장음표시 사용
91쪽
di , dc credendi vera afferatur ratio. Ad Id rei quaenam opus est eruditio , ingenium, sciencia Z Μeme per curras , amabo, per summa etiam capiti vastissimas , di fere immensas humanarum cognitionum provincias . ' .
Methodus , o Regulis discendi, seu studendi ,
773. Quae etiam hoc capite explicanda , circa discendi methodum proponimus , ad Logicam proculdubio spectant; cujus est mentem ad scientiam rerum que veritatem comparandam convenientibus regulis dirigere . quibus insistendo non modo errores devitet, sed facilior etiam , ac expeditior reddatur ad veritatem assequendam via. Per scientias, atque artes Om nes libero homine dignas descendere postemus , in longum tamen res iret , quod propoliti nobis operis fines non patiuntur i generales tantummodo regulas , quae tibique locum habent , & quamcumque scientiam tibi satuas ediscendam , dux tibi esse poterunt, atque ad peculiare quodlibet studium facile applicantur , impraesentiarum dabimus . Nostra in argumento quocunque , arte, scientia institutio vel magistro tradente, vel studio , ductu , laboreque nostro peragitur e prio-xem , quae docendi methodus eli, statim exponemus: posterior sequentibus potissimum regulis tentanda est. Quanti autem intersit Optimis regulis, rectisque sem. per viis litterariam provinciam & scientiarum studia aggredi , ii maxime intelligunt , qui hisce praesidiis destituti sine duce , sine lumine magnis alias animis sese pelago committunt, nulloque librorum delectia , nulla methodo, nullo certo ores ne rem aggrediuntur. Id plerumque accidit, ut praeter magnam rerum idea in xumque confusionem , id unum improbo studio obtineamus , ignorantiam . Regula Ls 6. Is studiorum habeatur delectus, quae genisti in tali , capacitati conveniant. Tria in hac regula comprehendimus. quae in unUm recidere possunt,&per sese man festa apparentia Om
92쪽
nia fere, quae genio, hoc est, natura duee aegredi mur, feliciter assequimur; contra vero, quod reluctante natura , dc invita , ut dieitur, minerva susci- imus, vix as felicem perdueitur finem. Ad prima ei licet studia continuos ut mulos addit natura , im- o dc ipsa mentem animumque ad ulteriora semper xcitat, & stimulus existit: a posterioribus semper trahit, & perpetuum impedimentum op nonie, quoalidem ad tempus, atque per intervalla superare
lilii mus ratione, penitus debellare atque infringerern solum poterimus, cum mortalem ipsam natu Tri in eorporis temperie positam deponemus. Sunt Ridear homines ad omnia fere scientiarum studia , &erditionis partes Natulla ipsa proni e-ad omnia parite apti, eadem animi contentione, dc ardore quam- cuique disciplinam adoriuntur: rarum tamen id estinae homines phaenomenum. Malebranchiur metaphysici meditationibus , natura comparatus , a poeseos ortamentis, atque amoenitate genio alientis, oleum dc peram in poeticis rebus colend s perderet: quod veri huic regulae semper in i i terit , inter optimos me 'eapbsicae scriptores merito numeratur. Quid naturaesen, hisce rebus fieri quid impediri possit , exemplo dc argumento esse possunt doctus Stone , dc
alii - Tr. Quae ab opposito usu cons samir mala, quo ei dima experientia docet In juvetuli aetate ea ueplurimum capessimus stodia , illas disciplinas , scien tias, artes , vitae conditionem eligimus , ad quae nnnge io, naturaque nostra impellimur, sed parentum Praeceptis adducimur. Familiae sanguinis , utilitatis me us , quam naturalist indolis habetur ratio : illaconi aluntur, iis plerumque ducimur, apti ineptive ad ditum nobis studium a natura habeamur. Quotquotidie hominum millia alendae vitae gratia , fortu nas, nomen, hqriores ad piscendi caussa militiae adscribuntur , eodom animo, atque virtute praediti,
quae Iacobo sexto Anglorum Regi historiographi unanimi consensu tribuant P dum pueritia , primamqMe infantiam non excedimus; mala haec studiorum, ma nerum , atque prose monum electio parentum Vitio, ignorantiae , affectibus tribuenda est r quod quidem deplbrare , inanibusque votis prosequi licet, tollere Vero , atque penitus emendare, sperandum non est.
93쪽
Probitatis id, scientiae, consilii , mentis animique sanguinis, & familiae praejudiciis liberi opus , atque essectus esset et qui vero haee de communi parentum
conditione sperari possunt ρ Quod si puerilibus jam lanaeis transactis, arbitrio consilioque nostro quaedam nobis capessenda st udi a statuimus , certamque vitae rationem eligimus ; quidquid a naturae nostrae senio dii ieedimus, vitio in stro committitur .i
In his, quae pueri edi Icimos , ea primo nobis proponatur , quae leniis , deinde quin phantasia percipiuntupostea quae ad ingenium, memor am , inιellectui, judicia per in s. 778. me ordine sese explieat humana percipi t
acultas: a sensu incipiens, generaliori, atque imi r fectiori σtiam cognoscendi modo, ad perfectiores bos fluentibus annis paullatim pervenit. Sensu quiden a materno utero agimur , eoque uno primis vitae alnis percipimus e parum a sensu distat phantasia ; ab illo tamquam a principio , & fonte proflueus , ei rea len sibilia, perfectiori tamen modo versatur. Ea prepte equae sentu prius accepimus, phantasia, seu ima pnatione exinde concipimus . Imaginationi sueeedit i genium, subtilior alius, sublimiorque pereipiendi modus , quo non tantum materialia praesentia, aut a sentia , aut sensus & phantasia , sed materialium e
tiam atque aliarum rerum conne iones non materi
les pereipimus . Iis exinde cum rerum tum idearam memoriam , intellectionem , iudicium , seu prudentiam tempore , usu , comparatione , organorum explie tione succedere , quotidiana , communique observatione animadvertimus . Rei caussam in physica viventium tradimus et veritatem hie supposuisse satis, ut regulat etiam veritas appareat. Cum ea solum discere, doce-
vi , & nobis tradi oporteat , quibus pereipiendis apti, m existimus; si ad decem usque, & amplius annos sensu tantummodo . & imaginatione valemus , neque nisi interruptas seis explieantis ingenii seintillas edimus; irritus plane labor e sset, ea aetate ad alia nos sudi a dueere , quae maturum ingenium, iudicium, &iatellectionem requirunt ,' metaphysicam v. gr. subiis
94쪽
ines religionis veritates, moralem, scientias omnes abstractas , scientiarum & veritatum alias se nubili uni causas, atque rationem proponere . Nihil horum plane intelligimus ; ut periculo postea , reflexione , ac comparatione factis , eum eadem maturioribus annia relegimus , plane competimus. Sensibilia igitur , uvGeographiam, & similia alia solius sensus, atque 1 maginationis objecta ad i stamus ; quaecumque etiam nobis ea aetate ad studendum proponantur, iis lem poeiensibilibus coloribus , atque imaginibus depingantur . quas sensus atque phantasiae propria sunt. A lublimio ribus, & abstractis veritatibus , longioribus demonstram tionibus abstineamus. Regula III. γ
7st. Ea potius nobis studia eligamur, quae Mn solumgmio , sed statui eiram manerique nis ro magis con veniunt, atque magis necessaria Iunι ἱ aliaque ominnia prae illis praetermiιtamus. Regulam ipsummet rationis lumen demonstrat. Ridiculum plane esset , hominem religionis studio m nere re prosessione deditum , militaribus potius bus , & arti, sacrarum rerum eruditione & Rudio praetermissis, operam dare: Annibalem in mediis eastris armorumque tumultu theologum agere dc lac inrum ritus militaribus rebus praeponere. Locum hic,
sic obi alias , habere debet vulgate illud , haec oporret
facere, illa non ominerer age , quod Μιs. Porro quamcumque disciplinam talicas, a facilioribus lemper , atque simplicioribus incipiendum esse, univer sale , & notissimum methodi praeceptum est, su perius iam expositum , quod hoc loco ulterius prosequi luperflueret.
78O. Studia nostra ordine prosequi; neque pluribus se
orernis nomine haec impraesentiarum intelligo, primum , Ordinem argumenti, ut prius illa inuae sequentiam fundamentum esse debent, ediscam , quam Ra
95쪽
cetera a primis dependenti δ properemus. Ita , neque historiae , nequa politicarum rerum studio incumbamus , antequam in Geographia atque Chron logia instruamur. Secundum , tempus, rerumque di itinctwNem, ut suo quaeque tempore distinguamus , neque plura simul ediscamus. Cum mentis, animique atten tionem ad plurima dividimus, praeter rerum, id e 'Tumque confusionem , quae inde oriatur necesie est, animo & mente ad plura distractis, neutrum satis in telligere, meditari , memoriae tenaciter , profundeque defigere possumus . Regula aliquas pati potest exceptiones , prout varia sunt hominum ingenia : ab illa in primis exclusum esse volo illarum rerum studium, quae animi sublevandi, oblectamenti , atque amoenae eruditionis comparandaeigratia , subcessivis horis, cum levamine , atque mentis distractione opus est , legi possunt f earumque lectione , atque meditatione pro 'fundiorem aliarum rerum meditationem , & mam rem , quae ad illas requiritur , mentis contentionem parumper in torrumpere.
Regula V. 78 I. Rerum , quibuι studendis incumbimus , ideas' meditando , o comparando tiaras nobis essciamus , easque rite jam o clare percrptas memoriae inflarere adnitamur.
Nisi hane regulam aeeurate observemus, haec nob snecessario provenient incommoda. I. Eam , quam e discimus , disciplinam penitus nunquam intellige mus; cum rerum ideas tantum confuse , & ex parte in spieiamus. 2. Neque propositae disciplinae veritatem discernemus resid scilicet ab idearum claritate pen det. 3. Rem etiam utcumque perceptam memoria non retinebimus r eonfusa solummodo rerum vestigia facile o iteranda post aliquid temporis remanebunt. Dixi , meditando atque comparando , propterea quod optima haec sit ad id earum claritatem Obtinendam xatio e meditatione ideam medullitus introspicimus , Comparatione eam ad alia referimus , in quo illa in-rer se conveniant , quonam etiam disserant, discerinnimus ; quibus duobus id earum claritas , atque disti ctio obtinet ... Re-
96쪽
782. Librum , argumentum , tractatum , neque interrupte , ueq.e animo aliis curis di acto legere.
Qui hoe secundo modo legit, temptis inutiliter insumit : studii , atque lectionis fructus attentionis, atque meditationis opus est , atque effectus. Quae legimus , attendendo percipimus , meditando penitius enucleamus, & memoriae 'committimus . Μanifestam hujusce veritatis experientiam , atque demonstrationem habemus , cum animo a Fectuum , passionumque tumultu agitato studium aliquod aggre simur, ediscere, meditari, commentari , scribere adnitimur ; ex
quo illud Poetae, Carmina secessum scribentis , ct otia
quaerunt. Si librum de uno eodemque argumento agentem , quod rite ediscere velis, ita legericum, atque ediscendum tibi proponas , ut tamen lectionem aliarum etiam rerum itudiis interrumpas , quae & gra vis momenti sint, & Oblectamenti, atque sublevandi animi gratia subcessii vis horis non peragantur; tum vero totam mentis attentionem ad . plura simul disra- his , quae pro distractionis ratione in singulis semper decrescit ; decrescendo studiorum nostrorum fructus eadem ratione minuuntur. Variae . ejusdem argumentii deae sese mutuo sustinent , & naturalis connexionis vinculo catenantur r a se invicem saepe dependent ; priores sequent tum fundamenta exi fiunt , po- .lteriores vero prioribus novam afferunt lucem, eas amplius illustrant , confirmant, atque suffulciunt. Hujusmodi id earum seriem atque catenam aliis , &aliis rerum ideis , ac idearum ordinibus interrumpere , obliterare est, aut magna saltem ex parte expunSere .
97쪽
γ I. Non longa adeo, atque eontinua lectione menotem , memoriamque fatigare , ut illas rerum uber- ate obruas , atque confundas ; lectionem meditatione se si me interrumpere, ut quae cursim legiamus , Ur percestimus , meditando , atque ruminando melius intelligamus, di tinguamus , digeramuι,σ memoria retineamus.
Plurimi simi, qui regre a librorum lectione avelli
possunt, molesteque ferunt , si a legendo avocentur. aut disturbentur: quorum numero me etiam comprehendi fateor. Qui ea legendi aviditate, atque stumia Ianti fame agimur , propri et periculo edocemur . eo saepissime longa lectione nos Pervenire , ut mentis tandem , atque ingenii vires languescant , obtundantur, non fatis jam, quae legimus, percipiamus, aut memoriae mandemus: bis, terve lectam iam periodum relegamus, ct inde in quamdam nos ulterioris lectio nis nauseam , atque fastidium sensam devenire animadvertimus. Ut sua stomacho cibos , menti . inge nio , memoriae paritet est res ideasque capiend i , atque digerendi facultas e utrumque nimia rerum copia ita opplentur, atque obruuntur, ut quaeque ulterius iis committas , quin ad alia prius digerenda opportu num tempus interfluere permittas , in damnum p tius vertantur tuum , quam beneficio esse possint . Quod igitur circa cibum , di potum nobis praescribit servandae valetudinis cura, ut pluribus , quam par est , stomachum non impleamus , de librorum etiam lectione intelligendum . Non modo inter legendum paullulum subinde sistendum nobis , ut lectas sententias attentius meditemur ; verum etiam, quod a Itua caput est , post eontinuam cliquot hora tum lectionem intermittendum parumper est ejusdem argumenti stodium ; aut feriari aliquantulum mentem permittamus parvi momenti rebus distractam, aut lectarum rerum meditatione occupari. sta fit , ut & novae adniteriorem lectionem comparentur vires , novusquctfamis innascatur appetitus , de quae jam legendo
98쪽
memoriae utcumque mandavimus , meditando dc penilius intelligantur , & tenacius retineantur.
34. Lectioni, atque meditationi scripturam adhibe: seu post lectionem , atque mediιatisnem ad calami, mvenire oporter: triaque haes , aegere, meditari, scri
bere sint fere semper individui comites, oe Iese
mutuo excipiant, ac sequantur. Id non perinde intelligas , quasi omnia a nobis lecta , atque meditata chartae iterum committere opor te at et ea 1ane ratione , & lentissimo passa in scientiarum comparatione incederemus, & infinita fere inutilia , librolque integros perperam maxima, atqUe irreparabili temporis jactura citra ullum omnino prc- ventum transcriberemus . Praecipua rerum ea pila, quae legimus, quae a memoria excidere moleste ferremmtis, calamo committamus , iis sparsim annotinioni-hus adjunctis, quibus argumentum & illustremus, &in nostrum usum, atque instructionem convertamus. Cetera omnia , quae nil nisi vulgare , atque loea communia, facile aliunde habenda. aut a nobismet.ipsis supplenda continent , immo re quae parvi momenti sunt , aut ad rem nostram minime faciunt, postquam attenta mente legimus , atque meditati sumus , me morige retinenda relinquamus. Porro scribendi, atque plurima obiter annotandi utilitas , atque necessitas. praeterquam quod quotidiana omnium experientia lugulentis lime probetur , ex hisce potissimum conficitur. I. Quae annotamus, eum scribendo cogitemus ; diuturnius meditamur . atque ideirco profundius memoriae insigimus . a. Descripta capita saepe revisimus , Mnde obliteratae memoriae vestigia iterum excitantur. Odeumque obiter annotamus , ita prius mente volvimus , ut ad nostrum cogitandi modum aeccimmo demus , & familiare robis emtiamus; at quae hac ra tione memoriae mandamus in frugem iam nostram redacta , lonse facilius recordamur.
99쪽
38 s. suae legimus , meditamur , annotamus , --hinde aut racili, atque cogitabundi recenseamus , aut cum bcmine nobis amico , studiorum Iocto , aut earum rerum erudito conferamus e de iijdem saepe loquamur , . urbana camique disputatIone tra.
Postremam hane earum regularum , quas ad di-liendum, & studendum utiliores esse existimavi , e que de capite impraesentiarum proposui , magnopere commendo . Μirum est , quantum ab ejus regulae o
servatione capiatur fructus : mirum etiam, qualem
rerum , id earum , eruditionis , scientiae jacturam quotidie faciamus , assiduumque , atque improbum studer di laborem ob nullum de iisdim iterum loquendi uinsum amittamus . Quidquid se imus, & in Republica
litteraria valemus, memoriae in primis debemus: ea tantummodo scimus , quorum ideas habemus , hoc est , quorum recordamur : ideas in mente nostra si quis expungeret, nos ad primum vitae diem, ac persectis- .simam ignorantiam adduceret . Μaxime igitur intervile, memoriam colere , perficere, operam dare, ut iit quae semel didicinius, fideliter retineantur, nemo inficiabitur. Μemoriae hie ego colendas, atque persectendae rationem si qua est attentione digna non attingo; propterea quod parum iis , quae circa huiusmodi argumentum ab auAoribus passim tradita leges,
fidem adhibeo . Scio quidem, quamplurima esse, qnan memoriam juvant, augent, confirmant, debilitant, destruunt: verissima omnia , quamdiu generalibus insistimus : eum tamen ad singularia remedia , ct remedia applicandi rationem devenimus; vix est, quod clare in obscurissimo hoe argumento videam . 386. Indubium tamen est, familiarem de re qua cumque confabulationem suave quoddam , atque amo num studendi, lectionis , atque scholae genus esse, uri de utilitatis intra horae spatium reseres, quam ab improbo studio , quod solus intra cameram integrum diem prosequaris. Confabulando scilicet, atque eruditum sermonem intertexendo , praeter amoenam illam rerum , atque idearum varietatem , qua familiarem dia
100쪽
dialogum exornamus , sua quisque lumina alii aliis impertiunt e quae mihi legenti obscura videbantur,
eleganti, atque amoena alterius expositione fiunt evidentia e quin omnes mentis vires contendam, atque ad rem, quam seorsim lego, penitus intelligendam magnopere adnitar,' nitida eruditi amici confabulatio ad intimam totius rei cognitionem me genio indulgentem deducit. Atque primus hic est , quem ab erudita aeque atque amoena amicorum Conversatione capimus fructum , quo ad eruditionem , dc scientiam magna saltem ex parte levatur dissicultas, ct complanatur via . Praeterea Vero , quae jam alias didici, atque memoriae utcumque mandavi; post breve tempus paullatim essent obliteranda , nisi nova earundem rerum lectio, aut meditatio repetatur; de eodem argumento familiariter confabulando iterum reseleentur, excitentur, & altius in memoria confirmentur. Eo pacto citra novam mentis attentionem, studendi laborem, atque temporis jacturam, quas olim memoriae tamquam thesauro condidimus divitias , loquendo , & eonversando servamus . Haec ego ita intelligi, re peragi velim, ut citra animorum contentionem , partium studium , dc seholarum pulverem omnino fiant.
. VIII. 737. Methodus , atque regulae docendi, ct disputandi . Methodum, regulasque exposuimus, quibus proprio quisqse ingenio in studiorum suorum itinere dirigatur; illae supersunt hoe logi eae nostrae eapite traden dae , quae docentem, atque disputantem spectant. Primo , quod docendi usum , methodumque pertinet, omnia illa in primis hic intelligi, ac observari opus est . quae superios de methodo generaliter diximus: quae cum omni studio , & doctrinae communia sint , specialius tamen ad docendi munus referuntur. Primum ergo sibi regulam proponat, qui docendi munus assumit , ut utramque methodum , analysim , & si thesim , earum usum , praecepta , & discrimen observandum statuat . De cetero autem in docente &mentem, & animum, seu doctrinam , atque volun-rim. II. Pars II. G ta-