장음표시 사용
81쪽
sentum 1 dextris Iohannis Faust sithri Σπey ins Schrig - Creut2 gelegie Angelii. Seutum h sinistris Peter Sehoissere eteir einen unien an den SchenekeIn an denSeiten ausgespitetten Sparten begleitet mit 3. seclisspitZigen Sternen oben I. un-ten I. Haec insignia in multis reperiuntur libris etiam in aliquibus h Ioe Selicesser impressis.
Iditio Moguntina, quam, ut sub calcem voluminis notatur, Ioham Fust, Moguntinus civis an. I462. effecit. Vogi in Catalogo libr. rariorum pag. 07. haec notat: Est ista editio omnium Germanice impressorum, Bibliorum citra controversiam prima& antiquissima, tantaeque raritatis, ut nullum sciam, qui hujus editionis meminerit, praeter unicum doctiss. Jo. Alb. Hengelium, qui in apparatueritico ad novum Testam. Graecum pag. 758. scribit, illam extare in Bibliotheca illustris Consistorii Nirtembergici & p. 6 I. notat, habere hanc editionem ad Acta Apost. cap. ulti p. ult. hoc additamentum: Mon dires Desus Cristus der Stin Gotet, duria den alis die meis auferat zu werden Murtest: quod tamen additamentum in aliis etiam antiquissimis editionibus reperitur.
De hac editione Bibliorum Sch6ptan l. c. pag. 34. His c Bibliis latinis de an. I M. Bengelius in apparatu critico novi Τestamenti Graeci
82쪽
a se editi pag. 64r. 7s8. 783. & 838. Biblia quoque Germanica a Fausto& Schoectro eodem anno edita accenset. At notitia duplex, in fine non impressa, sed manu exarata, antiquissimo cuidam Bihliorum Germani. corum exemplo a falsario addita est. Una ex inscriptionibus finalibus similis est illi, quae Bibliis annexa latinis, sed forma litterarum dissimi. lis, nec sculpta, sed scripta. Altera stylo quoque diverso comparet.
In una Petrus Schoesserus appellatur clericus, in altera puer. Scirivam gius in primariis documentis de orig. ΤπOgraph. Part. II. P. I S. errat,
quod brevem modo inscriptionem Bibliis his additam scribit: Phaurist inguntinus civis A. MCCCCLXII. fecit. Pro una duplex addita
est, sed manu exarata. Uno eodemque tempore, pergit Schlipiuinus, Faustus cur duo diversi id iomatis Biblia edidisset 8 Cur latinis modo, non etiam germanicis formulam consuetam, typis impressam, adfecturus fuisset y Cur in sola Wirtenbergensis Consistorii Bibliotheca tale exemplar
occurrit Meermann I. c. p. 286. memorat: Exemplo, quod Stutgardiae in Bibliotheca Consistorii Wirtenbergici adservatur, manu addita ad calcem subscriptio est rubro colore, quae testatur, hane editionem prodiisse Mo-guntiae typis Fausti ac Schoesseri 1462. eamque proximo folio alia excipit, id confirmans. conser. Widekind Ueraeiclinis von raren B lichernΤom. III. p. 4 3. seq. Vertim utriusque ectypus accurath delineatus &ab Ill. Sch spmino mihi missus, docuit me, hanc non ipsius esse minicu. latoris manum, at recentiorem, auctore sine dubio, falsario, qui veterem scripturam imitari studuit, ast non potuit. M. Johannes Nast in notitiis historico . criticis von den seclis erstenteuischen Bibet. Ausgaben Stutgardiae an. I767. 8. editis pag. 38 sq. authenticitatem Bibliorum Germanicorum an. I 6a. MOguntiae per Faustum & Schoefferum impressorum tueri ac defendere conatur. Describit ibi hanc editionem, quod titulo, registro, custodibus, signettura, numerisque soliorum & paginarum careat, impressa folia goa numeret & quod, libet
83쪽
libet solium quatuor columnas & unaquaeque columna sexaginta lineas habeat. Addit ibidem p. go, quod Biblia an. I 66. Argentorati per Mente. lium impressa sint copiata ab illis originalibus Moguntinis &c. sed cum Biblia Stutgardiae asservata finale impressum, Nastio haud diffitente, non exhibeant, ut Biblia latina hoc anno Moguntiae edita, quin potius finale adscriptum, idque valde suspectum, si tenorem & modum subscriptionis penitius examines, hinc ni blia haec editionibus librorum incerti anni, incertique impressoris adnUmeramus.
rie hoc impressio vid. l'histo ire l'origine & des premiers progres de V l'imprimeri e par Prosper Marchand & Acta Eruditorum Lipsiensia 3739. Pag. 586. ubi resertur: Exiguae molis libellus a Jo. Faust & Petro
Schoistero excusis; tantae autem raritatis, ut ejus vix usquam hodie vestigium apparet.
Ms. de dissidio inter Dici herum Isinburgi eum ' Adolplium de libello hoe a
84쪽
udini disseriat. apud Wolssium monum. typogr. p. 875. haec refert: Favet quoque Moguntinensibus & contra Harie menses exuat Angelus Roecha in Biblio-- theca Vaticana, dum tradit Aldum juniorem ntonstrasse sibi Donatum quendam pri inli fere impressum, in cujus prima pagina Mariangelus Accursius sequentia Τcripstr Ioannes Fust civis Moguntinus, avus maternus Joannis Schoifter primus excogitavit imprimendi artem typis aereis, quos deinde plumbeos invenit, multaque ad poliendam artem addidit ejus filius Petrus Sehoisser. Impressus est autem hie Donatus & Confessionale primo omnium anno I 4so. Admonitus certe fuit ex Donato Hollandite prius impresso in tabula incisa. Idem habet Cornelius a Beughem in ineunabulis Typographiae, in appendice anonymorum Scriptorum sive Auctorum innominatorum Ssbi non cognitorum, verbo: D natus p. I 56. Veram sive Donatus ille seu Grammatica Alexandri Dolensis vel de Villa Dei a. I 4a. impressa sit ut scribit Adrianus junius sive an. 24So. ut habent Angelus Roeelia & Cornelius a Benhem loe. eit. hoc quoque contra Har-lemenses iacit, cum omnes sateantur, illam esse Moguntiae impressam, ideoque apud Ioannem Faustum Typographiae primum inventorem. Longd autem probabilius est, nullam aliam hujus Grammatices Alexandri de Villa Dei impressionem Moguntiae saetam esse, quam amo i 62. ut tradit Cornet. Beughem et . verbo, Alexander Dolensis p. 9. hoc modo: Alexander Dolensis seu ut alii de Villa Dei, Grammaticus floruit A. C. lago, cujus Doctrinale Grammatices metrice sed earmine leonino cum explicatione Ludovici de Guaschis prodiit litteris Gothicis Venetiae I 83. Idem Doeirinale cum Petri Hispani tradiatibus excu- sum est Moguntiae i46 a. & sub titulo Grammatieae Latinae in fol. ct nisi fallor, Norinibergae anno Iψ9 a. haec Oudinus. Haee asserta editio de an. I 462. arenosum habet sandamentum, scilicet Cornelii Bibliopegi mendax testimonium, cui innititur Hadriani junii in Batavia relatio. Haee editio nunquam visa fuit; neque ponderis quidquam habent ea quae Meermannus recitat l. e. p. 93. R. & Part. a. p. 9 a. Cumque Oudinus Faustum Typographiae primum inventorem nominet, hvero aberrat; nam Gutc.ibergio prima adscribenda est inventio, ut supra monstravimus.
85쪽
c ccultabatur Ars Tvpographica ejusdemque regularis tractatio perquam sollicite. Sic nempe in Joannis Trithemii Historiae Francorum Hreviarii subscriptione an. Is 16. Joannes Schesser Petri filius Impressor Mo-guntinus: Retinuerunt autem hi duo Faustus & Schoisterus) hane artem in secreto somnibus ministris ac familiaribus eorum, ne illam quoquomodo manifestarent, jurejurando adstrictis). Quae tandem de anno Domini MCCCCLXII. per eosdem familiares in diversas terrarum provincias divulgata haut parvum sumsit incrementum m . officinae Fausto. Schoeflerianae nuper coadjutores Conradus. SKein
heim, Arnoldus Pannartet & Udatricus Halin ex Ingol stadi latine Gal- Ius civis Viennensis Austriae artem exercuere in Italia & duo primi quidem in monasterio Sublacensi, dem in Urbe ipsa, ubi quoque Halinius
impressit circa initium I 65. Ludovicus Anton. Muratori ΤOm. 1 u. Part. a. Scriptori Rer. ItaI. p. Io46. refert Gasparem Veronensem lib. IV. de gestis tempore PauIi II. ubi: Hac tempestate ad sanctissisnam Romam quidam juvenes aecesserunt, & ii quidem Teutonici, qui Lactantium Firmianum de hominis opificio, de Dei ira nec non contra Gentiles mense uno sormaverunt & ducentos ejusmodi libros quoque mense efficiehant. Quorum artificium narratu perdissiciIe foret, sed plurimi omne ipsum cognoverunt; quae suit magni ingenii inventio Se. Joannes Andreas Aleriensis Episcoptis in Dedicat. volum. I. Operum Hieronymi editorum Romae 68. Paulo II PP. inscripta, Nicolaum de Cula Cardina- Iem peroptasse tradit, ut haec sancta ars, quae oriri tune videbatur in Germania, Romam deduceretur; vota autem ejusdem die XI. Augustia Α64. defuncti sub Pontificatu P.uli I l. qui pridie Kal. Sept. hujusce anni coepit) impleta esse: nominat deinde ipsos artis advehtores Conradum Sweynheim & Amoldum Pannartz. vid. Ciaconius de vit. Rom. Pontis. Tom. ΙΙ. col. 975. & Iora. Idem Andreas in Dedicatione quintae partis
86쪽
Bibliorum eum glossis Nicolai de Lyra editi Romae I 72 inscripta Sixto IV. Pontifici & data ao Martii illius anni, Conradum Sineynheim & Amnoldum Pannaria vocat utilissimae hujus impressoriae artis primos in Italia opifiees. Hi ipsi typographi in supplice libello Sixto 1U. eodem tempore porrecto ac paulo ante laudatae Episcopi Aleriensis dedicationi subjecto secl.
hunt: Nos de Germanis primi tanti commodi artem in Romanam Curiam tuam multo sudore & impensa, Decessoris tui tempestate, deveximus. Nos opifices librarios ceteros, ut idem auderent, exemplo nostro invitavimus. Nos, reliquis propter impensarum magnitudinem a tanto negotio vel omnino vel minima ex parte quasi in salebra haerentibus, recentiore animo viribusque geminatis cum summa dissicultate restitimus. Jam tandem defecti nervis & sanguine, divinam opem tuam imploramus. Indicem si perlegeris impressorum nobis Operum, miraberis . . . vel chartas huic librorum copiae potuisse vel linamenta sussicere
vid. Noliui monum. Τypogr. Τom. l. p. 859. Hi duo sodales Romae Ciceronis epistolas ad familiares an. Iq67. impressere cum hac epigraphe:
Hoc Conradus opus Saeeinheim ordine miro, Arnoldiis pie simul Pannarra, una aede colendi, Gente Theotonica Romae expediere sodales. In domo Petri de Maximo.
De Utrico Halin, qui subinde nominatur latine Gallus, aliqui crediderunt, quod fuerit natione Gallus; sed egregie fallebantur, cum In. gol stadium habuerit Patriam, Viennam Austriae civitatem, id quod deseipso testatus est Gallus in librorum quorundam subscriptionibus, quas affert Maittaire Annal. Typogr. Tom. I. p. 35O. JOh. Ant. Campani carmen cecinit in laudem Utrici Galli, quod in variis libris sine anni & loci indicatione impressis legitur:
87쪽
Anser Hrpeji custos Jovis, unde, quod alis
Constreperes, Gallus decidit. Ultor adest Uldricus Gallus, ne quem poscantur in usum, edocuit, pennis nil opus else tuis. Imprimit ille die, quantum non scribitur anno. Ingenio, haud noceas, Omnia vincit homo. Unius adhuc germani Τypographia Romanae operarii Joannis a Lauden-hach hie meminisse juvat, cui die S. Stephani Isi . demortuo positum est Hesdelbergae epitaphium tale: Idans von Laudebach ist mein nam, die ersten bucher truckt ich etu Rombiti vor mein Seel, Gott gihi dir icta. Starh Isis auT Sanct Stessian. a Laudenhach ad strada montana hunc Iohannem, non ad ΜOganum, fuisse ortum crediderim, ob loci, ubi positum est epitaphium, vicinaim. Haec paulo latius adducere placuit ad sumulcienda ea, quae ad annum IMI.
De Typographia in Italiam invehu conseri Marcus Antonius Coc. cius Sabellicus in historia universali. lib. VI. Mnead. X. infra ad an. MDi V. & Francisci Xaver. Latre Sequano. Hurgundi in familia Minimorum S. T. Lectoris specimen historicum Typographiae Romanae XU.
Sareuli. Romae MDCCLXX VIII. 8.
nod libri nec isthoc, nec anno priori Maguntiete impressi usque huc comparuerint, civitatis Moguntinae desolationi an. i 62. illatae ad. scribendum putem. Interim notitiam de Iohanne Faust maximε genui. nam hoc anno in libro parochia i ad N. Qui miniam Mognatiae annotae iam huc ponimus: EX Adolphi Archiepiscopi Maguntini ordinatione an. MCCCCLXIV. tres quot annis constituebantur aediles, sive Magistri
88쪽
Fabricae, qui curam agerent Ecclesiη parochialis ad S. Quintinum, reiaditus ejusdem colligendo, distribuendo, aedificia Ecclesiae sarta tecta conservando, super receptis & expensis computum faciendo &e. Hi tres aediles c priustantioribus parochiae civibus duodecim sibi seligebant assistentes consiliarios ad dies vitae permansuros; hos inter primus numerabatur Joannes Fussi vid. adjunctum n. XVII. Inhabitabat is autem illam domum, in qua exercebatur ars Typographica; postea das Druckerhaus vernacula compellatam. vid. adj. n. XXVI. XXVII. XXVlu. Estque ea ipsia, in , qu1 sacellum M. Trium Regum adhuc superest. . /
Sextus Decretalium. fUI. . resens hujus sexti Decretalium praeclarum opus aIma in urbe Magun- tina inclytae nacionis Germanicae, quam Der clementia tam alto ingenii lumine donoque gratatio caeteris terrarum nacionibus praeferre illustrareque dignatus est, non atramento , Plumali canna, neque aerea, sed artificiosa quadam adinventione imprimendi se a caracteria andi sic em-giatum & ad euiebiam Dei industrie est consummatum per Johannem Uust civem & Petrum Sehoi iter de Gernsheym. Anno Domini M. CCCC. LX U. die vero XVII. mensis Decembris. Sitie Seutis.
Aliud ejusdem auui exemplar sie substrip twn:
Uresens hujus sexti Decretalium preclarum opus. non atramento. PIlI- mali canna neque aerea. sed artificiosa quadam adinventione imprimendi seu caracteritandi ne essigiatum. & a l cusebrim Dei industrie est consummatum Per doliannem Fust civem Moguatnium & Petrum Schois
' Communi & nimium fluido, & glutinoso magisque tenaci. conscr. Schwarta l. e. part IIl. P. t S.
89쪽
fer de Gemsshemv. Anno Domini M. CCCC sexagesimo quinto die
vero decima septima mensis decembris. Sine Sutis. Vid. Meermann l. c. parte altera pag. 93. Wolff. l. cit. parti l. p. 9 I. Schwarta primar. docum. Orig. typograph. Part. IL P. I 6.
Marci Τulii Ciceronis consulisque romani ac oratorum maXimi. ad M. Tulium Ciceronem filium suum. Ossiciorum liber incipit. In me: Dresens Marci Τulii clarissimum opus Iohannes Fust Maguntinus civis.
non atramento. Plumali canna neque aerea. sed arte quadam Perpulcra. Petri manu pueri mei se liciter effeci. finitum. anno M. CCCC. LXV. Codex membranaceus. Sine Sentis.
MCCCCLXVI. Cicero de motis 4. M6.
Idem liber, qui anno priori prodiit in charta & membrana cum sub- scriptione: Dresens Marci Τulii clarissimum opus. Johannes Fusi Moguntinus ci-ViS. non atramento. plumali canna neque aerea. sed arte quadam Pe pulcra. manu Petri de Gernshem pueri mei feliciter effeci. finitum. Anno M. CCCC. LXV l. quarta die mensis Februarii. Selispiuin vindiciae p. 65. KOlT. Part. I. P. IT6. Grammat ca vetus rhymica tindecim duntaxat pagellis constans. sol. T Ioc summae raritatis cimelium ex more librorum antiquissimorum nul-- lum prae se fert titulum, literas capitales nullas nisi minio ad pietas habet, neque numeris & signaturis distinctas paginas, nullos custodes,
90쪽
nullaque eommata , sed puncta solum; litteraque i virgula plerumque notatur. Annum locumque impressionis versus indicant ad calcem positi: Actis ter deni jubila minis octo bis annis. Moguncia reni me condit & imprimit amnis. Hinc naZareni sonet oda per ora Iohannis. namque serent luminis est scaturigo Perennis. Iubilamen hic L. annorum spatium denotat. Du Fresne voce Iubilaeus itaque Iubilamina viginti novem completa annos faciunt i sci; quibus si anni Jubilaminis trigesimi curre utis bis octo 169 addantur, annus habetur impressionis I 66. Altero versu locus quoque Τypographicus, Moguncia Rheni cadRhenum sita) innotescit. Comperimus denique impresseris nomen eX tertio versu, ubi poni. tur: per ora Johannis, scilicet Fust, qui cum Ioanne Guttenbergio artis typographicae inventor eXtitit. Asservatur hic liber in Bibliotheca Collegiatae S. Bartholomaei Fran. cosurti, quam solertissimus ejusdem Canonicus D. Ioannes Georgius Labion labore & industria egregi E instruxit, quique hanc versuum interpre. tationem subministravit. Ioannes Fust in Iulio mense hujus anni Lutetiae Parisiorum commoratus est. SchGpmin l. c. p. 61. ait: Visum est mihi in publiea Geneven. sium bibliotheca ossiciorum Ciceronis an. I 466. impresssum exemplar, in cujus fine haec verba manu adlita leguntur: m Hic liber pertinet michi Ludovico de la Uernade Militi, Cancellario Domini mei Ducis Horbonii& Alvernie, ac Praesidenti Parta menti lingue oecitante, quem dedit michi
Io Fust supradictus Parisiis in mense Iulii, anno Domini MCCCCLXVI.
me runc existente Parisiis pro generali reformatione totius Francorum