장음표시 사용
91쪽
augmentum capiunt & decrementum. Cum enim paralleli omni latituatne secedurr ab AEquatore dissimili ratione, dic smilis erit incrementi & decrementi ratio. Frustra dixerim de inveniceo arcu apparente paralleli alb cujus stellae. Eadem Flapς ratiops deprehenditur,qua paruleius: solis diurnus.
in veni πι hora diei ct noctis tam quali quam in aquao ad datum quodvis tempus oe latitudinem loci.
Horam diei aequalem si lubeat cognoscere, C lobus si
tuatur ad datam loci latitudinem. Solis altitudo obter ivctur. Deinde locum Solis in ecliptica Meridiano adiunge, i indicem cli horarii hora: Iet. Posirenio Globum vQlvas,velladortum vel occasum, prout facta observatio p0stulat, usitque dum Solis locus tot gradibus ab Horizontς emineat, Quot congruunt observationi sectis, ut in inveniςndo Solis Azimuth dictum est. Globo enim sic c*nstituto, index in cirriculo horatio monstrabit horam diei, qua fasta est observa- itio. Fodem modo horam noctis deprehendas, observata al-ltitudine alicujus stellae cognitae & in Gllabo expresse. Index enim mancat, ut prius, ad locum Solis accomm0datus, Globus circumagatur, donec stella obtineat altitudinςm ab Horizonte aqualem altitudini obsςrvatae:& index horam n ctis indicabit.: Ad inveniendam horam dici inae alantharcest ratio. Pri- mo invenienda est per praemissa quantitas vel numerus h rarum diei artificialis itemque ejusdem diei hora aequalis e quirenda est: unde per prpportionis regulam investiganda est hora inaequalis. D latitudine graduum maximus dies est horarum I 6. Cum suerit eius diei hora decima antemeridiana vel sexta ab
ortu solis cupio cosyos re, quota sit hqra inaequalis.
92쪽
Dispositio terminorum proportionalium se habet. Is dant 6, ergo Ia tot enim horas inaequales singulis diebus itemque noctibus attribuunt dant q cum dimidio.
Quot etiam gradus aequinoctiales usi horae inaequali con- .igruant hinc licebit exquirere, si totum numerum graduum arcus diurni dividas per ra. Vtpote, s dies artificiat is sit 1 6 horarum aequalium,arcus paralleli diurni erit graduum et O. uos si peri et diviseris,quotus et o indicabit numerum grauum aequinoctialium, qui conveniunt uni horae inaequali.
Simili methodo nocti burg inaequci eiusque quantitas imvestiganda est C ApvT XIV.
infenienda longitudine, latitudine, O declinatione Aialamum forum,ut in Globo exprimuntur.
Longitudo stellae est arcus eclipticae interceptus duobus
circulis maioribus ductis per polos ecliptics, quorum alto transit per intei sectionem arquatoris & eclipticae, alter per centrum steli Latitudo cst distantia stellae ab ecliptica,nvim rata in eo circulo, qui per ejus centrum transit. Haec si cupis cognoscere, accipiendus est quadrans altitudinis,vel alius quadrans in so gr. commode divisus: cuius es. ter terminus applicandus est polo Zodiaci Boreo vel Austriano, prout postulat stellae latitudo.Transeat deinde per medium steliae ad usque eclipticam, ubi alter quadrantis terminus notabit gradum longitudinis ejusdem stellae, quae a principio Arietis numeranda est. Ea autem portio quadrantis,quae intercipitur inter ipsam stellam & eclipticam,indicabit ejusdem stellae latitudinem. Declinatio est distantia ab aequatore, numeranda in circula majore transeunte per aequatoris polos. Itaque si aliquam
Extum Meridiano applic es facile innotescet sua declinatio,
93쪽
numeratis gradibus & minutis Meridiani si quae sunt quae
TFrrum tactu in magnete ab intersestione veri Meridiani & ita Horizontis variis i s varie deviare tam est testatum &comprobatum quam quod maxime. Neque est haec assertio sol a. r. nautarum commentum ad suos errores tegendos, ut ,
voluit P. de Medi na Nauclarus regis Hispaniarum. Neque a cidit hoc quod magnetis vis longo usu & exercitatione debi- llitata defecerit,ut pet suasum habuit P Nonius : aut quod ab. t origine non sit recte indita, ut alii frigide con)cctant. Sua ipsa inatura ita fertur. Hujus deflexipnis causam,hactenus frustra. quesitam, nemo assecutus ei . ha hoc, ut& in olus abditis de labstrusis naturae miraculis ccccutimus prorsus. Norma aliqua sive can'nem huius deflexion , quasi regu laris esset & ordi- hoata, tradere conati sunt,' & hoc frustra. Inordinatam enim ltestature erientia, no0ca solum quae ex crassiore nautarum lcon ectura desumpta est, longiuscule saepe a vero aberrante. Accuratioribas mulpo observatis com rium est. Apud insulas, quas yocant A corcha Meridiani, situ omni. no hon deflectem,tradunt vulgo. Apud eas quae sitiat Occide, taliores,'ix aut non multum deflectere ausim amrmare. Si ad arientem ab iis insul, navigaris, cuspis ea, quae Boream re C. picit, paululum ad ortum vergit Antuerpiae in Brabantia 9. circiter grad: prope Londi una in Anglia II amplius grad. aberrat a vero Meridian 'Si ad Occidetem ab iis insulis processeris, deflectet eadem cuspis ad Occidentem. In ora Ame- icae maritima latitud. a s circiter aut 36 grad. amplius it grad. a vero Meridiano deviar. Ultra aequatorem diversa longe cst raxio. Pi o e extimum Brasiliae promontorium an tum
94쪽
et m excurrens, N. Frio vocant vulgo θ Iet amplius grad. a Meridiano deflectit. Intra fauces Orientaliores Freti Magel- lanici ue elo grad. Si ab eo quod diximus promontorio ad ortum Aphricam versus navigaris, augetur ea dcsexto ad 1 7 aut 18 usq; gradui quod ut conjectura assequi potuimus c5- tingit inMeridiano notamultum distante abeo,qui xransit perAῆores. Inde minuitur desexto ad 9. aut I o gradus,quod a cidit pyope insus S. sicleote, paulum ad Occidentem.Inde forunt minui, usque dumC. Bonae Spei praetervectu sis, ubi volunt in ipso Meridiani situ jacere prope flumen illud quod a
ea causa vocarunt Lusitani R.delas Aguiras..Atque haec tota deviatio est ad ortum. H ec ex observatis quantum patitur instrumentorum pedi ctio,quorum usus in navigando conceditur satis accuratis. per sphaericorum triangulorum doctrinam calculatis, comperta habemus & explorata. Vnde multa, quae de hac des xione vulgo feruntur, partim salti partim suspecta habemus. Quod in eo Meridiano,qui A ores Ilisulas pertransit, krrum hoc verum Meridianum ubivis respicit exaste: quod in ora Brasilis maritim cuspis Borealis in occasum declinat ut quia vim ferunt falsum deprehendimus. Quod ad terram Baci
laos vocat nostrates Nevi funasio integris gradibus et et amplius ad Occasiim flectere prodiderunt, suspectum habςmus; quod cum ea observatione quam in ora Americae factam diximus,deflexionis gr circiter Li parum videtur congruere, cui tantum fidimus ut prsterea nulli .Facessant igitur,qui unicum hujus aspectus punctum quaerunt,uel in terra, ut magneticos montes non multum remotos ab Arctico polo) vel in coelo utpote caudam minoris ursae,utCardano videtur vel quod in
Meridiano A orensium iacet i 6 cum dimidio gradibus ultra polum Boreum) ut Mercator voluit. Faces lint etiam, qui ex hac deflexione calculum i 'vestigancti locorum longitudines institui posse arbitrantur: quod utinam praestare possent,& revera fieret si unicum punctunt semimr respiceret. Sed ijs misiis videamus.quomodo hujus defllexipnis qua- sue ritas:
95쪽
titas, mediante usu Globi, quovis loco cognitae latitudῖ. avis veniatur. Primo parandum est instrumentum aliquod quo distantiam Solaris Azimuth a situ magneticae acus obser, vare liceat. Utuntur vulgo iapstri Compasta vel indice nautico in s 6o gradus divisio filo transversim centro indicis in pi Ide imminente quod objectum Soli umbram projiciat in cen-
tritin indicis. Hoc instrumentum nostri Nautae vocant Com- Passum variationis. Neque incommodum videtur hoc instri mentum ad hunc usum. Sed velim ut aliquanto maiore cura S accuratione, quam vulgo let, conficeretur. Hoc instrumento, vel alio quovis hujus generis, observetur distantia Solaris Aetimuit, ad quodvis tempus & locum a projectione acus narincti . Quantum autem idem Solis verticalis eodem i mpore a vero Meridiano distet,supra docuimus exquirere. Disterentia, quae est inter distantiam Solis a vero Meridiano& 4 latu ferri magnetici,est Compassi variatio. Praeterea d orimus superiuτ, quomodo veri ortus & occasus amplitudo inveniatur. Si igitur huiusmodi instrumento,quod diximus, observetur,quot gradibus Sol oriatur aut occidat ab eo indi os leti compassi termino, quod Ortum aut occasum videtudindicare: patebit similitur deviatio acus magneticae a vero
Meridiano, si qua sit. 'INtegrum artificium construendi horologia non pollice
mur. Prolixius est quam quod hoc loco praestari possit, Zequam nostri instituti ratio patitur. Sat erit paucula quaedam libasse, & nonnulla hujus artis fundamenta quan digito monstrasse: quoniam per Globorum usum commodissime t
re Globum consuatur horologium ficister ad datam quamlibet loci latitudinem.
96쪽
maxime vulgaria: alterum vocant horizontale, quod destri hitur in plano horizonti parallelo: alterum vocant murale, quod describitur in plano erecto ad horirontem, ita ut Dorca aut A ustrum respiciat. Sed utrunque non incommode dix
ris horizontale,non quidem respectu Musdem loci, sed dive forum.Iraque si planum horizontale sit, si erectum, si quovis modo inclinatum,unicum ςrit horologium in eo describe di artificium. Videamus igitur,quomodo in plano horizontali alicujus loci horologium delineetur.Praeparato igitur plano horizonti parallelo ducatur in eo linea Meridiana Septentrionem &Austrum quam seri potest accuratἡ respiciens .Hanc transve sim secet ad angulos rectos alia linea Ortum & Occasum indicans: illa horae is erit index: haec 6. antemeridianae & po meridianae. Centro facto in harum linearum concursu d
scribatur periphetia in eodem plano ad quamlibet distantuam,qua secabimus in 3 6o partes; quae vulgata est divisio omnium circulorum .Has etiam, si fieri possit, in minutiores ab quales partes distribuere, non est inconcinnum. Restat ut in hac peripheria exquiramus. distantias linearum horariarum
ad datam lori latitudinem .Hoc ut praestemus usu Globi constituatur Globus ad loci latitudinem. MMorem deinde aliquem cirςul; in in Globo delineatum, eorum inquam) qui Per polos mundi transeunt, utpote Coturum, si placeat,Equinoctiorum Meridiano applica, in quo situ horam indicati et sive medium diem. Volutato deinde Globo versus occasum si libet, usque dum is AEquatoris gradus pertranseant Meridianum,sgoetur gradus horizontis quem HemCoturus in horizonte intersecat. Is enim in borizonte indicabit distantiam horae prime & Ii a Meridiano: quarum utraque una hora distat a Meridie. Volutato ruriss Globo,dum alii x s grad. percurrant Meridianum ; idem Coturus indicabit distantiam horae ro quae duabus horis Meridiem antevertit, & secun-- quae duabus item horis Meridiem subsequitur E modo reliquarum horarum distantiae in horizonte signu
97쪽
U TRVc T. DE signabuntur, I s Equatoris gradibus in singulis horis Men-
dianum percurrentibus. Sed cavendu hoc est, ut numerentur:
bae distantiae ab ea horigontis parte, qua polus attollitur: utpote a Borea horizontis parte, si polus Boreus elevetur, ab Austri na,si Austrinus emineat .Has deinde horarias distantias in horizonte Globi notatas transferas in planum fabrican- o horologio destinatum, numeratis in ejus circumferenti gradibus numero aequalibus iis, quos Coturus in horizonte: Globi signa it. Er: gendus postremo est in plano stilus sive gnomon. Vbi hoc ψbservandum quod est pricipuum ac pro pe unicum in hac arte praeceptum) ut ea gnomonis acies aut linea, quae horas sua umbra indicat,in omni horologiorum. igenere sit parallela axi mund ita ut cum suo plano aequalem faciat suae inclinationis angulum atque axis mundi cum horizonte. Oportere gnomonem, Austrum S Boream respicere,
sue in Meridiani situjacere,adeo notum est,ut frustra monue rim. Haec est ratio construendi horologium in plano aliquq horizonti puellela. Si erigatur planum hori onti ad perpendiculum Boream aut Austrum respiciens vocant vulgo Murale) hoc unum co- sideretiar. cujus ignoratio eos, qui vulgo tradunt artificium tescribendi horologia,in multos labores & difficultates confijecit) unum inquam hoc advertatur, planum illud,quod uno Ioco erigitur,in alio loco esse horizontale, in eo inquam loco ςujus vertex seo gradibus ab eo loco distat ad Austrum aut soream. Exempli causa. Construendum sit horologium in plano. aliquo erecto ad latitudinem set grad. Hoc nihil ea Eiud quam describere horologium in borizonte latitud. 18. Si planum sit erectum ad latitud. 27 erit horiZontale ad lati tud. 63. Eade de caeteris omnibus ratis. Hinc manifestu est, horologiu horizontale & verticale idem ςsse ad latitud fgr. Hoc artificio licebit describere horologium in plano quo- is modo ad horizontem inclinato,modo inclinationis quan- titas cognita sit. Vtpote in plano inclinato ad horizontem in latitud. s et Bor. cujus inclinatio est gradu m i o ab horizon-
98쪽
xT EORVM us v. 'he ajAustrum si inscribendum sit horologium: describendum 'est in eo plano horologium horietontale ad latitud. 62 grad. Bor. Si planum in eadem latitudine attollatur 16 gr. ab horizonte ad Boream ,erit illud horizontale ad latitudinem gr. 3 6 Bor. Haec de fabricandis horologijs monuisse sat elio.
irix As eas, quas navis sequuta acum magneticari
sui itineris ducem in aequoris supcrficie describit, P trus Nonius latine vocat Rumbos, mutuatus hoc nomen a suis Lusitanis. Quoniam autem usus obtinuit, ut inter cruditiores etiam usurpetur haec vox, licebit nobis ertiam uti Rumbi in globis exprimuntur circulis vel majoribuavel minoribus, Vel lineis quibusdam tortuosiis di incurvatis. In chartis suis marinis nautae rectis lineis exprimere solent. Sed hoc est a veritate alienum, nec ullo modo ab erroribus defendi poterit Inventio haec & cosideratio delineandi Rumbos in Gilobo aliqu3nto est antiquior .Petrus Nonius Lusita nus multa de his in duobus lib. quos de navigandi ration conscripssit. Mercatos etiam in suis Globis eas expressit. Sed usus eorum usque dum non adeo Vulgo notus. In librum ita
explicatione par es duximus, ut prolixius paulo insili
minus,& eorum naturam atq; Originem altius repetentes,ade rum usum in rationei navigandi deveniremus. iordiemur autem ab explicando ortu atque natura indici Nautici,quem Compassum vocant nostrates Nautar. Esse autem planum rotundum,cujus circumferentia in 3 et pariςs c uales secatur,rectis lineis per centrum transeuntibus,xam est notum quam quod maxime. Unicum ejus punctum, cui supponitur acus magiacti affricta, Boream respici cu)us opposi-
99쪽
Tst Aer. Bh Glol: tum necessario Austr una respiciet;& reliqua eius puncta cen tas & fixas ut horizonte sedes oportet enim,ut Compassus sit horizonti parallelus respicient: Fixas voco docendi gratia, non oblitus serrum magneti astrictum,praeterquam quot sua natura varie aberrat variis in locis,a Meridiani situ quam voeant variationem Compassi vulgo:) pro diversarum gentium in ore varie etiam in Compalla positum esse. Si intenim qui gradibus f m. 37 amplius seponunt ad Orientem eius puta cti, quod Borealem mundi plagam indicat, ut Nostrates &Hispani. Sunt qui gr. 3 m. i8 fere Sunt qui integris gr. 1 i cuni
Parte quarta ab eodem puncto separant .His tamen non obitantibus supponam as, ferrum perpetuo respicere Boream de
Austrum. Sunt autem lis lineae in Coimpasta Naiitico expren sar, communes sectiones horizontis & circulorum Verticali- cm,Vel potius his parallelae. Ea, cui acus subiicitur, commanis est sectio Meridiani di Horizontis. Hanc quae recte secat; eommunis est sectio Horizontis & Verticalis circuli ducti per ortum & Occasum Equinoctialem. Sic habennas quatuor praecipuos mundi Cardines. Et totus horizon in quatuor a quas partes dividitur,quarum quilibet so grad. coplectituro . Si quam lae ex his partem rursus dispescas iu 8 partes,per 7. Vcriscales circulos ab utraq; parte Meridiani ductos per verticem,totus Horizon in s a aequas partes secabitus, quarurri
quelibet grad. II cum quarta parte complectetui Tot auteni
mundi plagas nautae in sitis profectionibus quaim fieri potest ldiligenter solent considerare, minutiores partes & divisiones sectantur. Haeccst Indicis nautici origo, quem dueemisiarimi prosectionum sequuntur Nautar. Videamus proxime. quales lineas naess sesuta Copassin ι duceni in suo cursu describat. Ad faciliorem autem huius rei intelligentiam haec praemittenda ducimus: quae si rect 3 perpedantur sicile & perspicuum redderet totum hoc negotium. t omnes omnium' locorum Meridiani per utrunque ps hium transeunt:Id oque secant Equatorem & omnes eius Pa rallelos ad rectos angulOS.
100쪽
ET Eollv M vs V. ζ' i si dirigatur nostrum iter alio quam versus alterum pol tum, novus subinde introducitur Meridianus novusque hin
3 Ferrum,si magneti affiicetur, communem Meridiani & Horizontis Gionem indicat,& alter ejus terminus Boream l alter Austrum perpetuo respicit quodammodo. Non posthin hoc loco tacere gravem lapsum Geminae Frisii, qui in Corollario ad Is cap.Cosmogr. p. Appiani affirmat, ferrum madineti affrictum spectare polum Boreum citra AEquatoris lini- .am,Austrinum ultra Equatorem. Cujus opinsoni refragatur experientia tum nostra tum aliorum. Fefellit opinor eum nimia credulitas. Adhibuit fidem vanae alicui relationi temerὁ contra veritatem effictae. Vtut res se habet, gravis error &tanto viro indignus. Futilem hanc relationem merito )am antea damnavit illustriss . Iul. Scaliger ex fide navigationum Ludovici Vertomanni & Fernandi Magellanes.
nos ad aequales angulos, & similes mundi plagas in omni H rigonte respicit. s Circulus ma)or per verticem ab aequatore remotum ductus, non potest secare diversos Meridianos ad aequales angulos. Itaque non assentior P. Nonio, qui voluit Rum . bos confici ex portionibus maximorum circulorum. Cum enim portio majoris circuli intercepta diversis Meridianis vel minime ab invicem disjunctis, inaequales cum ijs faciat angulos, non potest ex iis Rombus conflari per propo, sitionem pricedentem proxime. At in qualitas hsc angm lorum inquit non percipitur sensu nisi in Meridianis longiuscule remotis. Esto. At arte & apodixi hujus positio nis error percipitur. Non decuit summum mathematicum Praeceptiones artis sensu metiri. 6 Circulus maior per verticem alicuius loci ductus &ad Meridianum inclinans, majores facit angulos cuni alsis omnibus .Meridanis, quam cum eo,a quo primo ducitur.