장음표시 사용
761쪽
ι .molitio est Εxpolitio Ε. αξιιγα t frequens est omnino or tori hus bonis : saepius tamen illa Cicero , quam Demosthenes utitur. Aristoteles προσοιχολ-σiv nppellat: Blii κοσμηms κατ' ἐμην. v. Propter effectum excellentem, quoniam Ornatum habet verum , non esseminatum, qui est inutilis. Est enim varia sententiae Propositae repetitio, sive exornatio, et quasi novum quoddam aedificium. Ac sere aut maiorem, aut minorem sullogismi prin- ei palis propositionem habet. Dissert a frequentatione, quod haec Condensat signa atque argumenta leviora disperse tractata. F politio autem graviora a levioribus separat, et maxima causae si mamenta urget, qui hus comparatur victoria. Ιlae oratores maxime inter sese differunt, propter ornatum insignem. Omnis autem expolitio sit in eadem re, idque duobus modis: si aut eandem plane rem dicimus, τὰ αὐτ&: aut de eadem re Saepius περὶ αὐτο G. Vtrumque sit in rebus gravibus atque necessariis. Eandem rem dicimus Misi isti, commutatione: est enim vita uda ταυτολογίΣ. Commutamus tripliciter, primum, Nie λιξεσι, MCrbis ἰ dc inde υποκρίσει, Prontinesatione; tertio, ικχασία. t Ctatione. AD O te mu a Dias est, quando in eadem re immoramur λολυαμει. quas litvel in singulis verbis: Abiit , euasit , eruit , excessur vel iaconiunctis, idque sententiis aliquando binis, frequenter ternis, raro autem quaternis, hoc modo: Nullum tantum mi periculum et C. Tn υποκρίtat Pronunciando Commutatur Oratio, quum sermo, hoc est oratio simplex, sive απορ-c. Cum Berimonia , id est affectu effertur κατ' ερω σιν, ut: Non iba ego ne ad eam, quae mer quae illum' quae nonῖ mori malim: in Eunucho. Factarat haec ἐπιμογη κατὰ προκρισιυ. Εργασια, tr Ctatione sit, aut sermocinatione , διοιχογι M. aut exsuscitatione. Sermocinatio, de qua
infra praecipit, hoc in loco tractatur κθ,no ἴα, estqv. plane,ibi κου excmplum , quod animi grati signi sicationem ostendit. Partes autem habet, propositionem κλπού αυ. et conclusionem. Exsuscitatio, quae συμπα vix dici potest, vel ad laudandum, vel vituperandum adhibetur. Ea fit variis modis , ut tu oxemplis facile observari potest. Nam in laude προτροπηυ habet , in vitu-
762쪽
eae de eadem re Altera expolitionis ratio est, quum de e dem re dicimus προσλεφει, assumtione. Haec autem partibus tra-i
nihil aliud, quam propositio confirmata. Ergo huiusmodi ostendit hane septem partium rationem, ut vehementer sit ornata , ex frequentibus cum verborum, tum sententiarum exoruationibus debere constare.
In his generibus ex otitio Conclusio huius figurao Hrio νγ κεε rationem enim ostendit, cur prolixius eam tractaverit. Ostendit autem usum esse duplicem in rebus seriis, atque actionibus causarum et in declamationibus, quae exercitationis fiunt gratia. Efficit autem , primum , ut res bene intelligatur; deinde, ut inemoretur; tertio, ut iides habeatur oratori; postremo, motum in animis auditorum excitat. Urget enim firmamenta causae hementissima. Est igitur figura δεδακτικη, atque παθητικη.
Commoratιo est Commoratio επεμυη . ἡ mrαυακαινωσις, est Sen tentiae prius tractatae post intervallum, et res alias interpositas, repetitio. Differt ab Expositione ταξει. και ram, loco atque collocatione. Haec enim in loco uno fieri solet, antequam ad rem aliam orator accedat: commoratio in diversis; et hac in gravissimis, illa vero tu gravibus atque gravioribus argumentis utimur. Non est haec illa ἐπι--, quum in eadem re sententiis ἴdiversis immoramur: sed, quum id, quod est firmissimum , et
763쪽
ante a nobis diutius tractatum, aliquoties renovamus. IIuius cum in aliis Ciceronis orationibus, tum in Verrinis plura sunt exempla. Est enim in illis orationibus maior ornatus, quam tu ullis, quod domi scriptae sunt , non in soro habitae : et oratoris επιβουλH, ἡ suum, hoc eSt, diligens et accuratum studium, uota in abscondenda arte, quae saepe est apertior, sed tu compositione illarum orationum manifestum est. Contentio est Contentio αυτιλτου, συγκρατις, ἡ ευπντιωσις, ἡ ἔγχν-τιωτης, est contrariorum oppositio. Multae porro sunt verborum
ii gurae, quae sunt etiam rerum: sic est contentio quoque, otverborum et sententiarum haec α acres, illa ἀυetirum: appellatur, quae est simplex verborum oppositio. Ac de illa supra dixit. Senteutiarum contentio est, quuin sententiae pugnantes luter Sese Pares paribus opponuntur, ut pro Murena: Tu mihi idare is, quod necesse est omnium Mitionum esse Postremum : r
linquis illa, quibus remotis, hoc Dicitim esse non stotest. Et ibidem : Odit populus ti . Prioatam luxuriam , publicam magniscentiam diligit. Et ita Catil. Honesto Miuere qtιrum non PO3Sint , perire tumithr malunt. Inter haec duo etc. Distinguit verborum contentionem ab ea, quae est sententiarum, quod illa γοργι τα, celeritatem habet, Propterea quod una, eaque brevi comprehensione absolvitur :haec Vero συγκρί-, ἡ ἁυτεξετάσει, sive in uua, sive in pluribus comprehensionibus tractatur. Omne igitur α θι res, vel in una Periodo absolvitur, ut in proximo exemplo pro Murena; vel in Pluribus. Deinde, omne Getiθιτο, vel est Purum, quod sola contentione constat, vel est aliis figuris mistum, uir Domus deerat 'cit habebas: pecunia si Perabat: at egebas ' lit occupaudo. Tertio, omne ἀ- ιτου vel est rerum, vel personarum, vel utrorumque: et personae vel sunt generales, vel singulares. Magnus est huius figurae usus, cum in docendo, tum otium in movendo. Similitudo est Similitudo a Graecis σαο σις, και παοαSολῆ di' citur: quae sigura apud oratores frequens, apud pocras frequentissima esse solet. Eaudem vim habet, quam Inductio: quare Socrates saepissime ex similibus concludit. Haec autem, ut lucem rebus inseri, ad quas adhibetur, quum est apta, urbana, et ex uotis, ac perspectis rebus suinta: sic etiam orationem humilem , obscuram atque vilem reddit, quum est vulgaris, ignota, vilis, sordida. Est autem similitudo, oratio traducens ad rem quampiam aliquid ex re dispari simile. Parios eius sunt πρότλτις, et προτα π: Am, Prombitio ac redditio. Adhibentur tamen
764쪽
nonnunquam etiam humiles similitudines eum apud poetas, tum apud oratores: quod quum sit, aut ὐπιθέσει emendantur, ut: Si Parva licet comρonere magnis, aut αλο γα, ut in oratore :mma enim magnis famiεsime recte conferuntur, inquit Cicero. Omnis autem similitudo vel est ἐγγώδης, vel , Vel σαρκὶ e. vel rυο ια-υο:: hoc est aut sumitur ornandi causa, aut probandi, aut apertius dicendi, aut ante oculos ponendi. Haec divisio ex causis finalibus sumitur, α-οις τι, κοῖ . Altera divisio τῆς ἐργασαxet. est et ex causis efficientibus sumtar omnis similitudo tractatur aut per contrarium , aut per negationem , aut per brevitatem , aut per collationem. Atque haec ab auctore exemplis illustrantur, ut nostra explications non habeant opus. Hoc tantum dico, omnia illa etiam aliter posse tractari, quam aut contrario , aut negatione, aut brevitate, aut collatione : id, quod in oratorum exemplum adnotandum est. Quinctilianus inquit, eam, quae rem ante oeulos ponit, aut apertius indicat, proprie elocutionis esset in qua observandum, ne id , quod similitudinis gratia adscivimus, aut obscurum sit, aut ignotum, sed clarius eo , quod illuminat. Poetis iamcci est concessum, ut dicant :Qualis tibi hibernam Lyciam, Xantique fluenta
Deserit, aut Delon maternam in sit 'ollo. Ea, quae ad probandum assumuntur, similia. vulgaria et rommunia esse debent: ut sunt ea , quae a rebus naturalibus , ab
artibus atque disciplinis ducuntur.
Omandi causa sumitur ornandi igitur causa trixae Por contrarium tractatur similitudo , quum similia atque dissimilia ita inter se comparantur, ut similia negentur: quamobrem haec tractandi via contrarium appellatur, et ab aliis ανο ιο ς,
dissimilitudo dicitur. Est enim in omni simili aliquid dissimile,
et nihil est tam dissimile, quod non etiam aliquam habeat cum aliis similitudinem. Tum autem ornatus causa aliquid adhibitum esse iudicatur. quum res ipsa sine ornatu tractari minime potest: quales sunt aut res magnae, ut de Deo, de religione, do rep. et tu hoc simili de imperatore et exercitu : aut parvae ,
765쪽
ut in IV Georg. de apibus. Huiusmodi similitudo est in Rosciana, tibi Sullam excusat Cicero, a Iove similitudine ducta, quam
non per contrarium, ut hie fit, sed καταραrinis; tractavit. Per negationem Probandi causa τῆς ευεκα similitudinem adhiberi per negationem dicit. Id sit, quum propositiones negativae inter se consociantur. Sed non modo negando , verum etiam affirmando probandi causa similitudines sumuntur et idque a rebus vulgaribus, Communibus, maximeque notis, ut: Quemadmodum terra cultu, sic animus disc linis melior uberior que feri solet. Et καθ' -- . ut illa pro Murena: Quod si e portu sol ntibus, M, qui iam in Portum ex alto in ehuntur, Praeci-
Pere summo stiadis Solent et tempestaιum rationem et Praedoniam
et locorum: quod natura affert, ut eis faveamus, qui eadem Preicula, quibus nos Perfuncti sumus , ingrediantur et quo tan dem animo me esse OPOrtet, Prope tEn ex magna iactation terram Midentem, in hunc, cui Mideo maximas resp. tempestat subeundas '
unpertius dicendi Σαρη,εiαο εδεχα similitudo dicitur per brevi
tatem συυτοαιαυ , quando Similitudinis propositio cum eiusdem redditione eoniungitur, ut: In hac fama tanquam famma Mc satus est. Apud poetas crebra huius generis exempla sunt, ut
,-- Inde lupi ceu P utores atra in nebula, quos i roba Mentris Exegit caecos rabies , catulique relicti.
In segetem Deluti cum flamma furentibus Austris Incidit, aut rvidos montano flumine torrens Sternit agros, sternit sata laeta , booumque labores, Praec itesque trahit siloas: stupet inscius alto Acc sens sonitum saxi de uertice Pastor. Ante oculos Quoe similitudo Abαργείας Min sumitur, tractatur
votet' αυτισταραβοληυ καταρατικως, ut paria Paribus respondeant. Hoe
genus perspicuitatis eat, brevitas orationis, negatio, et Eouisa-
766쪽
Hum ex natura rei sumuntur. Exemplum venustum ponit, quod non solum ἀυetino Δαβοὶ 19 habet, sed etiam ευάργει . quia uti ius que Personae descriptionem habet illustrem.
an similibus Docet, quId in similitudinibus sit spectandum. f. Igitur videndum est, ut similitudo sit illustris et apta, hoe est, rei praesenti aequalis, sive dignitate et splendore in laudando
atque ornando, sive humilitate et contem tu in vituperando, quae ex rebus sumuntur deterioribus. I. Vt sumantur a rebus notis non nobis modo, sed illis etiam, apud quos dicimus. Neque enim intelliget agricola, quae ex re nautica transferuntur; nec Germanus, quae ab animantibus Indicis, aut Aegyptiacis sumuntur. 3. Vt verba sint ad similitudinem accomm data, ut tu hoc exemplo apparet. 4. Omnis similitudo aut est persecta, aut imperfecta: perfecta est, quae Cum Te Connexa, προτασιυ habet, et ωαδωis, redditionem, qua similitudo explicatur: ea enim rem utramque, quam comparat, pariter ostendit,
et oculis subiicit; imperfecta est, quae libera, utque SeParata, redditione caret. 5. omnis similitudo vel praecedit rem, ut in illo superiore ex II Aeneid. vel sequitur, ut ita I Georg.
Vt cum carceribus sese sudere quadrigae, Addunt se in spatia, et frustra retinacula tendens Fertur equis auriga, nec audit currus habenas.
6. omnis redditio vel est eadem utrique rei, ut: Amantibus idem contingit, quod aegris, ut salubribus consiliis inimici sint: vel est diversa, ut quales Pecudes, tale est hominum Mulgus et nam ut illae sequuntur, quo priores ierint, ita homines, receptos mores sequuntur sine iudicio. Omnium locorum, quibus argumenta ducuntur, nulli sere minus est virium contra renitentem auditorem, quam similitudini; ad eum vero, qui sponto sequitur, docendumque se praebet, accommodatior nullus est. Aperit enim rem, si recte adhibeatur, et quamdam eius ima sinem subiicit animo: ut, quum assentiendi necessitatem non a
ferat, niserat tacitum dissentiendi pudorem. Quapropter ad Prohandum non ita crebro, ad explanandum illustrandumque saeps ab oratoribus, a poetis saepius adhibetur. Duili od by Gocrate
767쪽
JExemplum est Exemplum, Παρά tDγμα est, alicuius laeti, aut dicti praeteriti cum certi auctoris nomine propositio atque
explicatio. Resertur autem ab hoc auctore inter exornationes,luia Non solum est metiatiora os, atque ἐπαγωγικον, ut alia quae-am σνε raris, quae inter Brgumentorum etiam genera recensentur, verum etiam ornatum habet. Tria autem in exemplis sunt spectanda: Causae, esse tus, genera. Causae ossicientcs sunt vel humauae, ut virorum, atque mulierum: vel naturales et quasi divinae, ut tempestates, exundationes, pestes, eversiones urbῆum,
quae divinitus acciduut, et excmplorum loco adhibentur, sive ad virtutem colendam hortemur, sive ut a vitiis abstineamus, dehortemur. Causa Gualis quadripartita est: nam iisdem de causis adhibetur, quibus similitudo, ut rem vel ornatiorem saciat, vel apertiorem, vel probabiliorem , vel ante oculos ponat. Quemadmodum autem causae, ita et essecta vel humana sunt, vel divina, quae a Deo immittuntur. Cenera duo sunt etiam et divitia ut humana, aut ab oratione proveniunt, ut yicta, pronunciata , iudicata, oracula, apophthegmata, Proverbia: aut gesta sunt, quae aut vera sunt, ut sunt historica; aut verisimilia, ut sabula, apologus: et quae a Poetis sumuntur. In Topicis Cicero cum similibus coniungi L Nam et simile est
exemplum, et exemplum simile, et utrumque παράδει γαα exemplum appellavit Fabius Ιib. V, cap. ii. Sed hic auctor separavit, quoniam similitudo παραλλευ ducit sere a rebus inanimis, et dissimilibus genere, exemplum autem a rebus Praeteritis. Imago est Imaginem, quam Graeci vocant iamin, a simit
tudine et metaphora separavit, cum qua eam Aristoteles coniunxit, atque inter tropos numeravit. Dicitur εἰ v απο - ὼ εικαζειν. hoe est, Disam imaginem ex rimere. Formas hoc in loco vocat res sensu Praeditas; ad hominem enim plerumque ab aui mautibus imago ducitur; quamquam etiam est rerum Sensu Carentium. Collationem intelligit παραβολη, , quae cum similitudine illustri, et adhibita personis fieri debet. Imago est brevis et expressa sive similitudo, sive comparatio poetica, a qua videtur habere originem. Res enim poetae pluribus explicant, Personas paucioribus describunt: at oratores contra lac iuut, quoniam
768쪽
latio , quae tantum adiunctione dissere. Itaque ideo minus est iucunda, qtita longius P trahitur. Differt autem a metaphora, ut idem Aristot. inquit: ὀταs iras γαρ ει- τον Ab α, ως δε λεωυ
Mostia de Achille dicit, tamquam Leo irruebat, imago est: quum autem, Leo irruebat, est translatio, quoniam enim ambo fortes sunt, translato nomine, Achillem Mocant Leonem. Ita translatio simpliciter, quod sit, ostendit absque notis: imago vero aliquid tale, vel non tale esse, Particulis comparandi annexis demonstrat. Α similitudine differt secundum maius et minus; plus enim Iuminis habet imago illustris, apparens et oculis subiecta similitudo. In hac figura quatuor sunt spectanda: primum res, deinde formae, tum trautatio, postremo usus. Res duplex est: proposita, et imaginis, sive similitudinis causa ad bibita; res proposita plerumque est
persona: res vero, quae imaginis causa adhibetur, non minus, quam ipsa similitudo, nota et ad rem praesentem accommodata esse debet. Formae quia α διιχτικ i Est ligura duae sunt: vel enim est ἐγκωροαγκη, Vel Ptκυν a. Laudis causa sumitur, ut Λtitisthenes
Cephisodotum, qui cognominatus est Tentiis, thuri assimilabat, quod, quum atteritur, suaviter redolet. Vituperationis gratia tribus de causis, ut tu odium, aut in invidiam, aut in contem- tu in ducit. Exempla sunt perspicua, et huiusmodi multa sunt in Cicerone. Vt in Verrina III: Nam, ut isto Profectus est, non ut legatus Pop. Ilom. sed ut quaedam calamitas Peroadere
Edilatio est Emictionem alii ti χασμου, alii Omet χατ υ, nonnulli χαρακτηρυτμόυ, Rutilius χητηρνη os appellat: et, quemdmodum pictor coloribus figuras describit, sie oratorem inquit hoc schemate aut vitas, aut virtutes eorum, de quibus loquitur, de r- mare. Dissert ab imagino, quod haec paucis verbis et coloribus alienis personam, aut rem depingit: ossictio vero verbis propriis, ac suis qualitatibus, quoad satis est, hoc est breviter designat utque exprimit. Miror a quibusdam appellari προσωποποuas, de qua tu serius: quum corporis cuiuspiam forma exprimitur, ut in hoo etiam exemplo apparet. Omnis autem effetio aut est Persecta, ut hoc loco, cuius prolixissimum exemplum habet
Butilius; aut est imperfecta, quae vel adventu, vel interpellatione alicuius personae, ut in Dialogis, impeditur, sive abscin-Diuiliasu bν Corale
769쪽
ditur. Tale est in Phormione Act. I, Sc. x, ubi Geta ancillam, quae intus erat, alloquens, inquit: Si quia me quaeret rufus. D. Praesto est: desine. Davus enim, quem depingere volebat, eum subito ad euieus interpellat.
L otatio est Notationem Graeci et κλmuxv, et ἡλλογιxv BP pellant : quidam etiam μ*η- vocant. Rusinianus fgurationem atque e ressionem interpretatur; Grammatici πωσσω γραφω, et διαγρα is appellant: quod si vocabulum Latinum respiciamus,
απο Μασις dicitur. Est autem ηοοmita, quum certae personae licta tribuitur oratio, qua facta, affectus, mores atque cogitationes animorum exprimuntur. Omnis autem ηθοπιαα vel est nostrae personae, ut in illo Lysiae: nure rediens, iudices, homo maior natu, magno Calare, tax sinerens ottae molestiam, tamen his Derbis momet me consolor: Fer fortiter demum laborem, iam Deoi domum Dentes exspectatus: eo tet te defatigatum diligens, atque amans uxor: ea sedulo, ac blande praeministrando detrahet languorem , et simul seniles nutriendo rectiPerabit Mires. Haec me itinere cogitatio Prope confectum confirmabat. Postea vero quiam domum veni, nihil earum rerum inoeni: sed Potius bellum intestinum ab uxore contra me eomyaratum. Vel ostpersonae alienae, ut in auctoris exemplo, quod οὐ ψευδοπλούτου προ πογραρ is habet.
o moeinatio est Sermocinationem duabus Graecis vocibns appellare licet, σιαλογιο is, καε διαὶ p. Haec Sermonem attribuit personae vel absenti, vel praesenti, cum ration dignitatis, ut Observetur conditio, status, vita, mores, aetas, ingenium. etc. Propter is πρέπει. Differt n superioribus duabus , quod ossietioeorporis est. Doratio animi, haec vero pronunciationis atque
770쪽
inter se quidem distinctae, sed tamen sese mutuo adiuvant. Quamquam autem fere plurium personarum est sermocinatio , tamen nonnunquam etiam est unius, ut in altercatione, de qua Post agemus. Omnis sermocinatio vel est praeteritarum rerum , ut in primo exemplo, vel est futurarum, ut in secundo in qua χθοποιια dominatur. Deinde omnis sermocinatio, vel est Μυοηθἐς. quum personae eiusdem sunt ingenii: quales multae sunt in poetarum fabulis: Vel est πολυηθις, quum ingenium, mores, Studia sconditio diversa sunt; ut in sabulis poetarum, et hic primo exemplo; atque id genus longe est praestantius illo altero. Te
tio, omnis sermocinatio vel fit aperta interrogatione , ut: Domtis tibi deerat' at habebas; pecunia superabat' at egebas. Vel si interrogutione tacita, sive occupationi hus crebris: ut pro Pluticior Male populus iudicavit: Non debuit; at Potuit. Non fero: almulti clarissimi, et svientissimi cloes tulerunt. IIahet haec figura usum cum in subtilitate, tum in mediocritate, propter et χύτητα , αFeritatem, quae obscuritatem parit, ut ex Sui3ricis apparet. Nam etiam ex iis, quae ponenda essent, quuedam omittuntur. Adhibetur etiam in amplo dicendi genere ab oratoribus in altercando, ut pro Milone 6: At enim Cn. Pomρeius rogatione sua, et de re, et de causa iudicaMit; tulit enim de caciae,
quae in Ania Mia facta esset, in qua Clodius occisus fuit. Quid ergo tulit ' nemρe, ut quaereretur. Quid ρOrro quacrendum est y factumne εu' at conεtat. A quo at Patet.
onformatio est Est etiam liaec figura assinis superioribus,
quam Graeci προσωποποίων, hio auctor ConVOrmationem voe L.
Et, quemadmodum in illis, ita in hac praecipue opus est in
genio, prudentia, ne rerum plurimarum cognitione atque Usu. Summa enim in his est virtus, quae personis affingimus, τοτηολου, Ut conditio, SeXus, aetas, ingenium, mores, studia, alfectus, casus, eventa, loeus, tempus, et similia animadvertantur: in quo poetas videmus esse principes. Huiusmodi oratio, in qua haec non sunt neglecta, ad dignitatem accommodata esse dicitur. Formam hoc in loco personam vocat, et consormuti nem personae fictionem. Est autem hoc in loco observandum,