장음표시 사용
71쪽
sio talis consensus Lucani animadvertitur, ut dubitare nequeamus eos ex eodem sonte sumsisse, eoque facilius ut hoc credamus adducimur, quia et Dio Cassius cum poeta consentit, quem in hoc libro ab initio usque ad finem cum Lucano et Floro et Orosio consentientem), ex Livio hausisse non temere
Melius aucanus veritati consuluisset, quum Caesarem post victoriam postero die in optimates saeviisse scripsisset. Iterum Mommsen audiamus λὶ .Caesar, de schomam Taide Schlachidio Soldaten eritiner hallecim einde nichi de Mitiburger uvergessen, sand doc nostig etat die Strenge alite gu lassen. Die semelne Soldaten urde in das Heer ingerellit, egendi aeuten besseren Standes Geldbussen de Vermogensconfiscationen stanni: die gelangene Senatoren und namhanen Ritte eriliten mitiseni Ausnamen de Tod Die eite derGnade aren orbet, langer er tarte dest Nichsichiloserundisnversohniicher altet de Burgerhrieg. Quae singula a Dione j et Caesare ipso et lutarcho h confirmantur. Ii tantum excepti sunt, quos amici eius, quibus singulis enim
saltatem permiserat, a supplicio Xemerunt.
Appianus eodem modo tradit, quo Lucanus quae Caesar reticuit, fortasse quia indicio esse posset in quanto discrimineres versata esset Caesarianos castris exituros vallum convulsisse ossaque aggere complevisse, ne militibus refugium victis superesset. Quam rem Appianus et Lucanus ex eodem sonte communi hauserunt Lucanum sero Asinii Pollionis auctori
tate usum non esse ideo censeo, quia apud poetam non inveniuntur ea quae Pollionem tradidisse scimus castris captis in auxilia sub Caesaris oculis maximo surore saevitum esse. Quae si Lucanus apud auctorem suum legisset, proculdubio memoriae prodere non neglexisset, quum castra expugnata atque direpta describeret clementiae enim erga dediticios, qua inter omnes constat Caesarem usum esse, mentio apud Lucanum non facta est. Appianus huius rei testis est λὶ ο μισα κηρυκας ἐς τας ταξεις πανταχοῖ περιεπεμπεν, οἱ τοῖς νικωσιν κελευον ψαυστειν των ριοεθνων, ἐπὶ τους συμ μαχους μονους
Domitium moribundum colloquium odii plenum cum Caesare habuisse, a poeta fictum est. Caesar enim tradidit ' eum ex castris in montem refugientem viribus lassitudine deficientibus ab equitibus interfectum esse Cicero nos docet Antonium auctum Domitium 4 clarissimum et mobilissimum virum' occidisse ). Inter omnes historiarum scriptorestompeium maxima celeritate atque pavore incitatum in sugam se dedisse unanimus consensus est. Caesar haec habet εὶ jΡompeius se ex castris eiecit protinusque equo citato Larissam contendit'. io Cassius ) ὰ Πομ
72쪽
καὶ τὸ περι ob ἱππεα πάθος εἴκασεν. μεναξήσατο λογισμῶχαλεπον εἰπεῖν. κάλιστα δὲ μοιος παράφρον καὶ παραπλῆγι τὴν λανοιαν, καὶ μην τι Μαγνος εουτὶ Πομπηιμ ἐννουντι. μηδεν προσειπων πήσει βαδην la τον χάρακα . Appianus ):ν Πομ πηιος νεπε την τροπην εἶδεν, D*ρων αυτου γενομενος απρει βαδην εἰ το στρατοπεδον, καὶ παρελθων ἐς τὴν σκηνὴν ἐκαθεζετο ναυδος .Quanto liberius Lucanus heroum suum depinxit Eum in equum escendere iussit partesque intrepidi atque magnanimi viri agentem inducit. Apud Lucanum Pompeius invitis historicis, qui saltem nobis per iniuriam temporum supersunt, nomine Magno dignissimus describitur in virtute pristina permanet ubi dolore angitur, dolor semper reverendus est salva maiestate. Plura dicere opus non est poetam studii culpa nullo modo absolvendum esse videmus. Ducem fugientem Larissam petiisse iam Caesar nos docuit ).
Cives laeto animo eum accepisse nemo nisi Lucanus refert Diodicit β νἐ μὲν τὴν πόλιν οὐκ D: λει, καὶτο των Λαρισαιων ἐσκαλουντων φοβηθεὶς μη τινα ε τουτου ista ὀρ λωσιν equibus denuo apparet eum non plane metu vacasse, ut Lucanus
perhibet. Statim igitur veritatem Euripidis verborum expertus
ανδρος κακως πραττοντος ἐκποδων φίλοι, ubi tempora nubila lacta essent se ab amicis destitutum esse cognovit, vel saltem
Milites castris cmpeii potitos magnam vim auri atque a genti invenisse Caesar auctor est. x multa inventa esse quae
nimiam luxuriam et victoriae fiduciam designarent, idem tradit. Facile ex iis colligimus nihil victos de eventu eius diei timuisse, qui non necessarias conquirerent voluptates. ιν Sei denareignissen o Hrrhachium etrachtete dies Herriden Triumphilirer arte ais in ausgemachi Thaisacher eretis urde eisti geliaderi liber die Beselgun vo Caesar Oberpontificat undonfrage ac Rom gesandi um si die nactisten ahlen Hauser m Maia gu lethen' ij. De numero militum, qui utrinque occiderunt, apud Lucanum nihil legimus. Etsi igitur sontem eius indagari opus non est,
paucis tamen hanc rem attingemus, quia auctorem nominare debemus, quem interdum ortasse Lucano sontem suisse suspicati sumus Caesar ipse tradit in proelio harsalico se non amplius ducentos milites desiderasse, sed centuriones circiter triginta cecidisse refert. At Asinius Pollio, testis igitur haudquaquam Pompeianis partibus avens, qui inter duces Caesarianos ei proelio praesuit, non plus sex millibus ex ompeianis cecidisse in suis Comentariis tradidit ). Appianus vero Caesarianos ducentos occidisse, sed secundum alios duodecim millia
intersectos esse scribit. Addit: ιντων γε Ιταλων, ου γαρ δητων γε συμιμαχων οὐδ' ἐξαρίθμιη τις ἐγενετο, πο πλήθους καὶ καταφρονησεως' olli testis est magnum quoque numerum servorum tentoria custodientium Caesaris esse interfectos, quod iam supra vidimus a Lucano non memoratum esse Caesar igitur
praeter milites etiam servos ortasse intelligi voluit, ubi scribit Pompeium XV millia amisisse neque igitur tantopere a Pollione
discrepat, quantum numerum apud eum memoratum legens, primo aspectu arbitrareris. mmms. R. G. III. 426. App. II. 2.
73쪽
Quae dein Lucanus fingit a nullo scriptore traduntur. Caesar non is erat, iam saepius diximus, qui sangui me effuso delectaretur, qui libenter oculis campos sub clade lucentes
lustraret, qui ortunam et superos suos in sanguine cerneret. Pro vero accipere rogum cadaveribus negatum esse victoris mores vetant; neque credere fas est Caesaris haud intersuisse tabesne cadavera an rogus Solveret.
Tali studio occaecatum poetam manifesto, paene dixerim cogitato errore, finem pulcherrimi libri polluisse maxime dolendum Q.
Uber octavM. Pompeius nulla mora interposita sugere pergit. Nam sanguinem suum parvi non esse intelligit sibique persuasum', bet vitam suam a Caesare tandidem aestimari quanti ipse e
vicem inimici avulsam. Praeclara poetae vox, qua luce clarius indicat, se re vera magnam clementiam heroi suo inesse minime putare. Ecce heros, ab ineunte adolescentia Fortunae filius, nunc exsul, mox vitam amissurus, triste exemplum quo nobis
Scilicet ultima semper Expectanda dies hominis dicique beatus
Ante obitum nemo supremaque sunera debet. quae Lucanus his expressit: Quisquamne secundis Tradere se satis audet, nisi morte parata 3 32 Metam. III. 135.
Navem ventis et fluctibus imparem conscendit, altumque petit ut Lesbum adeat, ubi Corneliae tutas latebras quaesiverat. Eam desiderio mariti flagrantem summaque eius sortis anxietate et sollicitudine pressam, tristia praesagia excruciant: somnus formidine et timore Pompeii expellitur animi perturbatio eam ad littus propellit unde fluctus prospiciat: prima semper longe nutantia vela videt navium advenientium. Sic navem quoque cernit qua maritus infelix vehitur. Ignorat quid serat, sed malum nescio quid praesentit. Tandem ipso
Pompeius nave egressus eam confirmat satis eam succumbere vetat eamque ob animi inconstantiam castigat. Illa tamen dolore capta semetipsam accusat: i, cur impia nupsi carissimo viro, si miserum eum redditura sui3' In mare se praecipitare vult, ut
poenas imprudentiae luat Pompeii durum pectus ad lacrimas flectitur: asiccaque Thessalia confundit lumina Lesbos. I 083Tunc Mitylenenses ompeium orant, ut urbem sacro foedere sibi devotam dignetur, in qua vel una nocte maneat, urbem claram celebremque reddet cuncta saecula eam tunc revisent, hospes Romanus veniens adorabit. Tutus Pompeius erit:
Caesar huc adpelli non poterit navibus deficientibus, quum
magnam partem ompeianarum huc coituram verisimile sit. Pompeius tamen abnuit, uxore insulae credita se iam ostendisse dicit, nullam regionom sibi totius orbis terrarum gratiorem esse: ιν hic mihi, inquit, Roma suit.'Uxorem igitur navem concendere iubet, invitis civibus quos sibi Cornelia ob pudorem, probibatem, modestiam devinxerat. Incertus quam in regionem se convertat, Pompeius gubernatorem ad Thessaliam Italiamque adpellere Vetat, quum ceterum navis cursiim Fortunae committere iubet. Gubernator ei mori.
74쪽
geratus cursum tenet Chium versus, quo turba senatorum De fidelium ducem victum sequitur. Filius quoque Sextus adest, quum etiam reges socii exsulis comites veniunt. Ε quibus Pompeius Deiotarum mittit qui populos Asiae excitet ne Parthorum quidem auxilium aspernatur:
.Pompeio vincite Parthi; Vinci Roma voleti' 238ὶ
Insignibus regiis positis libenter Pompeio morem obsequi. tur is littora Asiae legit Epheso, Samo, Coo Cnido, Rhodo relictis Synedrae tandem ancoras iacit. Ibi Pompeius senatoribus in consilium convocatis animos comitibus addit; de consilio arthorum auxilii acquirendi quid placeat exquirit; ipse ut secum ad Parthos gentesque Orientis proficiscantur suadet. Nam egypti regi num ob aetatem fidem haberi lassit dubitat Callidus enim Iuba, i, proles impia Carthaginiensis' et suspectus est, qui Ptolemaeum iuvenem ad proditionem adducere posset. Nulli regioni nisi Parthorum regno firmum auxilium praestandi facultas suppetet.
Cum Caesaris arma Concurrant Medis, aut me Fortuna necesse est
Murmure exorto statim dux omnes consilium suum damnasse sentit Quorum omnium opinionem lentulus vir consularis significat gravissimis verbis Pompeium corripiens reprehensa agendi ratione, duce Romano indigna. Num Parthus te, quem horruit auditu quem reges ducere captos vidit, humilem et fractum videbit Quid vulnera nostra inquit in Scythicos spargis et clades datentes ΘΗ Parthos se negotiis inlienis immiscere non vult. ιν Num patiemuri ita pergit larthos ante clades suas vindicare, quam Bomam suas ' iraeterea Parthi a nullo hoste vinci possunt, dum in campis suis libertate fugae
Duuntur, ubi autem molites conscendi opus est debiles sunt, neque certo arcu utuntur. Quid nonne sors uxoris Corneliae
ad eiusmodi foedus repudiandum incitat Barbara Venus nobis non ignota, per quam plurimas uxores ducere marito concessum est λὶ. Foedus inire cum Parthis Romano indignum esse, nemo non facile videbit. Ad arthos eat is qui vicit, Caesar Tantum abest, ut hostes patriae Lentulus socios reddi patiatur, ut
exclamet: Gens unica mundi est,
De qua Caesaris possim gaudere triumphis Γ 430ὶ Aegyptus meliorem occasionem praebebit. tolemaeus Lagus screptrum habet Magno ipsi debitum. Innocuus est propter pueritiam fidem praestabit, nondum diuturno regno fidelem esse dedidicit. 'His verbis sententia Magni victa est Synedram linquunt, navibus Cypro arcessitis. arum abfuit quin classis harum praetervecta esset, ita ut Aegypti littora non tetigisset, ubi
necem sibi paratam reperturus esset Pompeius. Comperto regem in monte Cassio se tenere eo statim iter flectit.
Aulici adventu ompeii cognito quid sibi faciendum sit
deliberant. Anchoreus senex, memor necessitudinis quae de- sun et patri cum Pompeio intercessisset, regi suadet ut Pompeium benigne et comiter accipiat Eunuchus vero ΡΟ-ihinus plane contraria monet. Hic, qui hodie autor Macchiavellisticae prudentiae summo iure appellaretur, homines fugiendos esse regem docet, quos Fortuna ipsa affixerit. Dein, aula exeat, qui pius esse vult. Virtus cum summa potestate non coit semperis metuat, quem saevitiae pudebit Pompeiusi praeclare ad Pompeium dictum, qui Comeliam sextam uxorem duxerat l
75쪽
qui a Pothino , reus Thessaliae' vocatur , nunc miser est neque eum iuvare opus est, neque id viri prudentis est. Colere enim felices, fugere miseros, callidi hominis est, nam aplures adorant solem orientem, quam occidentem', ut ipse Pompeius Cinnae dixisse a Plutarcho traditur. Quo consilio Pompeius venerit quum nesciat, utilius erit eum occidere. Eam tamen se comitari Pompeius vetat. Fortasse Ptolemaeum sceptro privare ei in animo est. Ad scelus perpetrandum Achillas quidam eligitur rege puer non reSistente. Pompeius interea vela ventis negarat et ratibus ad ancoram religatis littora petit nave remis acta Eum contra navis Aegyptiaca approperat, in quam transire iubetur. Nulli comitum praesagia sceleris deerant. Cornelia quoque metuit neque marito deesse vult. am tamen se comitari Pompeius vetat Transire parantem Pompeium de puppe Aegyptiaca miles Septimius salutat, qui antea Romanis sub aquilis militans, pilo posito nunc arma regia gestabat Pompeius a suis divulsus, satellites regis ferrum stringentes videns, caput involvit indignatus ortunae apertum caput praestare. Achillas latus ei perfodit, nullo gemitu ompeii audito. Animi eius cogitationes Lucanus aperit, conqueritur enim Corneliam et filiam 'anc caedem
Cornelia non tam patiens ad scelus cernendum quam ad nefas perserendum, se emiciei suisse marito incusat sibi moditem consciscere conatur, quum existimet Caesarem iam ante Pompeium in Aegyptum advenisse, qui eum nunc interficiendum curet. Verum ante Caesaris adventum Fortuna misericordia mota Pompeio tumulum parat. Quaestor Cordus iusta duci suo clam persolvit, corpus in rogum impositum comburit, cineresque humo mandat et, me ventus reliquias terra conditas auferat,
saxo humilem tumulum premit. Inscripsit: hic Magnus situs est', ne nauta, inscius quid saxum obtegat, religato lane bustum moveat. Sepulchrum tali quidem viro dignum non est, nullam enim mentionem facit rerum gestarum elogium , humilis tumulus cineres continet Magni, quod nisi monstratum Romanus hospes transibit, sed nihilominus Cordi pietati gratia habenda est, qui hoc ossicium servandum ratus, periculum non reformidavit. Non immerito vetuit oraculum ne miles Romanus Aegyptum tangeret. Devola ac sacra illa regio sit di omnia mala his terris dent Aliquando tempus aderit, quo gratissimi cives,
memores rerum praeclare gestarum, Pompeii cineres Romam transportaturi sunt, tunc nemo credet virum magnum sordido illo modo humatum, per longos annos oblivione obrutum iacuisse. Pompeium nave vectum esse εἰ Μιτυλήνην, βουλομενον την Κορνηλίαν ἀναλαβεῖν καὶ τον ιον Plutarchus testis est ). Idem narrat eum per nuntium uxorem adventus sui certiorem secisse quibus paulisper Lucanus elegantiae poeticae gratia discessit. Cetera tamenalutarchus paene ipsis verbis tradit 'H ε κουσα τα. cladem a marito acceptam προήκατο μὲν αυτην χαμῶζε καὶ πολύν χρονον κ*ρων καὶ ιναυδὸς κειτο Quum primum se recepisset Pompeium adiisse ab eodem scriptore narratur ac dixisse: Ορω σε. νερ, ου τῆς σῆς τυχης εργον, ἀλλα τῆς ἐμῆς. bdemus eadem quae copiosius Lucanus resert. Quod autem odinelia dicit se ompeio perniciei suisse, quia ante Crassi uxorsuerit, Scholiasta nos monet Lucanum hic Livii auctorita-
76쪽
te usum esse. Adnotat enim . Poeta hunc locum de Livio tulit, qui Corneliam dicit dixisse Pompeio, visit, Magne, elisitatem tuam mea fortuna quid enim eae muneata Cranorum domo reeipiebaa, nisi ut minueretur magnitudo tua Pompeium in Asiam sugisse et Florus et Orosius narrant. Obiter Florus dicit ompeio in Parthos se conferre in animo fuisse, quod consilium redris ita enim Florus nominat)cum comitibus communicaverit. Quod Lucanum pluribus edisseruisse infra videbimus.
In Livii Perloelia XII vix Pompeii fuga memoratur tantum victus gyptum petiisse dicitur. Dio Cassius et Appianus nihil dicunt nisi ἐς Μιτυληνην
λεπλευσεν οθεν την γυναῖκα Κορνηλlαν ἀναλαβων, Κερκυρας
μὲ καὶ τοτε καὶ Λιβυης περεῖδεν. Plutarcho docemur )Pompeium hospitalitatem sibi oblatam abnuisse: τωνδε Μιτυλη
ναIων τον Πομπηιον σπασαμένων καὶ παρακαλουντων ε ελθεῖν εἰ την πόλιν, ου ηθέλησεν, ἀλλα κακεινους ἐκέλευσε τω κρατου
τι πείθεσθαι καὶ θαρρεῖν Gloria igitur Pompeii hospitio accepti carere debebant quasi hac dubia gloria urbi opus esset, quae Pittaco, quae Alcaeo quae Sappho denique patria suill Quae apud Appianum et Dionem Cassium tyde ultimolompei
vitae tempore narrantur, deprompta esse videntur ex eodem sonte ex quo et Plutarchus sua hausit. Appianus enim cum Lucano et Floro congruens ompeium narrat Mitylenis uxorem Comeliam adsumsisse, atque inde in Orientem ad arthorum regem contendere maluisse. Appianus easdem reserens causas,
quas Lucanus assert, cur comites hoc inceptum homine Romano indignum ei dissuaserint, se eodem sonte usum esse quo poetam ostendit Manifestus enim per totam narrationem consensus. Fortasse Appianus ex Theophanis historia hausit, quem res a Pompeio gestas descripsisse notum est, quique etiam Livio historias scribenti sons esse potuit, unde Lucanus sua peteret. Sed et Cassius Dio prorsus eadem quae Appianus et Lucanus narrat neque ulla ratione discrepat. Num igitur temeritate accusandi sumus, ubi eos Livium secutos esse statuimus, quandoquidem maximum consensum inter eos atque
Florum, fidelem Livii imitatorem intercedere videmus p. Constat etiam ompeianos in Asiam Minorem paullatim
coiisse Deiotarum in hoc numero acceptum fuisse, lutarchus dicit: καὶ μικρον στερον δοντες απο γῆς μιλλωμιενον Δηιο- ταρον τον βασιλέα προραναλαμβανουσιν ). Sitne ei a Pompeio mandatum, quod Lucanus narrat, incertum est. Sextum vero filium se patri iam Lesbi, neque postea iunxisse ex loco
Dionis Cassii verisimile est ). Quem locum deinde Lucanus nominat quo Lesbo relicta se contulerint, ubi deliberarent, is apud poetam perverse fortasse Synedra vocatur. Plutarchus Attaleiam appellat ), quum Appianus nulla urbe nominatim dicta regionem Ciliciam indicet ).
Florum Syedras eundem vocasse iam vidimus. Historiarum scriptores ipsi dissentiunt, quid in consilio a Pompeio convocato actum sit, quam quisque sententiam protulerit. Dio Cassius, non probabile ratus Pompeium ae DPomp. 73. B. C. XLV. 2.' Pomp. 76.' B. C. Ι 83.
77쪽
ad arthos conserre voluisse, a Lucano dissentit. Appianus autem et lutarchus eadem quae Lucanus narrant. Caesar
praetera dicit ), ompeium consilium Syriae adeundae ipsum deposuisse, quum regio illa eum excluderet. E quibus sequitur potestate navem adpellendi sublata Pompeius Aegyptum vi ac rebus coactum petivisse. Cunctorum sententiam Aegypti adeundae Lucanus Lentulo tribuit, quam lutarchus a Theophane ex insula Lesbo apertam esse scribit. Velleius Paterculus tantum dicit alios ompeio suasisse ut Parthos, alios ut Africam peteret, in qua fidelissimum partium suarum autorem regem Iubam haberet; ipsum autem egyptum petere proposuisse. uvat hic paucis Lucani verba attingere, quibus Iuba Carthaginiensium sanguine coniunctus esse dicitur. Adnotat Scholiasta ): ,Iuba enim ex filia Asdrubalis, consanguinei Annabalis originem trahere dicitur, quae Syphaci coniuncta erat, ut auxilium illi adversus Scipionem daret.' Iuba enim nepos esse traditur infelicis illius Hiempsalis, qui a Iugurtha
interfectus St. De regione eligenda, in quam se collaturi sint, maximam inter duces dissensionem ortam esse videmus. Ceterum inter omnes scriptores constat Pompeium per Crprum in Aegyptum
Non othinum, sed rhetorem Theodotum Appianus auctorem consilii Pompeium interficiendi nominat Anchorei vero nomen non invenimus, qui Lucano auctore ut ompeius benigne
ac comiter acciperetur suaserat: ὀβαωλευς ε ὶ τρισκαίδεκα λη μια- λιστα γεγονως ἐπετροπευον δ' αυτα την ριεν στρατιαν Αχιλλῆς , B. C. III. 102. 103. H. R. II. 53. Schol. g. 266.
τὰ δε χρήματα Ποθεινὸς ευνουχος ο βουλὰ προωδεντο περὶ του
Πομπηίου καὶ παρων ο Σαμω Θεοδότος ὁ ρητωρ διδα ιαλος ων του παιδὸς, αθέματτον Dηγεῖτο εργον Dεδρευσαι καὶ κτεῖναι Πομπηιον χαριουμενους Καισαρι λὶ quam proditionis causam apud Lucanum Pothinus profert, dicens: ιν cole elices, miseros suge.' aere eadem lutarchus nos docet. Nulla dissensio inter alios historiarum scriptores et Lucanum oritur, ubi caedis auctores nominant. In Livii eriocha ompeius iussu tolemaei regis pupilli sui, auctoribus Theodoto
praeceptore, cuius magna apud regem auctoritas erat, et ει-
thino occisus esse dicitur ab Achilla, cui id facinus delegatum erat, in navicula antequam in terram exiit Florus scribit:. Ρompeius imperio vilissimi regis consiliis spadonum et ne quid malis deesset, Septimii desertoris sui gladio trucidatus sub oculis uxo is moreretur. aere idem Orosius dicit. Videmus autem Florum, ceteroquin fidelem Livii imitatorem, ab eo discrepare, ubi caedis auctorem Septimium esse indicat; cum Floro consentiunt Appianus, Dio Cassius, Plutarchus, cuius paene ipsis verbis Appianus utitur. Cum Livio congruit Lucanus, qui Achillam nominat. Caesar in medio se tenet reserens .ibi ab Achilla et Septimio interficitur.' Quum
autem rursus Dionem Cassium auctorem ompeianum secutum esse ex sequentibus non temere statuere liceat, eumque in ceteris cum Livio consentire, concludere audemus, omne auet res praeter Caesarem, Livianam narrationem secutos esse. amantiquitus non facile decem potuit, quis primus Pompeio vulnus inflixerit, quum hic ortasse sibi laudem lacinoris e petrali sumeret, alter honorem dubium denegaret, quia Roma-
78쪽
nus sibi dedecori duceret, civem Romanum mercede conductum interfecisse Fortasse caedem apud Caesarem infitiando se scelere purgare conati sunt, quum ira atque dolore eum motum viderent. Iam antiquis itaque temporibus hanc rem confusam esse intelligimus. Plutarcho narratur ompeius salutatus esse antequam in navem egyptiacam transiret ): ὁ Σεπτιμιος ξανωτη καὶ
'Pωμαῖστὶ τον Πομπηιον αυτοκρατορ προσηγόρευσεν ' Apud Appianum ompeius sertur επιγιγνω eων 'Pωμαῖον ὁντα καὶ Dτρατευοριενον εαυτω Septimium allocutus esse his verbis: ναρα σε γιγνωσκω, συστρατιῶτα'' Caedem ipsam perpetratam esse
in conspectu Cornelia et Sexti filii licet auctores, praeter Florum, ipsis verbis non dicant, cum probabitate non pugnat, quum omnes scripserint et uxorem et amicos ducem periculo obviam euntem retinere rustra conatos esse. Quum Plutarchus, tum Appianus memorant verba Sophoclis, quae ultima ad uxorem locutus est iamiam moriturus: οστι. δε προς τυραννον ἐμπορευετκι Κείνου Ἀτι υλος καν ἐλευθερος χόλη, quorum verborum Lucanus, quod satis mirari vix possis, mentionem non lacit. Quae coniugibus separatis facta esse a Lucano traduntur, ingenio poetico debemus neque enim Corneliae conatum sibi manus asserendi apud quemquam memoratum reperimus neque
Pompeii cogitationes apud historiarum scriptores legimus, quippe
Ad historiam redit, quum caput a corpore divulsum esse narrat. Hoc caput Caesari, antequam is ad Aegyptum adpulsusi Pomp. 78.
δακρυσεν ' Corpus inhumatum iacuisse constat tandem a Philippo liberto, a veterano quodam adiuto, terra tectum esse Plutarchus refert, qui nomine Cordo non utitur, quod Lucanus fideli herois amico imposuit. Caput autem hastae praefixum per urbem circumlatum esse, aliis praeter poetam nostrum notum non est Regem caput arte medicasse verisimile est; quod autem pro Vero accipere minime opus est. Ompeius enim a. d. IV. Kal. Oct. occisus est, jam age, Ommsen inquit vor seimen 58ρ Geburistage, an demselben age andem errareigehn Jahre uvor liber Mithridates triumphirend in die IIaupistadi ingegogen arV - Caesar ineunte mense Octobria Aegyptum appulit; iam antequam in terram exiit, ei Theodotus donum cruentum necopinanti obtulit. auci dies igitur intercesserant, quibus vix fieri potu ut caput divulsum
putresceret ad summam rem sane nihil pertinet. Facile intelligimus singula quaeque, quae acta SSe narran tur, quum herois corpus combureretur, a poeta plane ficta esse. Sic etiam ultimos libri versus ad historiam ipsam non reserendos esse nemo non sacile videbit, in quibus poeta ira commotus omnia mala Aegypto imprecatur, quae regi bustum Sacrum quamvis sordidum Magni complexa, tamen non digna ab eo habetur, quae talis viri sepulcrum sibi commissum aspiciat.
Caes. 48. Pomp. 80 ubi paene iisdem verbis idem narratur. R. G. III. 435 Conser Fisscher Rom. Zelitas. g. 278.
79쪽
Liberis M. Cuius libri iam argumentum descripturi sumus, is aliis omnibus posthabitis sere solam historiam Catonis continet, laboresque depingit, quos in Africa subiit ac mira constantia
et virtute sustinuit. Pauca ero poeta praemittit, quibus narret, quo modo anima ompeii, busto relicto ad piorum sedes evolaverit, quem Lucanus, latonicos secutus inter terram lunamque posuit in Inde vidit mundum, quantaque sub nocte iaceret, risit ludibria corpori suo illata atque amicorum animos ne a virtute et patientia desisterent, confirmavit et auxit.
Cato, qui bello civili exorto partibus ompeii avebat, licet
revera nullarum partium esset, sed libertatem tueri sibi proposuisset, post pugnam Pharsalicam statim toto pectore ompeianus erat patriae causam tutorem desiderantis suscepit, ignavis animum addidit, ompeii partes sibi depoposcit hoc discrimine servato, quod regnum non assectans bellum civile gessit. Reliquias copiarum huc atque illuc usas collegit et Corcyram insulam petivit, unde in Africam traiicere instituit. Quo facto Phycunt deleta quae urbs classi portus praecludere ausa est, classem Pompeianam deprehendit ad alinurum, non illud promontorium, quod nomen ΔΑenaeae gubernatore ducens, in Mare Tyrrhenum prominet, sed in littore
Conser Macrobius Somn. Scip. I. g. 57. M. Bip. Iinmutabilem
quidem mundi partem a sphaera, quae plane dicitur, usque ad globi lunaris exordium, mutabilem vero a luna ad terras usque dixerunt; et vivere animas dum in immutabili parte consistunt, mori autem cum ad partem ceciderunt permutationis capacem atque ideo inter lunam terras. que locum mortis et inferorum vocari.
Libyae situm; iam Palinurus non tantum in Lucania nomen suum promontorio dedit: neque enim aequore tantum Ausonio monumenta tenes portusque quietos
Testatur Libye Phrygio placuisse magister. Cornelia enim nece mariti visa primo ab Aegypto abire noluerat; tandem precibus Sexti privigni exorata consilium ceperat maritum lugendi Ima nave delitiscentem neque fluctus neque procella movere potuerat Classis primum ad Cyprum appellitur, unde veniis in Libyam acta in Catone classemque eius incidunt. Gnaeus ompeius, cui perverse poeta nomen Magni imposuit quod quidem vitium paucis versibus post iterum admisit), a fratre Sexto de morte patris edoctus statim Aegyptum aggredi vult, ut patrem occisum vindicet, at Cato iram laude quidem
dignam compescens eum retinet. Funus dein Pompeii exemplo carens exsequitur, numquam luctus tantus visus erat: numquam tales planctus per aethera sonuerant. Cornelia in littus egressa mariti vestes comburit cum armis insignibusque quae gestarat, ut loco corporis essent. Licet mortui corpus deficiat, tamen unus ritu legitimo celebratur. Cato laudationem unebrem habet, qua ompeii
virtutes ad coelum esseruntur; potens vocatur salva libertate, qui amatus pacem amaret, quem aeque Sumpta ac dimissa
potestas iuvaret. Non Pompeius is erat qui in soceri regno vivere potuisset felix igitur vocetur quod ceciderit, licet proditione hoc ei contigerit. Scire mori sors prima viris, Sed proxima cogi. quibus verbis Cato significat mortem suam instantem. Milites duce interfecto in bello perseverare nolunt. Cilicum manum aufugientium Cato classe secutus deprehendit Catoni
80쪽
causam fugae significant amor ompeii eos arma capere impulerat, non belli civilis. Pompeio interfecto causa eorum iacet. Aut domum igitur abire volunt, aut quae consul Romanus signa habet, ea sequi optant. Cato indignabundus eos oratione retinet animum atque pudorem movens. Ne iterum otiosi talia secum reputare possint, Cyraenaeorum oppidis expugnandis eos bello esse occupatos curat. Dein consilium Cato Iubae
regni petendi capit et per Syrtes, quas Lucanus describit,
nave vehitur. Maxima tempestate orta multisque navibus alio delatis ipse in terram egressus cum militibus, quos secum habet, per desertum iter sacere instituit. Morae enim impatiens per arenas ire mavult, quam maris periculis iterum obviam ire. st De calcaria autem in carbonariam pervenit ' Haud minora vel ortasse multo graviora incommoda iter acientibus perpetienda sunt. Calor vix tolerandus erat, nulli sontes inveniuntur quorum aqua sitim explere possint, arenae ventis tolluntur, et numquam resoluto Vertice pendent, quum milites vi arenarum obruuntur. Cato tamen constantia atque animi sortitudine sibi milites magis magisque devincit. Animos eorum auget exemplo. Unum specimen Lucanus asseri, quod etiam de Alexandro Magno narratur, quem ad modum plura a Lucano tradita apud
scriptores rerum Alexandri Magni historiam describentes inveniuntur Miles quum aquam sorte inventam Catoni porrigeret, is abnuens sibi porrectam galeam bibere negavit dicens . Mene solum in hoc exercitu virtute vacuum putasti, qui aliis sitientibus bibam 3' iraque concitus galeam excussit. )Α Iovis ammonis Oraculum veniunt, quod ut consultent' Conser Curi Hist Alex. VII. 5. 12. Nec solus bibere sustineo, nectam exiguum dividere omnibus possum.
Labienus hortatur. At Cato non opus esse ait ei qui sciat viro strenuo sortiter moriendum esse. Quidnam a Iove sibi rogandum esset Cato quaerit, i, dubiis oraculo opus est,.Iupiter est quodcunque vides, quocunque moveris' dicit ut citcicus Posidonius qui docet: Ἀθεος ἐστι πνευμα νοερον λῆκον α πάσης ΟυσIας' quem Seneca secutus: Quid
Praeeunte Catone iter sacere pergunt, exemplo ducis edocti quomodo labores tolerare debeant. Sed maius malum quam calor et sitis exstitit, magna enim copia serpentium iter infestat. Unde tantus in Africam numerus Venerit, poeta rogat, roganti ipse respondet, Perseum Gorgoni caput abscidisse, angues deinde per aera super LibJam volasse, ubi ex cruore Gorgonis destillante natos esse. Per haec immania et horrorem moventia animalia, Cato cum commilitonibus iter facit, quorum plurimi a serpentibus interempti acerbae ac atroci morti succumbunt Lucanus laeda depingit, tristissimis coloribus utitur, quo maximos labores et dissicultates sere inexplicabiles doceat, quibuscum Catoni pugnandum esset. Numquam militibus quietem vehementer optatam capere licet, semper enim serpentes sub cubili latentes iis timendi sunt. Querelae quidem audiuntur, quas autem Cato patientia sua atque
summa virtute exonerat, in nuda arena excubat atque Fortunam Omni hora provocat, quocumque vocatur advolat. Una
tantum gens innoxia a serpentium letali morsu. Hi sunt Psylli; natura locorum, quos habitant effecit, ut mixti serpentibus immunes sint. Tanta fiducia iis sanguinis est ut laeti derat Senec. Nat. Quaest. g. 269.