장음표시 사용
751쪽
in per medii terrae, quo labiturusque in orientem, Asiam,&Europam disterminans, cuique uicina Hispania, prouincia Narbonensis, indeq; plures sinus seu maiores recessus facies. alluens etiam Venetos. Atque in hoc mediterraneo quoq; duplices motus; siquidem & qstus concitantur sim gulis sex horis, sed debilius quam in Oceano .Est & alius motus eius, quo sertur uel in septentrionem, uel occidentem:quorum motuum duae causae apud Alber. Magnum 2. meteorol. tra 2.3. c. 6. stus
inquam, tunc uis: alterius autem motus,loco tu decliuitas uel altitudo. Seneca quoque aestum maximum sub ipsius lunae solisque coitum dixit,subnectit alias plures rationes,cum astro-Iostica ciam physicas & ab experientia Gaspar Colarenus it.: . de elemen. & P. de Medino ex usu explicat luculenter li. 7. artis nauigatoriae,c. s.& Plutar. li. 3. de plac.philosc. 37. Appellatur itaque mare diuerss nominibus,pro diuersitate locora per quae perfluit,ut .Hgeum, Hellesp6 tum, Albydum, Bosphorum,Caspium, Byzantium,&c. de quibus consulendus Strabo Mela, Ptolom. Dionysus de situ orbis, Damasce. lib. 1. Basilius
in suo hexamer.Thomas I. parte quaest. 69 Alb.Mag. li. 2. Meteor. tracta. 3 . cap. 2. Intra terra,ut in corpore hominis uenae, se&aquae etiam riuulte, nam & ex illa scatent non secus ae per poros infiniti sontes: & si eam infoderis uelut ad uulnus sanguis, & ad mammas lac, aqua concurrit, Atque Stabo lib. II. geogra .aquam sphqricam ut terram, putat,& sub terra oeculiari, nisi quatenus utilis hominibus est, & multum aquae in tertam conuerti, leuicissim multum terrae in aquam. Defontium origine,ct ei optioniblu aquarum ex terra,trib que rigionibus terrae. cap. 9.
Vamuis sint aquae immixtae tetris, tamen non apud omnes constat omnino, quomodo generenturiatque idcirco duae traduntur ea de re opiniones, quas refert Chriso. somus Iauellus li. q. epitomes meteorolo. tract. q. c. I. Arbitratur Aristoteles. libro . primo ' Meteoron capitulo fin. & louia Ponta. in Meteor cap. 3 7. aquas gigni in terrae media regione ex aere con densato .Ponunt enim in terra tres regiones primam hanc qua ambulamus, superficiem , & in qua aqua fluit ' ultimam centrum terr z, punctum mundi, circa quam
nihil generarur,quoniam pia tarum uirtus,& uis solis eo tisi
752쪽
pertingit 3 mediam inter has, eam qua generantur mineralia ubi sum plures concauitates, antra & uenae in proportione,sicut in corpore animali: & cum natura abhorreat uacuum, ut
ait Arist. . physic. tradunt huiusmodi caua loca repleri aere ingrediente per meatus &poros occultos, ubi ex frigiditate terrae,conden fatur & conuertitur in aquam, deinde aliti aerem subinde ingredi &condensari : ueluti in marmore , aer circunsultis,dum frigora sentit paulatim sese cogit. mox de suit humor, rite quidem sicco ducente ex marmore guttas ut ait Pontanus.Alii ex imbribus decidensibus colligi aquas intra terram,&postea remitti putant,ut Seneca; Nos ex prioridc alteri causa aceidere posse arbitramur; item& ex cuniculis ut tractu maris, unde aquas per uniuersum quoque dispectri
orbem putamus per canales subterraneos. Quo fit etia, ut pro ratione terrarum per quarum uterum labuntur, dc concipiat
diuersos sapores, odores,& qualitates. itq; calidi fontes,obtractus per sulphurata, alii noxii, ob mineralia transmisi ustigidae & aliae aqui niuium, quae struma ideo generant, quod uaporosae & phlegmaticae & in gutturae eoden santur. Graues aliae Zz no liquids, quae ex mixtione unctuosi & terrestris partis,& impuro componuntur,ut ex bitumine in lacu Asphalici in Palaestina,de quo mira Gal. li. . de facult. simpli. medita.
s. de l. c. 2.& 3. Brocardus Monachus li. de scriptio. terra: sanctae, Ioseph. I. dc s. de antiquit.&s. de bello Iuda. Am tus lib. I. in Dioscorid. enarrat. 89. malis quam ex terr aquarum Oriu,9 de di Eliatione.
OR tus aquarum superiores, naturales sun Dat ars aliis modis ex rebus aquas exprimere nouit, nepe per calorem,
di distillationem, per humidi superiniectionem , per coniunctionem , per expressionem ex qua oleum proprie dc succus. Calore educitur aqua, uel per ignem , uel per solem, uel per putredinem, ignis arte paratur, uel flamma, uel carbonibus inctas, uel scoria laeuigata metalli,serri, aeris, uel arena,vel mediantibus aquis seruentibus, uel uapore earum. Solis radiis flores potissii mim expositi, tepescunt,humoreque resudant. Distillatio,est humoris teni violis e succo extractio, ut caloris.haec sit per humoris asce sum iubi uapores sursu clλti
753쪽
in capitello,seu opertorio uasis distillator ij ccidensati,inguetas decidunt in marginem eiusdem capitelli, ex qua per tubuium foras mittunttu; hoc ordine ut primum ui caloris humidum tenuetur in uaporem , uapor postmodum frigido condensetur,& tandem condensatio in lacrymassundatur. Putrefactio, digestio est & primus gradus caloris apud Philippum
ista dium, ii .i. desecr. nai.e.3. altior in distillatione, cuius via re ipsa composita quatuor elementa possunt separari; nam in distillatione,primum lenius, tenuius, & calidius aseendit nempe ignis; secundodo eo postea aer:tertio aquae terra aut Ein fundo uasis distillatori j in fateibus residet: ut in distillatione aceti poteris conij cere. Ascendunt & ex crassis & terrestribus distillatis, & ex liquidis, quae partes alias, quam aquosas maxime habeant; alia etiam, qllae condensata pollini destillata,ut accidit lacrymis,succis, gummis,res nis, melli.In quibus quod est aquosum, primo loco ascedit; quod aerem,sccudo. quod igneum, tertio; terrae autem partes sundo subsidet, & si
maior ut ignis, aduruntur. A lter autem in metallicis, nam ecpartes in naporem resolutς,alembico adhqrent, calore in album mutato,ut apparet in argento uiuo,arsenico, salintro, α
similibus.Reliqua omittam,quet quis poterit colligere pertia entia ad destillationes,& sublimationes, & expressiones, &concoctiones ex thesauro Euonymi, ex Philippo Vlstadio de
secret. nai. Io. de Rupe Scissa in ii. quin tet essen. Gebero Arabe in ii. qui summa perfectionis.c. I. q. 39. 4 I. o. Hier. Card.
D stigiis. Cap. 42. OVia propriam aquae qualitatem diximus frigidam,pau
ca de frigido dicamus. Sciendum itaque, frigidum,& calidum , uel esse potentia, uel actu tale; item per se, & per accidens. Item etiam humidum, & siccum;utque calidum adhu dieitur, id quod uritur, ueluti carbo ignitus:po tentia autem, illud quod inflammari potest. Sic frigidum acta, carbo igne priuatus, frigidus & cinis,potentia calidus.
Sic gelu humore concreto dicitur siccum actu,& per accides,cu m tamen potentia, & per se, sit humidum, idem de omni humore concreto. Contra, terra & einis, & huiusmodi mixto humori, humida adlu, & per accidens redduntur, quan quam
754쪽
quam per se & potentia sicca sint. Aristo. lib. 2. de pari.anim. c. 1.3c 3. ibi etiam, frigus dicitur habere uim cogendi, indurandi,& ex liccandi,cuin enim calor educitur, una etiam humor evaporatur. Arist. .de generat. animal. c. 3. d aut frigiditas si si aptius explicat Vitalis de Furno Cardinalis lib. remedio .ad diuer. corpo .morb. e. I9 s. ut sit qualitas constrictiva,& in grossatiua; quia dum per actione frigiditatis, partes uicinis partibus coli rent, magis uniuntur, fortioresq; ad agedum esticiuntur; quia uirtus unita, maior seipsa dispersa. Est autem &'frigiditatis, colligere & condensare homogenea, Scheterogenea; cum tamen calor colligat tantum homogenea. Frigidi facultates Hippocr. tradit lib.6. de morb.uulgar. 3c in eum Gale. comment. I. ut frigidum uenas frangat. si ualde frigidum tussim faciat,ut ery italium & gelu & nix; contorqvcl. ut phaerra,& gongrones, id est,tumores, facit scilicet phaerras longos,& gongrones rotundos,estque causa duritiei, de quibus & alijs Gale.de liquido tum usu,&in aphon Hippoc. Ethetiam in hominibus causa appetitus, proinde de frigidioris naturet homines laborant fame canina.Guen. in 1.lib. aphor. hippo.apho. 2 s. causa item sterilitatis,idem in s .aphoris Hippo. apho. 62.6S.
Quod easit sicea. cap. 43. TZrra quod teratur quotidie pedibus Sc cultura, dicta viis
detur, ut territorium Frigida & sicca est, Hippocra. libr. de carnib.sed praeeipue sicca. Sic A rist. lib. . Meteor. cap. Elementorum, inquit, maximet terra dicitur siccitatis esse, aqua humoris,ideo circunucripta eorpora genita Sc corruptibilia, absque aqua & terra non sunt: nam & terra sine aqua puluis est, VHal. Cardua. lib. remedio. diuer c. v. Dicitur &Genesi c. I. arida. Est & rerrae genus,quod praebet carbonum uicem,ardetque, idq. non per se nee alia ratione, quam quod bituminosa sit,sicut Zeladiae,lacus & paludes,quas incolae patria lingua uocant, moer ,ex qvibus sodiuntur glebae bituminos fuc accenset ut naphta ardent. Tales apud Brabates eruuntur etiam quas uocant Thars, maritimi autem Darri. Leuinius
Lemnius libr. i.de Occul natur. mirac. c. t 7. Ideo Aristor. lib.
755쪽
a.de generat.&corni pl.cap. 2.scribit squam ma, cortice penna tegi, esse signa naturae siccae atque terrenae: & frigida siccioraq; parere ovum sed imperfectum & crusta duriuscula opertum,propter naturam terrenam sui generis.
Terrae distinctis. cap. 44, GAlenus lib.9.de smpli c. medie. facult. terra dupliciter
accipi scribit,primum & comuniter, prout est humectata, quae iniecta aqua statim soluitur, & fit lutum: alio modo, prout accipitur a Philosophis, pro quarto elemento: corpus namque extreme siccum & frigidum philosophi terram nuncupantin secundum hos nullum corporum compositum te ra censetur elementatis: aiunt tamen quaedam plurimum habere terrae,ut puta adamantem,& saxa:& quanto corpore fuerint duriore, tanto magis dicunt terrea, contra quam faciant
agricolae. Quamobrem habita ratione phy scorum extra elementarem,terrae tria genera, unum lapidum, secundum me. tallorum, tertium terrae quae colitur. Et in summa, ex rebus quae crassiora sunt, terrea erunt hi omnibus, ut nuclei oliuarum,acini uuarum, putamina nucum,& si in ilia fructuum: in animalibus,osia,cornua, dentes: in plantis duriores partes, in alijs testacea omnia . Veruntamen non omnino haec terrea sunt,ut ex terra elementari tin permixta; nam & mixta concretave sunt cum calore & humore, participan . ex aerea sub-
stantia,secundum plus & minus: sed quia terrae portio in illis
exubera ut ait Galen. I. de element. Plato in Phaedo. Neque smplex uel elementaris terra, in orbe uniuerso demonstrari posset. Retinet tamen haec terra quam colimus, per se nome& q ualitatem elementi terrae per se: ut non im merito Hψ-pocra. lib.de humorib. eam uentri comparauerit animalium. Nam ut uenter plenus alit & calefacit, cum autem uacuus est,
frigefacit:sic terra fimo satiata, satis caloris subminrstrat plantis. cum uero sine eo est, illa & frigida & sicca est. Attam equet naturae siccioris sunt,diuturniora & firmiora sunt, quia putredo quaedam mors est.Atas tot.problem. sect. μ. q. 9. Columella lib. a. de re rustica.c. a.diuidit terrae solum in campestre,collinum, montanum, campum, non exquisita exigit nec perlibi ita planitie,sed exigue prona, collem clementem & molli
ver asturgentem. A magnitudine autem quis diuidere potestin
756쪽
in moleLualles, colles, rupes,uertices, iuga, cacumina, sta celaconualles,capos, agros; Deinde in terra S, Incitas, continuas.
insulas,peninsulas, isthmurn,chersonesum &c. item in publicas,prmatas, academiam, praetoriam S c. in imperia, regna, prouincias, regiones, tenuruia, lxbes,oppida, uillaS, arua, pascua, sylvas, sata, saltus,uirgulta, spineta&e.diuiditur& per climata, parallelos caeli, Zonas,stusque, quae, exrlicamur asco.
graphis propiijs & pertritis libris.
De magniviabis orbis terrae. cap. 6 .
Trrra ut punctam de centriam totius mundi est, immobile. Aristo t. 2. de cςlo, cap. Iq. R in princip.de mundo. nullius enim ferme magnitudinis est ad orbem uniuersum comparata. Arimib. I. Meteor.cap. sin. quale germen in Duo,puuctum in circulo,ut punctum spIiaerica,quet latius probata legi possimi apud Ptolom .lib. i. naathemat. construct . usq; ad c. 7. Cleomedem lib. I. circularis contempla. Alpha granum lib. de rudimentis astronomicis differentia ii.& s. Orontiu , IC a.
de Sacro Bosco,& alios de sphaera aut bores, Schonnerum in opusculo geographiae cap. i. & 2. Dionysium Alexan. de situ orbis, & ibi Eustachium Thessalonicensem . Plinium lib. 2.
cap. 66.& 7I .Cicer. I.Tuscula.& 2.de natur. Deo. N in Som. Scipio. & ibi Macrob. Docent autem rotundam argumentis
ductis ab ortu & occasu stellai um, ab obseruatio ne eclipsium di umbrarum quae non aequὰ omnibus contingunt: a nauigatium aspectu, qui in medium eleuari conspiciuntur , di non aeque perferri. Neque a sententia sphericae formae nos remoratur, quod in terra montes quidam sint ex ce litores planitie, quI conicam uel praeruptam de sinuatam faciem & superficie terrae suadere uidentur: nam inde globo, nullum incrementum,non secus quam in globo materiali, pilum uel araneam inuolucrum, uel arenae superiacentes impedire Ron possi intro tunditatem eius,ut docet Theon Alexandri. in scholijs ad lib. Ptolom si de mathema. eonstructione. Totius terrae ambitum facta ad circulos sph rae e testis 36 o. graduum est. Cui libet autem gradui attribuuntur in tetra milliaria sexaginta Italica , aut quindecim Alemanica communia, aut duodecim Sue uica. Quamobrem peripheria tertiae erit, inito ad. 36o.gradus calculo.
757쪽
Milliariorum Italicorum 2l6OGO.Germanorum sqOO. Sueuorum 432o. Di ameter autem terrae habebit milliariorum Italicorum 6872.8c 8.undecimas. Alemanorum III 8.&2.undecimas. Sueuorum I 396. Sc 6. undecimas.
Secundum calculum P. Appiani in I. pari. Cosmograph. cap. II. Plinius tamen lib. 2. histor.cap. Io9. ea sententia antiquorum,& ex epistola Dionysodori nomine,ad superos seripta, qua peruenisse a sepulchro ad infimam terram narrabatur, ex eoque esse stadiorum 42o oo. dixit terrae circuitum habita ratione eius diametri,1ss o oo. stadiorum, quae si per singula 8. stadia resoluantur in milliaria reddunt peripheriam 3 i 87 s. milliaria Italica. Ego tamen hoc fabulam totum arbitrora De terrae immobilitate. cap. 46.
TErram immobilem esse,recepta est ut sanior opinor, egium autem circum illam moueri. Quanqua suerint qui in ea fuerunt haeresi,qui eam uerti& caelum immobile remanere rati fuerunt, ut apud Plutar. de utroque libr. 3. de plac. philoso. cap. I;.Cicero .academic. quaestio. Cleomed. I. circula. inspectio. Putauit moueri iii axibus mundi circa solem Nicetas Syracusius apud Cic. in . acade. &in Lucullo, sicut apud Plutar .ubi sup . Philolaus Pythagoreus, Haeraesides Ponticus, Ecphantes Pythagoreus. Author eius sententiae Cleanthes Samius teste Plutar. lib.de forma quae uisitur in orbe Iu-nae Suspicantur huius sententiae&Platonem in Tim omisse. Meminit & Themistius in commentar.ad i. libr. Arist. de caelo. Videndus hac dere Sextus Victorius lib. 22. uariar. lesion .cap. 3. De terra utilitate. cap. 47.
TErra,veluti quodda animal perfectu uidetur: na ad similitudine corporis animati,habet pro ostibus Iapides,prouenis&arteriis,cauernas, & meatus, intra riuulos sanguinis, uinu quod producit, fontes & flumina e pro corde & pulmo ne illa nobilissima nutriens metalla auri & argeti, & alias mniones: extra pro Pilis, exercs herbas & platas: pro excremeris
758쪽
uaegam inutilia habens. Terra, propter eximia quae inde
pro dueit Deus,beneficia, cognomentum accepit materiae uenerationis, ut caelum dictum sedes Dei. Haec nos nastentes excipit, natos alit, senesque sustinet, novissimeque complo. xa gremio, iam a reliqua natura abdicatos, tum maxime ut maternos operit,ut ait Plin. lib. 2. cap.6; .ubi dc plures eius
laudes cogerit,quod mitis,quod medicas herbas serat&c. Matrem etiam omnium uocat Cicer. pro Aulo Cluent.& ita Orpheo in hymno terrae, dicta μεγαλη υηπι ρ Θεων του θνη Των ἀντρωπων ; sic alii appellarunt etiam , ut Seiuius lib. Io. Eneid. Varo de ling. laxi n. qui & Opem ab ope nominat,
Lucretius, Pindarus, atque Atilio tel. I. de generat.capitulo , a. hanc matrem omnium,ut solem, patrem, facit, ueluti Assyriorum & Babyloniorum philosephi aut Eagorici,S: Academici dixerunt terrae de celi esse σογα uiuuαν '. qII Od caelum a gat,& terra patiatur . Quod connigium ligatur & fouetur periolis, & tunc, & stellarum omnium radios,accedente motu, dc luminum permixtione: Ideo terram quoque mundi aluit nominant Ptolomaeus initio quadrip. Oper. & Mira l. libr. I. Cometogra. capit. fin. Et Anachai sis Scytha epistola ulti ad Croesum scribens ait terram fuisset κτῆμαὼν τε κm di πώς ν το καλει possessionem commune di)s de hominibus antiquitus de Sibylla lib. 3. Sibyllinorum oraculorum ἔπασι γυὐρανιος κοινὴ ν ε τελεαταΤε γωαν. Id eli, omnibus eaelellis cor munem fabricavit teIram. De aliarum re etintensis. cap. 48.
ET haec hactenus de elem emta mundi, & corporearum
rerum,& principiis d iebina iit : breuiter nunc, ut ars nostra quae generalis ex omnium. Ea eat & hic argumentadi de ratiocinandi spatiosam de latiorem sede ui ,ree etere memoria oportet, elementa cuiusque rei, principium e de in eo, in quo eonstituitur primum Sc rei compositio uel ortus. Et ut uerbis Arist. utar, metaphy. lib. s. cap. 3. elementum dicitur,ea quo componitur primo in existenti indivisibili specie, ii 'illam speciem ut uocis elementa, ex quibus componitur vox,& in quae ultima diuiditur: illa uero non amplius in alias uoces ab
ipsa specie diuerses. Sed & si dividantur, particulae tame eiusdem ireciei sunt: ut aquae particula, aqua: sed non sillaba.
759쪽
In quo agitur de Hementatis, ct simpliciter essentiam habentibus.
De minione elementorum, ct de disserentia mixtionis P. ne uonis, O alterationis, aliorum. cap. I. X quatuor elementorum simplicium mixtio ne,res omnes corporales componuntur. corispusq; accipiunt & est entia,ut ait Theophrast. lib. 2.de caus plantar. cap. I s. nec tamen dico existetiam, quam Alba tegnius, de scientia stellarum cap. so. existimat ad solis, lunae, &stellarum reno lutionem pertinere, ut alterationem, non ad Elementa, quae essendi, non existendi causam, dent. In essentia sit materia, ex qua postea tot admirabiles rerum species in orbe perficiuntur, adiectis multiplicibus formis & figuris. Est itaque mixtio naturalis, quaeda concretio ex quatuor elem eis torum qualitatibus como de paratis,constari: sive,ut ait Arist. miscibilium alteratorii copulatio, telle Sebastiano Foxio. lib. a. de natur.philoso. c. 8. Arist. lib. I.degenerat. cap. fin .ubi die fert a generatione mixtio: quia materia cum sua forma non miscetur, ut ignis ardet in ligno, illud consumit, & ligno nismiscetur, sed ignis generatur, illud autem lignum consa. mitur. Differt quoque mixtio ab alteratione, quia passio G. biecto non miscetur in alteratione,ut albedo corpori, figura
760쪽
cerae, tumor figurae, disciplina animae. Simul de ab augmentatione,in qua corrumpi prius oportet cibum, simileq;aucto generari .Et uniueIsaliter, passiones & habitus rebus misceri impossibile est nec magna paruis iuxta posita, miscibilia sunt. Nominatim autem illud in mixtione adiectum est, ex quali
ratibus elementorum eam fieri,eo quod elementa tro citra C
mutemur uel commisceantur, quia simplicissima,sed con talbuunt suas qualitates & facultates, si credamus Caleno libro primo de element. &lib. 7. method. meden. & i. de temperan. Hippocrati de natura humana, & in fragmento de naturalib. facultatibus,Vitruvio I i. r.de architect cap. 4. Et si contrariae hae in parte & diuersae sint opiniones . Nam uetu stissimi dixerunt, mixtionem fieri alteratione elementorum. Democritrus, anaxagorasq; appolitione:Plato autem, inter se aieelemen ra e Te uertibilia, dempta terra, teste Plutarch. I. deplae. philos cap. 3 o. Doeet autem Arist. lib. r. de generat. αcorrupi. c. 7. & 8. modum quo misceantur elementa,scilicet, primo ut opus sit sibi mutuo ea appropinquare, erem,terram aquam , ignem, aliter non agere ad inuicem. Secundo,quod fiat adaequata, non ratione molis, sed uirtutis, id est , ut omnino unum altero potentius non sit. uel omnino non domi netur: si quidem potentius quod esset tunc in qualitate, re
Iiqua cosumeret .ut multus ignis, aquae cyatum consumit: plarimum aquae, ignem extinguit,& sic de similibus. Idcirco adccluata,& admota inuicem alterantur certo modo,& miscetur,& qualitates activae & passiuae remittu ntur, quibus remissis conflatur mixti m. Neque enim qualitate se corrumpunt inuicem & remittuntur. Sic gradus & modi adaequationis xxemissionis, constituunt gradus temperaturae uel tempera menti corporum,secundum quod plus uel minus,ex quatuor qualitatibus aliqua uel prevalet uel remittitur, quarum illa quae pollet in temperamento quatuor qualitatibus composito , dat nomen eidem, ut notat Galenus libro primo de temperam. & Hippocrat. de natura huhrana, it in temperamento melancholici, dominatur siccitas: in cholerico, maior ca-
Iiditas,& sic de similibus . Et generaliter excellunt quadrupedia, caloret: humiditate, stirpes: frigiditate, pisces: siccitate, lapides. Omitto errores reccensere philosophorum,qui alia rerum principia quam quatuor elemetuonim potu eiulata