장음표시 사용
2쪽
THODUs EX ARISTOTELIS SEN-tentia,contra Aristotelis interpretes, dc prςcipue Galenum,locus e IX. Animaduersio
num P. Rami, Regii eloquentiae& philosophiae pro
Carolum Lotharingum Cardinalem.
3쪽
δ pliciter: Non enim idem est prius natura, mad nosprius neque notius natu ruo nobis notius. Dico vero ad nos quidem priora oe notoria, quae adsensium
propius accedunt: absolute autem priora oe notoria, quae longius a sensu remota Junt: remotissima vero seunt, quae maxime uni uniuersalia: proxima vero, quae
unis ingularia: atque haec inter se oppo
Cum iam docuerit Aristoteles, omnem scientiam λνewrικην, ratiocinativam dc aliunde deducta, e pri ribus & notioribus esse,digressiucula, prioris & notioris duas significationes exponit, Prius τ, φυσὶ καὶ ὐπλως, natura & absolute: ut genus specie,vmuersale singulari prius est hoc modo: prius deinde προρ ἡμαρ καὶ nud, ad nos & nobis, ut species genere, singulare unis uersali prius hoc modo est. Prioris autem Iagnificati nes pauid secus in Categoriis diiunguuntur, vAω, ἁ- ρλπῖηση,τά ψ, φυσή, - tempore consecutione 'rdi ne, natura, caussa: αμαδὰχ ρονω καὶ φύσ4, simul autem tempore & natura. Simul igitur esse dicunrur res d-bus modis,tempore aut natura: λαγ Ἀρον etia suerat dicere.
4쪽
, ANIMA D. LIB. IX. 3 dicere,prius duobus modis aliud alio dici, tempore de
natura, quia quicquid ατία prius est, est etiam prius τ' φυσή, ut in Categoriis docetur, cum docetur caussa prius, etiam natura prius esse . Atqui quod consecutione prius est,etiam prius caussa, ut ibidem & hic docetur,cum docetur principia generalia, caussas esse , ras,&c. Et ibidem etiam ordine prius, caussa prius est, quia in artibus & disciplinis generalia praecedunt, ut ' Dic etia docetur. Quate duobus tantum modis aliquid prius &simul dicitur,tepore & natura .genera lis notio speciali, uniuersalis singulati prior & notior est, ite posterior & ignotiori illucium pliciter &natura, hoc ad nos de tepore,quia tepore pri' cognouimus species, qua genus,& singularia, qua uniuersalia. Omnis Dquide cognitionis humanet pxincipiit,est sensus & rn- ductio ungulatau, unde species & genera postea collecta & coprehesa sunt,ut decimo quarto capite huius, Multimo secundi praecipietur. In Philosophia libri qui ticapite undecimo, prius posteriusque ite modis aliquot distinguitur, res eodem tamen sere redit. Ergo species tempore prius cognoscitur, quam genus: genus tamen ubi cognitum est, clarius est specie & notius, priusque consecutione, ordine, caussa, id est, simpliciter& natura. Sol inquit Philoponus circa finem huius libri, Aristotelis sentetiam ex secundo Philosophiae mu- .
no tuis propter imbecillitatem visivae potentiae, inui-sbilis & obscurus . Sie videlicet initio cognitionis, mentes infantium, noctuae sunt in generum notione caligantes : postea verδ exercitatae in singularibus , 'e noctuis fiunt aquilae, & clarum solem intentis oculis intuentur. Ergo locus hic nos admonet, principia sciaentiae δε irriκM,generalia Sc absolute priora notior . que esse, ut artes dc doctrinae omnes a generalibus α
uniuersalibus principiis ad specialia singulariaque do
5쪽
ducantur, non autem priora cognitionis tempore , ut
retro sursum versus a specialibus x singularibus redeant ad uniuersalia & generalia . Sed in hac prioris distinctione captiosum nonnihil est, quod dicitur species prior esse nobis, & notior genere: nec enim sequitur, si species tempore notior sit nobis, quam
genus, nobis esse notiorem genere: nec ex eo concludi potest, genera minus esse nobis ac nostris sens bus , quam species, nota: Non enim effficitur, si ex tenui candela magnam aliquam facem accendero, non esse nobis & nostris sensibus facem candela clariorem: Ita minime efficeretur, genera quam species squanuis ab illis oriretur non esse notiora clarioraque: imo vero totum contra est: Ru antδ enim communior cognitio fuerit, tant5 nobis notior: ut lumina tanto sunt itinlustriora clarioraque, quanto maiora atque ampliora:
quin etiam singulis rebus percipiendis generales illae
notitiae imprimis vel in sensus occurrui: Prius animal, quod emihus mouetur, quam hominem esse dicimus,& hominem, quam Socrate, quod Aristoteles in Physicis docet: im 5 quod idem fere Aristoteles docet tertio cavi te sexti Topici, cum ait definitione ex iis componendam esse,quae sint notiora non solum nobis, sed etiam absolutὐ suaque natura: τα ι δ γορο τῆς τυπυσης,
nim qualiber, haec vero accuratiore & persectiore co- gnitione cognoscuntur. Q in ab initio nobis singularia notiora sunt, ακριλες ρda δὲ γ ν μονοις ἀνα-λιν, et ditioribus aute factis contra, uniuersalia sunt notiora. Ac fortasse etiam absoluth notum non est id,quod om
intelligentia bene compositis δc affectis: quemadmodum et absolutb salubre iis , qui corpus habent bene temperatum dc affectum : unde concludit, definitione vitiosam & reprehendenda este, si non sit utroque notionis genere,& natura dc nobis notior. Itaque si sit a. nimus rudis plane de ignarus rerum omnium , qualis fortasse
6쪽
sortasse sit in insante, res primo singulares sensb' apprehendet : cuinq; ex his singularibus notionibus uniuersas notiones effecerit, ex iis res alias sngulares e- . iusdem generis, licet antea non visas , non cognitas, sensibus tamen cognoscet:& tanto celerius ac facilius, quanto magis uniuersa magisq; generalis notio fuerit animo coprehensa: ut, sicut dixi, quod procul cernitur, corpus prius esse dicet,quam animat: & animal, quam hominem: & hominem,quam Platonem . At generales porro notiones ut sunt definitionii primarum, distributionum principum si quid obscuritatis habeant,
cum puero proponuntur, aliquot exemplorum inductione explanetur, ut principia sunt explanada. Qua- ob rem cum genera speciesque cognoueris , genera sunt non solum natura, sed etiam nobis & nostris sens bus clariora & notiora: nec credas, cum genus speciemq;
noueris, specie esse nobis genere clariorem: sed tameintellige ab Aristotele methodii, & artis sorma rursus hic informari, ut in arte & doctrina prςcedat absolute naturaq, sua priora de notiora, id est, generalia dc uniuersalia, unde specialia & singularia absolute naturaq, sha posteriora & ignotiora discantur & sciantur: Namsi scientia & doctrina ex absolute prioribus & natura notioribus progrediatur, certe si in una doctrina multae definitiones, partitiones, demonstrationes fuerint, generaliores & uniuersaliores, id est, per se, naturaque priores & notiores praecedent. Cum igitur haec doctoris praecepta didiceris,interrogatus de methodo & ordine collocandae artis & doctrinae. respondebis a primribus absolute progrediendum esse. Generalissima inquam absolute priora sunt subalternis: ab illis igitur ad haec procedendum: subalterna absoluth priora sunt specialis limis: ab illis igitur ad haec progrediendum. Quid si inquies absolutὰ priora desint Τ Absoluta ce
te methodus inquam deerit,& priora nobis assumentur, quae ipsa tamen in una arte perpetua esse non posisunt, sed erunt tanquam nqui in corpore, totum corpus nunquam
7쪽
nunquam essicient, Sc tame consequentibus quodammodo priora erui Sc notiora, quia modo quodam etiageneraliora: ut si generis alicuius definitio partitio uesumatur ex effectis, adiunctis, aut aliis argumentis non caussis, ea certe quanuis in re praesenti non sit natura caussaque prior, tame res sic definita, consequentibus generalior est: ut si substatia ex proprio vel accidente aliquo definiatur, haec definitio natura prior rede finita non est, attamen res ipsa definita, id est sub stantia subiectis generibus natura prior est. Erso,ut dixi , intelligamus ab Aristotele rursus artis ordinem Mdispositione,id est methodum squam dico informari: methodum, quam declarare quidem no valdε dissicile, . uti verὁ quam dissicillimum, ut iam dixi. Ex omnibus enim logicet artis partibus,nulla praeceptis breuior, suautem & exercitatione & opere nulla maior, nulla dinscitior. Quomodo sunt artes collocandς3Notiora pr
cedant, ait haec methodus: sic uno verbo tanta res comprehenditur:& tamen nihil adhuc philosophis, magistris artium & doctoribus dissicilius unqua quicquam suit. illud est,quo caeteris philosophis Aristoteles prc.
stitit, si quid praestitit: illud est, quo possit Aristoteles
ipse superari, si quid superari potest: & tantum cert men nostrum de Logica, de hac fere parte totum est, quod Logica in organo logico, non apto, Sc ad usum artis congruo ordine descripta sit. Hanc igitur viam spectari & cosyderari maxim E cupio, hanc collocationem perpendtiquae cum sola & verissima est, tum Platoni Sc Aristoteli maxime probata & laudata. Plato in Philebo, in Phidro, in Charmide,& aliis locis celebrauit: Aristoteles in duobus capitibus videmus adhuc quemadmodum conprehenderit: In Physicis porro de Metaphysicis Sc Ethicis eandem verbis aliter proponere videtur, opere dc cxemplo aliter exercere. In Physicis enim statim initio proposuit oes scientias ex principiorum, eaussarum, elemetorum cognitione deduci, quia tum cognoscamus, cum caussas cognouerimus:
8쪽
ANIMA D. LIB. IX. 3proptere que pri md definienda esse principia: sic enim appellat αρχὰρ, α ισια, ρομα eaque dicit απλωρ καὶ τῆ φυσή σγψετερα ηπι γνωριμω ρα, absolute Sc natura clariora & notiora: απεινε ρα δὲ τη φύση, 'φεροραόὲ mire ' obscuriora vero natura, notiora autem nobis dicit esse, σου μονα, confusa & composita: tum vero
libus ad singularia oportet progredi, inquit. Qus Omnia cum pret senti posterioris analyseos documento co- ueniunt. A principiis quae notiora per se, suaque natura sunt incipiendum: ab uniuersalibus ad singularia progrediendum: sed in eodem ipso capite totam
rem verbis Ieruertere, de contraria omnino prςcipere videt Ur: πε*υκε δὲ ἔκ ἄν γνωρis τερων νυμτν ἡ οδορ ι impcςρρων ἰπὶ σπ*ἐΠρατῆ φυσή ι , γνωρ μωτερα ' Naturalis vero via est a nobis notioribus & manifestiorisbus ad manifestiora natura & notiora: Et rursus. Aχραναγκη ἀν ποταν π)υ πιν ταρ νεκίω ασαφετερων ι δ τῆ, ν μῖν . ε σαφεπρων,ἐπ ὶ τα σαφέΠρα τῆ φ ψ-γνωριμωτερα. Itaque necesse est hoc modo procedere ex ignotioribus natura, nobis verb notioribus, ad manifestiora natura & notiora. Q in quo magis res tota confundi videatur) ap pellat illud συγ υε μένον, Πονκαι τa καθολου ' ex quo postea principia tanquam partes , manifesta & perspicua fiant, quae prioribus co traria planὰ sunt. Primus syllogismus a caussis incipitr per gi scimuι, primo loco trilianda fiunt: Per principia, caussas, Cr elementa scimum. Principia igitur,causse'elementa sunt primo loco
secundus syllogismus ex esse his incipit:
9쪽
Repugnantia doctoris hic magna videtur. Scimus, inquit, cum caussas nouimus: Itaque a caussis incipi,
A notioribus nobis incipiendum: secta, notiora sunt nobis: Ab his igitur incipiendtum. At Graeci interpretes hanc αι φασιν perspicue dis soluunt. Cum igitur primo syllogismo veram meth dum Aristoteles insinuet, ex elementis,caussis, principiis, quaerit si principia difficultatis alluuid habeant, quomodo tradendae sint,& docet explicada esse a crassoribus & compositioribus, id est notioribus nobis, ut singularia exempla sunt, communi sque s ut appellat & dialecticae rationes: Et illud nimirum est His ruti τοκαθολοu,quod hic ait: sic postea docet decimoquarto capite huius & vltimo secundi Posteriorum, principia essensilium de singularium rerum inductione colligi, &si collecta, difficultatis aliquid habeant, illinc etiam illustrari: Atque hac Graecoru & Latinorum interpretum sentetia, secundus Aristotelis syllogismus de methodo , de ordine sormaque artium ninil praeciperet,
nec plures methodos institueret,neque traderet qui quam qu stioni nostrae contrarium. Vetim tamen Gr cis interpretibus tantae rei iudicium ne permittatur:
dixeris Aristotelis aliam sententiam esse : denique hic ab eo formam artis eam probari , qua proceditur a specialibus&Ingularibus ad generalia & uniuersalia: Age igitur, & hanc hypothesim tuam defende, quod Aristoteles progrediatur in Physicis ab emeetis ad caussas, a specialibus ad generalia : Ego contra te contendo, a caussis ad effecta, a generalibus ad specialia totam hanc philosophiam ab Aristotele instituti videamus igitur utra methodum magister ipse sequatur,& ad quam opus suu dirigat: si ab effectis ad caussas progrediatur, praeceptum dicemus ex eius senten-
10쪽
ANIMA D. LIB. IX. ctia sic intelligedum suisse: sin incipiat a caussis, & progrediatur ad effecta,cotra ἀicemus intelligendum e Timethodi praeceptum , & sic ab Aristotele indicatum de probatum. Quid igitur fit in totis Aristotelis Phy scis3
Ocho primis libris natura definitur, diuiditur in materiam sormamque, materia declaratur, forma &. eius in omni genere motus facultas explicatur: Sex proximis libris, naturae genera diuidutur,simplex in coelo & elementis, composita ex his permistis essicitur, cuiusque deinde species in meteocis, in animatis rebus exponuntur. Quid ergo an non est generalissimum primo loco3 an non sunt subalterna secundo' an non denique
specialissima postremo Τ Ergo vera haec methodus mPhysicis seruatur:& quod verbis initio confundi videtur , id verbis melioribus eodem initio proponitur, dc opere toto praecla rh vindicatur,& a cauis is ad effecta, a generalibus ad specialia, ab uniuersalibus ad singularia, i simplicibus ad consuta compositaque proceditur, non contra. De collocatione, de ordine & dispositione de forma avium disserimus: unam esse ex Aristotelis sententia, imo doctrina & exempJo & testimonio contendo. Quinetiam eadem methodi qu stio rursus in Physicis agitatur toto fere primo libro de partibus animalium, qua via quoque ordine physicae res exponendae sint, ubi & h e methodus a lectatibus ad generalia ab Aristotele praecipue resellitur,tantum abest, ut
ν lus τε eῖον ααν τινα. In omni contemplatione docendique via, vel humiliore vel excellentiore, duo videntur esse habitus modi, quorum alter scientia rei, alter peritia quaedam merito possit appellari. Hic demonstrationem, propter quid scientiam: quod res sit,