장음표시 사용
371쪽
Finis Metapusices, Dei cognitio. cap. I. Etaphysices illa sunt, quae post cognitas natu
rates causas, animum rationis principe & intellectus, ad altiorem perducunt considera. tionem, ut cognoscat, quoad fieri & conse
qui poterit, opificem illum supremum,unum& illud quod est semper, quod nunquam fuit aliud, nec suturum est quam solum est, quodque nihil aliud est, quam Deus unus, qui sine principio omnium principium , sine medio & fine omnium: Finis, a quo, per quem, α propter quem, & ad quem omnia. Sic Avicenna I. suae Metaphys. p. 3. scopum ultimum indagationis Metaphysices esse fatetur cognitionem Dei altissimi, & angeloru spiritalium. Non enim potest anima quiescere in natura lib. & uisbilius, dum uidet omnia mutuo colligata, nisi ad unam primamque causam sine principio conicenderit. Et dum a cocatenatione rerum uisibilium peruenit ad inuisibilia, tunc pari ratione ab inuisibilibus ad inuisibilia alia maiora & praestan tiora transiens,ob infirmitatem animi & rationis & pr statia diuinitatis quam perquirit, luctatur cum intelligentiis: quas si ordine recte ad unu direxerit,optatu consequitur fine. Qua diu autem per illas reru uarietates & typos, ut in labyrintho animum exercet, tandiu in metaphysicis angitur actorquetur quae difficiliora eo magis, quato quis longius a uia cognoscedi Deum uerum,aberrat. Vt mirum non sit tot anfractus, tot scopalos, Aristotele & alios Ethnicos ostendisse, totq; labores pastbs in metaphi scis, dum lumen rationis tantum te queren
372쪽
tur,fiec uera de Deo haberet rati onem,quibus hodie muliercula quaeuis uel rusticus,fideli symbolo catholico insormatus iure praeire posset. Cum nobis copendiaria & certissima, qui filius Dei est,uerusque cum Deo Deus unus, incognita pror-iui mysteria reuel tuerit,& per spiritum sanctum omnem docuerit vexitatem. Quamobrem Christiani ibi incipiunt scientiae x sciendi initium,ubi Philosophorum ah choram figebat suprema cognitio: olim ab elementis mundi orsi physicis, hodie a Dei summi uera & certissima cognitione, quae in epilomen & familiatem& necessariam redugai C;edo in P
PHYSICE S. Vnum, ens, substantia, accidens, olentia, actas, necessarium,contingens, pess ens,independens, finitum Uuitum. Cap. 2.
Consderat auum Metaphysica,uniuersalia quatum uniuersaliter potest, & quantum consequi potest gener generalissima, ut possit hos rerum humanarum & existentium dispersus rivulos, ad quasdam origines & fontes reducere, & postea illa generalissima ad unum contrahere,& unu illud cognoscere. Ideo eius materia, ens unum quod mente tantum comprehensibile,diuitum in alia duo,in substantia&accidens,quae postea per modos essendi in abstracto , hoc est
generaliter, sinς concreto indiuiduo cui haeret,considerat. Inente accidentis considerat noue modos, quos prςdicamenta dicax, quantitate mi qualitatem,relatione,passionem,&c. prout explicauimus ti . l.Syntag.cap. .& s.& explicaturi latius,lineus yoluerit,propri js commentarijs,qqos paratos de his habemus. Considerat & Metaph. alia abstracta uniuersalia,potetia,ut inateria, actu,ut forma necessariu,cOtingens,dependes
inde pendens,finitu in eo esse,& infinitu in elle. Considerat& potissimu transteientia.Qu; omnia nos in nostra methodo iubiurni Pretpaluimus,cu omnis demostratio maxime a
373쪽
eommunibus,& postea ex proprijs pendeat. Ens itaque in uniuersali contemplatione,subiectum est metaphysices: in coeteto aute & particulari ratione,pro modo concretionis, est singularium doctri narum . Sic Phylicus tractat de ente mobili: Mathematicus, te ente quanto .hinc fit,ut Arist. summopere in primo metaph. & alibi laboret, circa uniuersale principiurerum omnium, quod ab exordio Moses Genes mundi cap. t. explicat, in principio creauit Deus coelum & terram. Et D. Ioanes. c. I. Euangel. in principio erat uerbum ,& Deus erat uerisbum,omnia per ipsum facta sent,&ς, Veritas aliud tibis ti m MCaphysicen cap. 3. SEeundo libro in ueritatis speculatione Aristot. anhelat,
eum tamen Deus ipse sit veritas Dominus noster Iesus Christus, qui nobis ueritatis lumen affulsit, plenius gratiar &
veritatis. D. Ioan .cap. l. s. 8. I .l6, II. & sinς hac ueritate, nun
quam eertu finis ille Metaphysices, qui omnem humanae naturae superat intellectum, nempe Deus, nobis innotuisset. N5 enim potest apprehendi, quoa infinitum est increatum, aram exigua creatdra ab anima dico finita, cum nec naturaliter minus possit continere,quod maius est,unde oportuit ensillud reuelari, dc fide credi, non per causas indagare; cum infinitis gradibus , must rerum & res sint Deo minores. Et ita cuex generalioribus cognitio pendeat effectuum. Deus cu quid supra se non habeat, & omnia sine comparatione aliqua per
sectionis, infinite illo sint inferiora, no potuit declarari perfecte per res aliquas, nec repraesentari. Nec veritatis inqui filio ad eum nostra imbecillitate pertingere, nec ex puteo. Democriti,prodire ueritas sine diuino ductu. Duobus etiam ueritatem nobis intercipientibus ultra inquisiti altitudinem& sublimitatem, nem pe consuetudine & natura ipsa. Consuetudo quippe uiuendi, si leges diuinas non sequaris, tantum ualuit,ut falsa pro ueris suadeat aciem animi retundat, Quid enim apud nos iustum,alia in prouincia, imo in eadem paulo post iniustum δή impiu uidetur:& natura Eo minis, animus in hoe sepulchro animae uiuens, contagione corporis & erroribus sensaum, & tyrannis imaginationis simulachris, tot erroribus inuoluitur, ut maxima i ii parte a suo intellectu puro, deciderit. Ita classis conspurcatus nebulis 'It diuinitatis.& uaritatis
374쪽
ritatis radios no concipiat. Qui b. mederi cupientes Metaph. probis arguinent. consuetudinem emendandam e si e statue Tunimaturae autem tenebras, opinione: ut homo in singulis scienti is,certitudinem tantum conuenientem stabiliat . Sediaeque Aristor. tales docuit argumentationes, nec conuenientes illas certitudines,ueras esse ostendit. Sunt etenim & in argumentationibus & scientijs, iraria, & quidem diuersorum philosophorum insignis aut horitatis apud suos, studia & axiomata, ut postquam quisq; sua rationibus probe stimata existimauerit, statim uideamus columnas rationum eorum deii ei probabilioribus, ut ueritatem cer th nunquam cognouerint, nec ad illius umbram peruenerinti neque suis argumentis &disputationibus potuerint unquam uere demonstrare, quid& ubi summum illud ens bonumq;, quies,& rerum omnium principium . Sed omnes quotquot iter ad id inquirendum Pernauigare tentarunt, in ipso portu naufragium fecerunt, iel defecerunt,intercepti ab instituto cursu ab iis,quae specie quidem boni habebant, sed summum non erant. Alij a uoluptate, alij a uirtute,alij a pulchritudine, alij a diuit ijs, alij a similibus prope infinitis irretiti. Donec ueritas ipsa dixit,li cxst uita aeterna, ut cognoscant te Deum patrem & quem misisti Iesu na Christum. ioan. I7. c. 3 . ad Rom. 6.υς quamo obm, tuai Meta-1hoci. q. QVoeirca Arist. cum quo se uerteret certum non habe
ret,iam inuolutus suis axiomatibus & fluctuans, per tot ib. 3 . metaph. iactatur, nunc hac, nunc illac, circa quaestu i culas occupatus, quas praecedere debere arbitrabatur, cutamen certum signum ignorantia: docentis uideatur In om-atem lapidem impingere, & inuolute rem pertractare. atque ludit ordinem in eo. I. An unius scientiae tantum, an multatum sit causas speculari. hanc non resoluit Arist. sed Iauellus sellari libr. 3. me
a. Num solius metaphysices, substantiae principia conside
3. Num unius scienti et simul de omnibus substantijs dice re, iel f diuersis det diuers*.Rusolui cum distinct one inlib i
375쪽
dentib.& unius esse scien tiae, resoli lt li. q. met. t x. q. s. Nain principia rerum sint genera. & an illa communissima:ut ens, in ira, nagnuin, par in. NO resolute, sed lauellus
soluit. c. . tib 3 met. 6. Utrum praeter singulare sensibile detur aliquod ens magis uniuersale, quam separatum,quod sit compositum,uel materia,uel forma, negat Arist. 7. lib. met. 7 Vtrum ouinium indiuiduorum unius speciei, ut omniuhominum, sit una quidditas, liue una forma. Negat Arist.li. r.
uel eadem specie,& diuersa numero. Resoluit cum dist. Arist.
9. Num eadem principia eorruptibilium,& incorruptibilia huius resol .ex Arist. I 2m,et. ter. 34. 8.phys texti 48.& ex 2. gener.tex ss. ID. Vtrum tamIm,& ens sit substantia rerum, uel nOὶ Determinat partim iri q.& IO.& i 2. met. I I.Num numeri,& corpora,& superficies, linea, dicant sub liantiam rerum sensibi Ilum. Deternii latin 8 .met. I 2. Num praeter res singulares sensibiles, & praeter magnutudines mathematicas,quae non sunt substantiae rerum sensi- bilium, nec principia substantialia, necessariu sit ponere formas. i.ideas separatas. Negat Arist. lib.7.13 . Sint ne principia rerum in actu,uel in potentia. Deter minat cum dist. li. m. met. tex. 3Ο.&3 l.&lib. s. tex 3.dq.Et num prima tenim principia sint uniuersalia,uel siningularia. Soluit lib. . tex. 6 &seq. Is . Num praeter substantiassens biles singulares, dentur a- Iiae sebstantiae separatae a materia,quas Plat.dicunt ideas, seu species,ut homo per se, leo per se. Negat ideas Eth. 2.& 2. de rhy .audi.tex. I9. lib. de gen .i. 7 .& lib. I 2 .met. Despeculatione metaph lies circa substantiarn, accidens,
R C post ea superatis illi; obteib. in aliam desiiij t lib. qirar
. to disputationem,de sui, stantia: & abunde prosequitur, metar hysicam uersari circa ens,& circa accidentia,quae per se
376쪽
conueniunt enti circa unum,simile,& aequale,agit de his , Sede primis principiis,quae uocat dignitates Mathemati cas, αnitrum in modum digladiatur pro probatione,& defensione primi prinei pii, quod tamen quia Deum uerum non noa xat non tradidit.
Vised in quinis lib.Metaph era tractes Arist. cap. berumque in quinto,cum sibi no satisfaceret,explicat quia
sentiat,& quomodo distinguat principium, uiam,ele .
tum,nari ram,necessarium,unum,ens,substantiam,ide,opposta,contraria,priora & posteriora,potentiam,quantum , qu
Ie,ad aliquid,perfectum,terminum, secundum quod dii positionem,habitum,passionem,priliationem, habere, ex aliquo esse,partem,totum,mutilum,genus,falsum,accidens, & alia. quorum hoc accipe schema,quod colligit Iodochus Chille, thoueus Neoporinensis in commentariis in Fabri Stapuleus introductionem in Metaph.e. s.Cuius prior numerus Ordita terminorum:alter quot habeant acceptiones, explicat . ordo aeceptiones x Principium. x Causa. 3 Elementum 4 Natura. 3 Necessarium. ε Vnum. τ Multa. a Ens.s Ens per aecidens. io Substantia. 31 Idem a Diuersum.
3 Differens. x 4 Simile. 1s Dissimile. 6 Oppositum.
et Contrarium is Pituri ordo acceptiones.
4 2o Potestas. 4 1r Possibile. 6 1x Impotentia.
s z3 Impossibile. 8 14 QRantum. 8 is uuale. 14 26 Ad aliquid. 3 a7 Perfectum.
s is Secundum quid.s 3o Secundum se. sa 3I Habitus. Αs 32 Passio. Αs 33 Privatio. 23 34 Habere. 4
377쪽
37 Totum. 3 4o Diuersa genere. 38 Colobus. 7 I Falsum. 39 Genus. ' Α εχ Accidens. since em metaphysici. cap. 7.
RElabitur in &xto in ens,ut distinguat,& doceat,quale ix
Iud quod a Metaphysico pertractatur. Nam omnes fers scientiae particulares considerat determinatum genus entis, principia & causas sui Iubiecti:ut Medicina, causas sanitatis' . Geometria,principia magnitudinis, nempe punctum princi pium line ,lineam superficiei,&c. Arithmetica, principia, M uses numeri,puta unitatem principium numeri , diuisionε continui:physica,principia de causas entis mobilis,nempe materiam,& formam efficientem: Moralis scientia principia quoque sua, causas & habitus, puta agens liberum arbitrium .& actus conseqinitos similes:Aedificatoria, principia, & causas aedifici),puta materiam hanc uel illam, hunc finem, hane figuram,hoc agens.Sed ita non debere consilerari ens a Meista physico,ut ab illis,sed uniuersaliter ens per se, non ensuerum,uel accidens, hoc est,quatenus uere est in aliquo, hoc est in concreto,sic enim explico, sed uniuersaliter.Neque tamen ut non ens considerat,quia illud non ens, est ens falsum, uetractat: neque ut ens in anima,hoc est, prout comprehenditur abstracte a re aliqua ab anima: quia illud ens est ad aliquid,non uniueisaliter ens solum per se, quod extra animam est, diuisum postea in ens eorporeum seu materiale, & incorporeum per actum,&potentiam,per uri Im, α multae ut tractat in libro 7. Metaphysi.de materiali potissimum, & in 8. De atrii,& potentia, in 9.De entibus autem in corporeis: irero. Quae sint autem primae, & uniuersales cauta entis incor.
378쪽
acciaens autem,ens secundum quid, atque substantiam prio- Sem,natura, tempore,& cognitione. Diuiditur ibi haee substantia sensibilis composui, in materiam,& sormam seu figuram. Doe et postea contra Platonem, singulares res sensibit s, non generari a formis separatis,quas Plato uocat ideas,uel species: sed uel ex uirtute indita naturaliter rebus , per quam agunt, uel ab arte ex ratione sine intelligentia mentis artificis, & exffactione,uer a casia,uel a fortuna: uerum si quaeratur ab Arist. unde uis naturae,unde casus,certe nesciret respondere,ut christianus, in promptua a prima causa,a Deo, qui omnia benedixit,iussitque crescere,& multiplicari.Gen. I .Et a prouidentia Dei,qxue per sit gula,cuncta disponit, ut ne capillus sine eius uoluntate de capite cadat, non passer occidatur,quamuis operetur per media, aliquando per solem,lunam,stellas,hominis coniunctionem, artem, &c. Tractat deinceps contra Platonem,genera moi me uniuersalia:de en te,de uno, de ideis, de
non esse substantias absolute,quod non sint substantiae a singularibus separatae: quod ideae Platonicae non possunt defini-xi,nec demonstrationem recipere,& ita uanae. De maeria, O sma in substantia composita. cap. 9.ΡRosequitur in 8.institutum de materia, & forma sermonem, nempe quod ea in sint substantiae sensibili,ut princiria intrinseca constitutiva. Porro materia per se,& seorsum , non potest secundum philosophos demonstrari este aliquid, quia constituunt eam in potentia, quae per ad uesitum formarsit aliquid actu. Fitque ex duobus substatia composita, undet pollea sequitur formam rei sensibilis non esse totam rei esse Liam,sed partem,uel partem ut dicunt quidditatis.Dehinc secundo,formam este aliquid pretiet partes materiae, alioqui actus, Jc potentia confunderentur:aliud nempe lapides, & Iigna, quibus domus constat.aliud domus forma. Tertio nulla formam este per se,uel generabilem,uel corruptibilem, sed tatum per accidens ad generationem,&corruptionem compositi .inario, quod si forma accipiatur pro tota specifica quid ditate, Sc D n pro parte,ut in homine humanitas, & in simil1b. rerum corruptibilium distinguentibus formis , forma nori est silarata a materia, secuti tum Arist. in 8. y C quod Sib.
379쪽
uenit ideas Platonicas .Quinto, sicut omnis numerus re Iui tur in unitates;lic Omnas quid ditas, siue rei cuiusque definitio, resoluitur in sua stata principia n primum genus,& differentiam primam, me iri infinitum excurrens, in infinitum fiae peregi inacio. Η ursam, quod ad materia pertinet, noua dubia resoluuntur: primum ex duplici consideratione materiae cor. ponim,primae ii quam,& Propriet, prima quae quatuor complectitur elementa,igi em,aerem,aquam,terram, quae eadem est omnium materia,ex qua omnia gerierentur,& componatur,
di in eadem resoluuntur. Cum propria tamen omnium no sideadem materia,sed diuersorum diueIsi,ut materia flegmatis, cibus,dulcis, crast us,unctuosus; quia ea humida, & flegma humidum .Matina choleiVamarus, quia amara sicca,& cholera,
di a simili simile gignitur,uel immediate, uel mediata alio riualteratione,ut dum ex cibo per plura media, caro gignitur. Cur autem existente una prima materia tam diuersa genere αtur,accidit certe ex uoluntate primi artificis Dei, qui ita statuit: scuti ex uoluntate artificis hominis plures formae ex Iisno possunt fieri, statua, cythara, lectus, &c. nascunturque ua Tia ex praescripta forma diu ei sis speciebus,a quibus natura suo authori obediens non deficit. Obseruat tamen Arit . diuersama generabilibus materiam,in corporibus a thereis, quae uocae aeterna,in quibus tantum ponit materiam secundum locu mobilem,aliquid existens actu. s. quoddam corpus. Sicut &ait ac eidentia priuatiua non habere materiam, quae sit ens in prima potentia,ex qua scilicet fiant, ut in somno, & ellipsi ostendieiimpliciter, nec accidentia positiva, quae aliquando sinat, aliquando non sunt, licet non generentur per se, sed per accides: quemadmodum quantitates,qualitates,& sormae subitantiales. At in metaphysica illud quoque obseruandum, in natura libus formam coniungi materiae,cum ex potentia materia irgiit in actum per causam efficientem: ut dum fit ex metallo Itatuater artificem , qui educit actum e potentia. i. qui facit id quod inde fieri eo modo poterat. Sic in mathematicis,in circuli forma, superficies quae recipit circulum, sormam accipit, Iut materia potentiam habens,& in actum tune deducta. Sic
an reliquis nguris, quod diuersum in intelligibilibus,& I ubstaliis simplicibus, quae ex seipsis sunt eos,& unum, seu actus dii-
rerentes in hoe a sensibilibus substanti s.
380쪽
Et live maximae in generalibus & corruptibilius. At in sem.
piternis seu aeternis,Omne sc* puernum est actus,& no est iri potentia passiua Actus quidem, quia semper est,nec quando. que non est, aliter non esset sempiternum:potentia aule nec passiua, quia scut illa non potest no alitςr esse,se in aeternis uel incorruptibilibus, nec malum non peccatum, non eo rutio, quod pertinet ad eorum substantianu quaninis alia aliis is sint meliora. Porro intelligimus unumquodque in quantum acta est, non in quantum est in potentia. Atque ideo uerum & salsum, circa actum, non circa potentiam constituemus: ea enim consistunt in compostis,compositione& diuisone intellectus, ex distinctione materiae uel naturalis, uescontingentis, uel remotae. Et in substanti jssimplicibus,non uerum & salsum, sed scientia, si ad eas cognoscendas peruenerimus ι dc ignorantia, si a cognitione aberrauerimus, non ideo minus tamen substantia uerti
Quid unum O quot modis, ct quid multa,quid id si i aqua a
uersu disteremia, e retrarium, mevium. cap. I 2.
SEd quia per tam uariam rerum dii inctionem pergimus ad illud supremum uenandum, quod unum uere dici possi, a quo alia: idcirco alia cura Aristor, in io. ad unius cosi. derationem diffunditur, ut distinguat modos quibus unum dici possit. Itaque explicat unum dici quae eontinua sint natura, quod est uni sorme,quid unius rationis siue definitionis di logice unum numero,ia i ipsum singulare, unia specie, unugenere,unum super ens, & unum ens,unum super ens seu tramicendens quidem indivisibile, & unum ens diuisibile.Conua ueniunt autem uni essentiali er,primo ut sit mensura,dehinc ut principium quantitatis discret , ut ab uno & numero oriatur mensura seu qualitas cotinua,& per similitudine eius, noquantitatis mensura. Opponuntur unu & multa quod unum proferat non diuisum, multa diuisionem. Ad unu conspirat, Idem, simile, aequale: idem dieit unitatem substantiae r similo unitatem in quali rate: equa be unitatem in quantitate. Idem dicuntur uel per accidens, uel per se. Per accides quinque modas. r. si insunt eidem subiecto,ut in albo mulieo, albedo dc musica. 2quado accidens praedicatur de subiecto. 3. uel cotra η. quando simplex praedicatum praedicatur de coposito subiecto. γ .uel cotta.Modi id e per se, ut si conueniat in subiecto,si