장음표시 사용
71쪽
ditio est, inventum est temperamentum, quo tenuioreScum principibus aequari se putarent; in quo uno fuit civitatis salus. - Α duo Gracchi fuerunt. - Et praeter AEOS quamvis AEnumeres multos dicet, quom deni creentur, non nullos in omni memoria reperies perniciosos tribunos, leves etiam, non bonos fortasse plures invidia quidem summus ordo caret, plebes de suo iure periculosas contentiones nullas facit.
Quam ob rem aut exigendi reges non fuerunt aut si plebi re, non verbo danda libertas quae tamen sic data est, ut multis institutis praeclarissimis adduceretur, ut auctoritati principum cederet Nostra autem 11 DRUSa, quae, Optume et dulcissum frater, incidit in tribuniciam potestatem, nihil habuit contentionis cum 1 tribunatu non enim plebes incitata nostris rebus imvidit, sed vincula soluta sunt et servitia concitata adiuncto terrore etiam militari. Neque nobis cum illa tum peste certamen fuit, sed cum gravissimo rei publicae tempore, cui nisi cessissem, non diutur-ro num beneficii Mei patria fructum tulisset atque
haec rerum exitus indicavit; quis enim non modo liber, sed servus libertate dignus fuit, cui nostra salus cara non esset ' Quodsi is casus fuisset rerum, quas 26 pro salutae rei iublicae gessimus ut non omnibus 2 gratus esset, et si nos multitudinis furentis inflammata invidia pepulisset tribuniciaque vis in me populum, sicut Gracchus in Laenatem, Saturninus in Metellum, incitasset, ferremus, O Quinte frater, OnSOlarenturque nos non tam philosophi, qui Athenis fuerunt,3 qui hoc facere debent, quam clarissimi viri, qui illa urbe pulsi carere ingrata civitate quam manere in inproba maluerunt. Ompeium vero quod una ista in re non ita valde probas, vix satis mihi illud videris attendere, non solum ei, quid esset Optimum, Videna dum fuisse, sed etiam quid necessarium Sensit enim
deberi non posse huic civitati illam potestatem quippe
quam tanto opere populus noster ignotam expetisset,
72쪽
442 DE LEGIBUS qui posset carere cognita Sapientis autem civis fuit
causam nec perniciosam et ita popularem, ut non
posset obsisti, perniciose populari civi non relinquere. Scis solere, frater, in huius modi sermone, ut transiri alio possit, dici Admodum aut Trorsus ita est. 50. Haud equidem adsentior, tu tamen ad reliqua pergas velim M. Perseveras tu quidem et in tua vetere
sententia permanes. Arr. Ne mehercule ego Sane a Quinto nostro dissentio, sed ea, quae reStant, UdiamuS.
es, M. Deinceps igitur omnibus magistratibus auspicia iosi iudicia dantur, iudicia, ut esset populi potestas, ad
qUam proVocaretur, auSpicia, ut multos inutiles comitiatus probabiles inpedirent morae saepe enim populi impotum iniustum auspiciis di immortales represserunt. Ex iis autem, qui magistratum ceperunt, quod Senatu 15 efficitur, populare est Sane neminem in Summum locum nisi per populum venire sublata cooptatione censoria. Sed praesto est huius vitii temperatio, quod senatus 28 lege nostra confirmatur auctoritas Sequitur enim: Eius decreta rata sunto. Nam ita se res habet, 20
ut, si senatus dominus sit publici consilii, quodque is creverit, defendant omnes, et, si ordines reliqui principis ordinis consilio rem publicam gubernari velint, possit ex temperatione iuris, quom potestas in populo,
auctoritas in senatu sit, teneri ille moderatus et con 25 cors civitatis status, praesertim si proximae legi parebitur. Nam proximum est Is ordo vitio careto, ceteris specimen est O. Q. Praeclara vero, frater, ista lex, sed et late patet, ut vitio careat Ordo, et 2 censorem quaerit interpretem. Arr. Ille vero, etsi otuus est totus ordo gratissimamque memoriam retinet consulatus tui, pace tua dixerim, non modo cenSOreS,
sed otiam iudices omnes potest defatigare. 13 M. Omitto ista, Attice; non enim de hoc senatu nec his de hominibus, qui nunc sunt, sed de futuris, 35 si qui forte his legibus parer voluerint, haec habetur ratio. Nam quom omni vitio carere lex iubeat,
73쪽
LIB. III. ΑΡ. 11 - 14 φ 26-32. 443
ne veniet quidem in eum ordinem quisquam vitii par-fieops. Id autem difficile factu est nisi ducatione quadam et disciplina de qua dicemus aliquid fortasse, si quid fudrit loci aut temporis Arr. Oeus certe 305 non deerit, quoniam tenes Ordinem legum, tempus vero largitur longitudo diei. Ego autem, etiamSi praeterieris, repetam a te istum de educatione et de disciplina locum M. Tu vero et istum, Attice, et si quem olium praeteriero. Ceteris specimen est O. 1 Quod si tenenat s tenemus omnia. Ut enim cupiditatibus principum et vitiis infici solet tota civitas, sic emendari et corrigi continentia. Vir magnus et nobis omnibus amicus, L. Lucullus ferebatur, quaSi commO- dissime respondisset, quom esset obiecta magnificentia 1 villa Tusculanae, duo se habere vicinOS, Superiorem equitem Romanum, inferiorem libertinum; quorum quom essent Inagnificae villae, concedi sibi oportere, quod iis, qui inferioris ordinis essent, liceret. Non vides, Luculle, a te id ipsum natum, ut illi cuperent 220 quibus id, si tu non facerses, non liceret Quis enim lferret istos, quom videret eorum villas signis et tabulis refertas, partim publicis, partim etiam aeri et religiosis quis non frangeret eorum libidines, nisi illi ipsi, qui eas frangere deberent, cupiditatis eiusdem te-25 nerentur' Nec enim tantum mali est peccare prin- 14 cipes, quamquam S magnum hoc per se ipsum malum, quantum illud, quod permulti imitatores principum existunt am dicet videre si velis replicare memoriam temporum, qualescumque summi civitatis ad viri fuerint, talem civitatem fuisse quaecumque mutatio morum in principibus extiterit, eandem in populo secutam. Idque haud paulo est verius, quam 2 quod Platoni nostro placet, qui musicorum cantibus ait mutatis mutari civitatum status; ego autem O-35 bilium vita victuque mutato mores mutari civitatum puto. Quo perniciosius de re publica merentur vitiosi principes, quod non solum vitia concipiunt ipsi, sed
74쪽
ea infundunt in civitatem, neque solum obsunt, quod ipsi corrumpuntur, sed etiam quod corrumpunt, plusque Xemplo quam peccato nocent. Atque haec lex dilatata in ordinem cunctum coangustari etiam Of- est pauci enim atque admodum pauci honore et gloria samplificati vel corrumpere mores civitatis vel corrigere possunt. Sed haec et nunc satis sit in illis libris tractata sunt dilig6ntius. Quare ad reliqua veniamus., Proximum autem est de suffragiis, quae iubeo nota esse optimatibus, populo libera. Arr. Ita mehercule 10
attendi nec satis intellexi, quid sibi lex aut quid verba
ista vellent. M. Dicam, ite et versabor in re difficili ac multum et saepe quaesita, suffragia in magistratu mandando ac de reo iudicando sciscendaque in lege aut rogatione clam an palam ferri melius esset. 15 Q. An etiam id dubium est vereor, ne a te rurSUS dissentiam M. Non facies, Quinte. Nam ego in ista Sum Sententia, qua te fuisse semper scio, nihil ut fuerit in suffragiis voce melius; sed obtineri ne ea 3 non possint, videndum est. s. Atqui, frater, bona tua ovenia diserim, ista sententia maxime et fallit imperitos et obest saepissime rei publicae, quom aliquid verum et rectum esse dicitur, sed obtineri, id est obsisti posse populo, negatur. Frimum enim obsistitur, quom agitur severe, deinde vi opprimi in bona causa 5 est melius quam malae cedere. Quis autem non sentit omnem auctoritatem optimatium dabellariam legem abstulisse quam populus liber numquam desideravit, idem oppressus dominatu ac potentia principum flagitavit. Itaque graviora iudicia de potentissimis o 30 minibus extant vocis quam tabellae. Quam ob rem suffragandi nimia libido in non bonis causis eripienda fuit potentibus, non latebra danda populo, in qua O-nis ignorantibus, quid quisque sentiret, tabella vitiO- sum occultaret suffragium. Itaque isti rogationi ne ab
que lator quisquam est inventus nec auctor UmqUaml6 bonus. Sunt enim quattuor leges tabellariae, quarum
75쪽
prima de magistratibus mandandis. Ea est Gabinia. lata ab homine ignoto et sordido. Secuta biennio post Cassia est de populi iudiciis a nobili homino lata, L. CasSio, Sed pace familiae dixerim, dissidente
a bonis atque Omnis rumusculo populari ratione aucupante. Carbonis est tertia de iubendis legibus ac vetandis seditiosi atque inprobi civis, cui ne reditus quidem ad bonos salutem a bonis potuit adferre. Uno 36 in genere relinqui videbatur vocis Suffragium, quod id ipse Cassius exceperat, perduellionis. Dedit huic quoque iudicio C. Coelius tabellam doluitque, quoad vixit, se, ut opprimeret C. Popilium, nocuisse rei publieae. Et avus quidem noster singulari virtute in hoc municipio, quoad vixit, restitit M. Gratidio, cuius in ma- 1 trimonio Sororem, aviam nostram, habebat, ferenti legem tabellariam excitabat enim fluctus in simpulo, ut dicitur, Gratidius, quos post filius eius Marius in Aegaeo excitavit mari. Ac nostro quidem ' qui quom res esset ad se delata, M. Scaurus consul: Utinam' in-2 quit, M. Cicero. isto animo atque virtute in
Summa re publica nobiscum versari quam in
municipali maluissest Quam ob rem, quoniam 37
non re OGOSeimu nunc leges populi Romani, sed aut repetimus erepta aut novas Seribimus, non quid hoc
2 populo obtineri possit, sed quid optimum sit, tibi dicendum puto. Nam Cassiae legis culpam Scipio
tuu Sustinet, quo auctore lata esse dicitur. Tu si tabellariam tuleris, ipse praestabis; nec enim mihi placet nec Attico nostro, quantum e vultu eius in-so tellego. Arr. Mihi vero nihil umquam populare pla-17cuit, eamque Optimam rem publicam SSe dico, quam hic consul constituerat, quae sit in potestate optimorum M. Vos quidem, ut video, legem antiquastis sine 38
tabella. Sed ego, etsi satis dixit pro se in illis libris
a Scipio, tamen ita libertatem istam largior populo, ut auctoritate et valeant et utantur boni. Sic enim a me recitata dec est de suffragiis, Optimatibus nota,
76쪽
plobi libera sunto. Quae lex hanc sententiam continet, ut omnes leges tollat, quae postea latae Sunt, quae tegunt omni ratione suffragium, ne quis inSpiciat tabellam, ne roget, ne appellet pontes etiam lex a Maria fecit angustos. Quae si opposita sunt ambi btiosis, ut sunt fere, non reprehendo; sin ' valuerint tamen leges ut ne Sim ambitus, habeat sane populus tabellam quasi vindicem libertatis, dum modo haec optimo cuique et gravissimo civi ostendatur ultroque offeratur, ut in eo sit ipso libertas, in quo popul 10 potestas honeste bonis gratificandi datur. Eoque nunc fit illud, quod a te modo, Quinte, dictum est, ut minus multos tabella condemnet, quam Solebat VOX, quia populo licere Satis est. Hoc retento reliqua voluntas avetoritati aut gratiae traditur. Itaque, ut omittam ab largitione corrupta suffragia, non vides, si quando
ambitus sileat, quaeri in suffragiis. quid optimi viri
sentiant Quam ob rem lege nostra libertatis species
datur, auctoritas bonorum retinetur, contentionis causa tollitur. 20l: Deinde sequitur, quibus ius sit cum populo agendi
aut cum senatu; Τιm gravi et, ut arbitror, praeclara lex Quae cim populo quaeque in patribu agentur, modica Sunto, id est modesta atque sedata; aetor enim moderatur et fingit non modo mentem ac bvoluntates, Sed paene vultu eorum, apud quo agit. Quod est in senatu non difficiis, est enim ipse senatoris, cuius non ad auctorem referatur animus, sed qui per
se ipse spectari velit. Huic iussa tria sunt ut adsit; nam gravitatem res habet, quom requens ordo est 30 ut loco dicat, id est rogatus ut modo, ne sit infinitus;
nam brevitas non modo Senatoris, Sed etiam Oratoris magna laus est in Sententia. Nec est umquam longa oratione utendum, nisi aut peccante senatu
quod fit ambitione saepissime nullo magistratu adiu δοvant tolli diem utile est, aut quom tanta cauSa St, ut opus sit oratoris copia vel ad hortandum vel ad
77쪽
LIB. III. CAP. 17-19. 38-43. 447 docendum; quorum generum in utroque magnu ninster Cato est Quodque addit causa Si populi te-41neto, est Senatori nece S Sarium OS Se rem publicam
idque late patet: quid habeat militum, quid valeat
aerario, quo Socio re publica habeat, quo amicos, quos stipendiarios, qua quisque Sit lege, condicione. Dedere), tenere conSuetudinem decernendi, OSSe X- empla maiorum. Videtis iam genus hoc Omne scientiae, diligentiae, memoriae, Sine quo paratu eSS Se- 10 nator nullo paci pote St. Deinceps Sunt cum populo actiones, in quibus pri 42mum et maximum es Vix abesto Nihil is, inimexitiosius civitatibus, nihil dam contrarium duri ac legibus, nihil minus et civile et humanum quam Om-15 posita et constituta re publiea quicquam agi per Vim. Parere iubet intercessori, quo nihil praestantius inpediri enim bonam rem melius quam concedi malae. Quod vero actoris iubeo esse fraudem, id totum 19 dixi ex Crassi sapientissimi hominis, Sententia; quem 20 est Senatu Secutus, quom decrevisset C. Claudio consul de Cn. Carbonis seditione referente invito eo, qui cum populo ageret, Seditionem non posse fieri, quippe cui liceat concilium, simul atque intercessum turbarique coeptum sit, dimittere. Quod qui permora et, quom agi nihil potest, vim quaerit, euiu inpunitatem amittit hac lege. Sequitur illud: Intercessor rei malae salutaris ii vis isto Quis non 3 studiose rei publicae subvenerit hac tam praeclara legis voce laudatus γω Sunt deinde posita deinceps, quae habemus etiam in publicis institutis atque legibus Auspicia er-Vanto auguri parento. Est autem boni auguris meminisse e maximis rei publicae temporibus praesto esse debere, Iovique optimo maximo se consiliariumr atque administrum datum, ut sibi eos, quos in auspicio esse iusserit, caelique partes sibi definitas esset traditas, e quibus saepe opem rei publicae ferre pOSSit.
78쪽
Deinde de promulgati0ne, de singulis rebus agendis, de privatis magistratibuSve audiendis. 44 Tum leges praeclarissimae de duodecim tabulis translatae duae, quarum altera privilegia tollit, altera de capite civis rogari nisi maximo comitiatu vetat. Et 5 nondum inventis seditiosis tribunis plebis, ne cogitatis
quidem, admirandum tantum maiore in OSterum prinvidisse. In privatos homines leges ferri noluerunt id est enim privilegium quo quid est iniustius quom
legis haec vis sit scitum et iussum in omnis Ferri de 10 singulis nisi centuriatis comitiis noluerunt discriptus enim populus censu Ordinibus, aetatibus plus adhibet ad suffragium consilii quam fuse in tribus convocatus. 45 Quo verius in causa nostra vir magni ingenii summaque prudentia, L. Cotta, dicebat nihil omnino actum raeSSe de nobis praeter enim quam quod comitia illa essent armis gesta Servilibus, praeterea neque tributa capitis comitia rata esse posse neque ulla privilegii; quocirca nihil nobis opus esse lege, de quibus nihil omnino actum esset legibus. Sed visum est et vobis et clarissimis viris melius, de quo Servi et latrones scivisse se aliquid dicerent, de hoc eodem cunctam Italiam, quid sentiret, Stendere.
20 Soquitur si captis pecuniis et de ambitu. aege8ε quo quom magis iudiciis quam verbis sanciendae Sint 25 adiungitur Noxiae poena par esto, ut in suo vitio quiSque plectatur, Vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominia sanciatur. Extremae leges sunt nobis non usitatae, rei publica necessariae. Legum custodiam mullam habemus; itaque eae deges sunt 30 quas apparitores nostri volunt; librariis petimus, publicis litteris consignatam memoriam publicam nullam habemus. Graeci hoc diligentius, apud quos νομοφυλακες creabantur, nec ii solum litteras nam id
quidem etiam apud maiores nostros erat), Sed etiam bolaeta hominum observabant ad legesque revocabant. 47 Haec detur cura censoribus, quandoquidem eos in re
79쪽
LIB. III. CAP. 19, 20 6 43-49.
publica semper Volumus esse. Apud eosdem, qui magistratu abierint, edant et exponant, quid in magistratu gesserint, deque iis censores praeiudicent. Hoc in Graecia fit publice constitutis accusatoribus; qui qui dem grave e8Se non possunt, nisi sunt voluntarii. Quocirca melius rationes referri, cauSamque Xponi censoribus, integram tamen legi, accusatori iudicioque
Sed satis iam disputatum est de magistratibuS, id nisi forte quid desideratis Arr. Quid is nos tace-mUS locus ipse te non admonet, quid tibi sit deinde disiendum A M. Mihin0 de iudiciis arbitror, Pomponi; id is enim iunctum magistratibus. Arr. Quid V 48 iure populi Romani, quem ad modum instituisti, dii cendum nihil putas M. Quid tandem hoc loco est quod requiras Arr. Egone quod ignorari ab iis,
qui in re publiea versantur, turpissimum puto. Nam ut modo a te dictum est leges a librariis peti, Sic animadverto plerosque in magistratibus ignoratione 2 iuris sui tantum sapere, quantum apparitore Velint. Quam ob rem, si de sacrorum alienatione dicendum putasti, quoniam de religione lege proposuera S, faciendum tibi est, ut magistratibus lege constitutis de potestatum iure disputes. M. Faciam breviter, si con- 4925 Sequi potuero; nam pluribus verbis scripsit ad patrem tuum M. Iunius sodalis perite meo quidem iudicio et diligenter nos autem de iure naturae cogitare per nos atque dicere debemus, de iure populi Romani quae relicta sunt et tradita Arr. Sic prorsum cenSe et ad id ipsum, quod dicis, Xpecto.
LIBRORUII DE LEGIBUS. 1. Lactant inst. in III I9 2 At illi, qui de mortis bono disputant, si argu uantur: Si iri est post mor-
80쪽
450 DE LEGIBUS.tem, non est malam mors aufert enim sensitan mali; si autem supersunt animae, est etiam bonum, quia immo
talitas sequitur Quam sententiam Cicero de legibus sie
plicavit Gratulemurque nobis, quoniam mors aut meliorem, quam qui est in vita, aut certe non dete 5riorem adlatura est Statum; nam in corpore animo vigente divina vita est, sensu carente nihil profecto est mali.
2. Laetant inst. div. Io Nunc autem mali sunt ignoratione recti ac boni. Quod quidem Cicero vi todit disputans enim de legibus Sicut una, inquit, eademque natura mundus omnibus partibus inter se congruentibus cohaeret ac nititur, sic omnes homines inter se natura confusi pravitate dissentiunt nec se intellegunt esse consanguineos et subiectos sub unam beandemque tutelam; quod si teneretur, deorum profecto vitam homines Viverent.
3. Macrob. de differ et societ Graeci Latinique verbiI7 6 et auci inc de rebo 4 d. Jan. s. 76 Endi. Graeci in coniunctivo modo tempora bina coniungunt 20 propritim Latinorum est, ει modo indicatis ν ο -- timctivis, modo coniunctiva pro indicativis ponant. Cicero
de legibus tertio: Qui poterit socios tueri, si dilectum rerum utilium et inutilium non hab0bit 24 Maerob Saturn V 4. 8 Cicero in quinto de te r59sta se Visne igitur, quoniam sol paululum a meridie
iam devexus videtur nequedum satis ab his novellis arboribus omnis hic locus opacatur, descendamus ad Lirim eaque, quae restant, in illis alnorum umbraculis persequamur so