장음표시 사용
111쪽
herbis consito , neque aquis irriguo e quam varo sua vius, vehementius, sortius a primo, quam a secun do alliciamur, atque trahamur objecto, quanam ani mi iueunditate primum contemplemur, & fruamur,
quanam etiam indifferentia seeundum , conlati ipsi nobis sumus. Si hujusmodi est humani animi , atque
mentis conditio , quamdiu in mortali corpore vivi mus; si ita a natura comparati sumus , ut grata sens bilique rerum amoenitate dueamur ; quodnam ineun dum scientiarum professori in veritate proponenda, atque confirmanda consiliumὸ Atque haec sunt, quas circa docendi munus , & methodum maxime commmendandas duximus regulas ; Murimis aliis Omissis , quae libros evolvendo facile edoceberis. Disbitandi Regulae. 97. Postremum hoe Artis criticae caput paucis a solvemus . Disputatio est oppostarum rationum propo sto , ct perpensatio ad veritatem inveniendam institura. Proposito stilicet argumento , quae in utramque partem saetont, alter alteri producimus , ut quid verum sit, tandem appareat. Haee est omnis disputatio nis natura , dc scopus . Si secundum modum spectetur, multiplici modo dividi potesti & primo quidem alia est familiaris , alia accademica . Utraque , poste Tior vero potissimum , pluribus modi instituitur, usu ipso docendis . Disputatio familiaris , quae urbana etiam , ct civilis diei potest , illa est omnium fere
Conversationum propria , quam quotidie audimus, spectamus, instituimus . Peculiares illius regulas trade re , esset , mutua hominum ossicia moralia , urbana .
politiea disserere r quod Ethicae , & Domesticae institutionis argumentum est, a Logie a non disputandum. Pro conversantium genio, cultura, doctrina, urbani tate, magna hujus disputationis diversitas. I98. Sequentes generatim in familiaribus , & ae ademicis notantur, & vitari debent defectus. I. Plures simul hine inde loqui. Quod potissmum cale entibus iam animis aeeidit e cum non tam veritatem in se , quam pro se stare contenditur . a. Nimius contradi
112쪽
eendi amor , aut consuetudo parum saepe urbana , semper vero ingrata . 3. In iram multoties, & et se morem res abit , quibus non modo adstantium tu duntur aures, sed , transmisso disputationis scopo , conviciis te tandem salutant: nisi etiam, ut poetae nescio cujus epigrammate rem dieam , Desinat in tergo thesis concepta per ergo. 4. Auctoritatem aetate, di gnitate , divitiis , aut aliis de capitibus supra alios affectare. Qui ita agat, tomicam personam agit. I. Omnia concedere studio placendi, & adversarium demerendi : quae parasitorum , & adulatorum virtus est . 6. Verbositor loquendi ratio , auditores prope eonfi- aiens , & nauseam vel fameli eo inducens. Doctos ab
indoctis distingue r Docti paueis docendit Rationem
potius nudam indica , quam longo verborum ornatu vestitam ad pompam ostende .
799. Μultiplici ratione, ae methodo de proposito argumento institui potest disputatio academi ea. Primo quidem fusiori oratione , secundo dialogis, tertio bllusica forma , quarto demonstratione Geometrarum . Prior modus, qui eloquentiae est , ad rostra . aut suggestum pertinet, ii Ique locis semper adhibetur , in quibus susissimo stilo Rhetoricis ornamentis
aeque atque rationum momentis attenditur. Saepe etiam in publicis academiis , atque litteratorum hominum caelibus scientifica argumenta h. c dicendi rati ne , aut alia parum absimili tractantur: ad quam etiam referri debet peculiaris ille argumenta tractandi modus , positivus vulgo nuncupatus, in quo susiori , atque uberiori dicendi ratione , citra ullas Rhetoricae
figuras, ceteraque ornamenta res quidem uno eodemque tractu proponitur , explicatur , eonfirmatur , ecfi quid in oppositum adduci potest , eadem oratione solvitur. Locum ista non habent in scholasticis com certationibus , quae in academiis quotidie instituuntur. iis idcireo praetermissis , ad alia veniamus .
8OO. Secunda , quam diximus , differendi methodus est dialopas , seu duorum disserentium locutio . Eam in philolophieis frequenter adhibet Tullius , plurimique alii seriptores. Cum familiaris haec sit inter omnes homines agendi , loquendique ratio ab ipsameenatura , atque rationis lumine aecepta r fieri non potest , quin & nos magnonere alterna haec interrosandi , respondendique vicissitudo, mutuaque id est
113쪽
llum communicatio delectet, dc ad mutuam veritatis, opinionumque nostrarum suasionem plurimum valeat. Socratica hae e non eupatur disputandi methodus . pro pterea quod ea semper , tamquam optima ad veritatem aliis suadendam ratione, Socrates uteretur. Ut- eumque res se , in academiis nostris ea non agitur methodo , si pauea excipias , quae inter a Sumentaridum , presse interrogando, atque respondendo prosequimur, & expedimus. Nili tamen ego fallor, non incongrue, neque inutiliter hac methodo in scholis publieisque & privatis disputationibus uteremur a verum opposita invaluit conluetudo . 8oI. Nulla melius ratione , quam quae Geometra rum est , sensum , opinionesque nostras aliis expone remus , earumque veritas probari brevius, atque pre,
sius posset . Nulli apud geometras i,llogismi, hoe
est , inutiles verborum , atque propositionum repetitiones e rerum , atque ideatum connexione agitur dab una ad aliam ideam transimus , id earum eonnexioni unice instillimus ι quid ab iis sequatur, ex earum-demmet elaritate apparet. Utcumque tamen Geome triea hac methodo pressius quaereretur veritas ; ea nihilominus in mathematicis tantum disciplinis utimur, tibi demon si rationibus tantum agitur. 8ox. syllogistica methodus tertio loeci a nobis numerata , & qua .i unam in litterariis disputationibus communiter usurpant omnes, etsi veritati inveniendae incitilis, proponendae tamen, atque explicandae commoda habetur: non pauca in illa reprehendas: plurima etiam laudes r utrumque superius late exposuimus , cum de rotiocinatione sermo fuit: id untini modo superest , ut quandoquidem hae una ratione litis terariae nolitae disceptationes expedsuntur , eas gradamus regulas, secundum quas agendum est .
gor. Arguens neque ullo utatur locabulo , neque ullam inerat promptionem , cuius sensus aut non sita ad omnes manifestus, aut prius non fuerit ab σ-so arguente ita deflnitus , ur utraque pars circa ἔ-
N. si enim de vocabulorum signigeatione , & pro pG sitionum sensu omnino conveniamus , miser vici se simi
114쪽
sm non intelligimus r perperam dil putamus. Primi ratiocinationis laus esse debet . claritas: rerum, propositionum, id earum obscuritate hoc unum obtineri potest , ut respondentem confundamus , indigna proculdubio honesto, ingenuoque homine ratio. Veritas una dii erendo quaeritur , quae non vocum , id earum , ae propositionum Obicuritate invenitur , sed sola cla-rmeate Comsaratur. Fuit tempus, cum ii, qui in litterar iis disputationibus arguebant, singularem ingenii eommendationem comparare existimabant , si respondentem verborum, propositionum . & argumentorum obscuritate implicarent; quasi scilicet illa essent feli-eia , atque profundissima ingenia, quae adeo profunde veritatem rimarentur , adeo sese in sublime elevarent , ut ex aliorum homuncionum conspectu sese su ducerent. Nata hinc etiam , atque propagata est sophistarum natio . homines proculdubio , si qui alii ,
veritatis , atque scientiarum hostes, atra nota intirendi , atque a publicis privatisque disputationibus prorsus ex tibi landi. Ello enim , respondentem obseuris aliquot verborum & m te conceptarum id earum ,
ae propositionum ambagibus implicent quae quidem obscuro pinguique ingeniolo erga perspicacissimam mentem accidere quandoque potest r quid igitur λpromota ne est ne tantillum quidem veritas 3 Respondentem implicasti et rem igitur confecisti sallaei ne igitur argumento, obscuro sophismate , spurio h mani intellectus partu, cui tu etiam fidem adhibdis nullam, veritatem attigisti λ quanto rectius in scopum disputando collineant , qui nulla vocum ambiguitate , nulla id earum , aut propositionum obseuritate, sed maiori, qua possunt, rerum , idearumque evidentia , ' quae ab omnibus pereipiatur , argumentum instituunt , prosequi nitur, & ad rei totius summam, vetitatem tendunt λin argumentando igitur , cujuscumque generis sophismata summo studio devita .
115쪽
Regula II. ro . Qui aggressoris personam agis , ratiocinationem prius meditaram , propotionibus digestam , ita prosequere , κν ad conclasonem , re scopum Isemper collinees , o tendas ; a rectaque in scopum via lnon deflectas. Multoties enim aut respondentis male sibi timentis sagacitate, aut impugnantis imprudentia fit, ut propositione aliqua malitiose, aut inutiliter a respondente distincta, eam distinctionis partem prosequamur , quae ad rei summam nihil facit , omissoque recto ramtiocinationis filo a via penitus aberremus . Quae Ea rem nostram non sunt i admittantur, aut negentur . perinde omnino nobis est missa faciemus , quo eum dum est, teneamus.
Regula III. gos. Illud semper argumentassene proba , atque ilIius conciuso existat, quod a respondense Dis ultimo I
Nisi ita pergamus , ad metam nunquam deveniemus, sed aerem verberabimus.
ab inutilibus propositionibus abstine , quae ratioci- nasionis tantummodo producendae gratia male a feruntur . Si quid , quod longiorem requirat orationem, ad syllogismum praemitti opus sit; praemitte ; qualia sunt V. S. experimenta physica, atque observationes, cum ex iis ducendum est argumentum; facta historica . auctorum testimonia , si probationis loeo adhibenda sunt. si quid ad maiorem difficultatis explicationem , atque confirmationem addere oporteat; illud absoluta
116쪽
lla argumentatione syllogistica, uberiori,& positivo, me dieitur , stilo prosequerer ita fiet, ut & pressius almeultatem urgeas , atque promoveas, dc uberiua deinceps, atque, si videatur, elegantius eius momen. tum atque veritatem suadeas. Regala V. go'. Ab ira , clamoribus, strepitu ita abstine . tit m hiι tamen ab ea contentione remittas, quae citra auditoνωm mole 'iam ad veritarem suadendam a natura ipsa inistra ur. omnia clamoribus impIere, magnopere incalescere, irasti, ideas di mentem confundit , atque perturbata
notum illud est, ira Demis furor V . At si citra omnem contentionem . atque essicaciam argumentum prosequamur ἔ auditores potius ad oseitationem, tamdium, somnum, quam ad serium inveniendae verit eis amorem adducemus. Pendet id a varia nationum andole, ae temperamento. In Lusitania in usu est, ut impugnator arte paullatim iraseatur , etsi nullius momenti dissicultatem opponat: quod non modo risu
dignum est, sed ab iis etiam reprehenditur , qui rem
RetuIa VI.8M. Quod respondentem attinet , hie invaluit sus , ut propositum sibi syllogismum memoriter priamum repetat, exinde vero ad caput rediens , singulas propositiones ordine . di seorsim neget, concedat, distinguat, aut omittate quod verum apparet, Comaeeditur, falsa negantur . propositiones ambiguae di- singuuntur, & quod in iis vetum est , a falso diseemnitur , primoque admisso , relieitur secundum ellandem omittitur, quod ad rem esse non videtur; verum falsumve aliunde existat . Negandi autem, concedendique ratio tum denique fuse exponitur, eum fine dicendi ab arguente iacto . omnia opposita paucis verbis colligit respondens, singulaque, & t eius rei summam uberius explicat, solvit, atque eonfirmat . Λtque haec sunt, quae a respondente per guntur: quae quidem satis essent, si nihil in disput Tom. II. Pars IL H tiois
117쪽
tione ab arguenie p poneretur obscurum , eonfusum, xiii od ab auditoribus , & respondente non intelligeretur . Quoniam tamen arguentium vitio saepissime accidit , ut propositiones subinde ab iis adducantur
quas neque respondens , neque auditorum corona intelligat s quid tum faciendumὸ Rem non intellectam
neque negare , neque admittere possumus et fieret enim, ut fallam multoties admitteretur, rejiceretur verum , c mitterentur non omittenda e qua malu etiam rem non intelligimus , illam in partes distinguere non possumus . Hujusmodi igitur propositionibus hoc uno respondendi modo occurri deberet, dubito,
quamisu clarius non exponatur: Arguentis vero munus esset, male conceptam propositionem aliis verbis ad clariorem sensum adducere. rgos. Primus hujusce regulae fructus esset, omnia praecidere sophismata , quae aliqua semper vocabul tum , aut id earnm ambiguitate, obscuritate, confusione laborant e in qua tota argumenti vis, quae nul Ia est , consistit . Quis enimvero esset , qui sophismata ulterius in medium producere auderet; si in ip- som et disputationis initio omnes sophismatis tricas , atque obscurum sensum coram omnibus exponere in pus esset , eoque pacto totam , si qua esset, argumenti.difficultatem difflare Respondentis item erit, s se se nomenque suum amat, hac respondendi ratione
iis tantum argumentis , atque propositionibus occurrere , quae arguentis vitio satis clarae non sunt . Infinitar enim proponi possent propositiones , verborum quidem proprietate, collocatione, atque idearum et vitate bene conceptae, quae ob magnam rei quam con tinent disti cultatem , negotium respondenti facessant rquibus nonnisi per summum dedecus responsione, du-hito , occurreres : Rem in dissertatione agitatam ; &in adductis propositionibus contentam, antequam in arenam descendas , accurate meditari, semel iterum que volutare oportet. 8ro. inutile vero . atque superfluum esset , utri-nue parti cum sermonis elegantiam , tum modestiam , atque urbanitatem multis suadere , & pecu- iari regula inculcare r utrumque enim per sese satis eommendatur, & cum arguentis, tum defendentis
mun ri opus esse demonstratur. Si quod sane est, a quo omn4 sermonis barbaries, atque inurbana dicem
118쪽
di, agendique ratio esset in primis eliminanda; ea Proeullubio sunt litterariae disceptaticnes. Ecqui enim sunt , e quibus & eleganter loqui & modeste de sese sentire , urbane Vero , atque omni prorsus humanitatis sensu cum aliis agere sperandum est , niti ab litterarum , dc scientiariam studiosis , quorum est animum ad humanitatem infor mare , proprii met ingenii tenuitatem agnosceret &hinc modestiae sensum , atque amorem inspirare λEorumdem praeterea hominum est eleganter, calligate , & culte loqui ; non modo id earum exactitudine , verum etiam eo verborum deiectu , qui cultam mentem , hominemque studiis contritum iopiat . Sed , quae -humanarum rerum conditio est , plurimis a seculis non linguae modo elegantia , verum & urbana , atque humana disputandi, dc cum aliis agendi ratio ab universiis scholis , atque litteratorum hominum concertationibus in exilium in illa barbaro loquendi modo , Gothicis latinismis , conviciis locum fecere . Luculenta id nos hactenus experientia , & barba e adhuc multis in locis vigens consuetudo docent , atque innumera demonstrant volumina , quae postremis saeculis edita , perennia erunt vig ntis per id temporis culturae monumenta . Ab integro saeeulo in novam , cultioremque faciem , paret latim tamen , atque lentissime mutari ineepit Europa . Ex parte saltem deferbue runt acerba illa animorum odia , quibus homines religione , philosopitia etiam , aut aliis sci nitis ditasadentes sese , mutno proscindebant . Philosophicus
quidam genius ad humanitatem , a qNe Hrbanitatem
compositus nostro hoe saeculo regnat , & late di Dfunditur . Pari quidem ardote veritas quaeritur , atque urbanitatis leges coluntur. Homines non modo in philosophia , aliisque naturalibus scientiis , sed religionis etiam dogmatibus inter se dissidentes
amice secum mutuo agunt , loquuntur , scribunt . Laudari satis non potest philosophica haec , atque humana agendi ratio , dc commune jam littera rorum hominum dictamen . optandum est . ut diu teneat , semperque permaneat e sperandum id erit, quamdiit litterariam eruditionem eo animi ardore prosequamur , quo iis ab integro saeculo in eum bi
119쪽
vota , ii videbunt , qui futuria saee ulla in scaenam prodibunt , & nos , nostraque haec , .ut Uetem xa tractabunt . Si tamen ex iis , quae modo sunt, hominum studiis , studendi ratione , seientiarum , artium , eruditionisque delectu, si ex innata hominum indole , pigritia , praesentis saeculi moribus , emitandique ratione de impendentis iamiam saee li , atque generationis litteraria eruditione conject xe aliquid licet; Mon parum a vera profundaque in ruditione , seientiarum, Be artium cultura studiorumque delectu decedent . Atque haec dirigendae mentis eaussa in medium attulisse contenti, Logico operisnem imponam .
120쪽
hmana diliente atque doeente, seu domethodis, & resulis discendi, εte. 3
. Argumentum quintae partis. Id
um. Reg. V. Anarras. Reg. UL Analysis.
De hmnanae mentis capacitate, viribus, & errorum fomst. I. Humanae mentis capacitas, atque cognitionum ex - συο .L-Pomorum corporum, aliarumque rerum es-Imnrs indaganssis non immoramur m. agmv. v. Praete mittendin sum omnes quaesiones de im 'nuo , in finit 'pro' era ibus m. Ici g. III. Ea solum tentanda, atque in iis studia omnia nos a ponenda sunt, quae mente randem assequi pre manae retromy vrrra tura . . M. De errorum fontibur generatim is omnes Fum ἀ