장음표시 사용
31쪽
tionem relatiuam ad paternitatem, sed a Spiritu sancto distinguitur siliatione, per hoe Quod Spiritus sanctus non habet filiationem,quam filius habet. Patet igitur quid si dis iactio negativa a
R e distinctio inuenitur inter illa, quae distin uiatur ab inuicem quibus dam modis; vel quando etiam unamet res distinguitur a seipsa diuersimode se habente. Hanc distinctionem tetigit linorphyrius cap. de diu rentia, quando dixit, communiter quidem differre alterum ab altero dicitur,quando alteritate quadam differt quocunque modo,vel a seipso, vel ab alio; dissere enim Socrates a Platone alteritate quadam, & ipse a se, sene, vel iam puero, vel iam viro,vel iam faciente aliquid, vel quiesccnte: unde haec est differentiae , seu distinctio modalis, qua Socrates puer distinguitur a seipso, iam viro facto,vel sene, per modos quosdam, puta per pueritiam, & virilitatem, & senectutem, . Hanc quoque docuit qanctu Thomas I .lib.Periher. lect.9. loquens de contradictione. dicens, quod ille duae praepositiones, Sortes currit tarde, S non mouetur velociter, nono stam contradicunt,quia est diuersus modus ex parte praedicati; & similiter istae,oviani est animal in potentia,& non est animal in actu,non contradicunt quia distin untur perdi- - ναι - sos in dOS, scilicet actum,& potentiam, igitur datur de mente sancti Thomae distin- ctio modalis. Et p. p.quaest. ia .art. . ubi quaerit,an videnteS Deum per essentiam ipsum comprehendant 3 determinat negatiue, quia licet omnes videant Deum totum, non tamen totaliter, ergo videntes Deum distinguitur distinctione modali, quia totalitet dita, cit modum. Hoc idem etiam docuit .sent. d.'9.q. a. ar.3. & .contra Gentes, Cap. 3 3.& de veritate, q. 8.ar. Σ. in responsione ad secundum argimentum, ubi ponit, quod in
νη visione qualibet, triplex modus considerari potest; Primus modus est ipsius videntis ipse absolutE,qui est mensura capacitatis eius;& sic intellectus Angeli totaliter videt Deum. hoe est dictu.totam vim intellectus sui adhibet ad videndum Deum. Alius modus es h ipsius rei in se;& hie modus nil aliud est quam qualitas rei: cum aute in Deo non sit aliud qualitas quam substantia, modus eius est ipsa essentia,& sic totaliter vident Deum, quia vident totum modum Dei, eodem modo, quo totam essentiam. Tertius est ipsius visionis, quae est medium inter videntem,& rem visam, & dicit modum videntis, per comparationem ad rem visam,ut tunc dicatur aliquis alterum videre totaliter, quando scilicet visio habet modum totalem, & hoc est, quando ita est perfectus modus visionis ipsius videntis', sicut est modus visibilitatis ipsius rei,& hoc modo non totaliter videtur diuina essentia; quibus verbis manifeste apparet quomodo videtes Deum distinguuntur distinctione modali: sicuti etiam quando duo cognoscunt eandem conclusionem, sed unus cognoscit illam per medium demonstrativum, & alius per medium probabile,dis inruuntur in cognitione illius conclusionis distinctione modali; sic etiam Aquila, & accipiter in videndo aliquod coloratum distinsuuntur in visione illius colorati, distinctionem dati, quia Aquila rtius,& acutius videt coloratum,quam accipiter.Hac distinctionem modalem ponit Arist. Σ.Physic.tex. 32. ubi agit de modis causarum; & y .metam tex. 2. ubi ait modi causarum numero quidem multi,capitulatim pauciores. Et ibidem Alex. Auer. S. Thom. Suess& ceteri interpretes,3c Capreolus, a. sententiariim,distinct. t 3.q. I. de mente Gottosredi. respondendo ad argumenta durandi,quomodo materia coeli distinguitur a materia sublunarium , non enim distinguitur secundum distinctionem acceptam a sema,seeundum esse ipsius sormae, sed secundum modum quo se a ipsa perficit suam materiam; omnes enim formς generabiles perficiunt materiam sublunarium eodem modo, quia relinquunt priuationem in ea,& ideo formae istae generabiles habent nam materiam,annexa semper sibi priuatione; similiter sormae coelestes persciunt sua
materiam eodem modo,quia non relinquunt in ea priuationem aliquam,& ideo omnes formae ccolastes habent materiam etiam unius naturae, & propterea materia cccli, tamateria sublunaris distinguuntur hae distinctione modali, per formas. Eandem quoque distina onem tetigit Caietanus p.p. in exposit.q.77. in expositione tertii artaubi docuit
32쪽
quomodo potentiae distinguunmr per actus , & per obiecta, declarando, quod ly Per,p'test dicere aliquando proprium distinctiuum intrinsecum essentialiter, vel principium declarativum tantum,vel principium distin stiuum omnino extrinsecum vel poterit dicere principium definitiuum extrinsecum quidem 1 re,sed intrinsecum definitioniret,quae distinctio vocatur distinctio modalis, hoc videlicet pacto,quod potentiae distinguuntur per actus a priori, non tanquam per principium intrinsecum rei, nec omnino extrinsecum, sed inclusum definitioni ipsarum potentiarum, quia potentiae non sunt res absolutae ab ipsis acto, & ab obiecto, sed ordinantur a natura, necessario ad actus, & ad Ohiecta, ut dixit Arist. s. metaph.tex. . visum habemus, ut videamus: ex quibus patet
quid sit motalis distinmo. CAΡITVLVM DECIMUM.
. De diuinctione rationis secundὴm rem conceptam.
AE e distinctio , quae communiter dicitur distinctio rationis ratiocinatae reperitur inter lignum,&dolabile, inter bonum, & appetibile,
ut docet Arist. I .Ethicorum, p. I. quod bonum est,quod omnia ain petunt,ens vero est actualitas omnis rei: unde manifestu est, bonum,& ens, esse idem secundum rem, &distingui secundum rationem . Quam distinctionem docuit Arist. mei .lex. 3. ubi dixit, staque ens& unum, idem, ac Vna natura sunt propterea,quod seinuicem Consequuntur, quemadmodum principium, & causa, sed non quod una ratione significantur. Ham distinctionem dilatat Auermes in commen.dicens, qu5d ens,& unum significant eandem naturam subiecto, & duo definitione: unde qui considerat de eme debet de uno Considerare. Retiam metaph.tex. Io. clarius eandem docuit Arist. ubi docet, quomodo unum genus differt oppositis differentijs.Sic etiam,& 8.met.tex. I 6.ubi docet,quomodo
illa,qu non habent materiam intelligibilem, neq; sensibilem,seipsis sunt entia,& unum. Sanctus Thomas hac distinctione utitur pluribus in locis suae doctrinae , praesertim in materia de diuinis attributis , quam distinctionem Aliqui ex nostris vocant virtualem, seu aptitudinalem, seu causialenit unde non inepte distinguibilitas rationis dici posset, quae quidem distinguibilitas ante omnem rationis actum poterit esse ; quia cum Deus benedicti is sit simplicissimus, & sit obiectum plurium conceptuum, siue actualiter, siue virtualiter, & ideo dicitur multiplex, non subiectiuε, sed obiective verificans actu, vel
virtute, plures de eo conceptione S .
Et radix huius distinctionis duplex esse potest. Altera est unitas eminentissima ipsus Dei,quae non potest repraesentari unica ratione in creaturis, sed varijs,&multiplicibus eonceptibus,etiam imperfectis:& hinc oritur tot,tantaq; varietas,& diuersitas nominu, di conceptuu Dei benedicti,ut vocetur sapiens, bonus, intelligens,VolenS, vir,pugnator, omnipotens,&c. Altera radix est finitas intellaictus creati,& proportio nostri intellectus ad sensibiliai undecu intellectus noster dearticulat4 intelligat in rebus istis sensibilibus, aliud esse iustitiam,& aliud sapientiam, Si aliud intellectum,& voluntatem,sic quoq; intelligit reperiri in Deo. Immo etiam intellectus Adae licet non susceperit scientiam a rebus,quia habuit scientia infusam,ita tamen necessatio intelligebat, quia intellectus suus erat proportionabilis rebus istis sensibili si Angelieus autem intelIectus qui Deo pro . pinquior est,non intelligi et eum tanta pluralitate,&conceptuum distinctione; & quanto erit intellectus propinquior Deo, tanto cum minoryconceptuum distinctione intelligit: unde intellectus diuinus unico conceptu, M. unico verbo seipsum intelligit: & sic aliqua cognostuntur in Deo, secundum quod sunt in ipso repraesentata per creariu as , omnia autem alia a Deo sunt sicuti effectus in sua caula,quod non ita est de diuinis attributis raepropterea eleuatus intellectus uno proposto principio demonstrativo, ex ipso comi , tionern accipit multarum conclusionum, quod non conuenit ei, qui est debilioris intel-nctionis: In patria alitem ubi cognitione inmitiua videtur ipse Deus, non oportet ut
multiplicetur varietas conceptuum, sed tunc erit verbum unum, S nomen Unus s.
ῆ Sed si quis instaret e tra haec, quia omnis intellectus intelligens rem aliter quam, est,falso isitelligit rura ab eo quod res est,uel non est oratio dicatur esse vera et filia, lia . C , sed
33쪽
sed in Deo omnia sitne unum, di est absque omni compositione, igitur quando dicimira Juod sapientia Dei non est eius bonitas,& quod intellectus non est eius voluntas, & Παe alijs attributis. false intelligimus.
a'ino. Pro explicatione huius dubitationis. Nota primo,quod attributu dupliciter capitur, προί- Vno modo,pro persectione quidditatiua,n substantia,spiritus,& cetera talia. Alio ir O 'O,pro perfectione qualitatiua,ut sapiens,iustus, misericors,quae dicitur persectio secudaria, quae accipitur a creaturis, & attribuitur Deo, via remotionis.& eminentiae. Dic via remotionis, quia ab accidentibus removemus accidentalitatem,& finitatem,& alias
imperfectiones,quae sunt in sapientia,& iustitia;dico via eminentiae,quia abIatis imi er- sectionibus ab his accidentibus, stilicet a iustitia,& sapientia, attribuimus ei summita tem, & infinitatem: & isto modo dicimus esse in Deo sapientiam summam, de infiniram, Presectis δε- &similiter iustitiam. Dicitur perseetio secundaria,additarentiam persectionis primariae,quia prima persectio dicitur illa,quae quidditatiue praedicatur de Deo.Sed an quo libet attributum habeat propriam ins nitatem sormali ter distinctam ab infinitate diuianae essentiae, si duplex opinio; altera Formalia antium tenentium,qubd sie, altera vero, quam puto esse veriorem, quod attributa non habent propriam infinitatem, nisi ab essentia,& sic radicaliter attributum dicitur esse infinitum limpliciter. Sed de hoe alias. . Sciendum est secundo, quod in qualibet propositione affirmativa ver oportet,qubdpraedicatum,& subiectum,significent idem secundum rem aliquo modo, & diuersum secundum rationem.Et hoc patet tam in propositionibus, quae sunt de predicato accide Mis. tali, quam in illis,quae sunt de praedicato substantialii manifestum est enim quod homo. N albus, sunt idem subiecto,& differunt ratione. alia enim est ratio hominis, di alia r tio albi; disimiliter cum dico homo est animali illud enim ipsum quod est homo, verEanimal est,in eodem enim supposito est natura senstibilis,a qua dicitur animal, & rati natis,a qua dicitur homo: unde hic quoque praedicatum,& iubiectum, sunt idem suppo sito, sed diuersa ratione . sed io propositionibus, in quibas idem praedicatur de seipso, hoc aliquo modo inirenitur,inquantum intellectus, id quod ponit ex parte subiccti,tra hit ad partem suppositi, quod vero ponit ex parte praedicati, trahit ad naturam formae' inem re in supposito existentis, secundum quod dicitur, quod praedicata tenentur sermaliter, ' iubiecta materialiter. Huic veo diuersitati,quae est secundum rationem,respondet pluralitas praedicati,do subiecti, identitatem vero rei, significat intellectus per ipsam compositionem, Deus autem in se consideratus omnino unus est, & simplex, noster tamen intellectus secundum diuersas copositiones ipsum cranoscit, eo quod non potest ipsum, ut in seipso est videre,sed tamen quamuis intelligat ipsum sub diuersis conceptionibus,
cognoscit tamen . quod omnibus suis conceptionibus respondet una & eadem res eminentissima,& simplicissima, praebens pabulum infinitis conceptionibus: & hanc plurali tatem quae est secundum rationem repraesentat per pluralitatem praedicati, & subiecti; unitatem vero reprεsentat intellectus per compositionem, & sic format de ipso Deo varias propositiones affirmativas, dicendo, quod Deus est trinus, & unus, omnipotens , bonus,&c.& negati uas,asserendo.quod Deus non est corpus, no est finitus,& sic de adyti
His sie stantibus dicitur, quod illa propositio, intelligens rem aliter quam est,falso Πν telligit, dupliciter potest considerari. Primo ex eo, quod hoc aduerbium, aliter, potest determinare hoc verbum intellisit, ex parte intelleAi, vel ex parte intelligentis; si mrat rictu, in parte intellecti,sic propositio erit vera,& tunc est sensus,quicunque intellectus intelligi e in m rem rem esse aliter quam sitisalsus est sed hoc non habet Ioeum in proposito,quia intellectuanoster formans propositionem de Deo, non dicit eum esse compositum, sed simplicem;. I. si vero ex parte intelligentis, ta propositio est falsa, alius enim est modus intellectus in intelligendo, quam rei in essendo: manifestum est enim, quod intellectus nosterires m teriales infra se existentes, intelligit immaterialiter,non quod intelligat eas esse imm teriales,sed tantum modum imitiat talem habet in intelligendq;& bmiliter cum intelligit simplicia, quae sunt supra se,intelligit ea secundum modum situm scilicet compositti non tamen ita quod intelligat ea esse composita, de sic intellectus noster non est talsus, mans varias de Deo propositiones.
Vnde inmaliter ad punctum argumenti dicendum est. quod intellisent rem aliter quam in ex parte rei intellectae, di ex parte obiecti, falso intelligit, sed intelligens remialiter quam est ex parte modi intelligendi, non falso intelligit, quia emitur intellectus noster materialia immaterialiter intellisere, di immaterialia materialiter . ,
34쪽
Vel dicas,quod intelligere rem aliter quam sit,dupliciter sumi potest, Vno modo intelligendo ipsam non eo modo quo est,non tamen quod intelligatur sub modo sibi repusnote,ut intelligendo lineam,quae unitur materiae sensibili, non tamen intelligendo hu-Iuunodi materiam, Alio modo rem modo repugnanti suae naturae,ri intelligendo Deum vile corporeum. Dico ergo, quod ille qui intelligit rem aliter quam est hoc modo, fallitur, non autem primo modo: sic in proposito, quando intelliguntur distincta secundum rationem absque habitudine ad aliqua lecundum rem distineta , non erit talis alietas . Et ad hanc distinctionem rationis secundum rem concepta reducitur distinctio ex natura rei,quam Aliqui docent asserentes,quod illa distinguuntur ex natura rei, quq habent μcsic praeter opus intellectus, sicuti est inter diuina essentiam,& relationem: nam diuina essentia est comunicabilis tribus personis, relatio vero non: & hoc Probatur,quia Pater intelligens in primo signo originis, intelligit essentiam,& paternitatem, ut duo obiecta formaliter distincta nempe es lentiam communicabilem,&incommunicabilem proprietatem, & hoc secluso omni actu intellectus, ergo distincta ex natura rei,& sic distinctio Di ctis M.
Viritialis,seu rationis secundum rem conceptam & ex natura res,coincidunt, Quod cla- Mrius patet ex hoc, quod Deus secundum rem,no est pure absblutus,nec pure respectivus, nec mixtus, aut compositus, aut resultans ex utroque, sed eminentissime, & formaliter
habens quod est respectiui,immo multarum rerum respectivarum, & quod est absoluti, .ata in ordine sormati,seu rationum formalium non pure absblutus,nec purE respectivus, non pure communicabilis, nec pure incommunicabilis,sed eminenti sume, ac formalibter,continens quicquid absolutE perfectionis est, &quicquid trinitas respectiva exigit. Oportet autem sic esse,quia oportet cuilibet simplicissimE rei secundum se maximE vni respondere unam adaequatam rationem formalem,alioquin non esset per se primo unum adaequatum intelligibile. Et hinc est, quod tantum est unum verbum Dei adaequans in--Dei tellectionem paterni intellectus: & sic ruit ratio illa,quia Pater ii5 intelligit es lentiam, S paternitatem,ut duo obiecta formalia secundum se, sed ut unum rmaliter,& multa virtualiter:non itaque in illa summa re,atque ratione sormali paternitas,& essentia sint vir aliter, sed ita quod sint formaliter,& realiter, sed distinctio earum est virtualiter, quia ita ibi sunt,ac si essent distinctE,& ita etiam exercent propria utriusilue,ac si essent distincte. Vnde S. Omas p. p.q. 39.art. r. soluens illud argumentum,inirmatio & negatio, simul & semel non verificantur de eodem, sed a matio & negatio verificantur deessentia & persona, nam persona est distincta, essentia vero non est distincta, ergo pers na & essentia non sunt idem: dicit, quod inquantum essentia & persona in diuinis diffe- F Disia, ε runt, secundum rationem intelligentiae, sequitur quod aliquid possit assirmari de uno, in quod negatur de altero,& per consequens quod supposito uno,non supponatur alterum: l hic non plus distinguuntur attributa inter se , quam essentia, & relationes ex Concilio ' Florentino,ut declaraui I. sene.dist. 8.ubi sex opiniones de hac re annotaui,& quomodo diuina attributa ante omnem actiun intellectus nullo modo distinguuntur actualiter, sed
tantum virtualiter,seu fhndamentaliter; ut vero terminant actum rationis ratiocinantis, sic distinguuntur actualiter,ueluti lineae variae,quae educuntur a centro,Vsque ad circumferentiam; ut sunt incentro virtualiter distinguuntur, ut vero terminantur ad ci
cumferentiam actualiter : propterea, optime Illustrissimus D. Cardinalis Constantius ορ- νώμ. Sarnanus in dilucida sua conciliatione inter Sanctuin Thomam. de Scotum, asserit opi- -- nionem Scoti non differre ab opinione Sancti Thomae, circa distinctionem diuinorum attributorum,quia vidit hic sapientissimus vir distinctionem ex natura rci,quam posuit Scotus coincidere cum distinctione rationis secundum rem conceptam, δέ c.
E e distinctio formalis reperitur aliquando in eodem diuersimode accedito,ut docet Sanctus Thomas a. a.q.73.ard. a. ubi disputat. Vtrum detractio Dinoctis insit peccatum mortaleὶ & asserit,quod peccata verborum maxime sunt di- pec-ώ iudicanda ex intentione dicentis, seu proserentis, &quia detractio ordinatur secundum suam rationem ad denigrandum famam alicuius, de quia
iisse proprie detrahit, qui loquitur de aliquo, eo absente, ut hac intentione denigret
35쪽
famam alicitius: & subdit, qu5d tunc detractio est peccatum mortale: quando quis sor-
maliter detrahit,& non materialiter. Vnde detrahere dupliciter contingit, formaliter:& per se,& materialiter per accidens: detrahere formaliter,& per se, est quando aliquis hac intentione,& hoc fine detrahit de aliquo in eius absentia,ut de nigret & auferat is mam illius;& hoc est peccatum mortale,& valde graue, quia inter res temporales tam avidetur esse pretiosior, per cuius defectum impeditur homo a multis bene agendis ἔpropter quod dicitur Ecclesiast. I .cap. Curam habe de bono notra ine,hoc enim magis permanebit tibi, quam mille thesauri magni, &pretiosi. Detrahere materialiter, & per accidens,est quando aliquis dicit aliqua verba, per quae diminuitur iama alicuius, non hoc intendens, sed aliquid aliud , S: est quando quis dicit aliqua verba , quae ex se suntiniamatoria, nihilominuς ille debitis circunstantijs obseruatis proseri, di non illa intentione , iiecillo fine, ut detrahet aliquem de quo proseri; & tunc temporis prolatio
illorum verborum dicitur detractio materialiter, in non est peccatum; similiter etiam quando proseri qliis aliqua verba detractoria ex leuitate animi, nec propter causam aliquam, illa detractio dicitur materialiter, & non rmaliter. Ex quibus verbis apparet,quomodo sumi possunt circa ipsam detractionem haec duo membra huius distinctionis, Qrmaliter, vel materialiter. Eandem distinctionem videtur tangere Sanctus Thomas 3. p.q.6 .art. Io.ubi disputat,utrum intentio ministrorum requiratur ad persectionem Sacramentorum P de qua etiam materia disputat Dominicus Soto .sententiarum, dist. I. q. s. arti c. R. quod aliquis minister dupliciter potest conserre Sacramentum, seu conficere ipsum: uno modo formaliter,alio modo materialiter; λrmaliter quidem minister consere,& conficit Sacramentum,quando ex intentione iacit,quod intendit Christus, & Ecclesia, ut scribitur in Concilio Florentino, quod requiritur intentio nainistri ad conficienda Sacramenta,praeter materiam, di mrmam ipsorum Sacramentorimi,&est
ut intendae lacere quod Christus instituit, & quod intendat etiam tacere quod lacte Ecclesia; & hine est,quhd Baptismus collatus ab Haereticis, si intendunt tacere quod instituit Christus,& tacit Ecclesia,tunc is aliter bapti ant, sicuti Vgo libro di de Sacramentis, par. 2.cap. I 3. asserit de Anastasio, qui ludendo baptiZauit, nihilominus quia intendebat tacere qnod iaciebat Episcopus Alexandrinus in baptirando illos pueros,iuit declaratum,qubd ille BVtismus mit verus, & legitimus , & se alis Baptismus ematerialiter autem quis confert Sacramentum aliquot, quando tacit quod ceteri mini
stri laciunt, nihilominus non habent intentionem iaciendi quod Christus instituit, de quod iacit Ecclesia . Ex quibus patet, posse sumi illa membra huius distinctionis formaliter, & materialiter. QEod clarius nocet Alexander Alensis .par.q. I 3.membro I. artic. I. quod conserre Sacramentum contingit dupliciter, materialiter, & se aliter,
ut expositum est supra; & sic etiam dicere possumus de coIlatione Sacramenticonfirmationis,ut scribit Sanctus Thomas 3. par.quaest. Σ.art. r.ubi disputat, de ministro sacramenti Confirmationis, asserens, quod collatio huius Sacramenti Epistopis reserua tur, qui obtinent summam potestaterni in Ecclesia , t determinauit etiam Concilium Tridentinum, sessione 7.cata. 3. Si 'vis dixerit satietis Confirmationis ordinarium ministrum non esse solum Episcopum , stisquemuis simplicem sacerdotem , anathema sit ivnde solus Episcopus is aliter Confirmationis Sacramentu exhibet, si autem simplex sacerdos exhiberet hoc Sacramentum Confirmationis, materialiter tantum conserret,&non sernialiter, nisi hoc laceret ex commissione Summi Pontificis, ut docet ibi S. om. Patet ergo ex his locis, quae sit distinetio se alis, circa detractionem, & collationem
Et si quis diceret, omnis distinctio se alis est specifica, Respondet Capreolus a. sententiarum, dist. 3 .quaest. l .ad decimum,dicens, quia illa propositio intelligitur ab antiquis Phil'sophis de se is simplicibus completis, per se subsistentibus, quales sunt intelligentiae: non ergo haec maxima assumpta est contra id quod de distinctione λrmali diximus in praesenti cap.
36쪽
De aestinctione rationis ratiocinantis.
R. e distinctio,selet etiam vocari distinctio secundum rationem Oncipientem, seu significantem,& ratiocinantem, quam ponit Sanctus Thomas P. P.q. 3.art. I i. ubi dicit, quod in propositionibus, in quibus idem praealcatur de seipso, est identitas realis, &diuersicas rationis, inquantum intellectus id quod ponit ex parte subrecti, trahit ad partem suppositi, quod vero iisnit ex parte praedicati trahit ad naturam se ae in supposito existentis, secunddm quod dicitur, pr dicata tenentur se aliter, & subiecta materialiter, ut homo est homo. Huius distinctionis meminit Arist. i. Priorum, cap. 3 3. ubi dicit, quδdfinis reduplicationis est, Vt notetur causa inhaerentiae praedicati ad subiectum, vi homo est animal inquantum hommo; & I. Posteriorum, cap. t a. ubi vult, quod demonstrationes variantur per media
diuersa; & y.Topicorum, cap. . loquitur de locis ex oppositis ad demonstrandum aliqua esse distincta, ut si aliquis est coeeus,ergo est non videns, & si aliquis est sanus, ergo est non aeger. & si aliquis est pater,ergo non est filius, & si de aliquo dicitur esse,ergo ab
Aliqui dicunt, quod Arist. seeit mentionem de hae distinctione 3.Physic. rex. I p. Vbi dixit quod actio de palsio sent idem re,& distinguuntur ratione.ut doctio,& disciplina, de via Athenarum Thebas, & Thebarum Athenas . Sed decipiuntur isti, quia ibi Philosophus loquitur de distinctione rationis ratiocinat ,& non ratiocinantis, Ut docet ibi Auerroes, quod actio,& passio sunt unum siubiecto, & duo secundum quidditatem , adest definitionem, Ad rationem scilicet eonceptam. Vbi nota,quod haec distinctio potest reperiri later duas secundas intentiones, vel in una,comparando eandem sibi ipsi: verbi gratia, homo inquantum est species, di animal inquantum genus, ratione distinguun tur,similiter duae secundς intentiones ,ratione distinguuntur,ut genus,& species vel Vna secunda intelio posita a parte predicati,& a parte subiecti, hac distinctione distinguun
tur; sic di modi grammaticales,ut est nomen,& verbum,de ens actu existens ab ente co gnito potentiali, ut Sortes,& Antichristus, de duo contradictoria, ut ens, te nihil, & multa alia huius generis . Sed attende hic diligenter, quMens rationis,ut distinsuitur eoua ens reale est illud, quod in nullo est subiectiuE,sed consequitur rem,ut est obiectiuε in intellecta,in quo est quidam modus consequens naturam,ut obi jcitur intellectui: verbi gratia, natura homi nis si debet intelligi, oportet ut obiiciatur sine conditionibus indiuiduantibus, non inquantum habet esse in Sorae,aut Platone, sed ut quoddam c5mune,& indistinctum communitas ei3o,de indistinctio consequuntur naturam intelligibilem, non inquantum habet esse in singularibus sic enim est indiuidua,& distincta, sed inquantum obijcitur intellectui per speciem depuratam a conditionibus indiuidualibus, & repraesentantem natu ram rei in uniuersali: & talem modum, idest talem communitatem, & indistinctionem , quae cosequuntur naturam rei obiectam intellectui, vocamus propriὰ ens rationis,ut distinguitur contra ens reale; quod quidem dicitur secuda intentio obiectiuE, super qua sandat intellectus conceptum generis,uel speciei: nam ex hoc quod natura rei obijcitur intellectui, ut communis,& indistincta, intelistius apprehendit eam ut praedicabilem de multis disserentibus spetie,vel numero.Et quod tales modi sint verὰ ens rationis,prῖ tur sic, Illa communitas,& indistinctio non conueniunt ret,ut habet esse in singularibus, nec causantur ab intellectu possibili, immo praecedunt actum,prius enim natura in com
muni, Sc non ut hec,obiicitur intellectui per receptionem speciei intelligibilis, quam intelligatur,ergo illi mo, no sunt subiective in intellectu; quod enim subiectiuE est in eo, causatum est i parte intellectiva, si ergo non sunt subiectiuE,erunt igitur obiectiuE,quia non datur medium si sunt obiectiuE in intellectu,& nullo modo halbent esse in singularibus,ergo sunt verE ens rationis,ut distinguitur contra ens reale: haae enim est definitio data de ente rationis, scilicet est illud,quod in nullo est subiectiuE,sed consequitur rem,
ut est obiecta intelle, i, sicut cognoscibile obijcitur potentiae cognosciti .
37쪽
Sed attende,quod talis consequutio potest fieri ad primam,& ad secundam,& ad testiam operationem intellectus di sic diuersimodὰ nominatur. Nam si si consequutio per prima operationem, nominatur ens rationis, his terminis, genus, species, singulare,&c- si per secundam operationem, nominatur his terminis iubiectum,& praedicatum: si per tertiam, hominatur his terminis,antecedenric sequens,maior ut inor,syllogismus,en timema,&c. & hqc omnia consideratur in Logica:& sussicienter diuiditur tale ens rati
nis per negationem,& relationem,ut ait S.I hon .de veriq. 2 a . . I. 3ρ Cate. in praedicis.
Ex quo pater salsitas authoris formalitatum, ponentis, ens rationiis dici tribus modis ;Primo, pro illo quod habet esse in anima subiective,ut species intelligibiles,actus intelligendi,& habitus scientia ruin; Secundo pro eo quod habet esse in anima obiective,si cuniuersalia sunt in anima per species a rebus causatas, vel a Deo impressas; Tertio modo pro comparatione pamua, qua per intellectum unum obiectum cognitum compar tur altari,& tale prscise dependet ab actu collativo rationis,& tandiu est,quandi u consideratur ab intelleAu.Sed quicquid sit de hoc tertio membro,dico,primum,& secundun, membrum esse entia realia; species enim intelligibiles, Si actus intelligendi quis nega bit esse entia realia,cum dicat Arist. 3.de anima tex. .quod intellectus est locus specierum,habitus quoque scientiarum cum sint in prima speciequalitatis λ.uniuersalia quoque primo intentionaliter elare patet esse entia realia, ut homo,&animal,&c. Erit igitur ens rationis secnndum Peripateticos id quod supradictum est.
Etsi qui diceret, Videtur quod nullum sit ens rationis,qui 1 ut comunite dicitur enurationis causari ab intellectu, sed nunc sic causa realis producit essectu realem, sed intel lectus est causa realis, ergo producit effectum realem,ens aute: rationis est inectus intellectus,igitur erit ens reue,ex consequenti non dabitur ens rationis; Respcident FO a Iizzntes,ens rationis causari ab intellectu non actu recto, sed actu collativo; actus enim rectus est,qui immediate sertur in aliquod obiectum; actus autem collativus est compa rativus, & cst tunc,quando comparatur unum obiectum ad alterum: unde Arist.loquens de actu recto intellectus 3.de anima, rex. 28. dixit, pest intelligentia simplicium; de actii Collativo loquens s. meta. I dixit, D intellectus utitur uno ut duobus, undecias ratio nis non causatiis ab intellectu, nisi per actum collativum. Sed haec responsio nulla est , quia semper intellectus est causa realis, siue per actum rectum,sue per actu collativum.& sic essectus eius quo ad utrunq; actum erit realis,propterea sequeretur quod voluntas quoq; potuisset causam ens rationis:probatur consequentia,quia voluntas habet actum rectum, di collativum, actus enim rectus voluntatis est,quando voluntas vult Virturus,& opera misericordiae propter Deum,ut scripsit ipsemet Scotus i. sentcnt.dist. s. actus Collativus est, quando comparat unum obiectum bonum alteri mestori, vel optimo , Secundo sequitur, et sensus quoq; causaret ens rationis,quia & ipse habet actum rectum,& collatiuum,ut docuit Arist.2.de anima,tex. 6.ubi probauit dari sensum comu nem, qui actu recto cognoscit proprium obiectu, actu vero collativo cognoscit diuersitatem obiectorum propriorum sensuum: nam potentia ponens disserentiam inter aliqua duo,
persectE crinos it illa sitib propria ratione, sed sensus communis ponit differentiam
inter visibile, & audibile,&c. ergo cognoscit illa ; non actu recto, ergo collativo. Adde etiam, quod bruta animalia possent causare ens rationis: consequentia proba tur, quia habe ni actum collatiuum stimatius,per aestimatiuam enim possunt compara re unana herbam virentem alteri non viridi, & sic causabunt ens rationis, quod est fal
dum est,ens rationis non causari ab aliquo, sed consequi res ipsas obiectas intellectui, unde in nullo est subiectiuε. Patet ergo ex dictis,quot sunt species distinctionu apud s.Thomam; ceteri vero quas
Aliqui formalirantes introducunt, vel reducuntur ad supradi&is, vel equi ualet nihilo, Introducunt enim Primb distinctionem realem,cuius extrema sunt distincta,tanqua res positius,quarum altera de altera non praedicatur,ut duo indiuidua, quorum v nu potest per se existere sine alio secundum naturam ;. sed hanc etiam nos posuimus de mendo S.I nomae. Ponunt secundo distinctionem essentialem, quae est dependentia essentialis unius ab altero, puta essectus a causa,quam nos supra coi nemorauimus inter potetias,& animam ipsam reperiri. Tertio dicunt dari distinctionem qua aliquae distinguuntur se totis obiectili ἡ,quq in nulla realitate potentiali contrahi bili Gueniunt,ut diuiny personq.Qtiam distinctionem posuimus de mente S. omae esse distinctionem respectivam.
38쪽
- Ualto asset me, distinctionem qua aliqua distinguuntur se totis obiectiuε , de quibus noli potest praediem aliquod praedicatum quidditatiue , siue illud sit Iimitatum, si v
transcendens ; vi passiones entis a stinuisem, & ab ente distinguuntur se totis obiecti- M, Se omnes vltimae differentiae. Quae quidem distinctio stare non potest, quia nihil N- ων subterfiagit rationem entis,& propterea ultimae disterentiae& ipta passiones entis opor- μα νiet ut conueniant in ente,quia passiones entis, & vltimae disserentiae sunt definibiles, vel 'altem descriptibiles,ergo definiuntur,vel describuntur resaliter perens,vel per nihil; quoniam non datus medium inter ens communiminum,de nihil: non est dicendum quod Per nihil, ergo per ens, igitur ens praedieabitur quidditatiuε de ultimis disserentijs, fede passionibus suis, quia omne denniens, siue describens, saltem intrinseeε praedicatur in primo modo dicendi per se, & sie non distinguuntur se totis obiectiuεr unde haec d1 stinctio, vel non datur,vel reducenda venit ad supradictas Sancti Thomae distinctiones. intam disti Ionem quam appellant ex natura rei, iam dictum est coincidere eum distinctione illa,quam nos vocamus distinctionem rationis ratiocinatae, seu virtualem, di causalem, seu distinguibilitatem actitudihaliter quando una res simplicissima Ee eminentissima eorrespondet pluribus conceptibus, &C. Sextam quoque distinctionem rationis , quam ipsi Formalietantes. ponunt per actum collativum intellectus, vocavimus supra distinctionem rationis ratio cinantis, ad men tem Thomistarum di sed an detur aliqua alia distinerio qua distinguuntiar nouem illata, genera modorum intrinsecorum, stilicet finitum & infinitum, ad ux&potentia, necesi Genera m sarium & contingens, existentia, realitas' proprietas indiuidualis . seu heccheitas 3 modum intrinsecum vocant Formalirantes illum qui adueniens alicui Mimae,seu quid-ditati, non variat eius sormalem rationem; verbi gratia signetur albedo, tunc certum ' est i quod aliquis modus eompetit secundum magis, & aliquis secundum minus, dato quod Sorti competat albedo, ut trium graduum, Platoni vero ut quatuor, ubi esset di- uersa participatio albedinis, non tamen esset variatio in ista ratione formali, quoniam Sortes est verε albus,dc Plato est verε albus, licet Plato albior sit Sorte; quia nullum po-' '
sterius potest variare esse sui prioris, sed modus intrinsecus est posterior eo euius est modus,scilicet quidditate, igitur modus intrinsecus non potest variare esse sui prioris, cuni modus sit adiacens rei determinatio. Vnde necesse est ponere aliam distinctionem ea nidalem qua distinguantur isti modi. Sed hςe etiam modalis distinctio,ita ab istis vo . --ωι micata , reducitur quoque ad supradictas distinctiones, quia aut est realis, aut rationis ;si primo, redueitur ad distinctiones reales; si secundδ tune redueenda venit ad distinctiones rationis: non ergo dabitur haec modalis distinctio a supradictis, nisi ut supra. .
e distinctio est, qua aliquae dictiones distinctuntur ab inuicem , ut d et Alexander Achillinus Bononiensis Philosophus celeberrimus, libro I.de elementis, dub. 13. ubi asserit, quod ens,& esse, sola mi res
grammaticali distinctione separantur, quae inueniri solet inter parti-cipium, & verbum ; ens enim est partieipium, esse vetδ est verbum ei de sic etiam ens, ut dicit essentiam, capitur nominaliter ens, ut dicit ex esse, capitur participialiter, & sie distinguuntur sola alietate verborum sum, es, est, & ex isto, existis, existit,sunt verba substantiva, quae non distinguuntur distinctione reali, sed distinctione grammaticali. Hanc quoque distinctionem p
suit Sanctus Thomas, i parte, quaest. I .artie. 6. & i . sententiarum, dist.T.quaest.2.art. Σ.
di de potentia Dei, quaest. a. art. I. ubi disputat si filius potest generare alium filium . Quia cuicunque inest potentia generandi potest generare , sed filio inest potentia generandi, ergo poterit generare atrum filium; Et respodet Sanctus Thomas,quM si ly generandi sit gerundium verbi activi, vesit sensias, filius habet potentiam ad generandum , non est concedenda ista propositio; si vero ly generandi sit gerundium verbi passivi, sic H--, o condiastur quod filius habet potentiam generandi, idest ut generetur a patre: similiter
39쪽
rara . actio lecundum primam impositio. Monfinis immitat originem motus; sicut enim
aliud in qμam ha ludos scaeui personam quae est a principio, quae quidem in ob: tudines unt ψέ xel tioncs vel notioves, de quia ctio secundum quod importat origi' nem motur ii re ex se P.Mnem ii apum non ponitur actio in diuinis personis: vnon p M vr Myas simili gramin tic loquendo, quantum ad modum signis a di, situ Paari Guibuimus generare μ Filio generari. . l. i..
Solux P0q- sententi rum,distinstiphς I .quaestione 3.articulo I. loquens quom reisumis do Sac menta nouae legi β sse e ni gratiam ex opere operato, dicit, quod operatμπι
menta nouae legis ex opere operato,non conserri gratiam, sed solam fidem diuini promissionis ad gratiam consequendam sussicere,anathema sit. De qu stione etiam illata. , num essentia, & e istentie εrammaticali distinctioος distinguantiar, ut voluit Aureolus apud Capreolum ; vel distinctione respectiva, ut dixit Henricus quolibeto R. qu st. 3. quod creatura si resertur ad Deum, tanqualia ad causam exem arem, dicitur habere essentiam; ut vero resectus ad Deum tanquam ad causam vitiei tem, dicitur habere ninis a existentiam: vel ut dixit Scotus 3. sententiarum,dist. 6.quqst. I.quod essentia, & existensis --. xi ψimissi mur distii Gi0Msqrm li ea natura rei, vires dissexta suo modo: vel vete-nς S pcis3 Thisipas de eme, & psentia, cap. s. quod distinguuntur realiter, plura dixi . . mus injilia 43tionibus nostris A. Mςt. dilucid. Patet ersci esse plures distinctiones ad mentem tauqn Τ Mς , omne tamm reduci ad distinctionem realem, & rationis , Mnulla d tyr hi lia inter Has . Dequestione illa, num essentia distin*uantur ab existen- ei , isse S.Ilvom. 3. p. 'ςnte,de essentia, ubi ostendit,quomodo quidditas emps me eintsi ita hii , ideo qui diras vel essentia eius est ipsum quod est ipsa,& esse suum recep
tum a Deo to id qgod subnuit in rerum natura ; di propter hoc a quibusdam huiusmodi rubeantiqviqi'tur ςomponi ex quo est viqvodest, vel ex quo est deessentia, & Caiesttan ibiste dae M t contra Scotum, an estis actu ui existeni ε α ςssentia distingua
40쪽
Hic ponuntur rationes probantes dari distinctionem
VNT nedum rationes plurimae, sed tractatus,& magni libri quos conficiunt Formalizantes, ad probandum dari distinctionem formalem ex natura rei, mediam inter distinctionem realem, & rationis; inambipsam negantes appellant exules,& alienos a veritate & cupientes vitare Scillam , incidunt in Caribdim, inquam Aristoteles i. Physic. tex. 2I. adduxit Parmenidem & Melissum . Hi dum asserunt omnia unum esse ens, coacti fuerunt postea negare equum esse distinctum ab albedine,& multa alia inconuenientia posuerunt, contra quos arguit Aristoteles I Physicorum, tex. 38. supponens primo,quod principium maxime proprium ad disputandum contra Parmenidem, dc Melissum est, quia ens dicitur multipliciter. Quo supposito arguit sic, Qui dicunt omnia esse unum ens, aut dicunt omnia esse substantiam tantum, aut quantitatem,aut qualitatem; aut substantiam cum qualitate & quantitate; si dicunt omnia esse unum, idest substantiam tantum, aut dicunt omnia esse equum, vel hominem, vel aliquod aliud animal, &si isti sic dicerent omnia esse equum, ne arent distinctionem entium, secundum existentiam, nam Sortes existit,& equus existit; & si omnia sunt tantum homo, tunc Sortes, & equus non essent distincta realiter, & sic ne ando ista esse distincta realiter, coguntur negare distinctionem entium, secundum ςxistentiam . Nec possent dicere Antiqui, quod omnia simi unum, &hoc erit quantitas tantum, quia
tunc aut erit hoc paruum quantum, aut hoc magnum, aut qualitas tantum, quia tunc
erit aut hoc album, aut hoc nigrum, sed ista sunt impossibilia,quia tunc essent accidentia sine substantia: & ponendo,quod omnia sunt,aut hoc album,aut hoc nigrum, ne arent distinctionem entium secundum existentiam. Similiter contingit illis, sui tantum ponunt distinctionem rationis, & realem, & negant formalem, coacti sunt dicere, quod sapientia, & essentia diuina sunt omnino eadem, & non sunt distincta, nisi per intellectum ; similiter spiratio activa,&paternitas eadem omnino erunt: idem oportet dicerede akone &passione,quod omnia erunt indistincta, & si distinguuntur per intellectum, solum erunt distincta secundum rationem, quae omnia sunt salsa. Hinc luce meridiana clarius patet, esse & dari hanc mediam distinctionem sorinalem, inter distinctionen rationis, & realem, contra Thomistas, & .Fridianos.1 Praeterea Aristoteles libro Praedicamentorum, cap. de qualitate, ait, quod idemeator numero qui est in prima specie qualitatis, tanquam dispositio, est & in tertia specie qualitatis, ut pastibilis qualitas, sed certum est quod idem calor numero est realiter idem, & ponitur sub diuersis speciebus , emo oportet ponere diuersas formalitates , per quas 'cit diuersas species, S sic cum laentitate reali oportet ponere diuersas
3 Praeterea 3.Physic. Arist. tex. 23.& i9.ait, quod actio,&passio sunt unum,& idem realiter numero, habent tamen quodquid erat esse alterum, & alterum distincta, sed distinctio per quodquid erat esse arguit distinctionem formalitatum, ergo cum eadem messentialiter stabit diuersitas sermalitatum . Praeterea Aristoteles 3.Ethic. cap. 3. ait, quod virtus & iustitia sunt eadem res,
sed tamen sunt distincts secundum rationem quidditatiue , sed distingui per rationem quidditatiuam, est distingui se aliter : ergo cum identitate reali stat pluralitas se
1 Praeterea Aristoteles .metaph.tex. 3. vult, quod ens, & unum sunt una natura ,& distincta ratione quidditativa, di per consequens sunt eadem realiter, & distincta' seria aliter, isitur cum identitate rei & rei, esse uae & essentiae, naturae & naturae, stabit distinctio quidditativa, & sernialis. Et si dicatur, non soluendo, sed proterviendo, sicut consueuerunt Aliqui, qu5d philosophus capit ibi ens &vnum,ut distincta secundum rationem, idest per intellectum; Contra hanc proterviam, arguitur sic, Magis distinguitur ens ab uno, quam ens ab ente, sed ens ab ente distinguitur distinctione rationis,