장음표시 사용
411쪽
illis sunt:philosophis discutiendum relinquo;&ad uti
liorem quaestionem examinandam descendo Aristo. teles de delibus una cum quibusdam alijs dissimilibus particulis tractat; statuitque ex officio&usse idem de ijs,ac de illis iudicium esse faciendum quod, quoniam haud parui pendendam dissicultatem habet, ex re est, ut diligenter explicetur . Dentes igitur non sunt ullo modo inter partes dissimiles collocandi, quia eoru substantia simplex est;&nimis improprie ligamentorum uel neruorum etiam &iasiorum gratia , quae in illos inseruntur, ad dissimilium partium genus pertinere dicerentur. Minus item apposite illarum dissimilium partium, seu ut rectius loquar eorum instrumentorum numero censerentur, quae sub similium partium genere propter substantiam, dissimilium uero propter uarium contextum, cui actio praecipue tribuitur, continentur. Venae enim Marteriar substantia prorsus simili ac simplici praedita sunt,diuerse tamen staminum ductu consul munus suum exercent: quod quidem quia dentibus a tura negatum est,sequitur ut illis propter solam figu- ' ram instrumenti nomen aeque, ac serra vi gladio accomodari possit. Siquidem Aristoteles quasdam partes sub similium genere propter substantiam, sub dissimiliuuero propter figuram comprehendi recte docet tametsi hoc cordi nisi figurae nomine abutitur minus
apte tribuat. nam,ut modo piteream falsum uideri cor secundum ibstantiam simplicem partem esse, quando multa ei dum operatur, usum praebent tamen etiam si hoc concederemus, hoc uiscus non propter solam figuIo ram,ut ipse scribit, instrumentum appellandum siet, sed ob uarium sibrarum contextum, quae in eo,perinde
atque inuenis&arterijs substantia prorsus simplici ac
412쪽
simili piuditis consipiciuntur: qui quid cm conteXttis, non modo non impedit quo minus inter organa cor reponatur , uerum etiam facit, ut illi conuenientius propter ipsum, quam propter lana figuram instrumenti nomen tribuatur. Sed redeo ad dentes,qui tametsi sunt ut infra pluribus explicabo,e duplici substantia, ueluti arbores ex cortice,& ex ea, quae cortice tegitur, compositi,tamen non ob hanc causam, sed propter figuram solam,cui durities & magnitudo accedit, in instrumentorum numero habentur figura enim sola fatis ad hoc
esse uidetur, quando tamen illa parti simplici non ideo attribuitur, quia alterius dissimilis compositionem ingrediatur sed potius quia per sie ipsa propriam actione edat eamque propriae figurae gratia maxime eXerceat. quam sane ob causam,quamuis tibiae os pleraq; alia, conuenienti sit figura praeditum, ab instrumentorum tamen classe excludendum est, nimirum quia actionem obire uiui non potest,ueluti dentes,qui ob uariam ipsorum figuram soli pluribus modis cibum in ore conficiunt. Quod siquis rem partiri admodum subtiliter fatagens,dentium ectionem Musium maxillae inferiori acceptum referat ijsque muneribus illos non per se fungi, sed ut eius partes dicat, is uero illud etiam considerare debet,motum qui a maxilla obitur, dentibus inseriure, qui in ore recte dispositi propter uariam formam
cibum conterunt,eXtenuantque, moliunt.
413쪽
D E DENTIBVs Dentium superficies, color,figura, COICauitas subnantia, qua in ea coni Inf-tur is conficta appendices.
NVda dentium superficies, quae eXtra gingiuas pendet,alba est,& nitida,a natura admirabili arte polita.Verum senio,incuria,ac morbo,liuida &Iubobscura per pest,equis tamen exceptis,in quibus,ut A ristoteles etiam docuit,dentes candidiores fiunt. Quod uero ad formam attinet,in piscibus similes prorsiis esse lent,vi acuta tantum figura praediti in ijs, qui ruminant,& plerisque alijs animantibus, qui dentes ex superiorevi inferiore parte habent,quemadmodum equus, duplicis formae sunt,incisores nimirum ac molares Homines non blum istos, sed caninos etiam praeterea habent ideoque admodum dissimilis est humanorum de-tium figura, pro ratione scilicet officiorum, quae uaria
obeunt,dum mandunt.eXerto,autem ut apri, serratos Ve ut caneS, aut serpentes non habent, quandoquidem animalibus quae a peculiari dentium forma χαυλιού-α καρκορόδονταGr hi appellat, dentes pro armis etiam dati sunt de quibus libet unicuique apud Aristotelem,Galenum ac Plinium plura legere . C terum Galeni oratio, quum ait dentium alios acutos esse, alios obtusbs Malios rursus leues,alios asperos, subobscura est quuacutos alibi incisores,alibi caninos nominet dicat fortasse aliquis incisores ab eo non simpliciter acutos appellari,sed acutoso latos.est id sane uerum tamen dubitationem
414쪽
bitationem non prorsus tollit quia praeterquam quo ipse una cum Aristotele, caninos mediam quandam formam inter planos Macutos habere scribit, identes illis qui in canibus prope incis ,res sunt, Oura non respondent. Sed hac de re plura infra quae enim hoc loco scripsimus, abunde ad hocsufficiunt, nequis ambiguitate dictionis decipiatur. Nunc de concauitate agendum est,cuius causa recentiores aliqui, quasi caminuenerint, palmam iniuria poscunt qua loquidem ueteres Anatomici, quorum lectione uidentur ipsi non ad Iomodum uersati, dentes scripserunt os esse partim concauum,partim Elidumiri in muliis animalibus ad radices usque perforatum. luo fit, ne putem temere asseredum csse Galenum diligentissimum natur. e operum obseruatorem huius concauitatis notitiam nullam habuisse . quamuis enim in his libris, qui hactenus ad manus nostra peruenerunt, qualis ea quantave sit 4 quid in se contineat, non explica, tamen uix uerisimile est hominem, qui propria industriavi ingenio plurima inuenit, excogitauit, Aristotelis oratione admonitu hanc onaturae solertiam plane ignorasse i quum cauernae dentis saepe meminerit, quae ad solam rosionem , ut aliqui putant,referri minime potest, propterea quod, si nihil
concauitat IS anitio ortu S dente S sortitos esse credidisset, frustra docuisset in uehemeiusmo dolore eoru substantiam prorsius solidam terebello tenui persorari:&Hippocratcmminus accurate legisset, qui dum scribit in puero ab ulcere phageden erosio concavos dentes emergere, erosionem stubstantiar,& naturalem simul dentium concauitatem non obscure innuit. addere pos possemus eandem indicasse dum ait, neruos ac uafaicnltiora dentium sed insita, siensius alimenti uitae causa
415쪽
excogitata esse,& admirabili opificis diligentia procu
rata, si quo illa loco in detes introire ac penetrare explicasset. Caeterum concauitas ista in hominibus adseptennium o plures etiam annos est insigniter ampla &tenui squamina circumscripta, cereis fabricis aut apum potius fauis ualde similis,neque, ut permulti hodie Galenum insimulantes scribunt,medullae plena, sed nisi me sensus decipit,albo quodam humore referta, qui ut mucum in pueris crassitudineti lentore referat, duritie certe illum ualde superat: pinguedinis nihil prorsius habet,ac procedente aetate,quod alij pr termittunt, durior factus, ossis formam maiori ex parte suscipit. Vnde etia fit,ut in natu grandioribus detes duplici
substantia, luemadmodum arbores cortice, alia,quae cortice ipso tegitur, costare uideantur interiorque concauitatis pars fere tota oppleatur, atque ita obcaecetur, ut exiguus tantum quidam sinus infra radicem remaneat, qui partem illam, quae extra gingiuas emergit, uix attingit propter hanc partem dentis , quam cortici arborum assimilauimus , posteriores , ut arbitror decepti , qua sidam commentitias appendices excogitarunt , de quibus, ubi dentium ortus eXplicabitur, commodius disseremus quo etiam loco exponetur, num interior sinus huius superficie , membranula ex tribus uasis contexta undique obducatur nunc satis sit illud dicere, dentium concauitatem, dum ipsi ab Eluuntur. in dies ita imminui, ut cis perfectis,4 si intus exiguum
quoddam ex ea remaneat, eXteri u certe, aut nullum
prorsus foraminis uestigium, aut profecto maxime ob-i scurum in acutioresummaque radicis parte conspiciatur. Quod quum ita si habeat, ut excusatione digni
uidentur illi, qui existimari possunt hanc concauitatem
416쪽
propter paruitatem potius omisisse, quam ignorasse; ita iusta reprehensione minime carent ali permulti, qui
huiusce obscurissimi foraminis nulla habita ratione, neruorum uasiorumque continuum ductum distributionem: insertionem in eandem concauitatem ueluti facile pingunt, ita sese ostensuros recipiunt.
Homo multis animalibus comparatus o angu
gnitudine oris dentium quoque robur, quod in figura duritieque ac mole consistit, natura singulis attribuit. quod si humani dentes intersi conferantur, aequales profecto non sunt, sed alij parui, alij magni Magnos cipppellare uidentur anatomici pluribus radicibus assidios, cXiguos paucioribus, uni scilicet, uel ad summum
duabus utrum autem hac ratione adductus, inter exiguos, primos etiam maXillare Galenus numeret, an secus,ex eius uerbis distacile percipitur quamuis enim hoc ea in parte innuere uideatur, ubi ait in media oriscapedine magnos dente esse, in interna exiguos, uelut icti a minanteriOic. tamen alibi molares magnos elletestatur, reliquo Sexiles, ut dubitet aliquis sibi ipsum non constat C. De numero dentium inter Anatomic rum principes non parua lis est plerutaque, ut ait Hippocrates, duod triginta fiunt, nimirum in utraque maxilla sexdecim. Galenus in cadem est sententia i interdum tamen hunc numerum, ut O dicam , uel auget uel imminuit Arsiloteles plures dentes matibus ines
417쪽
se quam foeminis &i3s, qui longioris uitae sunt, quam
qui breuioris fortasse minus reiste existimauit. Posteriores re hac clarius explicantes, triginta duos uiris,triginta mulieribus assignant cuius quidem dissensionis causiam puto ego ad solos maxillares esse referendam. quia in hominibus incisorum4 caninorum numerus perquam raro,maxillaru uero frequenter immutatur ideoque quum de molaribus agemus, hac etiarn de re disputabimus.
Dentium stris,dis sitis, interuasium sum uti Cap. IIII
OVum de uniuersio genere magnitudine ac numero dentium abunde scripserimus ordo expostulat, ut de sitia agamus sunt uero a nobis sedes, dispositio, interuallum, uincula, ac demum articuli species diligenter considerandae. Humanorum sedes est extremus tantum utriusque maxillae ambitus quanquam multis belluis, sicut fere cunctis piscibus palaturaque ac lingua nonnullis alijs uenter pro . de sunt, quae ruminant, ut 'natomici omnes scribunt inferiorem tantum ordinem dentium habent quod tamen no
Ita Intelligendum est, ut quispiam hoc sermoni, I I
re deceptus, putet eas superioribus dentibus prorsus carere, sed illis tantum, qui ad superius labrum pertinent homo ab utroque horum animalium aenere situdentium plurimum disicrepans, eorum numero comprehenditur, quae αγ-τα, quia utrinque dentes habent, a Graecis nuncupantur cuius generis etiam sunt,
quae a deuoranda carne --αυ-&quae a solidis pedibus
418쪽
pedibus dicuntur. Iam uero dentium dispositio
in maxillis talis est, ut singuli, quamuis figura cuueri quasi lyrae clauiculi extra gingiuas nudi promineant reodemque inordine collocati choream belle imitentur etenim in piscibus una plerunque dentium forma est , ordo uero multiplex in quibusdam alijs animantibus, tum figura, tum series uaria. Sunt uero recti Omnes,& nisi natura aberret, in neutram partem Inclinant, usu tamen uenit,tat distractum quandoque os appareat, quod uel ipsi tortuosi sunt uel a cauis flexuosis emer Iogunt uel alterum maxillarum e X tremum longiu altero est. Ea etiam legi netequa eorum distributione seruatur, ut cuncta animalia,qua natura recte Ormantur, habeant in parte anteriore incisores, proXimOS ijs ca- Dinos, deinceps maxillares lita ut incisores cicuti exteriore loco, molares interiore collocentur. Decenti item Musui ac pulchritudini consentaneo interuallo disiunguntur: quod isto Grzeci nominant. est uero illud non idem perpetuo in quolibet homine , sed in hoc longius, in eo breuius tameni dentes, qui caninos o suscipiunt, nequaquam, ut in sim iis, longo interuallo ac prorius in equabili dirimuntur . ab eiusmodi uero aut raro aut sipista dentium disci imine, philosophi nonnulli longioris breuioris uitae indicium sumi posse
crediderunt . hoc sane modo dentes nudi extra gilagitia pendent. Subeunt autem eorum radice Squedam maxillarum foramina, quibus ita e aequo quadrant, itaque adamussim resipondent ut clatii lignis infigi uideantur haecipi a soramuaasi α, cauernae appellantur de quibus Galenum in epitomate anatomi Ioco ex Marino conscripto abunde tractasse certo scio. Ossa autem, quae excavata dentes eXcipiunt, sunt te
419쪽
nues hebetesque utriusque gens processius, qui singulis dentibus circundati eos undique stringunt, ac ualidissime retinent , ne facile excutiantur dicuntur haec ossa a quibusdam phatiata, seu phainomata, hoc est , p sepioli, a praesepiam similitudine, quae ad pecudum
usium conficiuntur. quamuis non desint, qui non haec ossa, sed concauitates , quae dentes excipiunt, phatiata appellanda esse arbitrentur. per me libet cuilibet, curiosa uerborum contentione posthabita,has partes suo arbitrio nominare, dummodo caueat ne in ipsa re labatur alij quidem ea non modo phatnia,sed mortariola, frena, alueolos, ocellos vi caueas appellant. Caeterum singulorum dentium radices, proprijs concauitatibus, quas figura&magnitudine ipsis omni ex parte respondere dixi, ita affixae sunt, ut moueri ne tantillum quidem possint neruus item singulis adiunctus, quemadmodum Galenus arbitratur,ad stabilitatem confert. adsunt pneterea uincula fortissima radicibus necipue adhaerentia, quibus praesepiolis arctissime colligantur.& multifida etiam oris compago a gingiuis facti, dentes statim atque e suis locellis emergunt, undique comprehendit: ut ipse quoque gingiuae ad dentium firmitatem , propter eXactam compagis conglutinationem, aliquid opis praestare uideantur. Sunt uero ingiua carnes caruncultave, quae dentes undique circumple fiuntur;& nihil habent, ut Auerrhoes scribit modo proprie loquamur glandulosi: quarum commisiuia Rullo habena dicta inguium compagem apposite mulatur. Sicut enim cutis extremae unguium parti adhaetescit, ta ingiuae dentibus adiuneta sunt haec ingiuarucaro utrum J - ου quod inuoluere significat, appelletur,siquidem,ut diΣimus, dentibus inuoluitur
420쪽
ut eos contineat, an uero quod cicatricem seruent ex uulnere,in Ortu dentium accepto , quae Graece dicitur, alij definiant,mihi in his immorari non libet.
Articuli j compositionis dentium
EA articuli species,qua dentes malis committutur,
sub synarthrosis genere comprehenditur, gomphosis ab Anatomicis appellatur. quae quoniam non modo gingiuarum,sed etiam ualidorum uinculorum interuentu Galeno aut hore fit, non parum mihi labi uidetur illi,qui eis,quasi non extent, spretis, non modo hac dentium omphosin uerum etiam omnem synarthrosis differentiam sine ullo uinculo fieri, contra eius sententiam constanter affirmant nimirum minime intelligunt, leuissima se conicetiira deceptos a communi l quendi usita recedere;& simul carpi; Maliorum quorundam ossium compositionem ab hoc genere sine causa remouere, qua quidem certe ossa uinculis connecti nemo ficiatur. Propter eorundem uinculorum ignorationem complures alij perperam tradunt, dentes ipsos gingiuarum tantum beneficio cum maxillis committi, Crroremque augent,dum ad ij ciunt, eam inphysis speciem, quam Galenti ueteres Anatomicos imitatu saysfircosinuocat, dentium tantum gratia fuisse introductam nam si eius orationem diligenter Xpenderent, uariaque ipsius loca conserici, plane intellu erent, tu nam sua ossa illa, qtue unius carnis interuentu contula guntur.nec ignorarent dentium alveolorumque contu