arist.ex s. metaph. tex. I.ex II. met.tex. 26. ubi ponit,quod actas & potentia
sunt in eodem praedicamento, sed actus potentia maalmae sunt in praedicamento accidentis,ergo potentiς animae quoq; erunt in praedicamento accidentis ipsa autem anima est in praedicamento substantiae, igitur anima es lentialiter distinguitur a suis potentiis. Sed hanc rationem soluunt dicentes,quod potentia est duplex,receptiua,&obiectiva, Pinuria D. di quod Aristoteles non loquitur de potentia receptiua in allegatis locis,sed de obiectiva, quae nedum est eadem cum suo actu entitatiuo genere, seu praedicamento, sed etiam est eadem specie, i numero,sicut stumentum generandum,& reneratum est. ide numero. Sed hallucinantur,non conssiderando Arist. intentini,qui loquitur de potentia essentialiter ordinata ad actum, quem per se primo respicit, di loquitur de potentia receptiua &activa, quatenus sunt principia alicuius, quod est in genere, sed constat,quod potentia obiectiva,&actus entitatiuus no sunt alicuius rei principium, sed sunt ipsi et res,quatenus primo erat possibilis ex causis sitis,& deinde est producta extra causas.Vise aber- Lumissu rant toto coelo isti,imponendo illa duo loca Arist.de potentia obiectiva, & Actu entita- tem ---tiuo, ut clare patet ex exemplis, quae ibi Arist. ponit de Sole, & circulo obliquo,quae sunt principia operationnm. Hanc distinctionem posuit Arisbin i lib. Poster. quando docuit prςdicamenta debere esse impermixta;& sic etiam Simplicius docuit in expositione pri- dicamenti alitatis genera ipsa generalissima esse impermixta,nuod est intelligendum essentiam unius praedicamenti non esse essentiam alterius, sed essentialiter istingui ab inuicem. Cuius etiam distinctionis meminit Philosophus τ .met tex. . ubi docuit, se stantiam esse priorem accidenti cognitione, definitione, tempore, & natura. & 8.met. rex. i6.ubi docuit materiam essentialiter distingui a forma. Et clarius S.Thom.p.p.q. 7. . a. ubi narrat, quod duplex est distinctio in rebus, altera sormalis, in his quae differunt specie,altera vero materialis, in his quae differunt numero tantum.Ponit etiam S distinctionem essentialem inter lucem,& substantiam Solis. Et iuperius,art. I narrat diuersas Philosophorum sententias,de principio distinctionis rerum; nam Democritus posuit materiam solam esse causam distinctionis. Anaxagoras vero posuit intellectum distinguentem res, extrahendo quod erat permixtum in materia. Avicennas voluit distinctionem Opis. Aine..is originari ex secundis agentibus,quia Deus intellisendo se,produxit primam intellisentiam,qitae quidem non est suum esse ex necessitate, incidit in compositionem potentiae,&actus ; sic igitur prima intelligentia inquantum intelligit causam primam , produxit secundam intelligentiam; inquantum autem intelligit se, sucundiim quod est in potentiae , produxit corpus coeli, quod mouet; inquantum vero sit intelligit secundum illud, quod habet de actu, produxit animam coeli, & sic de alijs. Sed his opinionibus reiectis, asserit D.Thomas distinctionem rerum,& multitudinem esse ex intentione primi Ventis,quod ροῶ - . quidem est essentialiter quicquid habet, ut dictum est; in creaturis vero distere essentia- nu .simia liter potentia,& eius substantia quae est subiectum potentiq,quia nulla creata substantia ρο πω. potest esse immediatum principium operationum . Ex his sequitur,quod inter habitum,& priuationem,non est distinctio essentialis,quia non est inter duas e sentias positivas, quarum altera de altera negetur; sic etiam inter duo contradictoria non potest dici distinctionem esse essentialem, quia alterum eorum est ens, alterum vero non ens. Sed esto hic cautus, quod discrimen reperitur inter has propositiones ista non sunt idem essentialiter, & ista differunt essentialiter, quia priuatio, & habitus, puta visus, & caecitas, auditus, & surditas, non sunt idem essentialiter.& tamen
27쪽
& tamen di stinguuntur essentialiter: unde non sequirer,illa non sunt eadem egentialiater,ergo distinguuntur essentialiter, licet valeat econtrario, illa distinguuntur essenti liter,ergo non Hant essentialiter eadem: disserunt erso non esse eadem est entialiter,& distingui essentialiter sicut superius,& inserius, quia a non esse idem essentialiter non conuertitur subsistendi consequentia a.
Sed circa haec quae dicta sunt , poterit esse maxima dubitatio in doctrina S.Thomae p. zmΑn essentia animae possit csse sine suis potentiis, quia illa quae distin uuntur essentialiter,distinguuntur sicuti res a re,&quq ita distinguuntur saltem per diuinam potentiam, potest unum fine altero reperiri, & praesertim cum prius non sibi repugnet posse esse sine posteriori, sed anima prior est eius potenti js,cum it substantia,& potentiae sint a cidentia, ergo anima sine suis potent ijs esse poterit, & dabitur anima tutellectiva sine
intellectis,& voluntate, & memoria. Sed hanc dissicultatem soluit S.Thomas,prima s cundae,quaest. o. art. . ubi disputat, Num gratia sit in essentia animae,sicut in subiecto, an in aliquo potentiali lc concludit,quod sicut per potentiam intellectivam homo par ticipat diuinam cognitionem,per Fidei virtutem,&per potentiam voluntatis diuinum amorem per virtutem charitatis , ita etiam per naturam animae participat secundum quandam similitudinem naturam diuinam, per quandam regenerationem, quia gratia ponitur in essentia ipsius animae,& virtutes, puta Fides, Spes, & Charitas in potenti js. Ex quo claia patet virtutes Theologicales realiter distingui ab ipsa gratia, cuius oppositum sentit Scot. Σ. sententiarum e unde cum potentiae animae sint naturales propriet
res speciem consequentes, anima non potest cise sine ipsis, dato etiam, dicit S.Tfiomas, quod anima esset sine intellectu,& voluntate actualiter,quia adhuc anima diceretur secundum suam speciem intellectualis, vel rationalis, non quia actu haberet has potentias, sed propter speciem talis essentiae, ex qua natae sunt effluere huiusmodi potentiae et vis mo se unde non concedit Sanctiis Thomas de facto , quod possit Deus separare potentias ab anima icce concedere videatur de possibili, & propterea neque concedendum est di- stiussionem essentialem esse inter ea quorem alterum sine altero esse potest.
D. distinctione reali respectiua , seu Mativa.
AE e distinctio,quet est realis,contenta subprimo membro distinctionis, inuenitur inter duas relationes reales, vel inter duo relativa ἔputa inter patrem, v filium. Hane posuit Aristotele; in pr*dicamentis, cap.de Aliquid, ubi docuit,relativa esse quorum esse est ad aliud
se habere , & posito uno, ponitur reliquum, S remoto, remouetur . Eandem etiam docuit Philosophus in Postpredicamentis,cap.de OP- positis: item in s .met.cap. de relativis, ubi distinguit relativa est triplicis ordinis. Quaedam quae sumuntur iuxta mensuram,& mensuratum,& iundantur tam super quantitatem continuam,quam discretam; super continuam quidem,ut squale& inaequale duae enim lineae finitae adinvicem comparatae, sunt aequales,aut inaequales,
S distinguuntur distinctione reali respectiva: super vero dis retam,ut duplum,triplum, & dimidium, quet etiam referuntur adinvicem,& distinguuntur hac distins iove reali respectiva. Relativa vero secundi Ordinis,suinuntur pcnes actione di passionem,quia sundantur super potentiam activam & passivam, inquantum sunt principia agendi, vel patiendi. Quae quide dupliciter possunt considerari; Primo, inquantum non Gnt actui coniuncta,& nominantur his terminis verbalibus, 3.met. rex. 3ci motiuum,mobile,activum,
passivum,calefactivum,& calefactibile: secundo considerantur,prout sunt actui coniuncta,& nominantur terminis participii, praesentis temporis potentiae activae,& terminis participi preteriti ex parte potetiae passius,ut mouens, motum,calefaciens, calefactum, causans,causatum: item inquantum no sunt coniuncta actui possunt comparari ad tempus praeteritum,& futurum; ad praeteritum quide, inquantum fuerunt sub actu,ut pater, di filius, pater enim est, qui genuit, te filius qui genitus est; ad futurum aute inquantum erunt sub actu,ut aedificaturus,& aedificandum. I n hoc etia modo continentur relationes
28쪽
ae De siue reale, siue rationis. Dantur etiam reIatiua tertii ordinis, quae sumuntur secundum indicans, & iudicatum: & ista fundantur super mensurationem, vel dependentiam unius rei ab alia; vel si aper imitationem unius rei ad aliam. Exemplum primi vesensibile Ae sensus,scibile & scientia intelligibile & intellectus;nam sensus quo adactiimpendet a sensibili, sensum enim habemus ut sentiamus, sic scientia nostra speculativa pendet a scibili,sie ietellectus noster, quo ad actum pendet ab intelligibili; Exemplum secundi ut imago,& imaginatum, dicitur enim imago,quia imitatur imaginatum;relationes autem huiusimodi in hoc distinguuntur a relationibus primi, & secundi modi , quia illae sunt reales mutuae ex hoc quod unum extremum resertur ad aliud, &econuerso, sed istae non sunt mutuae, stat enim relatio realis tanrum in uno extremo, scilicet in eo quod dependet vel imitatur. Alterum autem dicitur relative solum,quia alterum extremum resertur ad ipsum, de ipsum est terminus talis relationis; verbi gratia, scibile dicitur relatiuE ad stientiam, quia scientia resertur ad ipsum,& quia terminat dependentiam sicientiae ab ipso; similiter imaginatum dicitur ad imaginem, quia imaso resertur ad ipsum, & terminat illius imitationem. Haec omnia relativa,sive primi ordinis,sive secundi,silie tertij dicuntur distingui hac distinctione ;&sic etiam diuinae personae distinguuntur, ut docet Magister sententiariim I .sent.dist. 27. & S. omas p.p.q. o. licet Gregorius Ariminensis cust. art. 1 insequens opinionem Praepositivi dicat,quod distinguantur se ipsis,quia simplicia se ipsis distinguuntur: unde cum personae diuinae sint simplicissimae, concludebat eas seipsis distingui, & non relationibus ; &deceptus est, quia personae ipsae diuinae sunt ipsemet relationes subsistentes , propterea non repugnae simplicitati diuinarum personarum, quod relationibus distinguantur. Scotus quoque voluit I .sentent .dist. 26.diuinas personas non distingui hac respectiua distinctione motus verbis Salomonis in Prouerb. cap. 3o.dicentis, oci est nomen eius, si nosti ' ex hoe dicit,qudd quaestio quaerit dubium,& supponit aliquia certum,igitur talis sermo, & interrogatio Salomonis supponit nomen Filij, & quaerit nomen proprium eius, igitur filiatio non est proprium nomen eius constitutivum, propterea diuinae personae distinguuntur distinctione se totis subiective, quia talis distinctio est quando aliqua non conueniunt in aliqua realitate potentiali cotrahi bili ad ipsa per aliquas alias realitates; Sc quia Pater,& Filius,& Spiritus sanctus in diuinis non conueniunt in aliqua realitate potentiali contrahi bili ad ipsa supposita diuina per aliquas alias realitates , propterea dicuntur distingui distinctione se totis subiective. Et in hac parte filii etiam opinio Io.de Ripa,& Licontentis,qui voluerunt diuinas personas Per absoluta distingui. ae opinio videtur aduersari Concilio Florentino,Sessione I 8. asserenti,quod sola relatio multiplicat diuinas personas, in quibus omnia sunt unum, ubi non obuiat relati nis oppositio;& Concilio Toletano I I. asserenti,quod Sancta Trinitas nec recedit a numero,neq; numero comprehenditur: in relationibus enim personam cernitur numerus. Scribitur etiam de summa Trinitare, & Fide Catholica , capitulo Firmiter, & capitulo Damnamus , diuinas personas esse discretas, & distinctas proprietatibus relativis ; &sic omnia Concilia in prosessione Fidei vocant diuinas personas nominibus relativis. Sacrae etiam literae idem proclamant, dum scribitur apud Matth.c.vit. Ite baptietantes eos in nomine Patris, &c. Et apud Ioannem: Tres sunt qui testimonium dant in coelo, Pater, Filius ,& Spiritus sanctus, &c. Non ergo afferendum videtur diuinas personas absoluta distinctione distingui, sed respectiva potius. Ad dictum Salomonis dicitur, quod est aequivocatio de nomine Filij Dei; dupliciter enim potest nominari. sicut & concipi; Vno modo, secundum suum quod,quid erat, esse;& sic nullum nomen, non solum Filij, sed nec etiam ipsius Dei habere posuimus r undo Esaias cap. 3 .aiebat:Generationem eius quis enarrabit & sic Filius est proprium in men secundae personae diuinae,inter nomina parientia nobis cognitionem quia est, & cuhoe nomen proprium pertinens ad cognitionem quid est,sit ineffabile, sicut etiam Deus est nomen proprium ipsius Dei,& tamen nomen significans quid est Deus,est inestabile. Alio modo potest nominari & concipi Filius secundum conceptus,& nomina abstrahi bilia ex creaturis, ut docet S.Thomas p. p.q. 13 . per totam; & sic habemus propria n mina diuinarum personarum. Nolo hic immorari recitando diuersas sententias The Iogorum de distinctione diuinarum personarum, quia I. sent.dist. 26.loquens de hac re, sex opis amenarraui,& etia controuersias,quae sunt inter nostros Thomaeas,flist. 16. dum
29쪽
in ...1 sei dum Aliqui volunt relationem dupliciter considerari posse, Vno modo,n dicit a md - - alio modo,ut dicit aptitudinem,& potentiam: tunc dicunt non primo,sed secundo mo--pM m. relationes debere distinguem diuinas personas. Aliqui vero distinguunt de personis ipsis diuinis,quod possunt considerari dupliciter. Vno modo secundum se;& sic volunt eas se ipsis distingui,quod etiam asserit S.Thomas
I .sententiarum,dist. 29. Alio modo considerantur,ut irotae, Sc significate nobis;& sic cum
non distinguantur a relationibus,nisi in modo significandi constituuntnr,ερ distinguuntur relationibus, sicut Deus constituitur, & distinguitur Deitate a reliquis.
Mi qui vero dicunt relationem dupliciter posse conliderari; Vno modo Vt conceptam, alio modo ut exercitam: primo modo relatio constituit personam, non secundo.
Alij vero dicunt relationem duo significare,in,& ad,& quod non distinguit,prout discit,in, sed prout dicit,ad. Nos vero sententiam nostram protulimus loco superius ali vitiis νε s. gato de mente S.Thomae, diuinas personas distingui relationibus, di non per ori nes ;sa in I in licet enim utroq; modo distingui videamus,prius tamen,& principalius per reIationes, ρ ' i quam per origines,ut dicebat D.Bonaventuria,secundum nostrum intelligendi modum debemus ipsas distinguere; propterea hoc nomen linater,non solum significat proprietatem, sed etiam hypostasim: unde proprietas,quae dicitur relatio,est distinctiva,& constra tutiua hypostasis,generans,vel genitus significat originem, quae non est constitutiva, dc distinctiva hypostasis . Et hanc respectivam distinctionem vocat S.Thomas minimam distinctionem,q. o.ar. a.ut patet loco superius allegato, ubi formans hoc argumentaim, -- Αbsolutum est prius quam relatiuum,sed prima di itinctio est distinctio diuinarum periati s m' sonarum, ergo diuinae personae cum sint prima entia, non debent distinguidistinction reali respectiva seu relationibus, sed distinctione reali absoluta, seu per absoluta ipsa. Et res ndet,quod quanto distinctio prior est,tanto propinquior est unitati,& ideo de- Me esse minima; hinc est quod distinctio personarum non deiat esse, nisi pcr id quod minimum distinguit, scilicet per relationem: unde distinctio ista relativa realis,est prima inter distinctiones reales; tum quia secundum veritatem ipsa est simplicior, & omnino necessaria, reliquas enim non implicat contradictionem non esse, quoniam sunt extra Deum: tum quia nihil ponit imperfectionis, aut praesupponit, & propterea ordine perinsectionis est prima, & hoc ordinando distinctiones in ordine entium simpliciter, secus enim esset in ordine distinctionum ut sic,quia talis poterit esse distinctio realis realitatevistinctio in existentiae, & essentiae simul, qualis est inter Calliam,& Titium, & haec distinctio inue-ε stigatur per viam originis, quando scilicet unum originat reliquum . Sed oritur dubitatio, quia videtur diuinas relationes nedum distingui distinction reali respectiva. sed etiam distinctione essentiali. Quod ita suaderi potest, Quaecunque distinguuntur specie, distinguuntur essentialiter, sed paternitas, & filiatio, & spiratio activa,& proceisio distinxuuntur specie,crgo distinguuntur essentialiter: maior patet in omnibus,quae specie distinguuntur,puta in homine, de leone,&c. Adde sic illa quς distinguuntur quidditatiuE, distinguuntur essentialiter, sed paternitas. & filiatio Eistinguuntur quidditatiue, igitur distinguuntur essentialiter.
Pro solutione huius,Notandum est unum,quod habet S.I homas P .p.q. 39.art. z.quod personalia aliquando dicuntur notiones,aliquando relationes,aliquando proprietates. , Notiones sunt quinque in diuinis, scilicet innascibilitas,paternitas,filiatio, spiratio c5--- munis,& proceisio.Harum aute quatuor sunt relationes,nam innascibit itas non est relae tio,nisi per reductionem. es autem sunt proprietates: nam communis spiratio non est proprietas, quia conuenit duabus personis,& hae tres proprietates dicuntur personales constituentes personas,scilicet paternitas,filiatio,&processio: nam communis spiratio,
di innascibilitas dicuntur notiones personarum, non autem personales, & licet spiratio activa,& paternitas sint idem in Patre, non tamen praedicantur de se inuicem,ut dicatur paternitas, est spiratio activa , quia significantur, ut diuersae rationes relative in actu exercito, sic etiam dico de filiatione, & spiratione activa; & cum haec omnia sint extra quodcunq; genus generalissimum,ex consequenti sunt supra genus balternu,& quain cunque differentiam genericam, vel specificam,& non possunt distingui, nec genere,nec specie, physice, aut metaphysice, sed tantum grammaticaliter; nec etiam distinguuntura, his f. quidditatiue,capiendo quidditatem pro entitate, quae est pluribus communica Iis.,9 aeta Sed potest dici, quod distinguuntur quidditatiue, pro entitate hypositatica, quae est suavi distria incommunicabilis omnibus,ut quod,&vt quo; disserentia enim indiuidualis potest dici
30쪽
entitas quidditatiua communiter sumpta non proprie;& se patet quomodo nec specie, tremiddilatita proprie loquendo distinguuntur .
De distinctione ne itiumsu privativa.
AE e distinctio inuenitur inter illa, quorum unum Iaabet aliquid , alterum vero caret illo: hac etiam distinctione dis inguitur ens a nonente, puta Sortes , qui est albus distinguitur a Platone, qui non est albus, & sie etiam chimera non est alba; unde distinguitur Sortestam a chimera, quam a non ente, quam ab omnibus alijs non habentibus albedinem, per habere albedinem &non habere t quae distinctio iure vocari potest priuatiua, seu negativa, non autem diastinctio positiva. Hanc distinctionem negatiuam, seu prii latiuam,posuit Sanctus Thomas p.P.quaest. 35.artic. 2.& I. sentent. distinct. II. quaest. I .ari. I. & contra Gentiles,
cap. a in quibus locis disputat, si Spiritus sanctus non procederet a Filio, an distingueretur ab ipso Filio & probat multis argumentis .ipsum non distingui, scilicet diuinctione relativa & positiva, sed distingueretiir tantum distinctione negativa & priuatiua, scilicet per haure,& non habere. Et hoc fundamentum destrula illud,quod Aliqui dicunt Spiritum sanctum distingui a Filio personaliter, etiam si ab ipso non procederet, quia Vnumquodque per id distinguitur, per quod constituitur, sed Filius constituitur in esse filij per filiationem, ergo per ipsam distingueretur personaliter a quacunque alia persona. Quod argumentum nihil concludit δe distinctione relativa, quia non quocunque aliquid constituitur in esse relativo, . distinguitur ab omni alio relatiuo, sed tantum a suo correlatives, siue ab eo cui opponitur relatiuε; non enim per re- Iationem dupli qua aliquid constituitur in esse dupli, distinguitur duplum ab omni alio relativo, puta a triplo, aut quadruplo, sed tantum ab ipso subduplo, quia non refertur duplum ad triplum aut quadreplum,sed tantum ad sti uplum;eu enim duplum sub dupli duplum, non autem tripli, aut quadrupli: &similiter dicitur, quod filiatione Filius distinguitur tantum a Patre, non autem a Spiritu sancto, quia filiatione refertur ipse
filius tantum ad Patrem, non autem ad Spiritum sanctum: Patet autem quomodo in
via Sancti Thomae datur illa distinctio priuatiua & negativa, non autem di siparat', ut Aliqui existimant. Hanc quoque distinctionem tetigit Caietanus in expositione illius are. &quaest. a. p.p. ar. I. ybi docet quid sit veritas positiva, & negativa. Et iusius Capreolus sent.d.r l. quaest. I. artic. 2. ubi dicit, quod licet Filius vis linguatur a spiritu sancto per filiationem per habere,&non habere eandem proprietatem, & stat quod per filiationem itum distinguitur a Patre secundum oppositionem relativam: unde patet, quod Filius semoto quod ab eo procedat spiritus sanctus, distinguuntur hac distinctione negativa. Eandem doctrinam scripsit Capreolus eodem lib.dish.3o.quaest. t. respondendo ad argumenta Greg. Ariminensis , di praesertim ad primum argumentum, quod adducit secundo loco, ubi dicit, quM distinctio Sortis a Platone, aliquando non est positiva, sed negativa, quando Sortes habet aliquid, quod non habet Plato. am doctrinam docuit Sanctus Thomas .quolibetorum,q. .art. r. ubi dicit, quia hoc modo se habent proprietates personales in diuinis, ad distinguendum personas, sicuti se habent in rebus naturalibus formae substautiales ad distinguendas species rerum, secudum tamen quod a creaturis exempla ad Deum assumpta non omnino similia sunt. In rebus autem naturalibus distinguitur aliquid per formam suam ab alio dupliciter, Vno modo secundum directam oppositionem formae ad formam ; de hoc modo distinguitur unaquaeque res naturalis ab Omnibus speciebus sui generis, quae habent formas oppositas, secundum quod genus diuiditur oppositis disterentiis, sicut Sapphyrus per suam formam naturalem disti Nuitur ab omnibus aliis speciebus lapidum ; Alio modo distinguitur res naturalis per suam sermam, per habere,d non habere; & hoc modo distinguitur ab omnibus non habentibus forma illam, sicut Sapphyrus per suam formam naturalem distinguitur non solum ab aliis generibus lapidum, sed a speciebus animalium,& plantarum.
Vnde sic dicendum est,quia Filius sua filiatione distinguitur a patre secun in opposi-