장음표시 사용
61쪽
Caesar consilium audax init ingendi hostes vallo ducto, quo eos obsidione ad deditionem cogat. Summo iugo Caesar castella disponit, lassas ducit, magno recursu amplum spatium amplexus, opus ingens incipit, cui tot manus operam navarunt, quot Seston Abydo iungere potuere, aut
Pelopis late Ephyren abrumpere regnis, Et vatibus longae flexus donare Maleae. 58)Unde colligimus iam Lucanum vidisse, fieri posse ut Isthmus perfoderetur, quo facto navibus utilissimum temporis compendium daretur. Ad quod opus perficiendum duodeviginti saecula
nondum suppetebant l.Tanti labores perierunt.' Ut primum Pompeius videt se aggere cingi, ipse a tuta Petra, quam occupaverat, descendit, ut milites Caesaris distrahat eruptionibus lactis. At gravior hostis Pompeii castris insidiatur, fames cumque ea horrenda comes, pestilentia inter milites victimas quaerit, quibus malis dux, quominus contentione omnium virium bellum perficiat, prohibetur Lucanus colorem dat deformibus rebus genere pulcherrimo dicendi luem depingit victimas rapientem, ratione maxime urea listica , ut verbo hodie celebrato utar, digna quae a principe eius Scholae, milio Zola, scriberetur. Fatum neque Caesari parcit dura fames et milites eius urget. At virtus non omnino exstincta est. Exemplum Lucanus refert castelli maxima sortitudine defensi, quod quum a Pompei oppugnaretur, parum afuit quin expugnaretur, nisi a
Scaeva centurione, sortissimo viro, defensum esset, cuius lacinus, dignum quod memoretur, poeta enarrat. Ob hanc quoque horrendam, ac paene dixierim, atrociorem descriptionem, Lucanus iure discipulis Scholae Realisticae adnumerari posset. Hac parte repulsus ompeius alia castella aggreditur, quo rum unum tantum expugnare potest Caesarem recipere conatum,
spes tamen sesellit. Fortuna secunda tantopere ompeius usus esse narratur, ut bellum consecisset, si Caesarem uno ictu voluisset delere Clementia autem victus, socero vir liberalis pepercit: Ultimus esse dies, tibi, Roma, malorum
Exire e mediis potuit harsalia satis. 3Iδὶ
Spe abiecta, qua ratione adhuc bellum gessisset, adversarii vincendi, Caesar Thessaliam petit. Ompetui inimicum secuturum comites a consilio revocare conantur melius enim lare dicunt patriam petere, nunc hoste carentem. Ompeius Ver recusat onumquam inquit me patriae exemplo Caesaris reddam, numquam me Roma videbat redeuntem, nisi dimisso milite.' Rogat num commilitones putent se Victorem Romae quietem erepturum, qui urbem sugerit ne proelia
Ah, potius belli ne quid patiaris in istori Caesar putat esse suam 328ὶ Caesarem igitur persecuti in Thessaliam veniunt, quae quo modo sita sit, posita describit, quum sere centum versibus copiose fabulas ibi fictas pertractat.
Quem ad modum Appium libro quinto Oraculum Delphi-
eum adeuntem vidimus, poeta nunc Sextum Pompeium .prolem indignam magno parente'', ut Lucanus assirmat; sutura sciendi avidum, venificam Thessalicam consulentem fingit. Stimulante metu ad cognoscendum sati cursum, arcana scrutatur apud Erichto, quae more reliquarum veneficarum spreto urbem fugit, desertaque incolit, cadavera quaerens eaque lacerata ad suas artes adhibens. Eam cum comitibus noctu Sextus visit invenitque interrogata ex cadavere, quod reviviscit, Sextum, pavidum ornatu artibusque alterius Canidiae sutura sciendum curat Mala et infausta Romanis et ante omnia ompeiis cadaver praedicat vaticinans: Τη
62쪽
Europam miseri, Libyamque Asiamque timete, Distribuit tumulos vestris Fortuna triumphis. 818ὶ quibus nempe mortes trium Pompeiorum indicat in Aegypto, in Hispania, in Asia. Quibus dictis mortuus mortem reposcit, quam ei venefica herbarum auxilio carminibus recitatis reddit. Erichto Sextum ad paterna castra comitatur quo is adhuc densis tenebris diem tenentibus pervenit ).
Caesar ipse earundem rerum testis est, quas Lucanus narrat.
Dicit se iuxta ompeium castra posuisse atque postridie eductis omnibus copiis acie instructa ompeio decernendi potestatem secisse. Huic autem. quum decretum esset locis suis se tenere, Caesar exercitu in castra reducto aliud sibi consilium capiendum existimavit. Itaque postero die Drrrhachium prosectus est, sperans ore ut ompeium ab illa urbe intercluderet. Cuius consilii ompeius per exploratores certior factus, castra movit, breviore itinere se ei occursurum sperans. Quod fore suspicatus Caesar noctu paullisper itinere intermisso, mane 'rchachium venit, quum primum agmen Pompeii procul cerneretur atque ibi castra posuit. Pompeium editiorem locum, Petram nomine, occupasse idem Caesar auctor est ). Deinde inimicum circumvallare Caesarem instituisse apud eundem legimus, castellis in collibus circumiacentibus positis atque ex
Goethius in secunda parte dramatis, quod Fausti nomine inscri: bitur, Erichthus personam depinxit, quae de se ipsa perhibet: Zum Sohavderseste diese Nachi, te oster schon,
In Lob und Tadet Quod quidem num Lucanus secerit, dicere nequeo: eum autem richtho
blanditum esse affirmare non auSim.
castello in castellum munitione perducta. Cuius incepti tres causas Caesar tradit, quarum ultima vel plurimum valuit ut auctoritatem, qua ille quum maxime apud exteras nationes niti videretur, minueret, quum lima per orbem terrarum percrebuisset illum a Caesare obsideri neque audere proelio decernere. Apud Caesarem autem excidisse suspicamur narrationem, quomodo Dyrrhachium proditione ipse capere conatus Sit, quae et apud Appianum evanuit, attamen ex Dione Cassio cognosci potest, quocum congruenter Lucanus rem narrat. Orosius dein nobis, copiosius solito, res post cladem ad Drrrhachium gestas, resert. Cum Appiano maxima congruentia cernitur, non autem est quod putemus Appianum eodem sonte, Livio, quo Orosium usum esse. Fieri enim potest, ut narratio, a Pollione memoriae prodita, et Appiano et Livio lanssuerit.
Dio, diligens ceteroquin Livii imitator, totam hanc ad Dyrrhachium cladem strictim tantum attingit. In Commentariis Caesaris, etsi victoriae ompeianae mentio non fit, universe tacita consessio invenitur se ad Dyrrhachium a Pompeio victum esse. Recte igitur sortasse Lucanus ompeium eo die bellum conficere potuisse dicit causam tamen
cur non secerit, quem ad modum vidimus, non recte clementiae tribuit. Livii eriocha CX paucissima de his rebus tradit Florus
quoque Verborum parcus est. Orosius Superest, quocum Lucanus paucis tantum exceptis congruit. Lucanum itaque sive ex Livio, sive ex Asinio Pollione hausisse verimile est, quo Appianum auctore et alias usum esse, nos Suspicari supra diximus.
Verba rosii jΡompeius Caesaris quoque testimonio victor quibus Caesar indicatur ipse lassus esse me ra Om-
63쪽
peio victum esse, mihi a Lucano non discrepare videntur, qui ompeium Caesari pepercisse refert hunc tamen a victore deleri potuisse, nisi Pompeius persequentem exercitum revo
Pestilentiae in castris ambobus ortae Caesar mentionem non secit, licet equorum pabulum inclusos defecisse narret Frumentum utrique exercitui deerat, quia nova messis maturescere tantum incipiebat. tri fames milites Caesaris urgebat, crebrae voces in colloquiis audiebantur, prius se cortice ex arboribus victuros, quam Pompeium e manibus missuros. Apud Plutarchum morbi mentionem factam videmus, qui ex malo victu atque inopia cibi salubris ortus esse ab eo dicitur. Quam narrationem ex Pompeiano auctore depromptam esse verisimile est. Portasse Livius ei sons suit, unde etiam Lucanum sua petiisse suspicati
Licet omnes pugnarent sortitudine, quae erat .dolorum laborumque contemptio' dignaque quae copiosius memoraretur, uno loco ompeianis cedendum erat. Castellum quod
centurio Scaeva defendit, paene Pompeius expugnavisset, nisi ille incredibili virtute munus sibi commissum obtinuisset Hoc Scaevae memorabile actum apud historicos quoque legimus unde veritas quodammodo colligi potest Brevioribus et Caesar et Appianus y et lutarchus' et Valerius Maximus memorant: poetae ignoscatur quod rem dignam, quae a poeta tractetur, copiosius exposuerit. apud Orosium
et mentio obsessorum castellorum fit nomen autem Scaevae non nominat. Florus eius meminit.
Non est quod miremur, poetam centurioni, partium Caesaris studioso, illam re vera debitam laudem virtutis vix tribuisse. Scaevum descripsit pronum ad omne nefas et nescientem quam magnum crimen virtus in bellis civilibus esset. otius misericordia eius motus eum infelicem appellat, qui studio vel lato raptus nesciat quanta virtute dominum paraveriti Pompeius, hac parte repulsus animo haudquaquam fractus, non sibi quiescendum ratus est, sed magis magisque Caesari instandum. Omnibus modis Caesariani ab hostibus ad munitiones premebantur, ita ut aegre resisterent magnum militum numerum Pompeiani ceciderunt. Fortuna quidem, quae plurimum potest quum reliquis rebus, tum praecipue in bello, licet parvis momentis magnas rerum commutationes secerit et Caesari quoque invicem saverit, effecit ut hic sibi omnem commutandam belli rationem existimaret. In Thessaliam Caesar migrare constituit, quia munitionum corona a Pompeio perfracta magnopere rei humentariae timebat ). Omnia haec, ut vidimus, recte atque ordine a Lucano narrata sunt. Quod tamen assi mat Pompeium uno ictu inimicum delere potuisse, nisi misericordia atque humanitate motus effugium ei dedisset,
toto coelo errat. Eodem modo poeta heroem suum immeritis effert laudibus, ubi dicit eum amore patriae victum in Italiam traiicere noluisse, ne patriam malis belli civilis assiceret. Studiose Pompeium Lucanus partes viri praestantis ac devotionis pleni agentem inducit, quas profecto Pompeius ipse sibi
64쪽
Hesperiam potui, motu surgente, tenere,
Si vellem patriis aciem committere templis Ac medio pugnare soro 326ὶ licentia poetica scripti sunt, quum quidem cum univere Pompeianorum Iuga ex Italia Caesare Romae appropinquante,
minime congruere videantur. Η autem aucani manibus solacio esse possit, eum non solum errasse. Dio Cassius enim eandem opinionem vendita scribens ): ἐκ δὲ ta τῆς αυτῆς ταυτης ἰανοίας ουδε Mi. ἡ 'IταλIαν χυτ αυτὸς πλευσεν
κατασχοὐν Quae mobis rursus testimonio sunt Dionem et Lucanum ex eodem sonte hausisse. Caesar in Thessaliam prosectus poetae potestatem dat historiam enarrandi, ad eam regionem pertinentem. 4L Mo inquit
Nisar veille a chose.' Nullius regionis descriptio
magis apta videtur ad eruditionem ostentandam, quam ipsius Thessaliae nulla enim regio clarior ob artem magicam Thessalicae veneficae omnibus notae. Unam ex earum numero Sextum ompeium consuluisse Lucanus finxit, cuius rei nemo ceteroquin testis est. Poeta herois filium perperam . prolem ma noparente indignam' vocat. D. Iunius Brutus Albinus scripsit ad Brutum et Cassium anno DCCX a. U. C. 43 a C. n. δ): ν Quia ubi consistamus non habemus praeter Sextum Pompeium et Bassum Caecilium, qui mihi videntur hoc nuntio de Caesare adlato firmiores suturi'' sed hoc ad posterius tempus spectat, ut iam annus, quo pistola scripta est, nos docet. Sextum piratam habere ut in Tucani habetur fieri non potest,
nulla iniuria illi praestanti viro illata. Non enim Siculus pirata Sextus maritimos triumphos patris rebus suis gestis polluit.
Per mortuum reviviscentem poeta dolorem testatur virorum magnorum, qui in Orco iniuriam hodie perpetratam maerent sc terati autem gaudent Catilina, Marius Cethegus Gracchi etiam et Drusus, quos omnes poeta, di meliora eadem mensura metitur. Per hoc ipsum iudicium richthus νεκυῖα magni momenti est. Quanto brevius, quantoque eo ipso pulchrius Tibullus Thessalam sidera de coelo ducentem atque sutura canentem depinxit J. Quanto elegantius Horatius Canidiam famosam veneficam descripsit ); Canidiam crines implicatam brevibus viperis, miscentem herbas, quas Iolcos atque Hiberia sera venenorum misit, et medullam miseri pueri exsucentem lia copiosius describens Lucanus suo et omnium aequalium studio indulsit minutissime et subtilissime res depingendi jQuede etails inutilex dicit Nisard a propos 'une hos dedέtail. omnibus illius aetatis poetis proprium erat, eruditionem hac ratione prae se ferre et, ut iterum Nisar loquentem inducamus )r έrudition tali resque natu dans Lucain, elle ut pedante et prέtentieus dans Silius, dans V, lerius Flaccus, et furtout dans tace. O juge ce que 'est qu'un odi dia anti-poetique, quan il est ouss k l'exces.'
65쪽
Proverbium , quem deus perdere vult, prius dementat', in Pompeium ante pugnam, qua sors eius decerneretur, apte quadrare videtur. Dii ei dormienti inane insomnium mittunt, quo memoriam pristinae felicitatis evocent, sed simul ultimam partem vitae olim felicis, eo crudelius his rebus prosperis, iam nunc elapsis, opponant. Sibi enim visus est cernere in
Theatro, a se ipso exstructo, populum Romanum laetis vocibus nomen suum ad sidera tollentem, cuneosque plausu certantes. Talis olim fuit acies populi, talis clamor auditus est, quum iuvenis, aetate primi triumphi, gentibus Hispaniae domitis mctus ortunae secundae Romae colligeret. Utinam
somnus quo ne mala instantia videat, lumina eius merguntur, quo felicitate iamiam in aeternum evasura fruitur, nullo rumore abrumpatur Sed res ducem quiescere non sinunt. Prima enim lux infelici viro gratissimam praeteriti temporis memoriam adimit, ut eum mediis in rebus ponat O duram veritatem, plane contrariam suavi insomnio lMilites se impatientes praestant sua quisque ac populi Romani sata praecipitare cupit segnem pavidumque ducem vocant ac nimium soceri Caesaris patientem. Queritur miles bellum trahi seque diutius quam opus luisset, procul a patria teneri. Facundus Cicero omnium querelas ad ompeium pertulit. .Fortuna inquit ipsa precatur ut se uti velis. Te pudeat vicisse a militibus coactum. Noli diutius expectare vibrant tela manus, Vix signa retinetur; Propera ne tua classica linquant, Scire senatus avet, miles te Magne, sequatur
Tandem Pompeius amplius morari fas non esse ratus, Se X-
orati passus est nil ultra sata morabitur Sed invitus hostem aggreditur, nam sine caede Caesar subactus ac captivus paci tradi potuisset Victoria igitur ei non laetior quam mors M populis invisum, hac clade peracta Aut hodie ompeius erit miserabile nomen. Omne malum victi, quod sors seret ultima rerum,
Omne nefas victoris erit. 123ὶ Milites ira larentes renis laxatis palam laciunt. illo bello quaeri, quid esset Roma Sed dii malis ominibus homines non privant, sugit enim ab ara taurus meque ulla sacris victima
inventa est. Quosnam autem deos Caesar invocaverit, poeta cum contemturogat Eumenides an Stygis numina quod quidem incertum,
sed hac nocte campos Thessalicos magna manu deorum celebratos esse, ibique monstra visa esse constat. Omnes timor tenebat:
ubique terror vagabatur; non magis in Graecia quam in Italia homines trepidabant. Haud mirum, nam augur sedens in colle Euganeo, ad Patavium sito, ipso die pugnae vaticinatus est: Venit summa dies, geritur res maxima, dixit, Impia concurrunt Pompeii et Caesaris arma. I96 Laetus Caesar aciem inimici instructam conspicit qua visa militem suos hortatur: videt sibi ablatum tempus sexcenties Optatum, quo omnia in extremos casus mitteret Nil opus esse votis ait, iam satum erro arcessere commilitones dubet. Eo in manibus habere dicit, quantus Caesar laturus sit. Sed primo loco sibi milites semper suerunt semperque erunt.
Omnia dum vobis liceat, nihil esse recuso. 268ὶ
Pompeii exercitum non omnino dimendum ratus, constare
tradit ex iuvenibus in gymnasiis eruditis, vix arma serentibus, non autem ex strenuis viris, quales bella diuturna suos commi-
66쪽
litones reddiderint. Praeterea, num quidquam harum externarum gentium intererit, cuius Romanum imperium suturum sit ducis 3 Hi pro patriae salute, pro carissimo duce non pugnant, ut Caesariani. ostremo eos castra diruere iubet. Nolite, inquit parcere castris, ne habeatis quo clade accepta pedes reseratis: mori aut vincere hodie, utrum velitis, vobis eligendum est . Pompeius rudi videt hostiles matervas in meses invadentes, stat attonitus ratantoque duci sic arma timere, omen erat.VAnimo tamen recollecto vires ei suppetunt ad milites confirmandos. Omnes vires intendere eos iubet. Deos sibi praesentes adesse dicit, quum benevolis animis se adhuc servaverint. Sed tantum Caesarem inimicum habere non satis esse dicit: alias quoque esse causas cur militibus sortiter pugnandum sit; commilitones animo fingere oportet matres, Senes, Romam denique ipsam ad pedes suos prostratam preces asserre. Precatur ut sortiter pugnando essiciunt, ne senex servire discat.
Utrimque igitur agmina concurrunt libertatis suprema hora adest loeia de sunesto Romae bello conqueritur deque libertate amissa omne Latium hac ipsa pugna sabula fiet. Incusat deos qui Romam perire sinunt quid, quod eo procedit desperationis ut exclamet: Sunt nobis nulla profecto
Numina, quum eaec rapiantur saecula casu.
Num dii, si re vera essent, hoc scelus turpissimum paterentur Mortalia nulli deorum curae sunt. Hoc tantum boni bella civilia hominibus dedere bella pares superis facient civilia divos, principes post mortem dii fiunt. Hos versus, hunc i,cantum sepulchralem libertatis' ut an ortum eos vocat ), inter
Forsch gen g. 222. pulcherrimas partes totius poematis labendos isse aequidem puto.
Dein pugnam poeta depingit Crastinus Caesarianus proelium inchoasse dicitur: o utinam di tibi non mortem, quae poena cunctis hominibus paratur, sed sensum post sata peracta dent sempiternos cruciatus meretur, qui primus tortam lanceam sanguine Romano tinxit Caesar a latere sinistro ompeianos adoritur cornu equitum ompeii e barbaris gentibus collectum pellitur, qua re denuo palam actum, bella civilia numquam bene commissa barbaricis catervis Media tamen acies impetum hostium sustinet, neque loco cedit Romani etenim ibi instructi erant. Caesar ipse pugnavisse a Lucano scribitur; ipse manu gladios subiecisse atque tela ministrasse dicitur iussisse ferro
contundere adversos vultus excitasse cessantes Verbere conversae hastae, monstrasse senatores, in quos milites saevirent,
quibus unum Domitium poeta nominat, a quo, quum a teret, Caesar responsum accepit ijsperare mihi licet te graves poenas Pompeio mihique daturum.' Talem furorem successu carere non oportuit cadit patriciorum magnus numerus perit patriae decus maius vulnus quam
quod saecula sua serrent, populi ab hac acie habent, plus quam vita et salus hic perit, prosternitur enim populus Romanus,
Vincitur his gladiis omnis quae serviet aetas. λ 64IJ Pompeius omni spe abiecta sibi fugiendum ratus, aequum
67쪽
conscendit: nullo gemitu audito, nulla lacrima effusa dolorem verendum salva maiestate secum aufert, qualem Magnum decebat Romanorum malis praestare. Tacitum dolorem animo serens primum Larissam venit a fuga tamen desistere non vult, licet cives ei benigni obviam veniant, cum tristibus fietibus
munera promittentes seque cladium comites optantes.
Castris ompeii victi ac fugati Caesar potitus, praedam in
iis inventam militibus relinquit Statim enim castra occupaverat ne sus fugatique his revocarentur. Impulit igitur Caesar milites amentes cupidine auri scire gestiunt quanta mercede sese sceleris obnoxios secerint. Avaritia tandem satiata a sceletibus ipsis, ut lamem auri expleant, non abhorrent. Corpora ut somno levent, impia plebs in toro patricio membra nocentia tendunt: in parentum fratrumque cubilibus nocens filius fraterque somnum capiunt; sed vesana quies eos agitat, invigilat omnibus
saevum Scelus totaque mente arma agitant Poenas scelerum
etiam dormientes dant, neque iis quiete optata quidem, sed non merita frui per deos licet. Caesar cupidus proelii locum visendi, postero die sibi cupienti indulget cernit propulsa cruore flumina et excelsos colles corporum. Invidet miseris busto vel uno, omnibus parato: vetat cadavera humari, quod ne Hannibal quidem vetuit, qui consuli Aemilio Paulo iusta persolvi non negavit. abesne cadavera solvat an rogus, ei cordi non est neque eum pudet quod serae veniunt, quae corpora lacerent, quibus insolita
praeda allectae, samem expleant artus degustando. Quasi voluptates quadam poeta has crudeles atque odiosa serarum epulas depinxit. Thessaliam infelicem denique Lucanus alloquitur. Quonam inmine deos misera illa regio laeserit, poeta rogat, cur tot tantaque scelera ibi perpetrata sint Neque solum poena in
praesentia: quamdiu enim manes somere violabuntur' G, utinam liceret odisse terras nocentes:
Quid totum premitis, quid totum absolvitis orbem pHesperiae clades, et flebiles undi Pachyni Et Mutina et Leucos puros secere Philippos. 872ὶ
Licet latendum sit insomnium, enarrationi rerum gestarum praemissum, poetice a Lucano descriptum esse, uno tamen tenore nobis addendum est, poetam hanc rem non de suo addidisse, quandoquidem eius rei et apud Plutarchum, et apud Florum, et Iulium Obsequentem mentionem lactam esse videmuS. Non igitur dubitandum, quin Lucanus hanc quoque rem apud Livium legerit, ut in hoc libro praesertim eum Livii auctoritatem semper secutum esse videbimus.
Quod quidem in poeta nulla ratione moleste serimus, summo autem iure probamus, ubi manifestum exemplum mutatae sortunae nobis proponit. Misericordia infelicis ducis animus movetur ubi legimus, quibus honoribus a populo olim auctus esset, sed simul non accusare virum levem atque incertum non possumus qui sua ipsius culpa ad scopulum Infelicitatis haesisset, cui, quum posset, mala averruncandi animus non inesset, immemori illius Graecorum:
Notissimum ιν in magnis voluisse sat est' non semper et
ubique adhibeatur: sortibus agendum est, si iuvari a Fortuna cupiunt. Caesarem ipsum scivisse quid vellet, apparet occasione enim proelii committendi sibi utendum existimavit. Animo simus inquit ad dimicandum parati, non lacile occasionem postea reperiemus. 'x Pompeium autem suorum omnium hortatu opus C. III 85.
68쪽
erat. Etiam Plutarchus' eum φυγοριαχούντα vocat. Appianus eadem nos docet ): καμνοντες λως φ πολέμον, τὴν κρίσιν παχυτεραν μαλλον ἡ πρέπουσαν ἐπειγόμενοι γενέσθαι, παντες ἐξωτρυνον αυτον εἰς πηλ μαχην. ἐπιδεικνυοντες μειτον Καισαρα παραταττοντα σε καὶ προκαλουμενον ἐνοχλουμενος Iλίπου τε που στρατου παντὸς ἐπι1ρμένου τοι περὶ τὸ Δυρραχιον αριέτρως .... ἐξέστη των οἰάεIων λογισμιων καὶ ἐνέδωκεν αυτοῖς Ciceronem autem cunctorum querelas ad Pompeium pertulisse cum fide historica congruere minime videtur. Pompeium moras nexuisse neque valde cupidum fuisse proelii committendi Florus cum Lucano congruens assirmat; neque ab
Appiano discrepat Constat eum milites adhortatos esse et ad proelium cincitasse, quorum sententia. Ciceronem protulisse Lucanus finxit libertate poetis concessa abusus Cicero traditur eo tempore, quo ad Pharsalum pugnatum est, in Sicilia aeger duisses ibique accepisses litteras victore Caesare ut bono esset animo. Sic a Scholiasta doceremur, si ei credere
vellemus, qui addit alvium loes tradidisse, quod autem
manifesto errore aesert In Livii inim Serioch CX l imus: νCicer, in castris remansit, si nihil minus quam ad bella natus.' Ipse Cicer, testis est se acie Pharsalicae non intersuisse. Ex castris, i. e. Dyrrhachio, rubi eum Livius mansisse narrat, nonnullas clitteras scripsit, quae Hocenteum tuis Pompeio post cladem Caesaris ad Syrrhachium
confirmantur, quae Cicero ipse scribit λ): Me conficit sollicitudo, ex qua etiam summa infirmitas corporis.' Etiam Di obiter )narrat Ciceronem Dyrrhachii mansisse, unde post pugnam Pharsalicam non παραχρῆμα, ut Dio vult, sed κατασχων εἰς Βρεντέσιον καὶ νταυθα λατρίβων Put Cic. 39 Romam revertit. Ea igitur, quae in Liv. Perioch narrantur vera esse constat, quod in nostrum poetam melius quadrare videtur: libertate poetica igitur, non ita abusus est, ut eum ex verbis Scholiastae secisse suspicaremur, quum Cicero in Graecia saltem rebis gestis adfuisse videatur. Facile intelligimus Ciceronem non cupiisse pugnae intereSSe. Non enim erat ad bella natus'', ut Livius recte dicit. Neque is erat qui in hoc discrimine rerum sortiter sententiam prosteretur, quem ad modum eum Lucanus secisse narrat Maxima trepidatione eventum exspectabat, neque discrimen verbis suis acceleravisset. Wo er g handela schien, arendi Pragen aut die es anham, regelmassi eben abgethan: dicit ommsen ), cuius autem de Cicerone non minus quam de Caesare, aequum iudicium magnopere desideratur. Quod ante omnia hic locus demonstrat ubi vir patriae saltem amantissimus suisse dicitur ei Staaisma Ohne insicht, nsicht, oderobsicht, de nach inander at Democrat, at Aristocrat,und ais erhgeu de Monarchen figuriri, undisi mehrgeResen ist, is in urasichtiger goist.'' Cicero omnibus his asperis ac tristibus verbis, mea quidem sententia minime dignus habendus St.
69쪽
Iam nos indicare oportet inpud Plutarchum Livium ipsum
nominatum esse, qui tradidisset ante pugnam harsalicam omen saustum praedictum esse a Cornelio quodam Patavino, qui a
Plutarcho appellatur ἀνὴρ ευδοκιμος επὶ μαντικῆ Quae deinde alutarchus in eodem capite tradit, 'pud Iulium Obsequentem cap. 65 inveniuntur, qui ex Livio hausit. Jadem apud Dionem Cassium leguntur, inaes rigitur in re Livium secutum. quae omnia testimonia sunt hanc quoque partem a poeta ex eodem sonte petitam esse. Mirandum autem est, Plutarchum omnibus prodigiis atque portentis enumeratis ante pugnae descriptionem, addidisse unum etiam et alterum pugnae eventu iam descripto. Aciem depingens instructam Lucanus a veritate non recedit. Ambos exercitus, qui ante Iugnam commissam τριάκοντα
σταδίους ἀλλήλων ἀπεῖχον, Lin sinistra ripa Enipei locum tenuisse etiam Caesar testis est j. Ubi Lucanus dicit Lentulo curam sinistri cornus suisse, manifesto sallitur Maxima enim discrepantia inter omnes est Dextro cornu Lentulum praefuisse Appianus narrat ), Domitium sinistro. Idem nos docet lutarchus ),
qui simul addit ipsum Pompeium dextro praefuisse. Neque Caesar ipse rem expedit Rex expeditur si et Appianus
et Plutarchus pro sinistro dextrum scripsisse putamus Lentulum igitur sinistro praefuisse, quo in cornu simul ompeius esset,
cuius sub auspiciis Tentulus ae gesserit. In hoc sinistro cornu erant duae legiones a Caesare traditae initio dissensionisi Caes. 47. App. . . ΙΙ. 65 i. s.' . . III 83. Conser etiam Leae. Norther Grece Iv. 32 et Frontis. Strateg. II. 3. 22. - App. . . II. 6.' Caes. 61. Pomp. 9.
ex senatus consulto ); quarum haec prima, altera tertia appellatur in Primae legionis apud Lucanum quoque mentio fit. Mediam aciem ompeii socer Scipio tenebat cum legionibus Syriacis Sic enim Caesar tradit.
Quae sequuntur, quod ad contiones a Lucano traditas pertinet, plane ficta sunt. Orationes ipsae doctrinam atque, ut ita dicam, το φροντιπτηρίον, non το πέδιον redolent. Apud Caesarem quidem et Dionem Cassium verba eiusmodi significationis invenimus, unde colligimus Dionem apud Livium verba Caesaris legisse, quae a Livio in vicem ex Commentariis petita esse suspicamur. Lucanum igitur ex eodem sonte sua sumpsit quo Dio Cassius Caesar milites allocutus cum militari more ad pugnam cohortaretur, non iisdem verbis, sed eadem Verborum sententia utitur quibus Lucanus testibus se militibus uti posse, quanto studio pacem petisset, quae per Vatinium,
per A. Clodium egisset, quibus modis de legatis mittendis
contendisset. Neque se umquam abuti militum sanguine, neque rem publicam alterutro exercitu privare voluisse ). Dixit uterque dux - Dio inquit - πανθ ρσα ἐν τω τοιουτί προς
τε το αυτικα του κινδυνου και προς το πειτα πρεπε λεγεσθαι.
ἔς τε γαρ τῆς αυτης πολιτείας ορμωμενοι καὶ υπερ πων αυτων λόγους ποιουμενοι καὶ αλλήλους τε τυραννους καὶ αυτους
ελευδερωτας αυτων νομαζοντες, ουδεν σφισ1 αφορον εἰπεῖν ἔσχον. αλλ ρτι τοῖς με αποθανεῖν, τοῖς δὲ σωθῆναι, καὶ τοῖς με αιχμαλωτοις, τοῖς δε ε δεσποτου μο ει παντα τε ἔχειν ἡ παντων στερηθῆναι. καὶ παδεῖν ἡ ποιῆσαι δεινότατα, παρξει. Caes. B. C. I. 2 et 3. Caes. B. C. III 88.' B. C. III. 90.
70쪽
Unus appianui copiosius raberiusque rem persequitur, apud quem Caesaris significatio verborum, quibus Sucanus utitur invenitur, parcite ne castriin quibus addit: D μηδ εν ἔχωμ ενα μη κρατωμεν' ), aut Vincere, aut mori necesse est tertium non datur Quem ad modum princeps Mauritius apud NieuWpoori, nautas vela ventis dare iussit ne commilitonibus spes effugiendi superesset navibus quibus advecti erant, sic Caesar castra sua in integro manere noluit, me milites haberent quo
se reciperent clade accepta Castra Pompeii iis castra sutura vult in illo tantum vallo tendere iis licebit Plutarchus milites iussum ducis exsecutos esse testis est ): Ε πεὶ δε τῶν
σκηνων ἡ ἡ καταλελυμενων οἱ σκοποὶ προσίππευσαν. . . .' λ.
Laus proelii diligenter dilucideques descripti tuean tribui
nequit di rebus autem magni Momenti histori non diseedit Apud historiarum scripores Crastinus evocatus quidam, irimus ex dextro cornu procucurrisse Iicitur atque proelium cinchoasse. In eum Crastinum apud Florum quoque incidimus Seboliast bis inius mentionem Jacit ubi tradit Livium eum inominasse, is qui primus tela iaculatus sit in Sompeii aciem'' Hoc igitur ex Livio sumere potuit poeta Crastini nomen apud Appianum quoque legitur qui quae de to narrat ex alvi fortasse de prompsit. At iusquam alvium testem citat, quoniam inutem paucis ante Asinii ollionis mentio fit, potius eum et hic eius historiam
Equites a sinistro ompeii cornu universi impetum fecisse
Caesar narrat. Hunc impetum Caesaris equitatum non tulisse, sed laestatim loco motum cessisse uterque scriptor, et 3 B. . ΙΙ. 74. ' Caes. XLIV.
Caesar et Lucanus, nos docet. Quod ubi Caesar animadvertit,
signo dato quartae aciei in ompeii equites tanta vi impetum
secerunt, ut nemo eorum consiSteret, omnesque conversi non
solum loco excederent, sed protinus celeri iuga montes altissimos peterent. Ita Caesar cum poeta consentiens ).Εquites momentum magnum ad pugnam dedisse et Florus assirmat. Caesarem ipsum multum in ipsa pugna Versatum esse, et ex Orosio et ex Floro et ex Appiano colligi potest: unde igitur Lucanus petierit, facile colligetur. Caesarem autem
hastae verbere cessante suos excitasse atque in senatores potissimum saeviisse, nullius testimonio confirmatur. Et apud Florum legimus Caesaris notissimum praeceptum, milites acies serire oportere, quod Mommsen ita explicat ): Die Insanterie, Welcheliter in ganet irregularerseise offensi gegen die Cavallerie austrat, de mi Sabel nichi et u hommen ar, solite thre itanichi abWersen, sonder sie ais andspeere egen die Reiter brauchen und um dieser sic besse gu erWehren, amit nachobe gu stossen. lutarchi enim verba salsa habenda sunt ):
equitatum ompeii non imprimis νέοις καὶ κοσμιωσιν ἐπὶ καλλει καὶ ρε compositum fuisse apparet, ut Plutarchus eodem capite nos docere vult. Eorundem verborum apud Orosium mentio fit, qui etiam commemorat castra diripienda esse.' Cuius rei quid consilium esset supra docuimus. Ex omni parte cum Floro et Oro