Gasparis Contareni Primae philosophiae compendium

31쪽

perficiant,alia quae patiantur & perficiantur. Amplius, generatum idem esset

corrupto: de cum corruptum recedat ab esse, generatum Vero accedat,& este acquirat:idem ergo ab uno esse recedet &accedet,perdet & acquiret,quibus certe nihil magis absonum excogitari potcst 'IRationes vero Parmenidis seluere non admodum difficile est: na neque Universalia, aut idce, per se subsistut asinFularibus abstractoa,quamuis eo modo a me se con Cipiantur. Haec nanque decipula cx eo est fonte erroris,quem plerumquc intellectus nobis adfert , ut in priori libro iam exposuimus. Rationem etiam alteram diluere paruum negotiu est:Na 'S aliquod esse potest,quod tame est prς ter aliquod,quod vere est,propter diuersas rationes ciatis. Ac etia si cns uno modo diceretur de cntibus,illud quod effetpr ter aliquod singulare ens,posset ipsuquot sub ele cotineri,ac de eo vere dici quod sit ens,sicut in homine & caeteris indiuiduis quae sunt eiusde speciei intueri licet Habit'est Parmenides quibusq, fere teporibus in magna existimatione,

32쪽

st ex Platonis monumentis colligitur: idcirco nonnulli, quamuis Ens quod deo in nibus praedicatur corum sentetia nost unum subsistens in omnibus, arbitrati tame sunt aropter naturam atque eo sentiam cuiusque rei, Unamquaque rem existere per ipsum esse, quod secundu narem distinguitur & a materia & a forma cum que compositi, ad quod totum copositu est in potentia, quemadmodumateria ad formam :idque dixerunt esse actum totius, per e totum existat. Et

hoc pasto dixere unumquodq; esse perparticipationem ipsius esse : quod per se existiti tum in primo rerum principio, ut infra docebimus .in c teris Vero quaς sunt en via per participationem, asserui ipsum Csse formam quandam , seu . eluque dam totius. per quem totum existat: nec absque ratione in huiusmodi sententiam videntur deuenisse: nade quacum- . quere possumus intelligere, quidna sit,& eius essentiam seu naturam coprehC-derei Cum tame incompertu sit nobis, sitne illa res necne;hoc tamen impossi

bile videri potest, si per forma a qua rcs

33쪽

eo NTARENT PHILOSO. P R I.

quaevis natura atque essentiam sortitur, etia existat. Amplius,cum Vnuquodque perfecte naturam atque essentia suam obtineat, si natura aut essentia esset ipsum esse rei, Unaquaeque res perfecte obtineret ipsum esse,&sic rio exisseret per participationem ipsius esse,sed haberet plenitudine essendi: hoc vero penitus impossibile est alicui attribui, praeterquam

primo Enti,ut infra dicemus rex hisce

colligi putant,quod asserere oporteat in Unaquaque re, esse ipsum, secundum re ab essentia distingui laec positio quavis doctissimoru virorum fuerit, quibuS me multum in bonis artibus ac disciplinis i debere fateor, nihilominus omni ex parte animumque mentemque mea non

implet. Nam quaestiones omnes quς deforma adferuntur,ne ipsa scilicet sit esse rei cuius est forma seu natura, mihi probe adduci possevidentur de ipso esse participato. Nam quaero an ipsum esse ex sui natura sit an ipsum quoque actu alio indigeat, per quem sit: si ex natura sua

cst,utique non potest non esse, nec perit per corruptione rei cuius est actus. Prob

34쪽

terea si ex natura sua est, cotinet Omne plenitudinem essendi: est ergo pri mum csse,&prima principium essendi: sicque paulatim decidemus in sentetia Parmc- nidis, a qua tame aut ores huius positionis sui maxime alieni. Amplius, quiuis potest sicuti naturam & essentiam rei cuiuspiam, ita & hoc ipsum esse participatum comprehendere, per quod, ut hi

dicunt,res ea existit,nec tamen propterea compertum habebit an res ea sit an

non sit. Sin vero fateatur ipsum hoc csse participatum indigere alio actu,per quast, redibit rursus quaestio ad actu illum tac sic ratio in infinitum procedet. Ea Ve

ro quς dici possent de hoc esse participa

to quod scilicet in re illa participatu sit, sed si in natura sua coside recin qua per se existit, ea omnia ρος adduximus iure ei adscribi posse, quae tamen non conueniunt esse prout est participatum, atque a natura sita deficiens,nos probe dicemus forma.Nec minus me moue

ut abstrac sententia dissentia, natura foram: a si cuiusque rei esse participatum, ast actus ille totius sςcudum rem a for-

35쪽

ma distinctus,quidnam dicemus de sorma per se sumpta eritne quaedam participatio primi esse, prim i actus, ac sumi

boni: an omnia haec amovebuntur a forma: amoueri certe non possut,ut cuiquet sanae mentis compertissimum cst: cur

ergo ad aliud esse participatum recurrimus prςter formam Z Preterea ista esse, ut sic dica in rebus diuersk speciei,eruntne eiusdem naturς vel disterentis 3 si differentis ei rgo natura non complebitur per formam, sed hoc in su per acta indigemus: sin eiusdem, Ens dicetur de

omnibus que sunt secundum una rationem. AmpliuS,cum unumquodque Oporctur,inquantum est,& esse in omnibus sit eius de naturae, omniti ergo erit eadQOperatio:quo argumento iam usi sumus contra Parmenidem. quo autem modo soluatur rationes quibus hi, alioqui excellentissimi philosophi nituntur, tunCdicemus. quando exponemus quonam Paccto cesseamus cns se habere ad entia. l Post hos, recentiores nonnulli dicet non existiment cras tantum unum esse, Vt ,Parmenides, neque cuiusque rei sc-

36쪽

cundum rem distingui ab eius rei natura, ut illi de quibus supra meminimus, caedunt tame Ens de omnibus Entibus c-vniuoce dici: aded ut no solii de substantia & accidete, veructiam de prima rerum omnium causa, ac de caeteris entibus existimentEns dici univoce: multaque in medium adferunt, quibus hanc positione suam conantur adstruere: nobis vero qui compendium facimus, ac potissimum breuitati studemus, paucat an sum quae potiora sunt, tetigisse satis fuerit. Inquiunt ergo primam philo phia hanc de qua agimus, una quanda scientiam esse omnes fateri:vnam verbscietiam unius esse generis, ut perhibet Aristotciles in posterioribus Analyticis: unitatis namquc scientia sumitur a sub tecto gemere de qlo agitur. Cum ergo prima philosophia circa ens versecquod commune est omnibus entibus, , necesse est Ens secundum una rationem atque u Rivoce dici de entibus. Amplius comparationes in aequi uocis pr dicatis fieri neqtieul:cum ergo dicimus substatiam esse magis ens quam accidens, ac

37쪽

Deum quam caetera quaeque:manifestu go crit compertumque omnibus,Ens - Vni uoce dici de entibus: sed meo iudicio

prςterqua quod liqc positio aliena est ab Aristotelis sententia, ut pluribus locis eius auctoris liquido colligi potest, veritati minime conuenire videtur.Nam id quod univoce dicitur, secundum eanderationem dicitur. Ens vero secundum eandem ratione dici non potest de En tibus: alia est en im ratio se cundum qua substatia est Ens, SI alia ratione accidesens est.Nam unumquodque est per pro- priam naturam seu formam : quo sit ut, Ctim rerum naturae diuersae sint, diuersa sit quoque ratio per qua sunt entia: nC-que simile est iudiciu de ente,& de quouis alio genere, quia gen' stimitur ab eo quod est in potentia in naturis que genere conueniunt,& 1pecie disserunt,ne que genus cst actu, nisi per differentias: Animal namque non est actu nisi aut ra, tionale aut irrationale: at Vnuquodque

dicitur Ens per id quod est actu: & diuersa ratione ab ea qu a genus contrahitur per differentias,est entis contractio:illa

38쪽

enim per actum, haec per potentiam fit,& per imperfectione,qua res ab esse deficiunt. Ex quo clare costat diuersam esse ratione generis quod univoce de rebus differetibus specie praedicatur, & entis.

unde sicuti si quodpiam prςdicatum de

homine diceretur secundu quod rationalis est, de equo secundum quod est irrationalis seu hinnitui habitis,impossibile esset illud pr dicatum Vniuoce prς-

dicari de utroque: Ita ctia cum Vnumquodque dicatur Ens per propriam naturam atque formam, ac differentium specie diuersae quoque naturae sint & forma, fieri nequit ut ens univoce dicatur de eritibusi non tamen omnino aequivoce dicitur: Nam neque scicntia ulla de ente esset, neque in ente comparatio ieret aliqua. Ex hisce colligitur Ens de entibus haud asitpr qua analogice prς- dicari posse . huiulcemodi autern praedicata , sicuti dicit Aristoteles in quarto Metaphysices libro, quavis non dicatur

secundum idem, ut Unihloca, diciatur tamen ad ide: id est,licet praedicentur non secundum eandem rationem sed diuer-

39쪽

. sam, ad eandem tamen rationem omisnia dicuntur , sicuti sanum quod dicitur de animali,de pharmaco,&de lotio

secundum diuersam ratione, qu C tameomnes rationes referuntur ad fanum: quod de animali dicitur,cuius sanitatis pharmacum factivum est, at lotiu candem sanitatem colore ac tenuitate temperata significat.Non dissimili ratione Ens de entibus dicitur secundum diuersas rationes quae tamen ita diuersς si intvt ad unum idemque habeant habitudi nem, quod vere atque absolute Ens est:

caetera vero dicuntur entia quatenus v numquodque suapte natura atque focma illius vere entis particepi fuerit sta quo liquet, facile solui posse argumenta quibus postcriores quida decepti a maioribus desciuere, posuereque Ens mi- uoce dici de clatibus I Reque videntur

reuera destinxisse inter modum quo ens dicitur de entibus & cum dicitur de speciebus , quae sub co Continentur. Nam manifestum est,illius, quodno vniuoco

praedicatur Od analogice, Unam posse scientiam esse:etenim quamuis id no di

40쪽

catur secundum unam rationem, sed diuersis rationibus prςdicetur, nihilominus quonia diuersis hae rationcs ad idedicuntur, quodam modo sunt.

Quamobrem id genus scientiae dii siub- tidi

lectum unum criti, & Vna habere rationem poterit,a qua scientia unitatem capiet:quemadmodum de sano vna est scientia, medicina inquam, quamuis sanuno dichtur secundum Vnam ratione, Ut

liquido patet: pari ratione in huiusmodi an alago post int commodissime fieri

comparationes, immo longC Commodius qu am in univoco illo, quod no fiut specialissima,ut ita dica,seu ultima specics .illud ent ii quo analogiam habentia comparantur,est vere unum, & Vna Vere rationem habet per accessum &recessum, a qua analogata cOferuntur inter se:idem enim est dicere, substatia est magis ens,quam accidens, ac si quis diceret, substantia natura sua magis accedit ad id suo a vere est quam accidens. In Vniuoco vero,quod est genus, vel su- , perius genere, que Jaadmodum cst Ens pud eos qui ponunt Ens esse univocii,