Tractatus. De globis, coelesti, et terrestri, ac eorum usu conscriptus à Roberto Hues

71쪽

tilanem.Prolemaeus per eadem instrumenta dioptrica, itemq; per eclipsi a rationem deprehendit Solis diametrupi esse 3 am. rostc.aequalem Luna: cum est in maxima a terra distantis, utpote in plenilunio & coitu. Quod autem hanc magnitudi- em eandem perpetuo & immutabilem dixit, suspectulo ha-' ahere videtur Proclus 3 cap. d gnatio 4.Astron. motus Sosi- genis Peripatetici autoritate, qui insis libris quos inseripstrde revolutionibus, advertit, in eclipsibus Solaribus quandoque perspici orbiculum quendam Solis lumin una, extima Lunet undiquaquei ambientem,quod si verum sit ,fieri non po- test,ut Solis apparens magnitudo semper sit aequalis Luiis tu

oppositionibus & coia3 unctionibus. Hac festave de causa qiri -Ptolamaeum secuti sulit, accuratius ista examinare conati. Pri-

riuus Albateni deprehcndit, Solis diametrum in Apogaeo siti lac entrici esse ai m. to sec.quantam violuit Ptolen iis sed ini Persgaeo este 3 3 m. in qo sec. Ultra hoc C siurnicus invenit dii. vinetrum in maxima distantia 3 Ilia. I sec. ciun proesime ad lrerram fertur 3 3 m. sec.Sequamur quod vi ictur ii, irie librosiluin .Accipiamus diametrum 32 na. Vnde exsuperius pig- missis si 3oo stadia respondeant 3 irata totus ambitus ridii uel tu maior stadi et ue oo. minor ambitus, quam Posidoniu , multo minor quam quem Eratosthenes posuit. Haec de niensura terrestris ambitus e Graecorum traditionibus dicta sunt,

stivo maximorum virorum audicio.

- Nostrates 6o milliaria vel et o Leucas uni gradui tribuunt,ut tota circumferentia sit milliariorum et 1 6oo idque ad Pibimmai metem exacte congruit.Pedem enim hostrum Anglicum Graecorum pedi aequalem invenimus, c6paratione secta cum Graecorum pede, luem Agricola S alsi ex antiqui, si liuin iis tradiderunt. Milliare autem 3poo pedes complectitur nostrates.stadium boo Graecos.Si mensuram sta iij per 3do tot ienim stadia Ptole rius uni gradui tribuit)item si milliariis me-suranci,qi est scoo pedum, per 6o quot nos milliaria uni gradui damus multiplices, par utrinq; numerus producitu

72쪽

emaica convenire. . . .

Itali 66 item milliaria unius uradus mensuram faciunt. sed ' mentara minor est Ptolemaica. Germani is tribuit 'tubi gra- 'dui, uorum singula quatuor milliaria Italica coplectunturru aeque infra Ptolentium. Nam ex eorum traditione uni gradui respondent non amplius 8o stadia, Muin singula 'illiaria

Italica coplectantur 8 stadia, seisi sorte magis placet polybu, lentetia, qui apud strabone praeter 8 stadia et elatiara, hoc est ' tertiam parte stadia cuilibet miniari convenire docet,quae est ipsissima nostri milliaris mensurae.) Appianus docet is in si alaria Get manica aquari 6o Italicis : 6o Italica q8o stadiis, minor mensura Ptolenatica et o stadijs. nailliaribus Italicis et,

i curii dimidio . . . i' i. i. i.

Hispani uni gradui tribuunt Leucas partim i 6 cum duab' tertiis, partitia i cum dimidia Quanta sit ebrui'rnesura co- parata stadiis Gr corii vel milliaribus nostrifatalicis aut Germauicis,nondum habeo compertum. Videtus Nonius Leu: cam Hispantha schoeno aut Paras angat aequare, quod si verum sit qui Leucas 1 sciani duabus leniis triduunt uni gradui, a Dyualem metiIuram Ptblemalch a laniunt: qui i7 cini divisedio aliquanto majoreri si , Restafit A abum traditiones de hac re .Eorum antiqui es

sive parasangas 8 b. ita ut unus gradus coplectatur si millibaria cuba dua tertijs. Hac institii utitui Liliatentii in fine li

peris Geographici membrat,praecep tb hamanonis rigi Arabum,seu Caliphae Babylon ,qubsdam ablegatos, qui in cana pis Singar & vicinis maribus. iuxta retium iter & poli ultim observarent,quot milliaria responderet uiti gradui ccesesti 5: deprehensum esse ab ijs in coliciendo uno gradu 16 hailliaria' Ea siue

73쪽

sine ulla fractione, nonnunquarn praeter solertiam partem trulliaris requiri, hoc est i 3 3 3 cubita cum duabus tertiis. Qui sit ratio milliaris Arabici,ad nostra,Italica,vel Germanica co- parati,non est explicatu 'cile. Non minus io stadiis, unumquodque coplecti arbitramur. Parasan ga ut Iacobus Chrismmannus ex Abilfedea magno Arabum Geographo nos d ced tria milliaria Arabica cotinet,iam apud vetustiores quam recentiores . Paralanga autem ut ex Herodoto, Xenophonte alsis patet triginta stadia complectitur,ideo milliare unumio stadia comprehendit. Hoc accedit ad faciendam fidem. Duo Cubitorum genera Graeci tradiderunt. Commune sive mediocre,qu od pedi Graeco uni & dimidio arquatur,& contunet digitos et q. qualium pes habet I 6. Alter cubitus erat rogius in usu apud Persas major communi tribus digitis. Alfi a sanus autem docet, retilliare Arabicum continere ooo cub a,prout cubitum est in mediocri mensura. Hic cubitus si sit aequalis Greteco, continebit unum militare foco podes Grae cos,qtiot 1 o stadia complcctuntur. Paralangae autem cum aliiqo stadia .alij annumeret: nemo tamen minus 3o attribuit, cui opinioni si cum Herodoto Xenophonte & aliis acquiescamus neque enim nostri est instituti discutere, utrum diversis in locis,divcrsis Parasangar mensuris usi sint,ut existimare videtur Strabo,qui de Schoenis i gyptiorum id ipsum observa vit,cum Nilo flumine ab urbe ad urbem subveheretur, alias

alijs schoeni nausetis usos esse Agyptios subindicans si inqualis acquiescat nus, qui 3o stadia uni Parasangar attribu unt; militare unum no minus stadiis I o comprehendet. Hae conjecti rae si verae sint,non est assentiendum summis viris P. Nonio de Iacobo Christin anno, qui Arabicum misiare aequant Italico. In tanti opinionum diversitate de mensura terrae, sequatur quis'; quemlibet. Nis autem Arabum recentiores nobis ob- flarent.qui dimensis etiam itiner bus serunt suam sententiam

comprobatam inon dubitaremus Ptolemaei opinionem caeteris anteponere. Omnium opinionii, qui aliquid habent prinbabilitatis hec est Synopsis. Ambitus

74쪽

- Straboni.

di coo ς Posidonio &Antiquioribus Arabum. Ambitus universae verrae est e adipii ,18οοω ς Ptolemaeo ct nostratibus.

Arabibus recentior

sitra est stadioru. Italis..' φ Germanis. 8 ut Italicum. illiare est I 8, Anglicum. udiorum. o Arabicum. ' a a Germanicam,

75쪽

Pecvloborum usi.

HAςηρην de Globis, eorum circulis, & instria

mentis ad eorum usem necessariis sequitur,ut quam varixs& multiplex sit eorum usus videamus, & ad praxim deveniamus Eorum usiis Astronomiae G artis navigandi ςognitionem expetetibus apprime necessarius. Nana & ad inveniendum Solis locum, longitudines datitu es,&positiones locorum, dierum quantita- tes & horas,itemque ad inveniendam longitudinem,latitudinem,declinationem, ascensiones rems & obliquas,amplitu diuem ortus & oecasus Soli & stellarum, aliaque hujusm0di propemodum infinithmethodum tra/unt facilimam. Praeςipuos usus brevi percutiemus,singulos pertractare nimis pr. Ilixuin. Haec autem omnia quae Globorum usu deprehenduntur, multo accuratius nunterorum ope per doctrinam Triam sulpruni planorum & sphaerixorum, inveniri posse norunt Matheseos periti. Sed hoc artificium, praeterquam quod tae diam ob prolixitatem asserat, multam in Mathematicis me itationem desiderat. At per Globorum praxim, prompte, expedite,vix aliqua matheseos cognitione adhibita, invenis '

De ivngitudine alitudine, distantia, O possimis regulo, uri situ oc

. rum. Globo rei restri expressorum. '

TErminum metiendae longitudinis locorum, antiquiores a Ptolemaei us iae temporibus posuerunt Mericlanum per Fortunatas Insulas ductum. Canarias hodie dici λς tum esta plurimin quam recte non examinamus. Obiter mo- mus,latitudinem Ptolemaicam Fortunatarum,longiustula

76쪽

rare a latitudine Canariensium, propius accedere ad la itudinςm Insularum,quas hodie vocant Capitis Viridis. Fo . tuna tas omnes PtolemaeuS intra gradym Io. 3o m. & grad. 16 latitudinis boreae posuit.. Canariae Vtem 27 minimum ab aequatore gradibus remotae suηt. Arabes intimum recelia.

im Oceani Alantici principium numerandae longitudinis

natuerunt, a quo Fortunatas insulas grad. Ira ad Occiden- in distare,Iacob. Chris mannus ex Abilsedea docet. Recen-tjores plurimum ab Insiuiis ,quas Canarita vocant,longitudi-.nes numerat. Nonnul l ab iis, qua . ASores nominant: de abi

hoc termino in his Globis longitudinςs numerant tr. Est igitur longitudo,arcus ae atqriβinterceptus. meridianis dati loci & In seu S. Mich elis in una est Aquπnsium ivel alterius quiuivis loci,unde l0nnit; dipis initium determirnare solent.

Si vero longitudinem alicuiti loci in Globo expressi cognitam velis, eundem .lpcu'meridiam adjunge, & signato iseco arquatoris quem meridianus pertransit, numera Meri . diano Insulae S. Michaelis gradus aequatoris ad eum locum interceptos, tot enim sunt gradus longitudinis dati loci. . Eodem modo differentiam longitudinis interdunqua9vis loca expressa mensurare poterii. Est enim differentiaiqngitudinis nihil aliud quam amys. arquatoris interceptunduotum datorum . locoruri, meridiantis. Pisserentiam hanc longitudinis observatione in stigand multi mulxos modos tradere conati. sunt. Certissimam DUQnem. esse per eclipses praesertim Lunares , eruditioxibus . in conseta est.

Sed eclipses raro accidunt, rarius conspiciundar, ratissimEae paucissimis locis ab artifiribus . Observantur: unde paucorum locorum longitudines hac rationet designatae inveniuntur. Orontius & ante eum Iohannes Werne us,ex cognito, ut praesupponu , Lunae m*tu, eiusque transitu pe

alicuius loci meridianum, differentiam longitudinis dari posse arbitrantur. Labilis & inconstans ratio, mulus su .

77쪽

Alia alias aggressi sunt. nempe per observatum spatium hora rum aequinoctialium inter duorum locorum meridianos quod depreheddi posse arbitrantur per horologia vel auto- mata,vel hydrauhica, vel arenaria, et hujusm0di alia.Hqc om-pia jampridem excogitata,accuratiori examine &judicio perpensa,ab eruditioribus pinnibus saltem maturi 'ris judiciti reiecta sunt & reprobata neque enim quod desideramus praestabunt.At nugivendae impostores,hsc aut alia his peiora in gna cum ostetatione di uigant,& magpo aere divendunt melioris notae & congitionibus hominibus,at minoris cruditi0nis acjudicii. Horum instrumentorum errores doncertitudi' nes non discutio. Obiter moneo,ut quod vulgo dicunt caveant emptores, ne emuncti aere sero ab impostorum laqueis se ex diant. Apagesis nugacissim's homines cum suis triςis.

LM tu do est distantia qua Zenith aut vertex alicujus loci l

,ab aequatore removetur.Hanc si velis cognoscere, expreLsium aliquem locum in Globo,Meridiano applica, & num ra gradus in Meridiano, quibus idem locus ab aequatore di- stat,tanta enim erit dati loci latitudo .Hoc etiam advertere li- 'cebit,latitudinem cujusvis ci aequalem esse elevationi poli eiusdem ioci. Quot enim gradibus vertex alicuius loci distat ab aequatὀm,totidem polus ab Horizonte attolletur, si eius dem loci verticem ita statuas, ut so. gradibus ab Horizont: iunciquaque distet.

78쪽

- xORVM V v. x SI Terrestrem Globum ita statuas, ut alterius datorum I corum vertex 9o gradibus ab Horizonte undiquaque ro moveatur; & quadrantem altitudinis eidem vertici affigas; deinde epu ue quadrantem circumagas donec aherius loci Verticem pertranseat: gradus, quadrantis, duorum locorum verticib' intercepti, in staida milliaria,aut Leucas ut libuerit c*versi, datorum locorum distantiam indicabunt. Quadra us autem terminus ad Horizontem indicabit partem vel plagam mundi, in quam alter locorum ab altςro vergat, sive an' gutu ut vocat positionis. Est enim positionis angulus is, qui comprehonditur meridiano loci alicujus, & circulo majori per vertices d torum locorum, tra eunte. Hujus quantitas

in Horizonte numeranda.

Londinum in Anglia, langitudinis est gr. 26: latitudinis vorealis graduum si cum dimidio. Ab hoc quaeratur distantia,& positionis apgulus ad insulam S. Michaelis,quae una est Asorensium .Hoc ut inveniamus,elevetur polus boreus grad. is cum dimidio; quanta est Latitudo Londini. Raadrantem altitudinis affigamus vertici,h est si cum dimidio, grad.

Bor. ab aequinoctiali. Inde circumstramus quadrantem nunc. usque dumtranseat per insulam S. Michaelis. Et deprehendemus distantiam interceptam verticibus Londini& S. Michaelis esse graduum II. o m. proxime, Leucarum nostratium et 8o.& si obser emus,in qua parteΗotuontis quadrantis tediminus insistat,deprehendemus angulum positionis esse inter Meridiem & occidentem grad. so proxime, inter Asticum de Africo ad Fa onium, Muthres, and Buthrus and by inest. ude situs huius insulae a Londino patebit. .

Ltitudo est distantia Solis aut alicvius yellae ab H -

ri. Zonte, numerata in circulo maiore per verticem alic

jm loci rpus Sohs aut stellae transeunte. Observandam

79쪽

esse per Radium, Quadrantem, aut aliud hu)usmodi: ipstru . imentum,adeo notum est,ut frustra mortuerim Gemina FriS us per Gnomonem sphamcum Solis altitudinem observare. inocet. Sed hic modus observandi non ita multum placo. . Multis obnoxium erroribus, quipςriculum fecerit, facile de-

C AP v T V. Glico solis inveniendo, ejusique declinatisne ad disis, datum.

Cognituminensis diem in Calendario quod in Horizon' te Globorum describitur,quaeras. Huius e directo in coet. dem Horizonte respondet signum Zodiaci eiusque gradus, quem Sol eodem die occupat. Sed si annus sit bissextilis, post 8 .Februarii accipe Gradum esus signi; qui adscribitur diei datum diem proximὸ sequenti. Utp0te si scire velis queat . cadum Zodiaci Sol obtinet ad diem 'Februario, accipie .cius est is gradus,qui prmodiei Martii ariungitur, pro primo Martii secundumAccio,& siς copsequenter, Hoc tamen potius suaserim, ut cum Solis locus a ubie sit indagandus, ex tabulis ad sing 1o4 dilas cuiusque annuite calculatis Ephemerides vulgo vocant locum Solis investiges. Nequς enim iper Globorum praxim, ea accuratione, quae lape requiritur,

deprehendi poterit.

Locum Solis inventum Meridiano applica, numeraque in Meridianogradus,quibus Solis locus ab Equatore distat,tot. enim erunt gradus Solaris declinationis ad datum diem. Est ienimDeclinatio tum Solis tum cujusque sideris distantia Mus dem ab equatore, numerata Meridiano .. Declinationem Solis multo exacitius inveniemus ex tabulis,qualib' Nautae utuntur in quibus ad singulos dies Meri sana Solis declinatio, qua & quanta sit, exprimitur. Vnum. hoc obiter moneo dehisce tabulis, ut recentioribus plurimum utamini. Omnes c-

80쪽

deo moneo, quia vidi nonnullos, qui antiquioribus tabulis magna diligentia & cura manu exaratis qui saepiuscule Iointerdum amplius,a recetiori calculo & ab ipia veritate aber anc studiose & cum quadam quasi religione uterentur. Hi magno labore & industria magnos & non negligendos err res sibi comparant. Eridianam Solis altitudinem obser a radio,quadrant'. IVl vel hujusmodi quovis instrumento, & Solis locum in ςcliptica Globi inven tum Meridiano applica,& Meridianum hac illac in suis fissuris consistontem cirςumducas, usque dun idem Solis locus totidem gradibus ab horizonte aliqllatur, quot sunt obser ata: Solis altitudini . In hoc Globi stu poliis alter, supra Horirontem eminens, indicabit latitu inem loci in quo fueris. Hujus rei hoc esto exemplum. Iunii die iet iuxta stilupa 'eterem,Sol obtinet initium Cancri, & maxima' habet declinationem ad Boream graduumst. et 3 cum dimidio. Eo die observata sit Solis altitudo muris

diana Er. so. iniimus loci latitudinem inouo facta est hec mineat ah hstrizonte so quot iunt Meridianae Solis altitudinis obser ati In hoc situ.Globi polus Boreus elevabitur grad63 cum dimidio,& tanta erit loci latitud',in quo facta est illa

observatio.

Non dissimilis est modus,quo vulgo Nautae locorum latitudines indagare solent, per meridi in Solis altitudines, &xabulas declinationum: quem missum facimus,quod ejus e

plicatio ad nostrum no spectat institutum.& adeo vulgo no-we seri endatici latitudine, ex obstreata e Veridiana altitudine Solis ausellarum altitudine Solis aut stellarum