장음표시 사용
41쪽
ratis temperant O urbemque et agros et templa liborata et effata habento. Quaeque augur iniusta nefasta, vitiosa dira defixerit, inrita infectaque sunto quique non paruerit, capi - tal Sto. Foederum pacis belli, indotiarum ratorum fotiales iudices, non ti sunto, bella disceptanto. Prodigia, portenta ad Etruscos haru Spice S, si senatus iussit, deferunto, truriaque prin-1dcipes disciplinata doceto Quibus divis ire Verint, procurant O idemque fulgora atque Obstita piant O. Nocturna mulierum sacrificia ne sunt praeter olla, quae pro populo rite fient; neve quem 1 initiant nisi, ut adsolet, Cereri Graeco Sacro. Saerum commissum quod neque expiari 2 poterit. impio commissum est op quod expiari poterit, publici sacerdotes expiant O. Loedis publicis, ' quod sine curriculo et sine 20 certatione corporum fiat, popularem laetitiam in cantu et fidibus ut tibiis moderant eamque cum divum honore iungunto. Ex patriis ritibus optuma colunt O. Ρraeter Idaea matris famulos, eosque iu-25 stis diebus, ne quis stipem cogito. Sacrum Sacrove commendatum qui clepsit rapsit Ve, parricida e Sto. Periurii poena divina exitium, humana de
aes Incestum pontifices supremo Supplicio SaΠ-ciunt O. Impius ne audet placare dc AS iram deorum. Cautae vota reddunt o poena violati iuris esto Quocirca ne quis agrum On Seerat O. ab Auri, argenti eboris sacrandi modus e Sto. Sacra privata perpetua a Vento. Deorum Manium iura sancta sunt O Bonos
42쪽
414 DE LEGIBUS lotes datos divos labento sumptum in illos
, Arr. Conclusa quidem est a te permagna lex sane quam brevi; sed, ut mihi quidem videtur, non multum discrepat ista constitutio religionum a legibus Numae nOStriSque moribus M. An censes, quom in illis de re publica libris persuadere videatii Africanus omnium
rerum publicarum nostram veterem illam fuisse optumam, non neceSSe SS Optumae rei publicae leges dare consentaneas Arr. Immo prorsu ita censeo. M. Ergo id
adeo Xpectate leges, quae genus illud optumum rei publicae contineant, et, Si quae forte a me hodie rogabuntur, quae non sint in OStra re publica nec fuerint, tamen erunt fere in more maiorum, qui tum
24 ut lex valebat. Arr. Suade igitur, si placet, istam 5 ipsam legem, ut ego UTEI TU ROGAS' possim dicere. M. in tandem Attice, non es dicturus aliter Arr.
Prorsus maiorem quidem rem nullam sciscam aliter,
in minoribus, si voles, remittam hoc tibi. Q. Atque mea quidem eadem Sententia est. M. t ne longum 20 fiat, videte. Arr. Utinam quidem quid enim agere malumus 3 M. Casto iubet lex adire ad deos, animo videlicet, in quo sunt omnia; nec tollit castimoniam corporis. sed hoc oportet intellegi, quom multum animus cor 25pori praestet observeturque, ut caSta corpora adhibeantur, multo esse in animis id Servandum magis. Nam illud vel aspersione aquae vel dierum numero tollitur animi labes nec diuturnitate evanescere nee 25 amnibus ullis elui potest. Quod autem pietatem ad 30 hiberi, opes amoveri iubet, significat probitatem gratam SSe deo, Sumptum esse removendum. Quid enim γpaupertatem quom divitiis etiam inter homines esse aequalem Velimus, cur eam sumptu ad sacra addito deorum aditu arceamus praesertim quom ipsi deo 5 nihil minus gratum futurum sit quam non Omnibus patere rus se placandum it colendum viam. Quod
43쪽
autem non iudex, sed deus ipse vindex constituitur, praesentis poenae metu religio confirmari videtur. Suosque deos aut novos aut alienigenas coli confusionem habet religionum et ignotas caerimonias ' nos sacerdotibus. Nam a patribus acceptos deos ita pla 26 cet coli, si huic legi paruerint ipsi patres. Delubra esse in urbibus cenSe nec Sequor magOS Persarum, quibus auctoribus Xerses inflammasse templa Graeciae dicitur, quod parietibus includerent deos, qui 1 bus omnia deberent 8Se patentia ac libera, quorumque hic mundus omnis templum esset et domus. Ne-11lius Graii atque nostri, qui ut augerent pietatem in deos, easdem illo urbi quas nos incolere voluerunt; adfert enim haec opinio religionem utilem civitatibus, 15 siquidem et illud bene dictum est a Pythagora, doctissimo viro, tum maxume et pietatem et religionem versari in animis, quom rebus divinis peram daremus, et quod Thales, qui sapientissimus in septem
fuit, homines existimare oportere min, quae cerne-20 rent, deorum SSe plena fore enim omni castiores,
veluti quom in fanis essent maxime religiosis Est enim quaedam opinione Specie deorum in oculis, non solum in mentibus. Tandemque rationem lue habent 27 in agris Neque ea, quae a maioribus prodita est 2 quom dominis, tum famulis posita in fundi villaeque conspectu, religio Larum, repudianda est. Iam ritus familia patrumque Servare id St, quoniam antiquitas proxume accedit ad deos, a dis quasi traditam religionem tueri. aes Quod autem ex hominum genere OnSeeratos, Sicut Herculem et ceteros, coli lex iubet, indicat omnium quidem animos inmortalis esse, sed fortium bonorumque divinos Bene vero quod Mens, Pietas, Virtus, 28
Fides consecratur manu; quarum Omnium Romae dea dicata publice templa sunt, ut illa qui habeant habent autem omnes boni), deos ipsos in animis suis conlocatos putent. Nam illud vitiosum, Athenis quod
44쪽
Cylonio scelere expiato Epimenide Crete suadente fecerunt Contumeliae sanum et Inpudentiae virtutes enim, non Vitia OnSecrare decet. Araque vetusta in Palatio Febris et altera Esquiliis Malae Fortunae detestataque omnia eius modi repudianda sunt. Quodsiis fingenda nomina, Vicae Potae potius vincendi atque potiundi, Statae standi cognominaque Statoris et Imvicti Iovis rerumque expetendarum nomina, Salutis, Honoris, Opis Victoriae. Quoniamque expectatione rerum bonarum erigitur animas, recte etiam Spes a io Calatino consecrata est. Fortunaque sit vel Huiusce diei nam valet in omnes dies vel Respiciens ad opem ferendam vel Fors, in quo incerti casus sim, ficantur magis, vel Primigenia a gignendo, ' comes
: Foriarum festorumque dierum ratio in liberis roquioto litium habet et iurgiorum, in Servis operum et laborum; quas conpositio anni conferre debet ad perfectionem Operum rusticorum. Quod ad tempus ut sacrificiorum libamenta serventur fetusque esto 20rum, quae dicta in lege sunt, diligenter habenda ratio intercalandi est quod institutum perite a Numa posteriorum pontificum neglegentia dissolutum est. Iam illud si institutis pontificum et haruspicum non mutandum est, quibus hostiis immolandum quoique deo 25 quo maioribus, quo lactentibus, quoi maribus, quoi
feminis. lures autem deorum Omnium, singuli singulorum sacerdotes et respondendi iuris et conficiendarum religionum facultatem adferunt. Quomque Vesta quasi focum urbis, ut Graeco nomine est appellata, o quod nos prope idem Graecum, non interpretatum nomen tenemus, conpleX Sit ei colendae Virgines praesint, ut advigiletur facilius ad custodiam ignis et
sentiant mulieres naturam feminarum omnem caStitatem pati. 353 Quod sequitur vero, non solum ad religionem pertinet, sed etiam ad civitatis statum, ut sine iis, qui
45쪽
sacris publice praesint, religioni privatae satis facere non possint continet enim rem publicam consilio et auctoritate Optimatium semper populum indigere. Discriptioque sacerdotum nullum iustae religionis ge- nus praetermittit. Nam sim ad placandos deos alii constituti, qui aeris praesint sollemnibus, ad interpretanda alii praedicta vatium neque multorum, ne esset infinitum, neque ut ea ipsa, quae HScepta mblice essent, quisquam extra conlegium nosset. Naxi 31 10 mum autem et praestantissimum in re publica ius est
augurum eum auctoritate coniunctum. Neque vero
hoc, quia Sum ipse augur, ita sentio, sed quia sic existimare nos est necesse. Quid enim maius est, si de iure quaerimus, quam posse a Summis imperiis et i summis potestatibus comitiatus et concilia vel instituta dimittor vel habita rescindere quid graviusquam rem SuSceptam dirimi, si unus augur alio die 'dixerit quid magnificentius quam OSSe decernere, ut magistratu se abdicent consules quid religiosius quam 20 cum populo, cum plebe agendi ius aut dare aut non
dare quid leges non iure rogatas tollere, ut Titiam decreto conlegii, ut Livias consilio Philippi consulis et auguris nihil domi, nihil militiae per magistra
2 probari 2 Arn ge, iam ista video fateorque esse magna sed est in conlegio vestro inter Marcellum et Appium,
Optimo augures, magna diSSensio nam eorum ego in
libros incidi) quom alteri placeat auspicia ista ada utilitatem esse rei publicae composita, alteri disciplina vestra quasi divinare videatur posse. Hac tu de re quaero quid sentias M. Egone divinationem, quam Graeci μαντικην appellant, esse Sentio, et huius hanc ipsam partem, quae est in avibus ceterisque ignis-35 quo disciplinae nostrae. Si enim deos esse concedimus,
eorumque mente mundum regi, et eosdem hominum consulere generi et O Sse nobis Signa rerum futura-
46쪽
rum Stendere, non ideo, cur esse divinati0nem ne-
33 gem; Sunt autem ea, quae posui ex quibus id, quod volumus, efficitur et cogitur. Jam vero permultorum exemplorum et nostra est plena res publica et omnia regna omnesque populi iunctaeque gentes augurum
praedictis multa incredibiliter vera cecidisse; neque enim olyidi neque Melampodis neque Mopsi neque Amphiarai neque Calchantis neque Heleni tantum no- mei fuisset, meque tot nationes cis ad iuod tempus aetinuissent, ut Phrygum. Lycaonum. Cilicum io
maximeque Pisidarum, nisi vetustas ea certa esse docuisset; nec vero Romulus mostem auspicatin urbem
condidisset, neque Atti Navii nomen memoria floreret tam diu, nisi omnes hi multa ad veritatem admirabilia dixissent. Sed dubium non est, quin haec disci ibplina et ars augurum evanuerit iam et vetustate et neglegentia. Ita neque illi adsentior, qui hanc sciemtiam negat umquam in nostro collegi fuisse, neque
illi, qui esse etiam nunc putat quae mihi videtur
apud maiores fuisse duplex, ut ad rei publicae tem 20pUS non numquam ad agendi consilium saepissime 3 pertineret Arn Credo hercle ita esse istique rationi potissimum adsentior Sed redde cetera. 14 M. Reddam vero, et id, si potero, brevi Sequitur enim de iure belli in quo et suscipiendo et gerendo et radeponendo ius ut plurimum valeret et fides eorumque ut publici interpretes essent, lege sanximus. Iam de haruspicum religione, de expiationibus et procurationibus sat esse plane in ipsa lege dictum puto. Arr. Adsentior,
quoniam omnis haec in religione versatur oratio M. At 30 Vero quod equitur, quo modo aut tu adsentiare aut 35 ego reprehendam, sane quaero, ite. Apr. Quid tandem id est M. De nocturnis sacrificiis mulierum. Arr. Ego vero adsentior, excepto praesertim in ipsa lego sollemni sacrificio ac publico. M. Quid ergo aget MIacchus Eumolpidaeque vostri et augusta illa mysteria, siquidem sacra nocturna tollimus non enim po-
47쪽
pulo Romano, Gessi omnibus bonis firmisque populis leges damus Arn Excipis, credo, illa, quibus ipsi 36 initiati sumus M. Ego vero excipiam; nam mihi quom multa eximia divinaque videntur Athenae tuae pepe risse atque in vitam hominum attulisse, tum nihil melius illis mysteriis, quibus ex agresti immanique vita exculti ad humanitatem et mitigati sumus, initiaque ut appellantur, ita re Vera principia vitae cognovimus; meque solum tuis laetitia vivendi rationem 10 accepimuS, Sed etiam eum spe meliore moriendi. Quid
autem mihi displiceat in nocturnis, poetae indicant comici. Qua licentia Romae data quidnam egisset ille, qui in sacrificium cogitatam libidinem intulit, quo ne inprudentiam quidem oculorum adici fas fuit γ15 Arno vero istam Romae legem rogato nobis nostras ne ademeris. in Ad nostra igitur revertor qui dbus profecto diligentissime sanciendum est, ut mulierum famam multorum oculis lux clara custodiat initienturque eo ritu Cereri, quo Romae initiantur Quo
2 in genere severitatem maiorum Senatus vetus auctoritas de Bacchanalibus et consulum exercitu adhibito
quaestio animadversioque declarat. Atque omnia nocturna, ne nos duriores forte videamur, in media Graecia Diagondas Thebanus lege perpetua sustulit novos 2 vero deos et in his colendis nocturnas pervigilationes sic Aristophanes, facetis sumus poeta Veteris comoediae, veXat, ut apud eum Sabaetius et quidam alii dei per-0grini iudicati e civitate eiciantur. Publicus autem sacerdos inprudentiam consilio X-30 piatam metu liberet, audaciam in . . . et inmittendis religionibus foedis damnet atque impiam iudicet. Iam ludi publici quoniam sunt cavea circoque di 38 visi ' sint corporum certationes cursu et pugillat et
luctatione curriculisque equorum usque ad certam Vic-35 toriam circo constitutis, cavea cantu ' vice ac fidibus sit tibiis, dum modo ea moderata sint, ut lege praeseribitur Adsenti0 enim latoni nihil tam facile in
48쪽
animos teneros atque molle influere quam Varios Mnendi sonos, quorum dici vix potest quanta sit vis in utramque partem namque et incitat languentes et languefacit excitatos et tum remittit animos, tum contrahit, civitatumque hoc multarum in Graecia interfuit, suntiquom vocum OnSerVare modum quarum mores
lapsi ad mollitias pariter sunt inmutati cum cantibus, aut hac dulcedine corruptelaque depravati, ut quidam
putant, aut, quom Severitas eorum ob alia vitia cecidisset, tum fuit in auribus animisque mutatis etiam 103 huic mutationi locus. Quam ob rem ille quidem sapientissimus Graeciae vir longeque doctissimus valde hanc labem veretur negat enim mutari posse musicas leges sine mutatione legum publicarum. Ego autem nec tam valde id timendum nec plane contemnendum puto illud i5 quidem video, quae solebant quondam conpleri severitate iucunda Livianis et Naevianis modis, nunc ut eadem exultent et cervices oculosque pariter cum modorum flexionibus torqueant. Graviter olim ista vindicabat vetus illa Graecia longe providenS, quam SenSim per 20nicies inlapsa in civium animos malis studiis malisque doctrinis repente totas civitates everteret, siquidem illa severa Lacedaemo nervos iussit, quo plures quam
Septem haberet, in Timothei fidibus incidi. . Deinceps in lege est, ut de ritibus patrii colantur 25
optuma de quo quom consulerent Athenienses pollinem Pythium, quas potissimum religione tenerent,
oraclum editum est: eas, quae essent in more maiorum. Quo quom iterum venissent maiorumque morem dixissent saepe esse mutatum quaeSiSSentque 30 quem morem potissimum Sequerentur e Variis, respondit: optumum. Et profecto ita est, ut id habendum sit antiquissimum et deo proximum, quod sit
Stipem sustulimus nisi eam, quam ad paucos dies 35 propriam Idaeae Matris excepimus; implet enim superstitione animos et exhaurit domuS.
49쪽
LIB. II CAP. 15-17. 38-42. 421Sacrilego poena St, neque ei soli, qui sacrum abstulerit, sed etiam ei, qui sacro commendatum quod 1 et nunc multis fit in fanis, et Alexander in Cilicia deposuisse apud Solensis in delubro pecuniam dieitur sit Atheniensis Clisthenes Iunoni Samiae, civis egregius, quom rebus timeret suis, filiarum dotis credidisse. Iam de periuriis, de incesto nihil sane hoc quidem loco disputandum St. Donii impii ne placare audeant deos, Platonem 1 1 audiant, qui vetat dubitare, qua sit mente futurus deus, quom vir nem bonus ab inprobo se donari velit. 'Diligentiam votorum satis in lege dictum est aevotis Sponsio, qua obligamur deo Poena vero violatae religionis iustam recusationem non habet. Quid ego
i hic sceleratorum utar exemplis quorum plenae tragoediae quae ante oculo Sunt, ea potius adtingam. Etsi haec commemoratio vereor ne supra homini fortunam S Se Videatur, tamen, quoniam sermo mihi est
apud vos, nihil reticebo volamque hoc, quod loquar, et diis inmortalibus viratum potius videri quam graVe. Omnia tum perditorum civium scelere disces S me M. religionum iura polluta sunt, vexati nostri Lares familiares, in eorum sedibus exaedificatum templum Licentiae, pulsus a delubris is, qui illa Servarat circum-25 spicite celeriter animo nihil enim attinet umquam nominari), qui sint rerum exitus consecuti. Os qui illam custodem urbis innibus ereptis nostris rebus ac perditis violari ab incipiis pasSi noli sumus eamque ex nostra domo in ipsius patris domum detulimus, a iudicia senatus, Italiae, gentium denique omnium On- Servatae patriae consecuti Sumus; quo quid accidere potuit homini praeclarius Quorum scelere religionestum prostratae adflictaeque sunt, partim ex illis distracti ac dissipati iacent, qui vero ex iis et horum
ab scelerum principes fuerant et praeter ceteros in omni religione inpii, non solum vita . . . cruciati atque dedecore, Verum etiam sepultura et iustis exsequiarum
50쪽
4 caruerunt. Q. Equidem ista agnosco, frater, et merblas dis gratias ago; sed nimi Saepe Secus aliquanto videmus evadere M. Non enim, Quinte, recte existimamuS, quae poena divina sit, sed opinionibus vulgi rapimur in errorem nec Vera cernimus morte aut dolore corporis aut luctu animi aut Gnsione iudicii hominum miserias ponderamus quae fateor humana esse et multis bonis viris accidisse. Sceleris est poena tristis et praeter eos Ventus, qui Sequuntur, per Se ipsa maxima est. Vidimus eos, qui nisi odissent a iotriam, numquam inimici nobis fuissent, ardentis tum cupiditate, tum metu, tum conscientia, quidquid agerent, modo timentis, vicissim contemnentis religiones, iudicia perrupta ab isdem corruptela hominum, On44 deorum. Reprimam iam et non insequar longius, 15 eoque minuS, quo tu poenarum habeo quam petivi; tantum ponam brevi, duplicem poenam esse divinam, quod constet ex vexandis vivorum animis et ea fama mortuorum, ut eorum exitium et iudicio vivorum et gaudio conprobetur. 202 gri autem ne consecrentur, Platoni prorsus adsentior, qui, Si modo interpretari potuero, his sere verbis utitur: Terra igitur ut focus domiciliorum sacra deorum omnium est; quocirca nequis iterum idem consecrato. Aurum autem bet argentum in urbibus et privatim et in fanis invidiosa res est. Tum ebur ex inani corpore extractum haud satis castum donum eo. Iam aes atque ferrum duelli instrumenta, non fani. Ligneum autem, quod quisque Voluerit, uno e 30
ligno dicato itemque lapideum in delubris
communibus, te X tile ne per OSius quam mulieris opus menstruum. Olor autem albus praecipue decorus de est quom in cetero, tum
maxime in textili tincta vero absint nisi a 5bellicis insignibus. Divinissima autem dona