Hieronymi Sirturi Mediolanensis Telescopium: siue Ars perficiendi nouum illud Galilaei visorium instrumentum ad sydera in tres partes diuisa ..

31쪽

Telescopi Pars I. Is scopio sed etiam alios insignes usus praebet in arte, ideo

utriusque exemplar tradidi ne quidquam ommitteretur quod a studioso desiderari posset. Suadeam tamen in parandis instrumentis ad Telescopium ut periphoriam mi norem Galilaei amplecteris .ingeniosa solertia rotundum,ac optime levigatum globulum ferreum tibi com

pares. zeclaratio a uti vi attinet adjicilia

conuexa.

Solent rudes perspicillorum differentias sumere ex

aetatis differentia, ita ut prima differentia sit ab anno quadragesimo ad quinquagesimum, sic de caeteris, po stremam tribuentes h qui cataracta laborarunt, sed huie diuisioni ego non assentio ea potissimum ratione, quia ut dictum est plerique ipsis me perspicillis visum sibi labe ctant Ni credite, sanitati consultius quam in primis spicissis non errare δε quaerere spicilla quae minimum augeant visibilia. Prima ergo disserentia signata I litera E quae est sectio peripheta a C. B. D. N eadem Teles eo pii in per spicillis apud Hispanos inde hanc proportionem habui vulgo dicitur vim commvn, quia nulla frequentior in

arte.

Secunda linea signata F. non est secunda differentia ex mea diuisiones, quia si expendatur angulus tam parum inclinat ab angulo prioris,ut eandem differentiam datura sit sola ratio maioris ambitus aut maioris seetionis formae,ideo consulto omisi, seruo tamen ordinem numerorum, ne irata qui uocatio.

32쪽

io Veronymi inuri est Et pro secunda disserentia sit linea tertia signata G. cuius centrum est tertia diuisio, haec dabit sectionem lineae ad cuius mensuram fabricanda sit forma. Ratio autem sectionis in conuexis petenda est exintersecatione subtensae arcus C. B. D.&ubi subtensia intersecat primam lineam in a. secundam in b. tertiam in c. quartam in . quintam me. sextam infiniis inqua punctis scindendus est diameter forma perspicilli , exempli gratia diameter septimae forma erit a puncto g. in aliud punctum g. in eadem subtensa.&diameter quintae formae erit a puncto . ad aliud punctum d in eadem subtensa. Tertia differentiae erit linea quarta notata litera cuius centrum est divisio semidiametri quarta. Quart differentiς linea est quinta notata .cuius centrum est diuisio semidiametri quinta. Quintae disserentiae linea est sexta notata . cuius centrum est diuisio semidiametri sexta, vulgo meracataratia. Sextae disserentie linea est septima notata L. cuius centrum est septima diuisio, vulgo catararia in iera Sex igitur habes di fierentias convexi perspicilli,si quae aliae adstruantur, praeter artem erunt Hae differentiae in perspicillis regulares sunt&simplices quando ex una parte Convexa sunt, ex altera plana. Caeterum componi sol cnt, ut ex una partest una di L ferentia conuexi, ex altera , vel eadem vel altera diffe

rentia.

Compositae disserentiae.

Prima componitur cum prima' Prima cu secundi

Secunda cum secunda vel becunda cu tertia

Tertia

33쪽

Telescopi Pars L ITertia cum Tertia Tertia cum Quarta Quarta cum suaria' vel , Quarta cum Quinta

Quinta cum Quinta Quinta cum Sexta

Aliae compositiones praeter has male cohaerent, nec sunt proportionales.

Declaratio abuti, attinet ad 'ci

L caua D Rimae disserentie, caui est linea octaua notata liter a.M. cuius centrum est octaua semidiametri diuisio. Secundet disserentiae est linea nona notata litera N. cuius centrum est nona diuisio. Tertia differentiae est linea decima notata litera O. cuius centrum est decima diuisio. Quartae differentiae linea interlicitur, notatur liter P. sumitur excentro notato liter V quod est dimidium decima diuisionis Quinta differentia est Iinea undecima notata litera avius centrum est undecima diuisio. Sextaedisserentia linea rursus interlicitur, &sumitur ex centro notato litera T. quod est dimidium duodecimae diuisionis.

Septima disserentia linea seu peripheria, est diuisio duodecima Telescopio magis sui est, perspicillis, per-

raro.

Ratio autem sectionis formarum qu fit per subtensam arcus C. I D tam in cauis quam in conuexis optime incissit, nec maiores aut minores formaresse debent. Sed ari

34쪽

dia meronymi Arturi M.tificibus qui bina simul elaborant perspicilla nimis an

gustae siue exiguae videbuntur. Ratis bonae vidi fundo praegrandis alieni duos pueros eodem tempore bina adfricare perspicilla. At regula nostra studio usi curiosis tantum pr scribitur,ut singulatim in praescriptis formis quarum ratio ex inclinatione refractionum petituro curent sua perspicilla perfici. In cauis&globulis ferris cauendum, ne globuli diutina fricatione atterantur,ri suam proportionem ammittant aliaue inducatur ut in ossicinis cottidie euenit. Iconstructione Telescopii Cap. xv. satis praecaui,ut semper in regra seruetur globuli proportio. Cur autem cauorum perspicillorum septem sint differentiae seu formae, Cum conuexorum non vltra se praescribatur Si memineris nos dixisse differentias conuexorum maior ambitu, seu breuiori manusgyro, autmaiori, siue maiori formavi solent artifices uti, augeri minui differentias siue gradus spicillorum, intelliges in angusta globulorum sectione idem fieri non posse&ideo numero augenda id Terentias. Vt autem septem essent, interieci duas peripherias,nenape quartam, sextam, quia a decima linea ad unde. cimam, ab undecima ad duodecimam ita inclinant

peripheri et, ut nulla seruaretur proportio, nec artis ordon si per hos gradus, δέ inclinationes proportionales Differentiae gnu spicillo im ex inclinationibus sumunturia dignoscuntur. Sunt&Cauorum, quemadmodum conuexorum, inferentiae aliaesiimplices,aliae compq3, simplice cum ex

una parte spicillum Xcauatu est, ex ali Cra planum compositae cum pari ratione a. in conueXis componuntur ex tramae parre. Prima

35쪽

Prima cauorum differentia componitur cum prima Secunda, Prima cum Secunda Tertia i Secunda cum Tertia Quarta oveis Tertia cum Quarta

Secunda Tertia Quarta Quinta Sexta Septima

sium Cum cum Cum cum

Quinta Sexta cum Septima Quarta cum Quinta Quinta cum Sexta Sexta eum Septima

Haec compositio sui esse posset etiam in Telescopiis si diameter primae differentiae conuexi prolongaretur duplo vel triplo, ut vidi Venetiis, sed cum sit praeterartem, frustra fian per plura quae compendio possunt haberi, de iis verba non faciam Addo quod Telescopia illa instar perticς nulli sunt usui etenim defigi necesse est

ut collimentur ad aliquod visibile caeterum nemo tractare potest, nec maiorem habent restactionem quam Telescopium nostrum.

PARS SECUNDA De Consemctione Telescopig.

EGI de perspicillisve potui breuius, dilucidius,quod

necessiim erat praemittere,ut fabrica Telescopi,intentigeretur, in qua prosequenda, ut tota materia est de perspicillis, ita multa sunt communia, hinc,& inde petenda si quae desiderantur. Sed antequam eo veniamus, de inuentione agendum,in dicendum ad fidem, unde, quomodo, quid actum fuerit Prodiit anno I 6os seu Genius

36쪽

a Hieronymi Arturi es e. o is, . Genius, seu alter, Vir adhuc ignotus Hollandi specie, qui ouihor T. Midet burgi in elandia conuenit Ioannem Lippersein is est vir selo aspectu insigne aliquod praeferens,

perspicillorum artifex; Nemo alter est in ea urbe,&iussit perspicilla plura tam caua quam couexa confici. Condicto die rediit absolutum opus cupiens, atque ut statim habuit prae manibus, bina suscipiens, cauum scilicet& conueXum, unum alterum oculo admouebat, & sensim dimouebat,sive ut punctum concursus, siue ut artificis opus probaret, postea soluto artifice abiit Artifex ingenii minime expers, &nouitatis curiosus , coepit idem facere&imitari, nec tarde natura suggessit tubo haec perspicilla condenda, ubi unum absoluit, aduolauit in Aulam Principis Maurit ij,&ad inuentum obtulit. Princeps habuerit prius, nec ne, suspicandum erat, rem militia item, pernecessariam inter arcana custodiri. Verum ut cassi senserit evulgatam, dissimulauerit, industriam, leneuolentiam artificis gratificans. Inde tantae rei novitas per totum effunditur orbem, plura alia confinguntur spicilla, sed nullum illi contigit melius aut aptius priore ego vidivi tractaui adeo ut dicas non Artes solum, sed ipsam Naturam omnia conferre, ut magnis Principibus inserviant. Ferebatur etiam nil prauere esse hoc ad inuentum, quam duo spicilla tubo aps posita Et cum Porta in sua Magia de hac re, licet obscure, verba fecisset, ore tenus etiam cum multis me praesente videbatur pluribus inesse hanc conceptionem, adeo ut re audita quilibet ingeniosus coeperit sine exerrit lo Dei tentare opus. Ali lucri cupiditate Belgae, Galli, Itali quocunque procurrebant, nemo erat qui aut horem se non faceret Mediolanum

m cse Maio aduolauit Gallus qui huiusmodiTelescopium

37쪽

Telescopi Pars I as obtulit Comiti de Fuentes, is se socium Hollandi autho

ris aiebat, Comes cum dedisset Argentario ut tubo argenteo includeret,incidit in manus meas, tractatii, examina ui,&similia confeci, inquit,. cum obseruassem multa ex vitro accidere in comoda conruit me Venetia sit ex opifici bcopiam compararem adhuc artis omnino rudis cuidam

tradito spicillo unde quaq; absoluto ut similia conficeret, nonnihil paecuniae inutiliter prodegi ac spicillumam misi nil praeterea edoctus, quam sorte, .laborioso spicillorum delectu rem perficiendam es se Forte cum unum parassem, imprudens conscenderam Diui Marci Turrim ut eminus experimentum caperem aliquis e foro nouitate prospecta, alios monuit, inde nobilis iuuentutis turba tanta curiositate sursum deferebatur, ut parum abfuerit quin me obrueret, modeste tamen, atque humaniter rogato Telescopi coeperunt prospicere, alter alteri tradens duabus ferme horis hac mora in inexpectato casu fatigatus, tandem ieiunus stomachus numquemque domum suam reuocans, Cepit multitudo rarescere,iego respirare Sequenti die memor pridiani periculi, S timens idem futurum si rescuent diuersorium de quo abeuntes sollicite percontabantur, Vale dixi. Impatienter tamen hoc unum ferebam arte adhuc in incerto habere,& tanto labore parandam, cogitabam qua ratione possem assequi interim fama in maius credebatur in circumferebatur mendacia plura que desiderium augeret,

in Belgio in Hispania huiusmodi Telescopia reperiri,

quq ad tria milharia dignoscerent hominem, mercatorestiteris testari. Ego in Hispaniam iter suscepi ratus singularia quaeque certius, citius ibi adfutura. Gerundam cum

peruenissem explorauit aliquis me huiusmodi spicillum habero

38쪽

Hieronymi Sinuri oc. habere quale per omnium ora ferebatur Mox adfuit a chitectus quidam curiosus rogans si ponet meum viderct Telescopium Ego auersatus hominis importunitatem, coepi renue te ille rursus Vrgere, nec secedere a latere, ita ut in suspicionem venirem hominem utique arti deditum essu nec fefellit, nam cum arborem remotam ad satietatem diu esset conipicatus iteru rogauit ut permitterem scrutari, educere & tractare spicilla, annui, gnarusillum impar areat onus subire si vellet imitari Posteaquam vi tra tractasset,& diligenter consider asset,duxit moein illius hospitium, .recluso conclaui reseravit ferramenta artis rubigine consumpta. Is fuerat aliquando perspicilloruin arii x,, tota ars ibi latitabat. Vt me sens Geni artis fauoi eo perductum , totum me dedi in illius amicitiam 4 in illum liberius secretum ess di. Ipse praterea tormas artis libro delineatas ostendit,i roganti permisit ut proportiones tribus tantum punctis exicriberem: Non fuit mihi postea difficile integras assumere . deinde re diligenter examinata, iottidie experimenti abore, sumptibus aucta,&confirmata, perficere, an eam redigere Tabulam, quam tibi patefacio. Noster architectus, ut postea intellex Frater erat Roget Burgundi Barcinona quondam accolae magna industriae viri qui artem in Hispaniam primus induxit stabilivit. Is tres filios suscepit quorum unus literis Religioni deditus Diui Dominici coetu se addixit artem ipse monachus delineauerat: Nullibi haec ars exactiorquaapud istos fratres Rogelos. Iam videbar artem didicisse qui formas tantum nactus eram, sed tam ex voto mihi cesserat,vi sperarem breui posse Telescopium perficere, itaque in aulamRegiam properans priuati negotii causa,&inde cito expeditus, in patria redii, ubi ferrametatio nul-

39쪽

ra conscienda curaui, conductisque mercenariis, coepi obseruare quae ad arte facerent,&manum paullatim exercere post diuturnum opus laborem, cum experimentum caperem perspicillorum, illud imprimis se mihi obiecit, in eadem forma perspicilla fere omnia inter se inaequalia euasi si cuius rei causam cum diligenter examinarem,comperie X inaequalitate formae praecipue, deinde ex crassitie vitri inaequali, postremo ex manus ambitu prouenire Mea spe, labore adhuc frustratus, Romam concessi quo intellexeram omnium artium copiam assivere, irarierea multos instignesi praeclaros viros huic studio deditos esse; Nil mihi felicius cotingere poterat. Aderatn. Galilaeus cum suo, nunquam interiturae me-ra moriae, Telescopio Forte quadam die Federicus Prin f tiis 1. s.ceps Caesivis,& Marchio Monticellorum, vir eruditus,viliteraru Mecenas inuitauerat illum ad coenam In Vinea quae dicitur Maluasia, ac praeterea nonnullos alios itera tos Ante occasum solis cum eo peruenissent, coeperunt Telescopio prospectare Inscriptionem Sixtis. Ponti finsuperciliolanuae Lateranensiis quae distat uno ferme milialiari succedi ego vidi, wad satietatem legi inscriptionem. Noctu deinde,&post cinna Iouem, comitantium

stellatum motus obseruauimus, ubi satis recreati tanti luminis adspecti, atque rei curiositate, secesserunt Telescopium scrutaturi, ipse Galilaeus ut curiositati satisfaceret,eduxit lente, cauum spicillum malam ostendit Ego interim tubum scrutatus, atque dimensus,lente quoque deinde tractaui& consideraui, adeo ut possim ex fide. ex arte. atq; experientia referre qualis sit id unum mihi deerat, exacta proportio lentisin caui ut integram possiderem Artem, quam quomodo nactus fuerimne graue-

40쪽

ar Veronymi Siriuri es c. risintelligere seriem fati, qua tibi profutura erat. Anno 16ri. cum in Germaniam iter suscepissem, atque eni- pontum vulgo Ispruch, peruenissem ubi Serenissimus Dominus Maximilianus Archi dux Austriae residet, diuersorium exeunti occurrit illius domesticus, quis e contatus Unde,&quo tenderem, atque ego declarassem animi sententiam, post salutationes citiae humanitatis ossicia, secessit sub vespera dum mense: accumberem adfuit seruus, cum scheda monens ne praeterirem insalutato Principe, condicta hora, mane perduxit ad illum , ad Cuius conspectum cum ex more procidis em manum exosculatus post nonnulla praefatus, praebuit antam prolixoris sermonis, post alia incidit ser-ν-,, ,6 in de Telescopi Galilaei, de quo cum vera narrassem,&M, Galila Verba facerem de proportione, duxit in Porticum ubi erat ut mih iv Mensa, in qua dei crista delineata erat proportio Gali-

laei, quam ple me milera ad Maximilianum Bauarum Coloniae Archiepiscopum, Electorem ipse autem Electo per Ioannem Zuchmesserum Mathematicum ac suum cubicularium ad Serenissimum Archi ducem tansmiserat. Hanc cum attente considerassis, conuersus ad Principem dixi eandem me prorsus habere, sed ex Hispania attulisseatq; productis cartaceis mensuris periti risisti heria prim differentiae conuexi quae apud Rogelos est Ut ima forma primi picilli vulgo di ista commun superposui,&s. ., V erat ejusdem circuli sectio. Oculis etiam dimensus eram peripheriam globuli ad cauum spicillum, nec expectans Principisve iba, produxi quoque peripheriam cartaceam. quae est septima, postrema caui spicilli apud eosdem Rogelos, imposita,Omnino eadem reperta ei A L