M.T. Ciceronis Ad Marcum Brutum Orator. Cum Victoris Pisani, patritij Veneti, commentario

61쪽

libro dendidi beo omniac nos I,ad hu

quam

as ei

c quae imae, ac insellex. mma lantia . At mora nullarietast Tratione uotis

A LQimur,quod indemiis non te lice seiuni

62쪽

mur,habeas notiora. sed hunc librii etia si minus nostra commendatione , tuo tamen nomine diuulgari necesse est.

Diuino ingenio profero rasoniam ut Plato Democritvi inquiebui, nascitur poeta iti cicero etiam de Oratore C pro Archia. teri autem iunt.1 quo in stiiritu,quasi diuino ad dicensum solos poetas, multu rustionibus comprobarunt. Sed Sc mmcxdum Qui comoedias recitat, coomoedus:qui Tragoedius, tragoedus appellatur. Iam pridem effectum it Quia causas agere desiuimus. Vi contra Leptinem inam habuit Deo mosthenes, i iam Leptinem accusans. Falsa legationis Sub d ad Phis lippum. Pro causa Ctesiphontis Quae oratio de Corona inscribitur .quoniam cisiphonteam Demostheni attribuerat, ρn iure, utAeschines arbitrobatur. aliud medium dubaudi dicendi genus.

Esse igitur perfecte eloquentis puto,non eam solum facultatem habere,qus sit eius propria,fuse latem dicendi sed etiauicinam eius,atque finitimam diale sticorum scientiam assus mere:quanquam aliud uidetur oratio esse, aliud disputatio, Γς 'QRU dicere,attamen utrunq; in disterendo est:disputandi ratio, loquendi dialecticorum sit orat, ut autem dicendi oc ornandi.Zeno quidem ille, quo disciplina Stoicorum est, manu demonstrare solebat, quid inter has artes interesset. Nam cum compresserat digitos, pus gnum. fecerat,dialectica aiebat eiusmodi esse Chim autem diduxerat,di manum dilatauerat, palmae illius similem elo quentiam esse dicebat. Atque etiam ante hunc Aristoteles principio artis rhetorics dicit illa artem quasi ex altera parσte respondere dialecticae ut hoc uidelicet differant inter se, quod haec ratio dicendi latior sit,illa loquendi contractior.

Sed etiam uicinam eius Sensus est, Non modo debet orator uini dicens di copiose ae fusim ed etia liguste,enucleate,prese:quod artis disserendi pro priuam est,quam Diula licen Graeci uocant. Atq; etiam ante hunc xstibus es, Zenonem Iticum nam octo fuere Zenones. Dicit illam artem quasi ex altera parte respondere dialecticae Id est esse antistrophon in enim ii quit Pm ---ρφο τη μγηφη νμι τεραι , fici

fuit uritia

plicii

tione

aequis

Excitur,l

63쪽

R A Te uidea ira cominquiebat, it fiunt multu, ecitat, coatum est abuit Dra cad phiabitur .quos arbitruam faculsed etiam assus utatio, listeren

io disci id inter

litoram dicensndiprosystibus

N quasi

Spinosiora multa pepererunt Μ

Pariliter,

64쪽

M. TVLLII cIcERONI sbabiliter,ut in dillogist Aer inductionibM. Quodo contrarium xNos

plerunque ita ad id quod imposibile est,aduersarium adducimus ut Mathem lici, aliquando etiam PhUci. Cum p ambigue multa dicentur dinoetiam distinguentim,ut Aristotelas docet in Elanchia. Diuidi explanari poporteat is torum in partes, genus in steries: quod saepesciunt in diceni

eausa oratores.

Et quoniam in omnibus quae ratione docenturo uia, priimum constituendum est, quid quido sit nisi enim inter eos qui disceptent,conuenit quid sit illud de quo ambigitur, nec recte disseri,nec unquam ad exitum perueniri pote li)explicanda est saepe uerbis mens nostra de quaque re,atq; inuolutae rei notitia definiendo aperienda est liquidem est definisti oratio, quae quid sit id de quo agitur,ostendit quam bre

uissime.Tum,ut scis,explicato genere cuiusque rei , uidelm dum est, quae sint eius generis: iue formae, siue partes,ut meas tribuatur omnis oratio . Erit igitur hac facultas in eo, quem uolumus esse eloquentem,ut definire rem possit,iac id faciat tam presse, anguite,quam ioci lis eruditissimis

sputationibus fieri selet: sed cum explanatius , tum etiam tiberius,ct ad commune iudicium, popula enam intelligen

tiam accommodatius Idenam etiam,cum res postulabit, eqnus uniuersum in species certas,ut nulla neque Praetermittatur, neque redundet , partietur,ac diuidet. Quando autem, aut quomodo id faciat,nihil ad hoc tempus,quoniam ut sit pra dixi iudicem me eite,non doctorem uolo. Nec uero diasi lecticis modo sit instructus, sed habeat omneis philosophix notos ac tractatos locos mihi enim de religione , nihil domorte, nihil de pietate nihil de charitate patriae, nihil de bo

nis rebus, aut malis, nihil de uirtutibus, aut uit is , nihil ossicio nihil de dolore,nihil de uoluptate,nihil de perturba tionibus animi,5 erroribus,quae tape cadunt in caussas, sesieiunius aguntur: nihil inquam sine ea si sentia, quam dixi,

grauiter,ampla copiose dici, e explicari potest.

Constituendum est, quidquidi sit Id est, definitione utendum, qν quid taliqui explicatur ac cum decem π octo stre sint defrutiomni

65쪽

ermittaautem,

i ut sit tro dia isophiae nihil dei de bosi nihil de

1itia aequo agitur,ostendit Quam breuissimo, nod' i

pore,inquit,ostendimus,ac circunscribimus ori--- -

ii Qxum quidem Για - βλη supx in phy a collestibii re Q Omnia profecto, cum centius nolo ignoret he h AI IN 'l' diuina cognouerit, ciuini di ciuile teneat, quo

sic a P si in patrocinia iis

is cet

66쪽

cum memoria rerum ueterum cum superiorum Ib V CQR'mςmoratio autem antiquitatis,exeni

dira lata ' m/ςum delectatione autoritatem

orationi artert,ec fidem.

Masacrum adduciminui credamus priscis,quam nouis.

Sic igitur instructus ueniet ad caussas:quarum habebit et derii num ipsa cognitaErat enim ei persipectum nihil in dioigi poisse,in quo non aut res controuersiam faciat aut uerσDa.κeS,aut de uero,aut derecto aut denomine. Verba aut di

de ambiguo, aut de contrario. Nam siquando aliud in sententia uidetur Te, aliud in uerbis genus est quod ambigui,quod e preterito uerbo fieri solet:in duo duod est ambiguorum proprium,res duas significari videmus. Cum μtam pauca simi genera caussarum,etiam argumentorum prae

cia arina

67쪽

moriani natus

est aetas

Reipubli

tui vetat,

plebis

m oras

fidem ibit gehil am

Habebit genera primum ipsa cognita Demon tiu- bcresia L

gotiatis,e iurulictatu:c inde inultae ex iuridiciali species,quae ipse in rhetois ricta comptavi est. Aut denomine,Indoinitosiue lius stilus Vero aut de ambiguo unde ambiguvindiue amphibologia stitus. Aut de contrario meo de contrarijs legibus appetauri Nam siquando aliud

uerbis 'de sescripto, ers elimitia nota tr litem habet propter seipiam,

aιterum quaellionem in inscripto,aut involanme inscripto,aut apertum est,aut obscuram,aut ambiguum quod de legibus dicimus dem acciapiendum de testimentis, pactis, stipulationibus, omni deniq; scripto. Et araegumentorum praeceptas UcasMntyanae cui quaestioni accommodentum secundo rhetoricoriam expositu est. Traditi sunt,e quibus ea ducantur duplicefoti id est,in duo genera diuisiti uni e rebus ipsis ou ecialas diculur. Alterias umpti xta est,extrinsecus ad causam adhJbiti Σι tis expertes clitur de quom in Topicis amplissime ipse cicero locutus est.

ractatio igitur rerum etait admirabiliorem orationem nam ipsa quidem res in perfacili cognitione uersantur.quid enim iam sequitur, quod quidem artis sit,nisi ordiri oratior

re quemadmodum tracte' fingi aes e

68쪽

L, N. TVLLII cICERONI sdicamusΠπperindes insciat oratio. Et aperte Id est,ut dilucide,cui quid agatur posit inretigi. Sua confirmare Quod post notionem sequitur confirmatis Aduersaria uertere Vt no consim momus,aliena refellamus. Non perturbat. Non idem causae auferanus. Hos omnia perorationem D in Graeci epilam uocant. Inflama 'ς μνω. Restinguenion ue concludere si defendamus. Dimaledictu est hoc loco au'nium omnia paucta comprehendenda. πpracta haec tradi non possunt.

Quoniam auteno que docea quaero,sed que probem, prohabo primu eu,qui quid deceat uidebit. Haec enim sapientia maxime adhibeda eloqueti est,ut sit temporu,personarumvet moderator.Nam nec semper,nec apud omneis,nec contra Imnes,nec pro omnibus,nec omnibus eode modo dicendu arhitroras erit ergo eloquens ut ad id quodcunq; decebit,poterit accommodare orationem. Quod cum statuerit,ium ut quidl erit dicendum,ita dicet:nec satura ieiune,n .grandia minute nec item contra sed erit rebus ipsis par, Maraualis

oratio.Principia uerecunda,non elati interis a Merbisted aeu

ta sententns, uel ad offensionem aduersarii,uel ad commere dationem sui. Narrationes credibiles,nec historico, sed prcispe quotidiano sermone explicata dilucide Dein si tenues caussa tum etiam argumentandi tenue filum ec in docendo, e in refellendo:idq; ita tenebitur,ut quanta ad rem,tanta ad orationem fiat accessio.Cum uero caussa ea inciderit, in qua uis eloquentiae posmi expromi,tum se latius fundet orator: tum reget, ecflectet animos, di sic iniciet,ut uolet, id est, ut caussae natura,8c ratio temporis postulabit. Sed erit duplere omnis eius ornatus ille admirabilis, Propter quem ascendit in tantum honorem eloquentia Nam cum Omnis pars ora tionis esse debet laudabilis,sic ut uerbum nullis', nisi aut straue,aut elegans excidat:tum sunt maxime luminose loquasi actuosa partes duae. Quarum alteram in uniuersi qeneris

quaestione pono,quam ut supia dixi)Grsci appellant Alteram in augendis,amplificandis rebus, quae ab eisdem sese est nominata. Quae etsi aequabiliter toto corpore oras

tionistis

cace

rici

alii rei dis

69쪽

tionis usaeue debet, tam in communibus locis maxime eriletraui communes appellati eo quod uident multarundem esse caussarum, sed propyri singularum esse debebunt. ri uero illa pars orationis,quae est degenere uniuerso totas caullas saepe continet.Quicquid est enim illud, in quo quasi certamen est controuersiae,quod Graece νομον dicitur, id ita dici placet ut traducatur ad perpetuam quaestionem,ato ut de uniuerso genere dicatur: nisi cum de uero ambigitur, quod quaeri coniectura solet. Probabo primum eum qui quid deceat uidebit Id est,qui custodiet

'lyx i. Nec satura ieiune, nec grandia minute, nec item contra Quod omnim uitium longe pefimum est a Graecis cacoetelia appellatum. Principii ad est,exordia totius orationas. Nec historico ubi histolarici delictandi lectorem, si, ueneres dicendi omnes conseclarisolent. Gnue filum uiditassit, inquit,pressus. Quanta ad rem, tanta adoratioenem fiat accessio , quasi3fuerit sententia,tausit orario. Cum ea inciis derit subaud subsimis,magnifica. Tum se latius landet orator illo

duri expostulare uidebuntur. Qui communes appellati inibus utitur orator antequam concludat, 'sim cum ua confirmarit, emaliena confiutaerit. Eo quod uidentur multarum ijdem esse causarum suis in eo dem genere: inde etiam communes loci sunt appellati, ut contra parricidam eontra sacrilegum,contrafurem Sed proprii Iubaud laci,qui ad unam αquans pertinent quaestionem de qua agatur,qua 'γpotheseos sunt. Ouod

in comecturalis e ratio, e iudicatio exfrmamentum:ideo subiungit, iucum de uero ambigitur Quod quaeri coniectura solet.

Dicetur autem non Peripateticorum mores est enim illoὰ

Rxio legans iam inde ab Arristotele costituta)sed

raram; ivr Nintermedia argumenta faciens di de T disitur uel amplificandi, uel minuens

70쪽

Dicetur autem non Peripateticorum more Quoniam obscurius, fineruosius loquuntur Peripatetici suum oratores. Augendis uero rebus Accusando. Et contra abiiciendis aeu masndimus. Et penu infinite in perorando Mutatum ampliscatione maxime opim in conclusiones moudo mouere allectus non en eratione uti; ludebimus.

Duo sunt etia quae bene tractata ab oratore admirabilem eloquentiam faciant.Quorum alterum est quod Graeci A pumant,ad naturam,& ad mores, o ad omnem viis consuetudinem accommodatum: alterum,quod iidem παθλκὸν nomisnant, quo perturbantur animi, ec concitantur, in qrio Uno regnat oratio allud superius,come, iucundum, ad beneuolentiam conciliandam paratum:hoc uehemens,incensum, incitatum,quo caussie eripiuntur,quod cum rapide fertur justines ri nullo pacto potest. Quo genere nos mediocres,aut multo etiam minus,sed magno semper usi impetu,s spe aduersarios de statu omni deiecimus Nobis pro familiari reo summus

oratoriori vcstoricli Hortensius A nobis homo audacissismus Catilina in senatu accusat US,ODiniariaix. Nobis priuata

in caussa magna,ic graui,cum coeptilet Curio pater responis deres, subito assedit, cum sibi uenenis ereptam memoriam diceret, Quod Graeci ethicon uocant Id est, morale, quod uix cicero dicere audet:m in principio distulationis de Fato, Morata quidem sententia multum

capi humanu genus consueuit. Alterum,quod idem patheticono Quod neoterici iam pusibile,tum p iussim uocant. Quo perturbantur antini In flectus uocati ad odium,ad misericord2anim inuidia,ad iram, Cr id genus alia illud superius subaudi morale Come,iucundum le exaepedit. Quo causae eripiunturo Cisoniam audiendo ram chementer opticiuntur,ut contra dicere, ac sentire positicino. Eamiliari reo subaudi. Verri. Non respondit Hortensius anum nunc defindebat. Catiliana in senatu accusatus,obmutuit it ex ipsius inuectivis apparet. No, his priuata in causa magna,&graui,cum ccepisset Curio pater Quia

fuit cr*ius,qui Caesari partes sicculm est. Subit assedit,cum sibi uentanis ereptam memoriam diceret , ipse Cicero in Bruto meminit.nam cum de ipso coepisci loqui,paulo post subiungit, Memoria autem ita fuit nulla, ut liquoties, tru cum propolyilic quia sartsi in iactat, aut enim quaereret: qui ita

suiniolet