Gasparis Contareni Primae philosophiae compendium

21쪽

notiones, sicque scientia earum constituit: in qua tamen aliquid semper remanet quod materiam atque mutabilitate sapit. At mathematicae qualitates , quia magis a materia sui abstractae ad immobilitatem magis accedunt,qua de causa sunt etiam certiores. Idco Plato in ii. de Repub. appellauit mathematica exepta quaeda ac imaginea dearum, quae eius

philosophi sentetia per se intelligibiles

sunt plurimumque hortatur eos, qui in diu in1s excellere voluerint, ut sese exemccat in mathematicis disciplinis, a quibus asserit facile ascesum esse ad diuina. Suapte ergo natura prima philosophia certitudine longe caeteris disciplinis antecellit: atque adeo nobilis excellesque est, ut eius potissimum adeptione homines adspirent ad diuitiam quandam similitudinem, quam adepti, in Deum quodam modo transeant, ac diuina see

licitate sint ipsi quoque stelices. Non ta

men quitiis eius supremae scietiς erit auditor idoneus, neque mentis aciem poterit figere in tam immensam luce, nisi prius caeteris scientiis fuerit imbutus

22쪽

LIBER PRIMUS.

atque prauis purgatus affectibus. Nam impuro puru tagere non licet, ut inquit Plato. Qua em machinatione animus addictus studio pecuniae aut vetosae gloriae aut obscoenisvoluptatibus seruiens,

capax erit altissimarum causarum,quae non tantum a materia mortalibusque rebus longissime distant, veruinctiam quamlumuis purgati animi acie effugiunt Is ergo non in cassum tam magnς

prouinciae se accinget, qui spretis affectibus atque animi perturbationibus superatiS,maxime omnium honestate adfectat eiusque praecipuo amore detinetur: nec non etiam physicae scientiae peritus

sit,quq proculdubio hominum generi, quorum cognitio a sensu pendet, semibiam ost dit,qua ad intelljgibilia entia mutationisque cuiusque expertia peruenitur. Mathematicς etia disciplinae mirum in modum faciunt ad hanc de qua agimus prima philosophiam. Nam cuin eis imago quaedam sit rerum penitus immobilium , his mens assuesecta, Vt inquit Plato, facilis ad prima principia Entium adscendere poterit . pus aute

23쪽

co NTA RENI PHILO S. PRI.

est ut is auditor quem effingimus,auctoribus non quibuscumque, sed quam lectissimis usus sit:quibus nixus, paulatim

dialecticas rationes a demonstrativis discernere sciat, atque acie mentiS,Veri ratem rerum,etiam inter dialecticas rationes perspiciat, ac tandem id consi1-quutus sit,ut ea quibus prius adsentiebatur eX auctoritate egregii cuiusdam philosophi, iam per se intueri incipiat ac

acie mentis roborata,non amplius multum nitatur aliorum sententiet, sed conetur suis, non alienis oculis veritatem rerii perspicere. Caeterum modeste m

tureque hoc quod diximus praestadum est. Nam si inualidis adhuc viribus id quispiam attentaverit,proculdubio longe deuius a veritate feretur, ac ignorantia pro scientia imbutus sibi tantum sapiens erit.Caucat etiam oportet ab impedimentis, quς menti hominum obsistere solet, ne ad veritate perueniat quae suapte natura perspicua est primu quia ecum intellectus noster in quacumque actione intelligedi, indigeat phantasia: ac in phantasinatibus sensibilium rerii,

24쪽

cuiusque, etiam aliissimς causae veritate contempletur, hi enumero euenire consueuit,ut ea quς sensibilium ac phantasCIT. atum sunt, mixta putemus intelligibilibus entibus,eorumque naturam mor

sensibiliu perscrutemur. inde hi ut plurimi intelligere non queant aliqua entia esshquae nusquam sunt, neque in aliquo temporis interuallo aut momento. Nacum phantasmatibus immixtusit tem pyis,ac locus semper adiunctus, ac in illis veluti in speculis intueamur intelligibilia abstractaque entia, aegre disiungere valcinus id quod phantasmatu est, a rebus quas in cis speculamur: ac si quis in speculo viridi seu rubeo homines ,redium aedificia, animates brutas,ci teraque id genus intueretur, facile decipi posset, ac colorem speculi attribueret hiscere bus quas in speculo intueretur. Adnita, tur ergo philosophus purς Veritatis co- templator ea quae phantasmatum sunt ac sensibilium secernere a natura reruquam in eis contemplatur Von minus impedimentum mens sibi pr stare so- , let in veritate perspicienda quam phan-

25쪽

las1a.Nam cum receptum in recipiente sit secundum modum recipientis intellectus vero mediam quandam natura

sortitus sit inter intelligibilia sensibiliaque entia is etenim superior est intelli gibilis vero longe inferio, idcirco si pe

numero in utroque intellectionis genere fallitur .Nam sensibilia putat esse supra id quod re vera sui, intelligibilia vero minora facit ac longe inferiora censet quam eorum naturae coueniat. Hinc

de Ideis sentetia ortu duxit. Nam cum intellectus apprehedat forma rei, quae a materia contracta est, ac propterea sensibus absque cffectibus materiae,qua facultatem habet tum ex vi interni lumi nis, intelligibilis inqua, tum ex natura sui est namque separatus a materia no- nulli existimauere tale quoque forma esse qualem cam intellectus intelligit Necnon etiam asseruertit re vera abstracta esse a materia sensibili, quia eo modo intellectus ea concipit. Videnduer-g atque diligenter in hisce sensibilibus

rebus cst perspiciedum rem,quae intelligitur, eXtra mentem existere, modum

26쪽

LIBER PRIMVs.

tamen intellectionis pendere a natura intellectus, in quo res intellecta recipitur,qui supra materiam est, suaque vi ea quae re coluncta sunt discernit, ac separat: nec tamcn propterea disiuncta suntre,quia intellectus separatim,acut disiu-cta percipi istaec etiam ob eam re mendacium aut falsitas ulla in ea est cognitione,quae simplicium rerum apprehensio est,qua neque ita esse neque non esse mens dat,sed rem tantum per se conciapit ni,n dissimili ratione, immo multo

ad fallaciam procliuiori erramus, cum speculamur abstracta entia quae supra nos sunt,ac maxime si aciem animi co- uerterimus ad primam omnium causa conleplandam,ut infra docebimus. Na 'cum intellcctus humanus longe illis sit inferior semper minus de eis cocipit, ac imperfectius quam sit:deinde cum a sensibilibus cognitione accipiat, in quibus etiam semper versatur, idem censet de

intelligibilibus iudicadum quod in sensibilibus expertus est: hinc fit ut concretum &abstractum individuum,& natu'ra in abstractis differre videantur: cuni

27쪽

tamen minimc differavnec potest intelligentiam eorum atque appetitu discernere ab ea cognitione S desiderio,quod setit in se ipso esse . quamobrem summopere cauendum est ei qui legitime philosophari voluerit, ne ullo huiusce generis ostendiculo seu obice distineatur, ac propterea longe a veritate perspicienda distrahaturlIs igitur qui decipulas hasce nouerit ac purgati animi fuerit, merito ad diuinam hac philosephiam admitti poterit, atque idoneus eius auditor haberi.Nos Deo duce compendium latat rei faciendum nobis duximus, ut inter tot negotia Reip. quibus iam quadrienniu occupatissimi fuimus, dum legatione hac fungimur apud Carolu quintuC sarem Hispaniarumque Regem, aliquando in parentis nostrς philosephiae deliciis, dum liceat,respiremus.

28쪽

LIBER SECUNDVS.

Cientiam hanc uniuersalem atque omnia complectetem, quam etiam sapientiae nomine honestamus, de ente agere ac inquirere prima principia,ac primaS entium causas, fatis pro huius operis compendio a nobis superius expositu est Nimii ergo officiu eius erit perscrutari quonam pacto ens Esse habeat ad ea,quq habet esse.

Nam ea cotemplatio,quq pr ferri caeteris solet, huic negotio minim C convcnit, ut scilicet diffinitio ac ratio Entis primo loco exponatur: Hoc etenim tentandum minime nobis est, cum ens primum omniu percipiatur ab intelle mi, neqhie aliud quicquam notius inueniri queat quo ens innotescat,idcirco ea tractatione omissa, primum omnium inuestigabimus, quonam modo ens sese habeat ad cntia omnia. Quidam, ut licet intueri apud Platonem in Parmenide, ac iterum in Sophiste cum sibi persuasissent eo modo res esse atque existere,quoic

29쪽

ab intellectu concipiuntur, putauerunt uniuersalia prςssertim species ipsas reru, sub quibus multa, quin potiuS innumera indiuidua continentur,per sic existere in rerum Vniuersitate,carumque participatione indiuidua in eis cotineri, atque harum appellationem nancisci. quo ef- fectum est,ut cum Ens de omnibus prς- dicetur, pari modo etiam de cnte enunclauerint: dis scilicet unum esse, quod. de omnibus entibus dicitur, a cuius participatione entia sunt & appellationem cntis habent. inde palam asseruerunt, quamuis entia sensui plura ac infinita

fere videatur, unum tamen tantu m mo

do Ens essse ab intellectu probe Itelligi.'ddebat praeterea ratione Parmenidis eiusmodi, quicquid praeter id quod vere

- cnS esset,poneretur esse,proculdubio nocsse,at no ens nihil esse: ex quibus adsu-ptionibus effici putabat, ens tantu unucsse.Nam si plura entia essent, iam alia quid haberet esse, quod diuersum esset

atque alienti ab ente quapropter cificacissime comprobatum esse dicebat Pata' menideς huiuscemodi argumeto, entia

30쪽

LIBER SECUNDUS. 9

non esse multa, sedunum tantu ens esse. Relissus eiusdem sententiae fuit: verum quoniam physico potius argumento nitebatiar quam rationibus primς philo phiae propriis,idcirco praetereundam duximus hac in parte eiusviri sententiam. ICaeterum ut ad Parmenide redeamus pr ter quam quod sensu perspicuu cuili ibet es. potest multa entia esse,non Vnutantum, nihilominus agendum quoque ration C est. Exploratu est omnibu S Vnu-

quodque in quantu est, operari: id enim Φ ab esse deficit, pariter deficit ab ope ratione: & quatenus deficit ab esse, deficit etiam ab actione. si ergo omniti i eruesset idem esse,quin magis si omnia esset

num ens,omniti ergo eadem esset Ope

ratio, quod manifeste falsiim esse cospicitur. Adhςc, quis tam amens Vnquam fuerit,ut putaret contraria esse inuicem Vnum alidum inquam frigido, aut hu- 'midum sicco,albumve nigro Z Praeterea ubi multitudo non est,neque ordo Vllus , aut ornatus esse potest: nec fingi unquapoterit, ni multa sint, alia esse quae pare 4nt, alia quae imperent,alia quae agant& .