Terentius, a M. Antonio Mureto locis prope innumerabilibus emendatus. Eiusdem Mureti argumenta in singulas comoedias, & annotationes, quibus tum correctionum, magna ex parte, ratio redditur, tum loci obscuriores explicantur

441쪽

I89 ν emanaret , acperueniris ad Demeam, in sese A schinus transferebat. tandem, cim leno, puellae dominus, aut pecuniam sibi, quanti ea erat, vellet in

manum dari, auisse eam alii uenditurum minitar

tur; adductus in summam des erationem Ctesipho,

iam de relinquenda patria cogitabat . cum Aesch nus , re intellecta, qui nullo neque pudore teneretur, neque metu,domum lenonis per uim ingressus est

ipsium, O familiam contudit pugnis, puebamque per

vim sireptam tradidit fratri. Spargitur tota urbe rumor . venit Demea, Mitionem obiurgat, incla- imat, testatur deos atque homines, quod dissolutus , quod intemperans , quod uinosius, quod scortator , quod nullius bonae rei Aeschinus foret, omnem in Mitione uno haerere culpam: dijsgratias agere,quod ille saltem, quem ipse ruri haberet, frugi, ac temperans esset; resuderet, O famae, illarum rerum nia hil ne cogitaret quidem: tantum uidelicet interesse i ter suam O fratris disiciplinam . placat hominem , quantum insten, Mitio: iamque se ab eo expediuerat, cum superuenit aliud, quod maiores etiam tumultus excitaret.raptam ab Aeschino cithariseriam, i perfertur ad matrem Pamphilae,quae quidem Pamphila ita erat ad pariendum uicina , ut iam e dolore

laboraret . quid faceret misera in mutatum Aeschi- ni animum se uero illamque suam proditas per fummam perfidiam, ac desertas putabat. Getam feruli. Iam, qui pauperem familiam solus, ut poterat, at bat,mittit ad Hegionem uellae cognatum,iubetqse iei

442쪽

ei rem, ut erat, exponere. interea audierat Demea ,

suum quoque Ctesiphonem in raptione afuisse. iamq.

totus in fermento, ut aiunt, erat; cum et Drus,seruus

vaferrimus, mendaciolum astergit: uenisse quidem rure Ctesiphonem, sed uenisse obiurgatum Aesch num ; multa ei medio foro mala dixisse, deinde re' diisse rus in praefecturam suam. lacrumare gaudio Demea, Ogratulari sibi, quod unum saltem haberet, in quo exstaret paternae seueritatis exemplum. dum rus redit, incidit in Hegionem, a quo de conse prata per uim ab Aeschyno Pamphila intelligit. denuo commotus, dum fratrem, ut in eum iram euomeret, quaerit, obuium habuit mercenarium a uilla, ex quo sciscitatus de filio, accipit, non esse ruri . redit ad Syrum; a quo ei rursus nouum mendacium, velut ossa in os, ne latraret, obiicitur . quaerit, ubis atrem reperireposset. id uero ita indicauit Syrus, ut infelix senex, dum illius uerbis fidem habet, n quidquam omne oppidum perreptauerit. inberea Mitio omnium ab Hegione certior factus, ipsemet ad mulieres profectus, iacentes iam O afflii Ias erex rat, labantes dubias confirmauerat, tristitia ac mae rore confestas recreaverat, pollicitus, se Aeschino Pamphilam uxorem daturum. uenit Demea. namor, iurgium, conuicia. etiam eo praesente, ferum lus qui am Ctesiphonem per imprudentiam nominat. ille cum subito per uim in aedes irrupisci; quem iampridem putabat rurι Fodere, aut arare, aut aliquid ferre denique, eum accubantem cum amica, su

443쪽

I9Oniter potitantem deprehendit. ibi uero tanta iracu dia incitatus est, ut arderet. satis diu uociferatus cum esset, tandem placida oe composita Mitionis oratione eo perducitur , ut deposita uetere saeuitia, beniagnus , assabilis, lepidus esse meditetur. itaque ipso non permittente tantum, sed etiam iubente, puerpera domum traducitur: sunt nuptiae; lenoni numeratur argentum; Mitio ipse Sophronam ducit uxorem ; Hegioni datur, unde uiuat, Syrus una cu Phrygia uxore manumittitur. cum Mitio , ceter'. omnes , sed tamen praecipue Mitio illam tantam , tam insteratam, tam subitam mutationem admiraretur; graui er cordata oratione claudit fabulam Demea; s omnia profundere , si in omni libidine ac nequitia uiuere , si totam rem beluationibus ,scortationibus, largitionibus consumere libeat, nihilo idsua magis , aliquanto etiam minus, quo ibi minus aetatis super sit,quM aliorum, interesse ; in corrigi se in loco, Omodice coerceri, atque admoneri uelint, eum esse se, qui id praestare polist. permittuntur ei omnia. ita fabula concluditur.

ADELPHI ΤΕRENTI IJ In omnibus antiquis libris non ADELPHI, sed ADELPHOElegitur. i. . ego, ne quid dissimulem, uerius puto.

MILII PAVLLI. J Ita es summo con

sensu

444쪽

fensiu in antiquis libris: ut ualde mirer , quastultitia

quidam alii ex p V NE BR I B V 4 fecerint, F V-NERALI BVs, O L. Paulli nomen sustulerint.

Q. FABIO MAXIMO, P. CORNELIO

AFRICANO J Horum uterque L. Mimili mlius fuit e sed ille a Fabio Maximo, hic ab Africani superioris filio adoptatus.

AEDII. IBVs CVRVLI BV s. J Hoc perspicuefasum est : quod ante me an quisquam animaduerterit, nescio; nemo quidem certe tradidit . falsum autem esse, ita doceo. primum, quod nusquam reperietur,ludos funebres pertinuisse ad aedilium curam: praeterquam apud grammaticum illum, quisquis est, cuius ante Terentium , sub Donali nomine, quisquiliae quaedam haud magni pretis legumtur. is autem eadem uidelicet eruditione , eodemque iudicio illud tradere potuit,quo, quattuor esse ludorum θ)ecies, O

Megalenses fuisse magnis diis conssecratos; O Apollinares pertinuisse ad curam aedilium: quae quam uera sint, βο loco diximus. deinde, si hi duo fratres simul aedilitatem illam maiore gessissent , aliqua prosecto tam inusitatae rei ab historicis Ita mentio effet,praecipue a Paterculo, qui huius generis aliquot exempla subtiliter, O accurate annotauit. Sed quid argumentis opus est ζ uηicum satis est ad praecidendum omnem dubitandi occasionem. P. Cornelius milianus, quo de hic manifesto agitur, numquam aedilis fuit immo uero annum agens X X X V I, cum aedilitatem peteret consul creatus es.auctor is,quem modo

445쪽

ostendi; ideoq. asterisci notam apposivi. nunc,quo modo ei medicina facienda sit, si potero, ostendam .. in

uno Antonianorum reperio: F A B I O MAXIMO, P. CORNELIO AFRICANO AEDILI B. VS CURULIBUS , Q V O S

PE CERE . indesiusticor, expungendas seuoces illas, AEDILIBVs CVRVLIBVS, legendumq. hoc modo : ACTA LUDIS FV-

NEBRIBvS L. ΑIMILII PAVLLI, QI OS FECERE QE FABIVS MAXIMUS, P. CORNELI US AFRICANUS.

ita confirmat hanc opinionem Donatus, ut uix ulla dubitatio relinquatur . is enim in ωολεγηίνοις is Hecyram, de Hecyra ipsa loquens: Postremo, in

quit, data est ludis funebribus L. Aemilis Paulli ,

quos fecerunt Fabius Maximus Conielius inicanus . quamquam autem non id mihi consilium est, hoc quidem tempore,ut ea,in quibus grammatici errauerint ,persequar ; tamen intesta me Do

nati mentio facit, ut quiddam, quod ille in iis, qκae praefatus est in hanc fabulam, dixit, praetermittere

silentio non queam. eius igitur uerba serent. Hanc dicunt ex Terentianis fecundo loco astam, etiam tum rudi nomine poetae: itaque sepronunciatam, Adelphoe Terentus, non, Terent Adelphoe: quod adhuc magis fabulae nomine poeta, quam de poetae no mine fabula , commendarctur. Haec Donatus: quae

si uera sunt ; omnespropemodum , quas hodie habe-

446쪽

mus , Terenti' fabularum inscriptiones falsas esse

oportet. Siquidem Heauton timorumenos acta inscribitur Ti. Sempronio, . Iuuentio cos. Eunuchus, M. Valerio Messalla, C. Fannio Strabone cos. eodemq. anno ,sed non isdem ludis, Phormio: Adelphoeuero L. Anicio Gallo, M. Cornelio Cethego cos. ut , si ordinem temporum feruare libeat, non fecunda , sed quin tapotius collocanda sit. aut igitur errat Donatus , aut sunt, ut supra dixi, omnes illae inscri, ptiones repudiandae.

Eam Commorientes Plautus secit sabulam. J 'Varro tame Commorientes Plauti esse non putabat. eius e primo de comoediis Plautinis haec uerba ref runtW . 2gam nec Gemini, nec Lenones, nec Condalium , nec Anus Plauti, nec Bis compressa, nec Boeotia umquam fuit: neque adeo αγροικος, neque Commoricntes: sed M. Acutici.

y go illam facile uero omitto J Ita emendaui e manuscriptis libris; cum antea legeretur, Ego illam hercle uero omitto. Desus aut m quo modo cosset, non

uicto, nise legas, - qui re statrem habeam quidem.

Hera, lacrumas mitte, ac potius, quod ad hanc rem opta' porro est, prospice J Ita es in ueteribus libris; non, ut in alijs, consule. Quapropter quoquo pacto tacito est opus JIn alios, celaeto es opus: scd uersus non costabat. hoc qVoque

447쪽

quoque ex ueteribus libris emendatum est. 93 . - sinerem illum aut non sex totis mensibus Prius olfecissem, quam ille quidqua coeperet λ JIta persticue legitur in meo manuscripto, O alioqui siripturam hanc agnoscit, O approbat Priscianus. - tuum ne filium ec Abigam hunc rus P iamdudum aliquid ruri agere arbitror. J Alij illud, Abigam hunc rus, faciebant dici a Demea. inepte. id enim secum de Demea ipso mussitat seruus. porro praeterquam quod in meo manuscripto ita plane legitur, idem etiam ex Donati interpretatione non obscure colligi potes.

Ego hanc actus quincti scenam primam esse duco. abiit enim Demea quaesitum statrem, Syrus forbillatum cyathos: itaquescena uacua remansit. insta autem , tibi dicitur ess e principium actus quincti, id uerum efse non potes, cum Aeschinus in scena maneat.

Propter suam impotentiam se semper credunt negligi J Donatus admonet, in quibusdam libris legi , se semper medunt caluier. Valet autem id uerbum idem, quod, falli ac circumueniri.

Perii, horresco semper, ubi pultare hasce occipio fores miser J Vltima dictio huius uersius,

448쪽

quae in aluis deerat .in omnibus ueteribus legitur.qui autem tollunt, fores,et contra ueteres libros faciunt, O corrumpunt uersum , qui quadratus iambicus

esse debet.

Non clamas λ non insanis λ M. non. malim quidem.J Alui illud, malim quidem, faciebant dicia Demea, aut nullo sensu, aut inepto. Dicitur a Mitione: cr habet hunc sensum: Malim quidem , si fieri possit, aliter esse: sed quando quod santum eis, infestum fieri non potes, aequo animo fero. tale es quid cum dicere pararet, impeditur a Demea.

Ita uita est hominum J Comparatio Platonica.

Hei mihi, quid faciam Z quid agam quid cla

mem , aut querar ZJ Ali, omittebant illud, quid agam ψ quod tamen est est in antiquis libris, est agnoscitur a Donato , O ad uersum necessarium es.

M. ANTO

449쪽

' M R E M E s Demipho fratres theniensis erant . Chremes Athenis C uxorem diuitem , ac bene dotatam, duxerat Nausinratam: O ex ea susceperat filium Phaedriam . habebat Nausinrata , praeter ceteras spes , opima praedia in Lemno . eis igitur Chremes quotannis , ad ea locanda, capiendosq. fructus, commeabat. dum illic residet, pauperculae cuiusdam mulieris amore correptus , eam quoque ducit uxorem , O ex ea suscipit filiam Phanium et ac , ne res emanaret ; commutato nomine, Stilphonem se Lemni uocari iubet. detrahebat autem e fructibus praediorum uxoris Atheniensis, quantum satis esset ad illam a teram una cum filia nutriendam : deιnde Athenas reuersus, aut calamitatem, aut utilitatem, aut tale aliquid caussabatur. Erat Demiphoni lius Antipho. Cum igitur Phanium quindecim iam haberet annos; conueniunt inter se Chremes O Demipho, ut Chremes quidem O Lemniam uxorem, O Phanium mibenas clanculum adducet ei; Demipho uero Phanium filio βιo uxorem daret. eius rei caussa proficiscitur in Lemnum Chremes. eodem tempore accidit, ut Demiphoni quoque iter eset in Ciliciam. abeuntes ambo, Getae cis Demiphonis feruus erat filios

450쪽

committunt suos . profectis senibus, Phaedria se statim citharistriaec iusdam amore implicat. Sed hoc erat incommodi, quod, qui a lenone amaret, quod daret, nihil habebat . interea uxor e Lemus, quae, propter paupcrtat m, uiri diutius forte, quam solebat, morantis aduentum exstentare non posset, conscensa naui, Athenas una cum filia,stnutrice ipsius uenit . quaerunt Stilphonem. frustra. Athenis,qisi quemquam eo nomine nosset, reperiebatur nemo. ibi mater tanta eam aegritudo ceperat 9 moritur. ei

funus una cum nutrice procurantem Phanium cum

ad spexisset Antipho,subito amore illius exarsit.uenit ad nutricem postridie,ut eius sibi copiam faceret, obsecrans . illast, nisi puellam uxorem duceret, o Iuram negat. illi, cum Θ quiduis facere cuperet, O patrem absentem uererctur ,parasitus Phormio hoc. consilium dedit . leX erat Athenis , ut orbas puellas , qui eis genere proximi e sent, ducere ; aut , si id nollent , dotem eis dare cogerentur . ego, inquit parasi tus , simulabo, me patri uirginis amicum fuisse,ideoq. caussam illius suscipere: uocabo te in iudicium , tam quam illius cognatum , tecumq. lege agam, ut eam ducas. tu ita te defendes, ut mihi facilem uid Ioriam praebeas: ita comtemnabere . sic et, ut O tu potiaris tua , est patre reuerso , paratam excusationem babeas. ita sunt omnia, ut parasitus suaserat . con, LIis iam nuptijs, eodem die ambo redeunt senes ciurbari uterque: ille , quod silius indotatam uxorem sieabsente duxisset: bic , quod uereretur, ne, ercpta sit