Gasparis Contareni Primae philosophiae compendium

11쪽

planius explicare, dissusiusque tractare possent, quae ego iuccincte tantum attigissem. Dedi igitur opera, ut hoc opusculo id conficerem. Primum Vero de prae- 1 stantia huius disciplinae,deque auditore citis idoneo mihi dicendu esse visum est, Omniaque explicui,quq efficere possunt viri sapientiae studiosi. Haec praeferenda praemonstrandaque censui,que mihi videbantur pertinere ad peritia huius disciplinae,atque scientiam antecedere. Infec Indo vero ac tertio volumine ia sci-cntiam aggressus de ente, de uno, ite de Vero, ac bono, necno de actu S potetia,

ea collegi que difficiliora esse arbitratus sum. Quarto & postremo du accessi ad

primum rerum omniu principiu,eaque tantum de eo attingi,quq rationis naturali lumine nobis coperta esse poterant,

omissis illis quq a religione hominibusq;

diuino excellentiorique lumine afflatis tradita per manus accepimus . Etenim constantissime statueram intra rationis limites me cotinere, experirique quatulumen menti nostrae a natura inditu valeret ad cognitionem excipiendam,seu

12쪽

potius eruendam de rebus eminentissimis maximeque remotis ab omni sensuu vi. Digressi a prima rerum causa,in quinto volumine generali quadam ratione exposuimus , quonapacto omnia entia aprimo principio effluxerint quoque modo prima causa entium causa eL se existimada sit. Deinde ad intellectus

naturam exponendam accessimus. In

sexto vero libro descendim' ad animas

coelestium corporum,ad naturamq; coelorum exponedam,Vniuersum demum tractatum de inferioribus entibus septimus liber continet: necnon etiam quid sentiendu sit de naturis,seu essetiis reris,

que speciei generisue appellatione habent . Ac tandem ne quid tractationi deeritib' quatenus entia sunt,deesse videri posset, tetigim' tum entia rationis,tum etiam artis opera, ac figmeta, ut in uno ente postremo omniu ac infimo sermo desineret. Haec uniuersa operis series in

quo pictores imitati delineatione quadavidemur cofinxisse formam huius prae- excellentissimae scienti , quam alii doctiores magisque ociosi perfictrct. Qua-

13쪽

obrem nihil mihi optatius accidere potuisset,quam ut tu id a me peteres, quod

ego maxime cupiebam,nam cum recognosci castigarique hoc opusculum nostrum summopere desiderabam a viro qui nos amaret, summaeque eruditionis esse tum magis adhuc atque magi S cupiebam aliquem sese nobis offerre, qui Vellet ac prestare posset ,ut haec disciplina aliarum omniti facile princeps, quanos lineametis quibusdam complexi sumus, opera atque industria sua perfectatu publicu prodiret. Quib' in rebus nullum puto magis votis nostris salitas crepotuisse te uno,qui olim a prima iuuentute maxima mihi necessitudine colunctus es: a quo cita tantum amari me sentio quantu nec optare ausim,& qui omnium bonarum artium sis peritissimus: sapietiam vero adeo colas ut neglectis quibuscumque fortune bonis,ac corporis commodis in eius te arce collocaueris: indeque curas mortalium Vanaque

studia despicias quotidie, assiduisque ad

Deum optimum precibus ac iugi diui- narum rerum meditatione animii pu-

14쪽

rissimum habes,nulli perturbationi ob

Hoxium,que te avocet a sapientiς cultu: aut officiatmetis tuae oculis,ne Veritatis tenues etiam semitas inuestigare valeas, atque deprehedere. Dabis igitur opexam primiim,ut libellum hunc nostrum

Te Cognoscas,em edes,ac quidnam de eo statuas me per litteras certiorem facias. Deinde,ut uniuersam hac scientia omnium preclarissimam, quam noS Vix attigi mus,amplifices, atque compleas,nobisque hac retallatione respodeas in officio et quam maxime etenim cupio hoc officiu,quantulumcumqt,sit,a nobis tibi Gneratum iri. Vale,ac me,tui obseruantissimii,ama .Venetiis M. D.X XVII.

16쪽

PRIMAE PHILOSO

PHIAE COMPEN

DIUM.

Rima philosophia iure me-

rito sapientiae ac diuinς sci-icientiς nonae obtinuit: nam L in Uno quoque artis disti plin que genere is sapiens appellari solet, qui non partem aliquam artis nouerit, sed uniuersam cateneat , causatque eius generis non ignoret, quod arti illi subiectum sit: ut sapiens medicus ille & est &habetur, non qui genus aliquod morbi curare idoneus fuerit, sed is qui omniuaegritudinu remedia nouerit earumque Causas atque accidentia uniuersa perspecta habuerit: Eadem ratione sapiens pictor omnium picturae modum ac genus teneat opus est, si vere in pingendo sapiens existimari velit. Ide in artibus quibuscunque licet intueri pari ratione: ergo ille etiam non in aliquo genere, sed absolute sapiens est habendus, qui nongen' aliquod reru tantu calleat eiusque

17쪽

coNTA RENI PHILO S. PRI. .

somnium attingere primum reru principium , cu nihil ae eo tradat nisi quod immobile sit ac materiae expers. Hoc vero silpremis etiam intelligentiis, imo

animabus caelestium corporum conuCnit: Sed dum primi principii excellentia

qua omnibus Entibus,mobilib'inquam ac mutationis experti us, antecellit,ac qua omniti Entium cuiusque modi suprema est causa,is qui certi cuiuspia generis peritus fuerit minime attingere potest; verum si ad tam eximia lucem oculoS Verterit,caecutit ac exigua qu dapersentit totius excellentiae ignarus: nec dissimili ratione uti videtur,ac si quis rusticus qui nunquam rure discessisset ex his quς ruri agutur,atque ea ratione nIOdovia totius illius rectionis, regium culmen coteplari velit. Modica certe sunt sesibilia omnia si amplitudini totius Entis conferatur. Theologia ergo proprie scietia haec de qua agimus dici debet,cupraecipuum eius opus sit Deum cotem plari,& ad supremam entium omnium causam evehi: quae clim in latibulo ar- .canoque suo lateat, ac supra intellectit

18쪽

infra docebimus, ipsa se vere nouit atque coprehendit, ceteris omnibus ignorata sidcirco huiusmodi ratione hac preterea Theologia nuncupabitur, quasi scientia dixeris ,quq vere Deo conueniat: aliis vero mentibus que participes Dei esse queut, inferiori quada notasnobilissima quoque ac maximC CCrta omnium aliarum disciplinarum atque artium merito existim ada est.Nulli nauque dubium aut incompertum esse potest, quin coteptatiuς discipline factivis artibus atque activis sint praeferedae, cuhq alterius gratia institutς sint, sineque opus quodpiam habeant aut actionem, a qua perfectione sua quςque naciscitur:

tia expetus & nulli prςterea seruiut. Harum cum nonnullς aliis antecellar, quae mscilicet circa nobilius genus Versantur, his quae ignobilioribus student hae proculdubio nobilissimc omniti sunt habe-d , quae de rebus maxime eximiis tractant. Quid vero tantopere egregium, Victi primis entiu causis coferri possitρQuamobrem compertissimu cuilibet

19쪽

eo N TARENI PHILO S. PRI.

esse debet, primam philosophiam caeteris omnibus disciplinis longe praestare,

cuius qui compos fuerit, ad diurna, qua- tu homini licet,sublimitaterii tendit,latoque magis eam adsequitur,quato ma gis promouerit atque profecerit in hac diuina scietia tuae suapte natura est etiacaeterarum certissima . Nam rei mutationi obnoxiς, certa notitia minimὁ esse potest. Quo enim pacto id certb vnquam sciueris, quod in dies aut in horas mutatur,aliudque fit:Hoc vero in rebus omnibus licet intueri quae natura com

stant, de quibus disserui physici lathe

maticae aute disciplinae quamuis circa immobilia versaturqqia magnitudines ac numeros cogitatione a motu mobilitateque separant, nihilominus re mobilis est unaquςque magnitudo. praete-

rea omnis ea cognitio non maXime nititur vi intelligendi cuius propria perfectio est scientia,verum quam maxim Eimaginatione, quam semper sibi comitem adsciscit: Hac qui valet,is profectbin eiusmodi disciplinis excellit lit prima philosophia potissimum ea contem

20쪽

platur quq penitus immobilia sinit, S ab omni sensu imaginationeque rzmΟ-tissima: quorum notitiam qui voluerit aliqua in parte attingere, ei certe opus est, ut quam maximam operam det ne imaginatione nitatur,Verum Ut quantufieri potest, ab imaginatione sensuque omni recedat . a quibus ni caueat,quam longissime a rerum intelligibiliu cognitione retrahetur duocirca Thimaeus apud Platonem,naturalem philosophia ac mathematicam disciplina, nomine atque appellatione scientiae non dignatur, sed appellat disciplinas quae opinionem fidemve pariant, non aute Certa scientia. Res enim, quae natura constant

sensibiles sunt atque mutabiles. Caeteruquia ab immutabili principio pendent, aliqua in parte, secundum formata inquam, immutabilitatis participes sunt, atque unitatis:qua intelleiriis,ui intellisibilis uminis in rebus hisce deprehendensi licet sordibus materiae obrutam

multitudines in qua,mutation atquz contractione, eruit tame,atque interna

vi rerii sensibiliun ocipit intelligibiles