장음표시 사용
761쪽
physicos,qui ita nobis per manus ab initio reliquerunt & probarunt. In mixti une autem hac, partes ig nis cogere & con gregare dicuntur homogςna ,seq; habet is ut agens & for .ma,caetera ut materia & patiens: aer poli ea sui humiditate ieperat ignem, interdum imminuit. Nam quorundam gene' ratio, digestio & concretio sit per modum cuiusdam a stationis a calore sicco: interdum per modum elixationis cuiusdaa calore humido; qua ratione etiam ad materiam & sormam aer qΗoque pertinet. Terra & aqua pro materia , nam terra retinet corpora perfecta ne defluant, at terrae partes mutuo sibi adhaerere nequeunt, minusq; forma sine aqua.Quarere aqua ligat terram cum aere. Cum coagulatione in rei usopus sit semper, siue dura seu mollia corpora sunt: dura dicimus quae tactui non cedunt, mollia contra, De hae aut em coagulatione,multa Arist. libro quarto meteor. capit. quinto& seq. scripta reliquit, quae apud eum legere quilibet pote- Iitriinueniet quoque temperamentum & comixtionem seu coagulationem Mementatorum, dici naturam apud Hippocrat. lib. a. aphorism. aphor.3 q. & ibi Galen. De mixtorem diu D . cap. a Ixta aut imperfecte compotita sun t, aut persect e. i m 1 I pei secta mixta duorum modorum, nempe uel congerie elementorm informi, ut cum duo metalla igne miscentur, & unum evanescit relicto & communicato in alio suo colore:alio modo, impersectione meteorica, quae non ex Omnibus elementis sed ex aliquibus singularibus participat,ut sint impressiones igneae, stellae cadentes,bolides,&c. Aqueae,
ut pluma, nix, grando, &c. aerea, uenti, terrae motus,&c. De
quibus typum habes, li. r. syntaxeon no strarum c. q. & explicationem in libro de elementis. Mixta autem perfecta cor pora sunt, quae ex quatuor omnibus elementis, aliqua ex parte constant,ut docet Gaspar Contarentis tertio de elementis. Mixtorum horum persectorum quatuor classes & genera: primum genus, inanimatorum, quales lapides, metalla,& media inter haec. Secundum,uegetabilium quales arbores. plantae.Tertium,sensibilium,qualia animalia. Quartum, rationa-liu m, qualis est homo. Primum genus habet essentiam ex comixtione tantum determinatam: secundum habet essentiam
762쪽
& uitam vegetabilem ι tertium commixtionis essen tia, & uegetabilem,& ultra uitam sensitiva: quartum, habet esse, uiuere, Sc sentire, & ultra intelligere seu ratiocinari. De his omnibus propriis libris tractauimus, praeterquam de primo genere secundum ordinem naturae:postremo autem perfectione mitiori,quod se perest explicandum .Et de quo nunc agemus,de lapidibus inquam,& metallis, & ita de rudioribus & minoribus operibus naturae, quae eme per commixtionem h abent, ct in quibus prima rudimenta maiorum laterent.
LApides babent smplicem essentia,&sunt ex genere eo
rumque Rabbi Aben Tybon cap. primo roachache, uocati. silentia & sne anima. De his Albcitus Magnus lib. primo de rebus metallicis c. i. Sciendum, inquit, est, lapidis materiam est e,aut speciem cuiusdam terrae, aut speciem quandaoquar,uincit enim in lapidibus alterum horum elementorsi , quod ex eo docetur, quod fere omnium lapidum genus mergatur sub aqua,quit tamen materia terrae abundat, ut ait Ari-
1lo: . libro de c lo. Si enim in lapidibus dominarentur superiora elementa ,supernatarent,ut gelu & glacies. Atque fere semper, lapides fiunt ex terra in aquis,uel dςfectu humoris. Ita Iari deicere terram videmus calore, & frigore quoque, quod ni,nio gelu absumit humorem & indurat. Arist. problem .sectio et q. illaesi. II. Refert & sectione 13. quaest. 3o. discipulo Neracliti dixisse, lapides quoque creari, ex dulci aqua sicca
ta concretaque : item terram ut lapides. Et quamuis noni ulli lapides ex coactis oriantur humoribus, ut notat Aristo t. lib. quarto meteo. capitulo sep . septimo. Tamen maior rars eorum, terrena est; proinde moles lapidescunt; od, cuab aqua dulci procul absint,& non habeant quod eos a solis
ardore continuo tegat, siccat enim sol dulcis humiditatis parres,remanetq; quod de genere tetcie est, Aristo t. a . de plant. Inueniuntur nihilominus aliqui caui qui lint & inanes, qui ideo mu trii contineant aeris,or plus quam terrae, quia cauitas mai uis spatii quam corpus terra: quo sit, ut aquis superna-icia s, m PO te aere potiore, cuius locus est supra aquam, qui &couuarii ldum inaria facit aqua innatare, relataere at centrum
763쪽
trunt locum properante. Huius generis est pumex,& similes illi lapides apud Aristo t. 2. de plant. pumex quippe exi sp Ne maris densitate cauernosus concretus unde, & nomehabere uidetur, naturamque fortius est frigidam ut in uas seri uenς mismus,seruorem demoliatur,Isidorus libro decimos ex-m,capit. certio. Dis accedunt quq refert & Dion. Alex. libr. dei siti orbis, in angustissimo Bosphori maris illud admirabile con spiei, quasdam pedias per medios fluctus errare, atque intra seu cum murmure cci uiuugi copularive. Quanquam aliquando & pumex spongiosus, latebrosius, seu fistitiosus,etiam evomatur exustis lapis, ex profundi minis cauernis ardenti N. ueluti in AEthna,& monte Ves o,de quo late Galenus libro 9.de simpli. me di .sa l. Vitru . libro secundo,capitulo sexto. Theophrast. lib.9. de histor. plantar. Plinius libro 36. capitu. 2.Quo autem natur e ordine, in aquis generentur lapides, docet Arithoteles, ubi supra secundo de plantis in aqua maris, α forti undarum collisione. fieri primum spumam, quae mox coaguletur in modum lactis non ualde ab unctuoso dissi milis, quam demum congregant arenae collice,& desiccat maris
siccitas cum multa saliedine:partes cluearenae coguntur,& tapore procedente lapides fiunt.Idipsum sentit & Plato in Timaeo. Verun tamen obseruandum est, non omnes terras posse
in lapides conuerti, ueluti arenam solam,quae usque ad eo arida est,idest,scea,& frigida, ut non possit in lapidem , & lututransire:lapidabiles aute ira sun t terrae unctuosae,tenaces,&glutinosae,ut argilla,& similes. Isidorus libro decimosexto etymolog. capitulo primo,& quarto. Porro lapides qui perspicui non sunt, fiunt ex terra crassi ore, quorum substantia ex humido tenaci persusa. Pellucidi autem ex aqua potissimum consistunt,cui subtilis terrea, nec obscura materies permixta est,ut in crystallo.Er quia materia lapidum & lapillorum, interdum inuenitur in aliquibus partibus animalium , & tunc
quoque,& in illis lapides generantur,ut in piscibus, & quibus est magni in caput, ut iii coracino, capitone, imbrina,
perca, raria, solea, buglossis , quia habent caput frigidum,
Utpote magnum,& consequeliter cogunt humorem, diu etiatamen ratione quam in alijs animalibus generentur; nam
in auibus quadrupedibus, & hominibus ob calorem, in Ie nibus generantur . Quamobrem lapilli piscium , omnes candidi, molles, splendidi: aqueum enim omne candidum Tom. r. Gg aeri
764쪽
aeri immixtum,candidum reddit ac splendidum nivis in modum, quod tamen non duresca quia non attenuatur,deficiete calore, teste Cardan. lib.septimo de rerum uariet. capitulo
trigesimo septimo. In uesica lupi inuentum syritem lapillum tradit Plin. libro undecimo. capitulo trigesimo septimo. Crescunt etiam & inueniuntur in corde bubulo & ceruino. Congelantur &in lapides quaedam , ut salis, & cum calore, &alio modo, ut in mineralibus apparebit, ut in alumine, sa Ie harmoniaco &t. generatur & in aere lapis, ut ignis, ut di. ximus in meteoriis. Iniitho spermo quoque herba, quam aliqui argonichon, alii diospyron uocant, lapilli nascuntur
in cacuminibus candore & rotunditate margaritarum, magnitudine ciceris, duritia uero lapidea: & qua parte pedi. culis adhaerent, cauernulas habent, intusquae semen, de quo multa Plinius libro vigesimo septimo,capitulo undecimo. Et in arboribus, in corpore uel ramis, ante receptos inuentos lapides tradit idem Plinius libro decimo sexto, capitulo trigesi
Dii, o lapida. cap. 4 LEO Baptista Albertus libro tertio de re aedificatoria, eapitulo 4. lapidum inquit, alii rediuiui & fortes,& succos quales sunt silex, marmora, & eiusmodi, quibus innatum cst,ut sint graues & sonori, alii exhausti, leues, surdi, quales sunt tophinei, & sabulosi: Cardanus libro septimo de sibit Iitate, lapides in quinque genera diuidit, in gemmas, marmoxa, cotes, silices, saxa. Gemma,lapis est nitidus, qui limam non sentit,natura rarus & paruus. Marmor, lapis nitidus sed magnus, limam sentiens: Marmor a uerbo forsin μαρμαρω futuro μαρμάρω, quod est λβ μπω spendeo, unde& - ιτα μαρμαρα oculi splendidi. Si lex, lapis quisquamis conitat, ex quo ignis excutitur, putatque Isidorus li. Etymolog. decima sexta, c. tertio,ab ignis excutione ideo dici,ego potius a sit quis seu squamis,quibus ignis occultatur.Cos, est lapis ille cui granulis similibus arenae copaginatur, eos dicta ab acuendo,
Pad incidendum acuat ferrum. Cotes tame quaedam,ut acuant, oleo inungi desiderant, quae reddunt aciem laeuem,qua lem nouacular : aliae aquae aciem reddunt acerrimam. De cotibus Plinius potissimum lib. trigesimosexto .capit. 22 .ET genere
765쪽
genere eotium, est ludius lapis, quo probantur metalla, que inueniri tantum in flumine Tmolo contedit Dheophrastus& Plinius lib. 3 3 .c. 8. Reseras ad eas quoque lapides granulatos,molles,quibus fiunt frontispicia laris, qui igne excoquuntur & indurescunt amplius. Saxum,dicitur terra omnis ualde durata, lapis non lucEM cuius species, saxum eminens, ideo dictum scopulus ab speculando; saxum cauatum uel dentatum, Iupes; in mari saxa,cautes eo quod ad his cauendum sit. Lapidicinae saxa subministrant: qirarum, ali et molles,ut Pallienses, Fidenates, Albanae,uariiq; eo loris .ex his saxa extracta, in opere aedificatorio iacile tractantur, Aliae lapidicinae durae, alteq; generis alterius,ut apud Vitruvium lib. 1.c. 7.Meminit Iulius
Solinus Polyhistor de specie cautis, qui eatochites dicitur ex Corsica effossus,qui impositas manus detinet, habes aliquid glutino & gummi tenuius.
GEmmae, aut uerae sunt, aut similes ueris,aut fictili .Veret
gemmae sunt,quae limam non sentiunt,& eximie nitetrarςq; sunt,ut diximus,& paruς,ut adamas candidus. Similes illis,qus non ita nitidς,& sentiunt limam,tamen rare quoqὸ sunt,ut margaritae,coralli,turchesiae,carbuculi, chrysolithus, topazius,lapis cyaneus,smaragdus,crystallus,&c. Fictili ,sunt
quae artificio mentiuntur ueras confictae cristallo,uitro, tartaxo, album inibus ovorum,sale,& colo tibus ut ostendit Antonius a Porta lib. . magiae naturalis c. I 7.& I8.Veruntamen a
factitiis uerae distinguntur tactu,uisu, lima, substantia; tactu seu pondere si grauiores ultro, & frigidiores: uisu,quia splendor uetarum, nitidior,constatior, magis oculos implens, nec lumine lucernae, ut uitrum, hebetatur: Lima, quia uix uel exigue ea atteruntur: Substantia,quia leuior & uiuacior magis . Admittunt tamen uerae aliquando uitia, item illae quae si miles ueris, in colore & corbore. Coloris uitia sunt, fumus, nubecula, umbra; fumus obscurior, nubecula candidiotiumbra tenuior. Corporis uitia,scabrities,capillus,sat,punctum, scobes, plumba go,ferrugo, rubigo,uomica .apud Plin. lib. 27. capitulo penulti m. & final. quae explicat Hiero. Carda. libr.
. de subtilita. qud libro quoque singulis gemmis agit,deque uiribus illarum. De quibus etiam tractat Isidorus libro I 6.
766쪽
Etymolog. e. 6.& 7. Pli. toto 37. Alber. Magnus lib. de uitute herbarum & lapidum, & 1. de reb metallicis, Orpheus proprio libro,de lapillis Leuinius Lemnius lib. 2. de occuletis natur. u iracul.c. 3Ο.Galen. lib. 8. simpliciuna medicamen. Dios.
cori. li .s . Et Franciscus Rueus doctor medicus, duos libros edidit de gemmis aliquot, praesertim de ilIis, quarum meminit D. Ioannes in sua Apocalypsi. Et Marbodaeus Gallus Cenomanensisti de gemmarum lapidumque formis, naturis,ac virib. cui accesserunt scholia erudita Alardi Sem stet redami,& Pictor ij Villigensis: extat & alius liber de uirtutibus lapidum , per Io. de Maud euille E Latio in Gallicem sermonem couersus,& de lapidum pretioserum coloribus.Iulius Solinus c. 3 q. tradit etiam. Porro ignorandum non est,uimites gemmarii, aliquos dixisse pendere ab elementis, ut lapides ipsos, quod tuetur Alexander Peripateticus Dicent ali j cum Fernelio de abditis rerum causis, a tota subflatia. Platonici ab id eis, a quibus pedent Hermes,& Indorum philosophi,ab stellis,& imagin ibus coelorum: Avicenna autem, & eius asseclis rati sunt, in omnibus naturis quaedam aliquando inesse prodigia ex imaginatione superiorum motorum,ac si in his esset imaginatio: At Albertus Mag. reiectis horum sententijs, procedere ex propria indita natura cuid; putat,ueluti & singultis animalibus & plantis,propria quaedam data sunt tib a.de reb. metalIi. trasti. c. I. 1. 3. 4. quod ego probo, existimans Deum unam quaque creaturam propria aliqua insigni dote in indiuiduo& in specie insignivisse,ut mirabilia sua,&potestatem infinitam incredulis notam faceret.
V De marmore. cap. 6.MArmor,ut omnium lapidum magnorum solidior,puIchrior,& fortior:ita marmor frigidam maxime, & solidum:atque olim quoque,inter lapidem & marmor posita dilserentia,ut apud Homerum scribentem , Paridis os fui si e saxo marmoreo percussum,ut meminit Pli.li.3 6. c. 6. Marmoris diuersa nomina,vel a colore,a loco, laeuote,& politier a colore,ut Ophites, maculosum instar serpentis,cuius candidit molle, nigrum dimam:Purpurites,distinctum intermedianti b. puctis purpureis; Baetani te ferrei coloris;Corallinum in Asia coralli colore:Tephlia,quod est cinerici, coloris. Est & uiride
767쪽
iaeedaemonum. A lo co,unde sumi uir, Parium, candidia a Pario insul Sienticum, Nam idicum, Narium Proconnetiu celebrat Uitrv. li. 2.c.8. R laeuore, L munditie,lapis Alabastri tesquem Dioscorides d chum fuisse putat Onyehem. li. s. c. is 3 αλαύ-ρίτη inq*ς,λιθος ο καλου Mενος Θυξ, &c. Sic αλ ω τρος ab et priuatiua paIxicut ,& v, uel λαγ a'sa quod careat ansa,ut ob laevorem capI nequeat. De alabastri te qumque Pli. li. 36. c. 8. De diuersis generibus marmorum, Pli libro 36.cap. I.Isidorus libro 16. Etymol. cap. I S.Carda. h. .de subtilit. Leo Baptista Albertus libro 6.de re aedificato. cap Io. Magis splendent marmora,dum polliuntur. Nam &specula. tia redduntur, cum smirillo potistimum,& tripolea. - :
INter saxa numeratur magnes, qui aliter lapis Herculeus,Msideritis. Magnes,dictus a patria Magnesia seu Magnete, unde effod itur,sic enim Lucretius in o. M gnetis duo sunt genera apud Albertum Magnum libro 2. metallo. tracta. 3 . p. 6 A lterum,quod fert um,seu chalibem tactum, ad Boream dirigit in pyxide nautica, uel in horologus solatibus ; aliud. quod ad austrum trahit,uterque ferrugineus,ut explicatClaudianus,
Et postea, lSed noua si nigri nideas miracula saxi, Tunc superat pulchros et Ius,o quicquid cois nz. . rdide littoribus rubra brutamur in alga. Meminit Cardanus '. de subtilit. de gemina specie earn ei magnetis,quarum una carnem trahat, alia quae antinctam a Vciein acus, line dolore,& sangit ine exiti innocuam punctione saciat: Magnae huius lapidis certe uires, ut quidam arbitrati fuerint uitam ineste,atque summopere laborarint in reddenda ratione uitium eius. Dixerunt & aliqui rationem este cur illitum ferrumversus septentrionem trahat,quod ea ex parte
768쪽
tur alibi,ut in Hispania,& Ilua insula quae inter Cyrinum sed
Corsicaeli,nt ait Carda .li.7. de subtilit. nihilominus tamen ferrum eo illi tu non ad fodina,sed in septentrionis polum dirigitur.)rare alii,ad proprietatem reserunt ocul tam . qua Se alia ualent, ignorata ratione naturali:ueluti hac vi agari cu pituitam a corpore extrahi ,rhabarbaru & scammoneu, flavam bilem purgat:epithymum,sena polypodium, humore melancholicia. Et succinum,gagates. adamas, lapides,sestucas,& paleas trahun r. ut seribit Leuinius Lemuiusli. 3. de occult. nata mirac .c. q. Plat. in Ione,diuinae uirtuti mouenti trihuit, dum ait, diuina uis est quae te mouet,sicut in lapide quem magno tem Euripides nominauit. Existimarem ego utique, hoc quidem accidere quadam propria qualitate & natura,qua ad stelIas boreales dirigitur ferrum,ut comunicata participata stel- Iarum potarium; no secus quam aliquς planta a mnitate quadam naturae,sequuntur solis&luna cursus,&ad illos obueri. tuntur: sicuti lupinu,perpetuo cu sole uertitur,& horas ita notat agricolis etiam nubilo tempore, teste Plin. li. I 8.c. iq.3c c.
26. quodq; praestat cichorium,& aliae plantae. Et aequinoctia, dum fiunt,ostendit Cynocephalus, tunc latu duodecies interdiu & toties noctu utinam faciens,ut author Orus Apollo deliter. hierogly. Sunt x aliet sympathiae, sicut & antiphatiae cueaelestib. corporibus, quas uidere poteris apud Mizaldum ea
de re proprio li. At si quis plura de magnetis specie b. & natura cognoscere desiderauerit, legat Plin. li.36.c. I 6. 26.& li. 34. c. I . & lib. 2 o. c. 7. Cicero de diuinatio. i . Lucia .li. de iconita
Lucretium ii. 6. Alex Aphrodis in problema. Nicandrum in Alexi phar. D. Aug. lib. 21.de ciuita Dei. Beroal .in annotatio. in Galenum Dioscori. lib. s. c. 168.Orpheu de gemmis, Theophrastum lib. de lapid.Εxtat& libellus de natura magnetis dreius effectibus authore Ioan .Taisnerio Hanonico editus,impressus Coloniae apud Birhmannum. Amittit uires magnes, εc ferrum repudiat,allio illitus: restituuntur autem ei uites,si sanguine hirci polluatur. ut ait Ruelliusti. I.denatu. stirpi .c. 2 2. Contrariae naturet magnetis est, lapidis Thea medis uis, quae a se ferrum abigit, lapis in nthropia natus,authore Plin.
Ii. 3 6.c. l6. Dillidet quoque in tantum adamas cum magneterit Iuxta postus, non patiatur a magnete ferrum abstrahi,aut
si apprehenderit retrahat propter quandam surdam & obscuram rerum antipathiam, Plinius lib. 3 7.c.ε. Num
769쪽
Num DFides in nu O crescam. cap. g. CArdanus,uiuere lac elementis miscentur existimauit, di ideo lapides quoque, quia illud illis conuenit libr. 7. de subtili. Item quoa&Japis es, morbos,senectutem, & mortem
patiantur: Nam senio confectus magnes non trahit ferru, da Dilitaturq. pedore & squalore,ut animat: ideoque di crescere
lapides excisos, ta uiuant Leo Bapti ita Albertus lib. a.de re sdifica .e.9.Q iidillud, laquit,quod in marmoreis lapidicinis
compertum habet, marmora excrescereΤ& paulo post, in Gaia Ita in agro Corneliano, tradit in peralia torretis lipa, lapides concipi & parturiri. At Arist. lib. I. magno . mora.c. 3 . nec um te, nec ali lapides melius docuit. Si enim lapides crescat,illud sit additione nouae materiae consimilis: quod si in lapidicinis renasci quis putet,falli turmam non renascuntur abscisci, sed abscilcis superioribus terret induratis glebis, terra quet suberat, lapidescit & induratur. Sic Leo Baptista lib. 2.de re aedificato. c.9. quoque innuit, dum ait Romae per haec tempora inuenta sub tellure fistulo si lapidis Tyburtim mineralia, unum insolidum lapidem, temporis, teriaeque,ut ita loquar, fomento co- creuisse. Docet & apertius lib. 3.c. 7. dum in lapidibus uenas esse tradit, prout materia superinfusa et , & incrustationes accesserunt.Et si uiui dicantur lapides aliquando, id metaphorice, non uere a ui illorum, ut uiuos lapides ex pyritarum genere. qui ignem excutien ium continent apud Plin. lib. 36 e. I9. Senescunt autem&uitia cocipiunt,sed id accidit extrinseca causa, non aut quod uita illis deficiat,sed quod materia illorum uel dissbluatur,uel corrumpaturi sic mors etia saxis iaciminibusq; uenit,id est,dissolutio compositi, & abolitio. Neque ad rem pertinet, quod Theophrastus& Mutianus credue aliquos lapides parere,ut refert Plin. lib. 36. e. 18. Nam neque
id credo,sed albitror intra illos posse condesari parte lapidis& sic crescite,& ita intra unu lapide alium gigni, id est,diuidi, i De partibus intra separatis, ut dum semina intra cortices uel siliquas arescunt, & separantur humore delapso, sed hoc non generatio sed diuisio est . Sic, quod posset obiici quod
aliqui lapides sint corrodentes & ab umentes corpora, ut re fert Plinius lib.3 6.c. 17. non arguit eos uiuere,sed ut elemen. ti resoluere.
770쪽
Da Metalli nomine. cap. I. Nier ea quae E gremio terrae effodiuntur, sunt metalla, dicta a hara meis, dio, Hesychio: uel, ut ali is placet,μ τα τα ἀλλα ε υρίσκεPMab eo quod unu iuxta aliud inueniatur, quia genera etiam metallorum , quodammodo mutuo haerent& proxime inueniuntur, ut seribit Plin.lib. 3 3 .cap.6. De generatione metallorum. cap. 2. DE generatione metallorum,diuersae fuerunt opiniones. Aristoteles namque lib. q. meteor.ca .fin. duo exhalatio num genera sub terra ponit, similia his ex quibus diximus generari meteora, nempe exhalationem unam aridam, ex qua pides generentur & res durae: Aliam humectam, ex qua fiat metalla,eaque quae funduntur. Has autem iungi terrae crassae& uiscosae,particulis qulibusdam, quae illo humore seu exhalatione conglutinatae,indurataeq; frigore,itet metalla uel lapides faciunt, prout maior uel minor fuerit interni humoris copia. Subscribit Theoprastus libro de lapidib. Peripatetici& Academi ei omnes, & Iantis Lanςinus libr. I. Chemicae artis,cap. I 2. Plato quoque in Timaeo,er humore crasso metab