장음표시 사용
21쪽
quum mani tribuni eum trucidandum curaret Seneca, qui sorte an prudens ex Campania ad eum diem remeaverat, quartumque apud lapidem suburbano rure substiterat, illic interfici iubebatur Dicto audiens non solum brachiorum venas sed etiam crurum inperuit senili autem Ianguine tardius manante cicutam hausit Quod riuum me satis quidam esset, introiit calidae aquae ratagnum, ubi Mox exanimatum obiit osteum tribunus Subrius Flavus interfectus est, cuius vox nobilis animum meres Romanum testatur. Ix enim Geroni rogantiquam is, causam ad sacramenti oblivionem processessit respondit: is odisses te coepi postquam auriga, et 'istrio et incendarius exstitisti Simile constantiae exemplum Gulpicius asper centurio dedit; nec ceteros centuriones in perpetiendis suppliciis degeneravisse Tacitus auctor est ). Vestino consuli, amico antea Neronis, medicus praesto erat qui ei venas abscinderet Eadem poena Lucanus multatus est arbitrium liberum mortis ei datum esse Suetonius narrat, qui addit eum codicillos ad patrem corrigendis quibusdam versibus suis ex ravisse epulatumque largiter brachia ad secandas venas medico dedisse Vacca sere idem brevius refert diem notat prid. Kal. Maias Attico Vestino Nerva Silano Coss. , quum XXV aetatis annum ageret poeta. 30 Apr. 654. C. n.) verbis Suetonii apparet, Lucanum aequo animo ortunam tulisse, quippe qui extrema quoque hora ad versus corrigendos animum adiecerit, neque cum Suetonio Tacitus pugnat, ubi dicit poetam profluente sanguine quum rigescere pedes manusque et paulatim ab extremis cedere spiritum, servido adhuc et compote mentis pectore intelligeret recordatum esse carmen a se compositum. Qui versus recitati
sint Tacitus non commemorat, sed addit in illis vulneratum militem per similem mortis imaginem obiisse Fortasse elibro tertio Pharsaliae elegit versum 635'μ' , ubi memor originis matris, cilium quemdam laudat Scinditur avulsus nec sicut ubiere Sanguis Emicuit lentus, ruptis cadit undique venis
Discursusque animae diversa in membra meantis Interceptus aquis.
Vel e tertio libro 586 v QEt stetit incertus, ueret quo vultiere, Sanguis. Vel e non 8lέ μ': Omnia plenis, Membra suunt venis, totum est pro vultiere corpus. Vel denique e septimo 608 Ast illi suffecit pectora pulsans Spiritus in vocem, morientiaque ora resolvit. Fortasse alius alios etiam versus reperire potest, qui ori moribundi poetae apti videntur, -- hi quatuor sussiciant, quum res omnino incerta sit neque unquam futurum sit ut expediatur. Lucanum in hortis suis sepultum esse Iuvenalis nos docet loco iam supra commemorato ): . contentus fama iaceat Lucanus an hortis marmoreis', quo simul edocebamur eum satis divitem
Una iam res superest, quam in vita tractanda praetermisi, ne iustum rerum ordinem violare viderer quamque ad finem servatam nunc paucis absolvam. Nuptias Lucani dico. Lucanus uxorem duxerat ollam Argentariam, quae utrum marito superstes uerit annon parum constat Sidonius Apollinaris narrat eam post Lucani mortem iterum nupsisse poetae cuidam:
22쪽
quid quod duplicibus iugata taedis
Argeiliaria olla dat poetas pImmo sunt qui excogitaverint secundum Pollae maritum Statium poetam ipsum fuisse, quam salsam opinionem ortam esse ex ineptissima lectione in praelatione Silvarum libri secundi carrissima uxorum' pro clarissima, Genthes De Lucani vita et scriptis)demonstravit, quam quidem ex ipsius Statii verbis hanc fabulam fictam esse satis perspicuum est. Martialis saepius ollam nominat reginamque eam vocat ); simul Lucanum levi adulatione filium vatem, gloriam Heliconis nostri' appellat. Apud Senecam ' Argentarium quemdam reperimus, rhetorem cui nomen Simio Cesti dat, qui Argentarius fueritne ex familia Lucani uxoris necne prorsus nescimus neque maius nisi coniecturae pretium opinioni eberi tribuendum est Schol. Marb. p. 14 ubi suspicatur Pollam
Ar rentariam genere pertinuisse ad familiam Vespasianam, natam ex fratre Vespasiae ollae, cuius ollae socer coactiones argentarias factitasse dicatur' δὶ, unde affines eius nomen Αrgentarii derivare potuerint. Neque utrum ex olla Argentaria maritus liberos susceperitannon neque qualido obierit memoriae traditum est, ita ut perpaucis his contenti, quum non amplius habeamus quod de ea
disseramus, ad Lucanum reverti possumus.
Ex inscriptione apud Lipsium M. Tac pag. 28l .M. Annaeo Lucano Cordubensi poetae beneficio Neronis Caesaris famai Mart. X. 64 Contigeris regina meos si Polla libellos,
Non tetrica nostros excipe laonte iocos.' Contr. IV. 26. . Suet. Vesp. I. T. Flavius Petro municeps Reatinus .... profugit ex Pharsalica acie domumque se contulit ubi deinde coactiones argemtarias lactitavit.
servata' videmus Neronem Lucani scriptorum lectione non interdixisse neque per edictum libros eius e bibliothecis publicis
amovisse. Ad haec verba εἰρωνεἱαις plena .sama servatin, Ortasse Iuvenalis quoque verba spectant: ιν contentus fama'. rosecto nobis mirum videri debet Neronem hac liberalitate adversus aemulum et coniuratione detecta manifestum inimicum quoque, usum esse neque ullam causam huius clementiae
excogitare possumus nisi quod princeps eo iam tempore nimis occupatus quaerendis et detegendis coniurationibus suit, quam ut eiusmodi ineptiis animum attendere posset Lucanus sibi ipsi immortalitatem vaticinatus est ιν Pharsalia nostra, inquit, vivet γ' neque ita multo post poemata eius recitabantur, quibus legendis etiam in ludis magistri discipulos erudire solebant. Utrum Lucanus immortalitatem meruerit necne hic decernere nolumus. In ipso poemate trantando facultas opinionem proserendi abunde se praebebit. Varie diiudicatus est. Iustum
igitur est το οριοίως ἀμφοῖν κροασασθαι τουτο ν ἐστιν υμιογον Ο μη προκατεγνωκέναι μηδέν. αλλα καὶ το τηνευνοιαν ην ποDυναι ). Ambabus itaque partibus auditis utri opinioni favere nos oporteat sciemus, ne leviter et temere sententiam serre videamur, sive ira et studio ducti sive gloria eius occaecati.' Phars. IX 986.
Dem. περ τού στεφανου g. 225 R. ubi pro κροασασθαι legendum ακροάσεσθαι , quia in iurisiurandi formula suturo Semper usurpatur.
23쪽
DE FONTIBUS X QUIBUS LUCANUM HAUSISSE
IERISIMILE EST. Uber privili8. Poeta ne qui harsaliam lecturi sint, diu ignari maneant eorum quae tractaturus est, iam statim poematis primo versu dicit se bella plus quam civilia canere in . Canit igitur bellum civile, ius sceleri datum, quibus verbis cui saetioni faveat, continuo indicat Quamquam non solum 'vix victor non est cis quem expectaverat, poeta
dolet signa infestis signis obvia, lita minantia. Dum Crassi umbra inulta errat, placebit bella aeri nullos triumphos ha-
Haec verba Floriis Ep. Rer Bom. IV. 2 sortasse ante oculos habuit, quum magno artore animi poetico accensus scribit: Caesaris sur rem atque Pompeii urbem, Italiam, gentes, nationes, totum denique qua pateret imperium quodam quasi diluvio ex inssammatione corripuisse, adeo ut non recto tantum irile diceretur ac ne sociale quidem, sed nec externum sed potius commune quoddam ex omnibus et plus quam bellum'. Pro certo autem allirmare audemus Orosium Hist adu Pagan Libr. VII. d. Zangemeister II 18 ad haec verba spectasse ubi dicit: Iisdem sere diebus bellum civile, immo etiam plus quam civile .... apud Persas
bitura. Si tantus amor belli Romae inesset, facultas bellandi abunde se praeberet numquam enim Romae hostis defuit. Neque Pyrrhus, neque annibal auctor tantorum malorum
erat, quanta nunc miserrimae urbi subeunda sunt
ij nulli penitus discindere ferro
Contigit alta sedent civilis vulnera dextrae, '. Fortasse, poeta inquit, alia via inveniri non poterat Neroni venturo fortasse magno pretio dii sibi aeterna regna parant, nihil iam amplius queritur. Est aliquid talem principem rei publicae praepositum habere tale beneficium nimio emi non potest: multum igitur Roma civilibus armis debet, quod iis factum est, ut te, Nero principem, te deum habeamus. Non enim
Lucanus dubitat qui Nero ijstatione relicta' deus actus, astra petiturus sit. Tunc genus humanum armis positis sibi consulet i, aspera tum positis mitescunt saecula bellis', ut Virgilius canit ), tunc regnum pacis atque amoris veniet, Omnis invicem se gens amabit poeta sibi videtur tum demum tempus adfuturum esse, ut verbis esaiae vatis utar ) i, quo lupus cum agno habitabit, pardus cum oedo accumbet, vitulus et leo et ovis simul morabuntur et vitulus et ursus pascentur, simul aequiscent catuli eorum, et leo quasi bos paleas comedit.
Et delectabitur infans ab ubere super foramine aspidis, et in
caverna reguli qui ablactatus fuerit manum suam mittet. Non nocebunt neque occident'. Ρoeta autem non Musas invocaturus est Deus Nero satis erit ad vires dandas in Carmina Romana non iam opu est ut deus sat mihi, inquit, iam numen es ).3 Aen. I. 20 l. Ies. XI. Paucis libet attingere quantum haec Lucano ficta Geronis apotheosis Virgiliana disserat, quam in Georgicis invenimus I M) Vir-
24쪽
Invidum satum causam tantarum rerum poeta indicat esse; magno pondere lapsa Roma semetipsam serre non potuit, et
gilius numinibus agriculturae fautoribus invocatis, Augustum invocatione praeterire non vult. Ratione satis eleganti et venusta id essicit, ita ut impudentiae et adulationis vix incusari possit. Virgilius Augustum invocat: non tamen ut Deum, sed qui aliquando fieri possit, quum tot insignes viri post mortem in numerum deorum recepti sint. Non dicit παρ ἐνίας mihi iam numen' Luc. I. 63ὶ neque te praelati regia coeli accipiet' Luc. I. sed . quicquid eris, adnue audacibus coeptis
ignarosque viae mecum miseratus agrestis, ingredere et votis iam nunc adsuesce vocari 12).
Si haec apotheosis habenda, tamen conditionibus adstricta est Nihil in aliis versibus quod offendere potest invenimus, nulla adulatio, qua Augustus sive ob prudens, sive ob iustum imperium dignus non habeatur. Verba enim: te nec sperent Tartara regem, nec tibi regnandi veniat tam dira cupido, num alium sensum habent nisi quae ratione venusta et iucunda dicant poetam principi dilectissimo vitam longam optare Modus quo Virgilius hanc apotheosin tractat non multum dissert ab Horatii Od. I. ), ubi simulans se Augustum habere pro Mercurio, quisormam humanam induit, eum sic alloquitur: Sive mutata invenem sigura AIes in terris imitaris almae Filius Maiae, patiens vocari
Seras in eoelum redeat. . . . . .
Quantum discrimen sit inter Virgilianam Horatianamque adulationem atque Lucani videmus; neque tamen assentimur v. d. Reno inuti it Virg. Tom. I. g. 210j, quum suspicari ausus est hane adulationem plenam εἰρωνεί, esse, neque Lucanum λεγειν τι λεγει. Quo tempore poeta noster hos versus scripsit, cum Nerone inimiciti ei nondum intercesserant, neque puto iam tunc Lucanum rebus coactum esse ut Nerone in odisset uerit neque audaciam ei fuisse
Verba periculosa dicendi, tuum minima suspicio principi vel eius amicis incidere posset, ea ex anini sentcntia dicta non esse. Couser etiam Jules 'Argis. Athene de Verdun: Conserenoe: siron et Lucain. g. 49, qui idem quod inet actum esse suspicatur.
quem admodum suprema mundi hora omnia antiquum chaos repetent, sic etiam imperium Romanum interiit. Roma enim, tribus dominis communis, sese tradendo interitum suum ipsa acceleravit fieri non potest quin discordia mox oreretur ιν Orbisque
sic cum eber legendum potestas enim, impatiens consortis erit, dum terra fretum et aer terram levabit' 92). Brevi Crassus solus causa discordis concordiae, mora belli erat: ubi autem telis Parthicis ceciderat, regnum ferro dividitur. Non minus quam triumviri mors obitus Iuliae causa discissae fidei; tunc enim sato permissum ducibus bellum movere quis iustius arma induerit scire nefas iudice magno se quisque tuetur, quibus verbis poeta notissima addit:.Victrix causa deis placuit, sed vicia Catoni'. l28). Poetam igitur nondum caeco studio ferri videmus, quo postea opus, paene dixerim, inquinatus est. Nondum diiudicare vult, uter iustiorem partem sequatur, licet factio Caesaris secundo Versu is sceleris' nomine appelletur, ius autem quo nomine partem Pompeianam poeta designat), sceleri succubuisse dicatur. Lucanus dein mores amborum virorum describit, vel potius levibus lineamentis adumbrat. Iam statim eos nequaquam paressuisse dicit Pompeius, etsi nondum senio consectus, ad Senium tamen vergentibus annis bello deciderat avidus famae gaudebat plausu marmorei sui theatri, multumque priori ortunae
credebat Lucanus heroem suum Cum quercu comparat
exuvias veteris belli gestante, nec iam radicibus validis fixa; dum trunco solo non frondibus umbra essicitur, quamquam i, tot circum silvae firmo de robore tollant sola tamen colitur. Caesaris autem gloriam militarem poeta detrectat ei fama
ducis non est acer et indomitus viam ruina secisse gaudet.
25쪽
Cum fulminis ictu, qui hominibus occaecando terrorem incutit, quique late stragem edit, flamma corusca oculos praestringens, aemulum ompeii comparat. Lucani monitu causae malorum non solum in ducibus quaerendae sunt publica quoque belli semina inveniri possunt in . Praeda ex urbibus expugnatis Romam tralata, rapinae bellis externis factae, luxum immodicum, samam auri numquam satiatam semper augebant. Quod Horatius iocose hortatus erat, O cives, cives, quaerenda pecunia primum est Virtus post nummos ly)nimis Romae in usum venerat, ubi aurum pluris aestimabatur quam Virtus, quum paupertas virorum secunda, ut maximum malum sugeretur. Non is erat populus qui pacem servaret: bello praedae secundo, Romanis opus erat vile nefas probitatis locum tenebat, avaritia fidem ceterasque bonas artes, ut Sallustius dicit δ), subvertit. Vis mensura iuris erat. OnO- res iam non pro meritis gerebantur, gloriam enim, honorem, imperium, bonus et ignavus aeque sibi optabant; asces rapiebantur pretio, unde bellum liter duas factiones ortum, multis utile erat. Lucanus reconciliandi Caesarem cum ompeio conatus silentio praetermittit praeterit ea quoque quae in senatu acta quaeque conditiones a Caesare lata sunt, ut in medias res, ad ripas Rubiconis nos transferat. Caesar enim gelidas Alpes iam superaverat et ad Rubiconem constiterat. Hic poeta imaginem Patriae trepidantis ante oculos ducis scelerati prodire curat, quae eum Ietinere conata verbis: ci, Quo tenditis ultra, quo sertis
mea signa, si iure venitis huc usque licet', tamen efficere nequit quod sibi proposuerat. Caesar haudquaquam voce paene divina commotus, per amnem signa ferri iubet, minaxque Ariminum, vicinam urbem, invadit o Pacem et temerata iura
Caesar inquit hic relinquo te Fortum sequor'. Primus belli dies tristibus auspiciis illiixerat: nubes moestam lucem tegebant sol, quasi lugens scelus inchoatum, latebat.
Cives Ariminenses clangore tubarum, stridore lituum, e somno excitatos gelidus pavor occupat miserantur urbem
vicinam Gallis, loco ipso damnatam. Qui primi omnium Cimbrorum saevitiam viderant, quibus uror Teutoni cusnon pepercerat nunc durum bellum iterum prius attingit.
Quoties Romam Fortuna lacessit Hac iter est bellis 257)Curio tribunus plebis Arimini Caesar praesto erat. Exsilium
dicit se volentem suscepisse quum, leges a senatu violarentur:
i, victoria tua, inquit nos faciet cives Tolle moras, dum patres trepidant semper enim parat. dissere nocuit: Socerum depellere regno Decretum genero est Sartiri non potes orbem:
Quibus dictis Caesar accensus, milites convocari iubet ut contio habeatur, qua eos edoceat se non sibi soli cupere ut iniuria reparetur, sed militibus in primi belli praemia postulare: Mihi si merces erepta laborum est,
His saltem longi me duce praemia belli Reddantur. 342)Milites primo quid sibi faciendum sit dubitant pietas cum
i Sic enim pro partes' legendum 280).
26쪽
avaritia et amore ducis pugnat tandem primus pilus Laelius pro commilitonibus pollicetur se omnes facturos esse quicquid iubebuntur; si pectore ratris, inquit gladium condere iubebis vel iugulo parentis, faciemus, si spoliare deos et ignem templis immittere iubebimur, mandata tua exsequemur'. His cunctae
cohortes assentiuntur et Caesar, ne fortunam moretur cohortes
per Gallica aura sparsas invocat ut signis insestis Romam
petat. Terror per omnem Italiam spargitur vana fama, quae crescit eundo, ad vero timores accedit pavor animos civium occupat: unusquisque famae pavendo vires dat. Nec solum vulgus stupet inani terrore perculsum senatores quoque trepidant, incerti quae tuta petant, quae metuenda relinquant. Ignavae manus urbem totius generis humani capacem destituunt, iam lacilem praedam Caesari appropinquanti. Huic trepidationi Lucanus hanc tamen veniam dat ipse Pompeius fugerat. Huius sugae autem nullam causam nisi tim rem poeta affert. Prodigia quoque omnis generis populum ad urbem relinquendam impellunt Livius uberiorem enumerationem monstrorum, prodigiorum, portentorum memoriae prodere
non potuisset. Figulus cui secreta deorum coelique arcana nosse curae erat,
ex sideribus quoque maxima mala omiuatur: Mars, inquit, solus coelum habet vim igitur armorum exspectari oportet . Lucanus iam reliquis Figuli verbis finem rerum imperium Caesari designat: 4 Cum domino pax veniet . Plebi his praesagiis exterritae maiora etiam terrorem incutiunt. Matrona quaedam per urbem vaga se videre hilippos exclamat, ubi bellum sine hoste geritur: se Aegyptum cernere, agnoscere eum qui in littore deformis iaceat, se arentem Libyeia aspicere, caedem Caesaris in senatu peractam ante oculos habere. Furor ille omnia quae sutura sunt etiam tristiora et atrociora reddit plebs retineri non potest, dii perspicue indicant quae imminent, prodigia, sacrificia infausta, praesagia, omnia ad fugam impellunt Roma audito bellorum nomine deseritur nox una his muris non iam creditur. Operae pretium erit paucis inquirere, cuius potissimum scriptoris auctoritatem poeta in poemate condendo secutus sit. Non amplius, credo, opus erit expressis verbis indicare Lucanum a partibus ompeii stare eum enim magis ompeio quam Caesari savisse ubivis locorum patet, quem ad modum in enarrando libro primo abunde demonstrasse nobis vi
Nil mirum igitur poetam talia sentientem, auctore usum esse qui iisdem partibus laveret. Itaque auctorem Pompeianum Lucano sontem fuisse verisimillimum est. Quis ille suerit, comparatis cum Lucano scriptoribus qui de bellis civilibus scripserunt, non diu quaerere opus erit. Quis est enim cui
non statim Titi Livii in mentem venerit, qui quodammodo eivilis belli aequalibus adnumerari potest, cuique qui postea de
historia Romana scripserunt tantum tribuere solebant, ut sere omnes ab eo plus minusve pendeant ). Notissimum autem est eum ab Augusto Pompeianum appellatum esse in eumque Pompeium semper laudibus extulisse constat ex Tacito, apud
quem Cremutius Cordus his verbis utitur: νTitus Livius et quentiae ac fidei praeclarus in Iesmis, Cn. Pompeium tantis
3 Conser Wilmans: De Dionis Cassii sontibus et auctoritate cap. III.
Minime vero hoc negligendum esse censeo Livium Pompeianum ab eo viro appellatum esse, qui Caesarianae factionis quasi heres, certe non iudicium tulit ab omni ira studioque remotum.
27쪽
laudibus tulit, ut ompeianum eum Augustus appellaret, neque id amicitiae eorum offecit. Scipionem, hanium, Cassium, Brutum, nusquam latrones et parricidas, quae nunc vocabula imponuntur, saepe ut insignes viros nominat' λὶ. Livius septem libris bellum civile tractaverat, quorum exbguae tantum partes posteritati traditae tunt Teriochae enim
nos docent quid libri deperditi continuerint. Sed nobis exhis
reliquiis, quem ad modum in sequentibus videbimus, cum iis comparatis quae mobis reliquerunt qui ex Livii scriptis sua hauserunt, haud sine veritatis specie essicere licet, Lucanum ex alvi, inprimi hausisse eiusque auctoritate Sum SSe. Quod eo facilius statui potest, quod Livius tanta posteriores scriptores auctoritate tenuit, ut quodammodo deperditos eius libros compensent. Lucanus enim cum Dione Cassio et Appiano saepissime congruens meam opinionem confirmavit, quandoquidem eos ex eodem sonte sumsisse nobis statuendum ist. Dionem Cassium inim Livium saepe ante oculos habuisse, ei qui accuratius inique diligentius eum 'egerit statim apparebit, in primis, rudi exemplum proferam, haec cogitatio cincide, Massiliae obsidionis descriptionem 'egenti,
in qua prorsus eundem actorum ordinem ex Epitome X Livii Servatum esse cognovimus Luculenter Wilmans demonstravit ea quae Catilinae coniurationem insequuntur tempora ad caedem Caesaris usque et ultra, certe secundum Livium a Dione narrata esse. Cui rei igitur demonstrandae operam impendere
nobis supervacuum esse videtur.
servavit Florus et Orosius et Julius Obsequens, quos maxima sedulitate Livii auctoritatem secutos esse constat' eiusque opus descripsisse, nobis praesto sunt, unde auctoritatem Livianam in Lucano diiudicando colligamus. Saepissime enim sere ipsis verbis Florus cum Dione Cassio congruit, neque longe a veritate coniectura abhorrere videtur, hos Flori locos cum Dionis congruentes, nihil esse nisi Livii ipsius fragmenta. Exempli gratia reseram: IV. e. 21, ubi paene iisdem verbis quibus Dio XL 17 Florus narrat aerarium sanctius
a Caesare effractum esse IV. 2. 25, ubi Massilienses urbe expugnata omnibus rebus spoliati omnia amississe narrantur praeter libertatem. Eadem Dio iisdem verbis descripsit ).
Quod Lucanus igitur nonnumquam cum Dione congruit, ut postea saepius videbimus, pro indicio est, eum cum Livio quoque congruisse verisimile enim esse Dionem Livio auctore usum esse, Wilmans demonstravit exemplisque probavit. Interdum vero Lucanum auctorem fuisse Floro atque Orosio )videbimus, a quibus poetam studiose lectum neque recto semper iudicio adhibitum suisse einertus demonstravit. Quod ipsum suo loco indicare nobis in animo est ). Quoniam vidimus quomodo polita causas belli civilis cursumque rerum descripserit, libet rerum eius expositionem cum fide historica componere, ut quatenus cursum rerum gestarum
Lucanus fideliter secutus sit videamus. Non idem a poeta
in Tacit Amial. IV. 34. Orosium non ipso Livio usum esse, sed epitome quadam deperdita et quod maximi momenti sq, eadem quidem epitome ex qua periochae Buperstites excerptae sint gangemeister monet spg. XXVJ. Conser. Flor. III. 11. . cum Dione XL 16. Flor. IV. . . cum Dione XLIX. 20. Flor. IV. 2. 29. cum Dione XLII 40. Flor. IV. 11. 6. eum Dione XLIX. 29. ' Vide g. 33 in annot.' Conser. Jalin. d. Flor. Praes. g. 6.
28쪽
exigere fas est quod ab historiarum scriptore requiritur contenti esse debemus modo graviora errata vitentur: sunt etiam errores, quibus ob libertatem poetis concessam veniam tribui oporteat. Quibus omnibus reputatis Lucano honorem denegare nequimus historiae plerumque cum de descriptae. Dubii pretii haec laus ortasse existimanda est, quae gloriae Outicae interdum nocuit in Iure Lucanus imperii divisionem iudicat omnium malorum originem fuisse inter triumviros Caesarem, Crassum, Pompeium pax diuturna esse non poterat Crassum solum post mortem
Iuliae anno DCLXXXXIX U. C. 54 a C. n. moram belli
suisse constat quum poeta levi errore caedem infelicis triuin- viri, arthica fraude exstincti, ante Iuliam mortem posuit. Omnes historici consentiunt Iuliam quum maxime operam dedisse,
ut amicitia inter maritum et patrem integra servaretur. Plutarchias dicit ): η προτερον παρακαταλυπτουσα μῶλλον ἡ κατείργουσα των ανδρων την φιλαρχίαν οἰκειοτνς αγ 1ρηται Deinde pergit με ου πολυ ε καὶ Κρασσος εν Παρθο1 απολωλως
ηγγέλλετο καὶ τουτο κωλυμια ν μεγα του συμιπεσεῖν τον εμ-φυλιον πολεμιο εκποδων γεγόνει.
Livius eodem quo Lucanus modo causas civilium armorum retulisse videtur, ut apparet ex perioch lib. VIII. Nihil dein ex eo sonte haurire possumus, quum statim legamus senatus consulto facto, postquam tribuni plebis ad caesarem se contulerunt, is cum excercitu in Italiam venit. 3 Nisata Poetes Latins de la decadene III g. 62 dicit Lucaina trait u potui ditistoire ilis abdiqu sa faculto 'imaginer mur se traine a la uite des annalistes.' Cui opinioni pro exiqua tantum parte
' Plutarchus Pomp. LIII in sine. Dein Florus nobis auxilio venit ), qui non minora dat. Iam vidimus ineunte hoc capite hunc paene iisdem verbis usum esse, quibus Lucanus utatur, qui dicit se bella plus quam civilia canere, quum Florus scribit, ne bellum civile tantum sed plus quam bellum se memoriae prodere. Florus causam tantae calamitatis refert nimiam felicitatem. Quid quaeso Lucanus Roma lapsa sub nimio pondere Roma semetipsam non serens Dei potentiam Pompeii, Crassi, Caesaris Florus nominat quam Lucanum indicat suisse alteram causam:
Facta tribus dominis communis Roma. Neque Florus praeterit Iuliae mortem, quam Lucanus quoque discissae fidei causam fuisse magna verborum vi assirmat. Neque quae Lucanus de Pompeii atque Caesaris moribus narrat undamento veritatis carent. Verba versuum 125 atque 126 paene ipsis verbis congruunt cum Cassii Dionis ):
γνωμη με γαρ τοσουτον ἀλληλων λεφερον σον Ποριπηιος κεν ουδενος ανθρωπων δευτερος Καῖσαρ δε καὶ πρωτος παντων
εἶναι ἐπεθυμει. Neque minus Caesaris responsum ), quod dedit Alpibus superatis, indolem notat a Lucano bene observatam: 'Eγω μεν βουλομην παρα τουτοις incolas Alpium montium dicit εἶναι καλλον πρωτος ἡ παρα 'Pωμαίοις υτερος quod responsum verborum Achillis εν νεκυ- admonet ):
βουλοίμην επαρουρος 4ων τευεμεμ αλλο δὴ πασιν νεκυεσσι καταφθιμενοι τι ανασσειν. Florus II. 13. Nec quemquam iam ferre potest Caeserve priorem
29쪽
Caesar porro a Lucano depingitur acer, indomitus, tamquatit gaudens ruina ut sibi viam patefaciat fama militaris a Caesare parta cum Pompeii, Lucano teste, comparari non potest. Plane diversa rationes per historico Caesarem novimus, iure enim maximus dux temporis sui habetur Neque solum inter omnes historiarum scriptores hoc constat, sed etiam viri rei militaris peritissimi numquam hanc laudem detrectaverunt honoribus eum extulerunt, ut qui semper rationem qua hostes vinci deberent, reperiret; qui clade accepta nihilominus aciem strueret denuo ad Hepugnandum paratus qui inexspectatis motibus terrorem hostibus incuteret, quorum celeritate nemo antecederet Neque multitudinae copiarum, neque longa exedicitatione. audacibum autem et celeribus motibus vulgo victoriam reportabat Quibus verbis ommsen utitur λ memorare lubet, etsi eum in Caesare iudicando ceteroquin iudicem aequum non semper salva veritate haberi credimus: Mi Rech habendies grossien Kriegsmeister alteraeiten dei Feldherr Caesargepriesen, Her , te hein anderer ungeirri vox Mutine uend
sareis prorsus salsum est semper videbimus in poemate trac
Hero Pompeio poeta haudquaquam blanditur verbis usus:
jStat magni nominis umbra'' ne tunc quidem quum anni eius in senium vergere dicuntur. Pompeius sex modo annis Caesare senior annum quinquagesimum octavum agebat nondum igitur senex appellari debuit senio paene consectus, licet autem aculiates debilis senectutis saepius ostendisset, dubium animum
atque mentis inconstantiam Bis Pompeius facultatem imperio potiendi sibi a Fortuna oblatam haesilando praetermiserat bis
animo defecerat. Non is erat qui uti soro sciret. Acrem igitur atque indomitum vocari eum mallem, quum omnibus notum esset haec orba in malam partem haberi non oportere, quam umbram appellari, quum revera hoc nomine ob mobilitatem et animi levitatem dignus esset. Eundem rerum ordinem apud Florum servatum esse videmus ubi mores adversariorum describit. Eadem sere verba quibus Lucanus, cum Cassi Dione congruens, utitur, eandem saltem
sententiam indicantia apud Florum legimus: Nec hic Pomp.)serebat parem, nec ille Caes. supcriorem. Nullum discrimen
hac in re inter ambos scriptores es8e animadvertimus. Haec omnia quin et Cassius Dio et Lucanus ex Livio, quem Florus secutus est, petierint, mea quidem sententia, incertum
Quibus addere possumus quae ipse Caesar B. C. I. . queritur i, Pompeius neminem dignitatem secum exaequari vo
rem publicam aggressus est, quemquam animo parem tulit.
30쪽
Duas actiones depravatis moribus ultimorum reipublicaeliberae temporum facile nixa esse, iam Sallustius indicat,
quomodo iam supra commemoravimus ). Lucanus avaritiam, luxuriem, fidem decoctam, scelera ob auri famem perpetrata causas corruptorum et ad omnia facinora propensorum civium
esse existimat. Ambitus et fraus omnis generis urbi letalis erat multis autem ob ipsas causas eas utile bellum.
Imago Satriae . quae ad undas tumidi Rubiconis teste Lucano Caesari trepidans visa est, apud historicos non invenitur. Alius ostenti Suetonius mentionem facit ): .Quidam eximia magnitudine et forma in proximo sedens repente apparuit, harundine canens ad quem audiendum cum praeter pastores plurimi etiam ex stationibus milites concurrissent, interque eos et aeneatores rapta uno tuba prosilivit ad flumen et ingenti spiritu classicum exorsus pertendit ad alteram ripamV. Deinde Suetonius reser Caesarem notissima verba dixisse. .Latur quo deorum ostenta et inimicorum iniquitas vocat: νερρίφθω κυβος .Lucani animus poeticus Caesaris mentem perturbatam 'lia ratione depinxit, neque negare ausim descriptionem eius poetae
eximii cingenio dignam habendam esse. Verba ipsa alea iacta sit, quae apud Plutarchum legimus ἐκβοήσας ἀνερρίφθω κυβος, λεβίβαζε τὸ στρατον), apud poetam non invenimus, licet versuum 25 et 226 eadem sententia internoscatur: Hic, ait, hic pacem temerataque iura relinquo, Te Fortuna, sequor. Procul hinc iam foedera sunto. Fluvium Rubiconem istagnasse eo die quo Caesar traiecerit, unus Lucanus auctor est Id tantum ornamentum poeti-3 Sall. Catil. 9 10.
cum esse, Suspicari fas est, quo statum rerum, patriae imagine visa iam terribilem, etiam atrociorem redderet, quamquam per anni tempus non omnino difficile ad credendum esset. Neque Suetonius, neque Cassius Dio, neque Plutarchus, neque Livius denique eiusque imitatores Rubiconis tumidi mentionem faciunt ). Facto enatus consulto ultimae necessitatis ad Caesarem tribuni plebis sese contulerant, summa celeritate, meritorio vehiculo usi, ut ipse Caesar testatur ). Iseo tempore iam Ravennae erat, ubi postulatis responsa expectabat si qua hominum aequitate res
ad ilium Meduei posset Caesar et Lucanus nobiscum communicant Curionem cum tribunis plebis Caesari Arimini praestosuisse. Manifesto autem alluntur Falso enim Caesar scribit se sum demum Ariminum prosectum esse, quum de iis rebus
certior actus esset, quas paucis ante commemorasset, quippe quae
post tribunorum prosectionem acciderint. Falsum etiam est, quod narrat se iam antequam Ariminum esset prosectus, tribunis illatas iniurias inpud milites conquestum esse. Recte igitur Lucanus cum Appiano β congruens contionem, de qua paucis post videbimus, rimini habitam esse tradit. Audax Curio, qui Caesaris extremas conditiones ad senatum detulerat, a poeta non immerito perhibetur venalem linguam habere ); eius vox quondam populi nam a. d. V. d. Dec.
3 Conser Creisenae pag. 29 die Aeneis, die e cloge und die Pharsalia immittetalter Franks. 1861 . Konradiso Quersuri, angiermein riclis L erithri Modena de Mutinae lubores Pharsa I er homia de Rubicon parvi Rubiconis ad undis. Phars I 2I3 undbemerhi: Cuius parvitatem stupido intuentes obtuta disertissimi illius poetae Lucani admirati sumus facundiam, qui de re tam humili, tam grandiloquo intumuit eloquio.
App. . . II 27. Κουρίωνα δε και εχτριατο συμπράττειν πιπλειονων quam Appium Claudium , εἰδως ενοχλουμενον υπο χρεων πολλων.