Tractatus. De globis, coelesti, et terrestri, ac eorum usu conscriptus à Roberto Hues

61쪽

extensionem terrae in ortum & Occasum Longitudinem, in Austrum & Boream Latitudinem vocarunt antiquiores, ait stante Ptol. l. I Geograph. c. 6.Strabo longitudinem agnoscit, quantam Ptol. 18 o grad. aequatoris,itidem O Hipparcitus,ut' icunq ue in stadiorum numero plusculum dissentiant. Nam po suςrunt longitudinem quae est sub aequatore Iet 6ooo. stacio- , rum,secuti Eratosthenis mensura,quae tribuit uni gradui 7oosiadia.Latitudinem multo minorem fecit Strabo, stadiorum paulo minus 3 oooo. & definivit parallelo ducto per Cinna- momiseram regionem stadi)s 88oo. ab aequatore ad Boream distante,eoque qui transit per loca Britanniae Borealiora stadios circiter ooo .Parallelum per Cinnamomiseram Australiorem Taprobanabaut per eius extrema Meridiem versu. tr sire facit Strabo. Sed magnam prodit ignorantiam, cum erus pars Australior ultra aequatorem excurrat attestate Ptolemaeo p. Geograph c. q. ut mittam nuperas Lusitanorum navigationes. Dionysius Aser longius etiam aberrasi qui Taprobana Tropico Cancri seriecit Hactenus de finibus & terminis orbis habitati ab antiqui oribus constitutis. Nostra aetate Hispanorum & nostratium snavigationibus, Africae ora maritima ad 3 s. amplius Austrinae latitudinis gradum penitus lustrata est,& Europs pars Borea' lior intra Arcticum circulum ad 73 .usque gradum latitudinis

cognita est, praeterquam quod novae orbis partes inventae, uti tra spem& fidem antiquiorum, ne vel solo nomine ipsis c sulta'. . . '. - - . A merica,quasi alter orbis excurrens ultra s z. Austrinae lari titudinis gradum, terminata freto Magellanico, ad Boream se projicit intra circulum Arcticum: qua ex parte Mari etiam terminari, nostratium multae navigationes magnum faciunt fidei argumentum. Mitto oras maritimas obiter conspectas, ncndum satis lustratas,ultra mare illud quod Borealiora Et ropae x Asiae ambit,itemq; eas quae sunt Australiores Mari In ldico & Erythraeo: qWas,quin Australiori freti Magellanici ter'

62쪽

eontinentes judicemus,nulla dum experientia contrarium potest evincere. Europa sive ab Europa Tyria Agenoris, aut ut aliis placet, A Phoenicis filia,ut videtur Herodoto; sive ab Europa Nymphai Oceani,ut vultHippias apud Eustathium;sive ab Europo quo dam, ut Niciae placet apud eundem Eustathium;nomen sorib atur has praecipuas continet regiones: Hispaniam,Gal iam Italiam, Germaniam superiorem & inferiorem, lavoniam, Graeciam, Hongariam, Poloniam, Moscoviam five Rustiam, Norve am,Suediam&Daniam. Huic alacent Iusulae pro cipuae Britannicae: Altera Scottae & praecipue Angliae impei rio nobilis: Altera est Hibernia Angliae regno subdita .Deinde sunt Asores & multae ipsulae in Mediterraneo mari, ut Sicilia,

Africa sive ab Aphro quodam nomen accepit, socio expe ditionis Herculis contra erionem ,ut vult Eustathius; ver ab Iphrita quodam Arabum rege, unde in lingua Arabum Iph Hrichia vocatur, ut testatur Iohannes Leo;vel a torrente aestu.

i ut dicatur Mes , quasi sine frigore,ut aliis placet) has habet praecipuas regiones : Proxime steto Gadit no quod hodi

dicitur,fretu Gibraltar acet Barbaria, antiquitus dicta Mau- ritania,quae continet regna,Marocco,Fess,,Algeriae, Tuneti , Proxime Barbariam AEgyptus est Mari etiam Mediterraneo adjacens.Interius mst Barbariam sequitur Biledulgerid. antiis quioribus dicta Numidia. Tertia est,quae Latinis & Graecis Lin a dicitur Arabes Sarram vocant. Sequitur Nigritarun, gio,adjacens fluvio ejusdem nominis, qui Niger dicitur. Hodie kocist multi Senagam. Multa ignobilia regna continet, uet sunt Gualata, Guinea, Melli, Tombutum, Gagos, Guberis,l Agades, Canos, Casena, Zegrega, Zantara, Burnum, Gaoga. Nubia. Succedit amplissim uin imperium Ethiopum regis. quem Pretegiani vocant Christiana religione ab Apostolorum us lite temporibus nobile,Abyssinorum nomine notum .ctius Habastinos vocandos esse monet Arias Montanus in

63쪽

, TR Ae T. D E Geto etiam )ampridem latissime patebat.His ad Oceatum ariacer obscura regna, Manicongo & SAngola: ad ortum & Merbi diem, Meltiade, Quiloa,Mogambiq ue & Benamalaxa. Insulae praecipuae quae huic alacent, sunt Madagascar, Insulae Canoriae, & Cap. Viridis,& Insula S. Thomae hquatori sub ecta. Asia sive dista sit ab Asia matre Promethei, ut Vulgo volant; ive ab Asie quodam Heroe, ut placet Hippiae apud Em stathiuna tota hodie subjecta est Turcarum Imperatori & Pe sarum regi ad usque Indiam orientalem,quae plurimum se tecta est regibus Chinae & Pegu.Borealia Asiae occupant Muncovitae,Tartari, de qui regionem Cathaiae incolunt. Insulas. habet,praeter Cyprum & Rhodum in Mediterraneo mari; ad

lippinas,Borneo, & infinitas propemodum alias, ad ortum iacent Iapones Insulae. America,quae ab Americo Vespucrio, qui primus hanc ter,

ram aperuit,nomen accepit fines ac terminos habet; ab Oriente qua Europa spectat& Africam) Oceanum Atlanticum; ad Occidentem, Mare quod vocant detZur: Australissimam

partem claudit fretum Magellanicum: Borealissimam pamtem adhuc incognitam, Mari coget atq terminatam magnum fidei arsumentum. faciunt muItae nostratium navigationes,D. Martini Forbicier,&Ioann. Davis. Has praecipuas numerat regiones:ad Boream terra Laboris quae Hispanis dicitur Tierra de Labrator.Succedit Baccalaatum regio,inde nova Fran-cia: deinde Virginia,postea Florida, proxime nova Hispania. urbe Mexicana maxime nobilis. postremaest Brasilia & Peru- via ad Austra vergentes. Multas habet adiunctas Insulas. PIurimae in sinu iacent Mexicano, Americae ad Ortu, quorumin-εgniores sunt Cuba, Hispaniola, & mulat ignobiliores aliae. Sunt praeterea aliae orbis partes nondum satis lustratet &cognitae: ultra mare Indicum terrae Australis, Nova Guinea. utrum iustila an continens terrae A ustrali, nondum sitis eo- gnitum: Borealis orbis partes,Europae, Asiae de Americae ob

64쪽

DE ambitu maximi in terra circuli, cum ad Geographiae

studium & navigadi scientiam apprime sit necessaria eius Cognitio, restat ut dicamus Neque videbor spero)ab instituto aberrare si aliquantorrolixius huic argumento insistam: Praecipue quia magna est in hac re dissesio inter magni nomi-iusscriptores,ut quem sequamur,etiamnum sit in cotroverm Aristoteles in fine et de coelo idque ex Mathematicorum, ut ait sententia)circumferentiae terrie Aoooco stadiorum attribuit. Cleomedcs 3 oo millia numerat l. I .Lysimachiae enim& Syenes vertices per decimam quintam eluidem Meridiani panem distare, sciotericis instrumentis deprehensum refert. Intervallum autem roooo stadiorum ponit, unde ambitus 3oOooo elicietur,tantus enim numerus exurget,si rooooperas multiplicaveris. Eratosthenes si Straboni, Vitruvio, Plinio, & Censorino credimus et rooo complecti voluit. Hir parchus attestante etiam Plinio ad ecit stadiorum paulo minus 2Iooo Strabo eadem qua Eratostenes usum mesura,cum alibi tum in fine et . Geograph. docet: ubi inquit, ex Hippa ubi sententia quantitatem terrae continere stadiorum a s amo quantam & Eratosthenes tradit. Eratostheni suffragatur is bulosa Dionysiodori relatio apud Plin.lib. et cap. ula I putichro DisIsiodori reperta est inquit epistola laripta adsperas quare stabatur e diametrum terra ad aο ο stadiorum continere. Hienumerus sexies assumptus et etooo producit. Cleomedes , Eratosthenis & Posidonia observata res rens, aliquanto minorem circuitum ex Eratostenis sententia secit, nempe et soooo stadiorum. Syenem enim & Aleriandriam sub eodem ponit Meridiano. Syene sub aestivo posita Tropico, Sole Principium Cancri obtinente, gn

65쪽

mones habet meridie expertes umbrarum. Prosundum puteum in huius rei fidem effossium eodem tempore totum ill minatum id ipsum testari, ante Plinium retulit Strabo. Ale andrie Sple in eodem loco constituto,eoderito'pore gn mon umbram projicit ad quinquagesimam partem periphe m,cui ad rectos angulos erigitur,ut eius summita&ejusdem peripheriae sit centrum. Intervallum autem Syenes & ν

ndriae esse stadiorum 1 ooo praeter Eratosthenem, Plini s &saepiuscule Strabo posuerunt. Quod si sooo per so, multipi

caveris,e surgit numerus .et soooo. quot stadia universae terra:

ambitui Eratostenes attribuit.Posidonius methbd 1 no mul io tum abstimili circumferentiam terrae et Ooco stadia contine re,nititur probare. Primo Rhodum & Alexandriani sub eodeposita Meridiano pro consesso sumitinuod & Ptolemaeus as n'scit i. 3 Alm. c. 3. Canobus autem stella lucidissima in h. mone Argus quam Graecia non cernit,ideoq*e videtur Arartus eius non meminisse in Rnodo primum conspicitur; a in ips' horizonte, statimque ad mundi coversionem occidit;au ut ait Proclus)aegre conspicitur aut certe ab editis locis. Meum a Rhodo Alexandriana usq; perveneris,siublimis apparet Quarta enim signi parte, cum ad Meridianum accesserit, ab horizonte attollitur, hoc est quadragesima octava parte Meridiani per Rhodum & Alexandriam. Eaedem proclo mens;

si legeris, Canobum in sese m a conspicue cerni quana circit ex signi pontogesupra hora mem extanteMendose vulgo legitur,n ADonaria non cerni, fortasse αφανες pro ευφωερ irrepsis.) Di

stantiam autem Rhodi & Alexandriae definit stadiorum sopo quantam.& Plinius. Iooo autem per ψ8 multiplicata,produr R 'φῆo Rumerum. stadiorum totius terrae circumsereiutiae congruentem ex Posidonii sententia. Ptolem ux pastini i Geographia,& apte. epm Maximus Tirius, yoo stadia tri- graditi maximii' terra ςirculi,qqalium totus*n2

tus antiquioribus cognitam, ab ipso Posidonio approbatam

testi

66쪽

Magnah c dissensio de terrestris ambitus mensura. Et qui . vis bpinio maximorum virorum autoritate se tuetur. Q cm sequamur,dubium.Causam quaeris dissensusλAque hoc in du-hio. Nonius S Peucerus diversiis usos stadsis volunt. Maurolyi 'eus & Philander e passuum diversitare stadiorum discrimen

ortum arbitrantur. Maurolycus multum desudat; ut consen-

semfaciat,at frustra, non patiuntur. Multa docent passuum genera.Verum . At stadiorum quaerimus,saltem pedum. Passis Dus quod sciatii non dimetiebantur Graeci stadium,sed ped, busaut 0γυίως. est autem e γωοὶ exiesionis manuum ςum in terjecto pectore mensura, sex pedes i complectens, familiaris nostris nautis mesura in dimetienda Maris aut fluminum pro funditate.Passum multi vertunt, nescio quam recte. judicents eruditi Xylander in Strabone transiere lo ulnam semper veri tit. Stadium pedes habet 6oo inquit Herodotus benebambquiis Graecae scriptor,idem Suidas multo. reccntior. Stadium 1 continet orgyas I oo: orgya cubita q: cubitum pedem unum cum dimidio vel a . digitos, attestante Merones Mechanico

saltem eius Scholiaste ex infima opinor Graecis antiquitate. At Censorinus, inquies,tria stadiorum senera proponit. Itinii cum inod est 623 pedum,quod in mundi mensura potissimum intelligend ubi esse docet. Aliud est Olympicum, quod 656pi,dum ereteaqise Pythicum pedes Iooo complexum. Verum enimvero onus stadio Pythico,sii attentius paulo rem consideremus, deprehenditur, Italicum & Cnympicum' euhque nomine discrepent, re non disseire. Italicum enim quod.rs pedes Rom. complectitur, quod & Plla estatur l. aquale esit Olmpico quod 6- pedes Graecosconis tint: quoniam 6 oo sedes Graeci aequantur 6as Romanis possibus Pes enim Graecorum excedit pedem Romanum vigesistitaquarta parte;quanta est differentia inter coo & 623. In tanta opinionum diversitate comici mus ,& nos, quae iisti dissensus causa quem ex his sequamur. Mittanius in tem Aristotelem,cuius Genio solo nona dest litur. Cla medis

67쪽

medis enim opinionem de etooooo stadijs vix mentione sto. stra dignaremur,nisi Archimedes Syracusanus ejusdem,ut suo aevo non penitus reprobatae, meminisset. Discutiamus Era--tostenem & Posidonium,quorum opiniones certis fandam iis niti videntur. Causam dissensus exstimamus, quod Erat . sthenes & Posidonius locorum distatias quas xradunt dimem si non sunt, sed ex vulgari peregrinantium traditione acceperunt : praeterquam quod Posidonius in suis etiam observatis longius aberravit. Ptolemaeus autem ex dimensis intervallis suam firmatam esse sententiam,cum ait:Cognitae terrae latitudo est partium 76 unius tertiae ex una duodecima vel intergrorum grad. 8o stadiorum qoooo ut unus gradus compi ctatur stadia soo .quod ex accliratiorib.dimesionibus deprehensum est. Eratosthenem in designandis locorum intervallis longius aberrantem insectatur H inparchus, di incredibilem locorum ignorantiam resellit,alteriante Strabone l. I. Ab A lexandria Carthaginem usque ultra I 3 stadiorum millia numerat Eratosthenes,cum no sint plura 9 millibus,inquit Stra bo. Posidonius quod ponit intervallum,inter Rhodum & lexandriam sooo stadiorum ex nautarum opinione desumptum,quorum alij ooo alii sooo tribuunt fatetur apud Sir bonem Eratostenes: se autem deprehendissς ait sciotericis in. strumentis,non esse maius 37so. Strabo paulo etiam minore facit distantiam, stadiorum 36 o. Ptolemaeum itaq; quia iam ratioribη dimensionibus suam coprobatam & stabilitam fate. vir opinione, ritati propius accessisse par est ut credamus... Franciscus Maurolycus Messanensis Abbas,dum Posidonio

adversus Ptolemaeum patrocinatur,incautus decipitur. Suspectam habet Ptolemaei fidem in designanda Rh i latitudine, piam posuit graduum 3 6. Corruptos i tabulis Geographlacis esse numeros monet, quod certissimum. In Rhodiensi l titudine qui probet,videamus. . Fositam' inquit obstruatano

mmorram faciunt ejus latitudineno gr. 38 curata dimidio . nisi in Alexandrina etiam latitudine falsus sit Ptolemaeus, quod non posse fieri istimat Maurolicus. Ac nos contra dicimus,Pto

68쪽

lem.um adversari huic latitudini, non solum in libris Gemmaphicis, sed passim in libris magnae constructionis prase

tim 6 c.l. et ubi eandem Rhodi latitudinem,quam in Geograt phicis tradit,adjicit etiam maximi diei quantitatem ,Meridiai nas gnomonum umbras tum aequinoctiales tum Tropica .l quae omnia id ipsum evincunt, eandem etiam latitudinem is- pluscule in planisphaerio ponit, nisi dixeris, in eo etiam trans- serendo Massem interpretem Arabicum, aut qui ex Arabico

Latinum fecit, Rodolphum Burgensem nobis imposuisse. usquedum sumus ergo pares. set Posidonio inquit favent

Proclus, ct Eudoxi Cnidi Observata a Strabone tradita Moc quid

sit videamus. Posidonias si laquit Strabo refcra se de excelsa quadam domo in urbe a feto Gaditano ad ηοο stadia distantes ita vidisse, quam existimavit esse Canobsim, o qui inde versus meridie- ex Hispania paululsem I grusUumfatcntur st ram conere. Est etiam tu Cnido Eudoxi spreula, non multo domibus seblimior, ex qua is fertur Canobum spictasse. o autem Gidcis in Rhodio Climare quo ct sadesa eius Ora maritima. Haec Strabo. Quid hinc contra Ptolemaeum p Canobum in Cnido conspici posse λ Non negamus. Cnidum in Rhodiaco Climate λ Agnoscit Ptolo. maeus,neq; enim maiorem gr. 36. IF m. statuit l. s Geograph. Antion in Cnidia etiam latitudine falsus Ptolemaeus 8 Non majorem esse Rhodiensem latitudinem quam Ptolemaeus posuit, e Proclo etiam convincitur. Longissimum diem Rho, di horarum i . cum dimidio facit Proclus. Aqualcm Ptolo nisus Rhodo & Cnido attribuit. Idem Strabo,nisi quod semel horarum i 4 posuit,unde sequeretur miniore m habere la titudinem. Sic autem habent Procli verba. Rhodio Hre Roma ta Tropicus ab horizonte disimitur,ut cum circulus universus iv ην partesserethriast sepra hογαοnt m pareant ιρ sib 1 rra latearta

Ex qua divisione sequitur,ut spua Rhodios longissimust dies horas aequinoctiales habeat rq cum dimidia, nox avrem 'cum dimidia. Non inficior, Posidonij traditionem de portio ne Meridiani verticibus Rhodi & Alexandriae intercepta, Pliniuna,Procium aliosque sesellisse.Alfraganus secundum.suum. clima

69쪽

Clinia ducit per Cyprum & Rhodum, ejusdem maximun- diem facit horarum i cum dimidia, latitudine 36 cu'dua ius tertiis, igua admodum ditarentia ab ipis Ptolomaeo .ipse etiam Maumlycus,dum in Dialogis Cosmograph paral-aelos numerat,eum qui per Rhodum ducitur latitua. et 6 cunii

parte duodecima facit, longiuscule a Posidonio diseedeos Eratostenis etiam obseryationes Posidoni0 plurimum santur: Inte allum Rhodi &Alexand 37 so stadiorum 8 '-.tericis gnomoni. dςprehendit Eratosthςnes 'ocsun sit l- dispiciamus Latitudinis ditarentiam inter liqc loc ciote cis suo more deprehendit graduum; paulo plus. Huic disseren- . tiae ex assumpta sua de ambitu terrae mensura 7oo stadia cuique gradui numerans) 36so stadia tribuit. Neque enim gliud artificium novimus, quo per sciotexica stadiorum humerus inter. duo loca investigarii possit, nisi prius stadiorum,numea

rum vel totius terrae circumserentiae, vel datae ejus parti con- αςnientem assumpserimus. . . E

Videamus jam lauim,ecquid ex imus Eratosthenis obseravatis comprobare possimus,non posse Posidonii nedum Eratosthenis de mensura terrae opinionem defendi. Observa linatem autem de diistrenua latitudissis Alexandris R. cines non excutimu , ut probemus,exipsius Eratosthenis assumpatis.non posse ambitum tarrae uiua z4I61o stadia i cxtendi, quod demonstrat Petrus Nonius I 8 c. is de Navigatione. Neque quaerimus,qui' recte horumJ0cox 'inter allum fa, mat stadiorum sopo. cum Solinus ab ceano ad usque Momemnon numereramplius 6ao uilli ribus,quae sunt stadia

pellabo de exigua.illa disieren ia.qua dissentit ab eo Plinius, qui ab Elephantine Dasium est infra novissimum Catar - .ctem M. pass.&septa Symnem I 6 M pas Alexand usque intervallum ponit 3 86 unde inter Syςnem & Ale andria fatium no erit amplius stadiis 4s D. Aligna longe huius nori

sim probationis rationem inimus. Unicunt hoc postulamus rQuantum spatia:osui orbis Solis diametri occupa per si mile

70쪽

. zT E OR v v v rv. Di patium in orbe terrestrrgnomones fieri unabrarum expertus,: eum Sol verticibus imminet. Hoc si concedatur quod ultro' apud Cleomedem satetur Posidonius) evicimus, Solem ini principii, Cancri constitutum, enes vertici imminere,ibique G ad 3oo circiter hinc inde stadia, gnomones umbrarum im- munes facere tradit Eratosthenes. Videamus,quantam sui ose . his partem Solis diameter subtendat. Hinc ellim, si verast

quae praecessit Eratosthenis positio,elicietur ambitus tei laemensura. Firmicus Maternus,solis Lunaeque diametrum noni minorem uno gradu facit. At at aberrat longius. Majorem iu-

ito quamque nos postulanius quantitatem ascripsit. Egyptii per instrumenta hydroscopica invenerunt Solis diametrum succupare septingentesii nam quinquagesimam partem sui orbis Quod Geptiligentesinas quinquagesimae parti totius am-

litus terrae Fespondeant stadia 3 ob totus ambitus non erit .major adiso oo. Instrumenti hu)us fabricam & usum docet Proclus c. 3 designatioquin Astronomicaruna. Multa Theon de eo in Com .in s i. Alin. Ptol.&Maurolycus Dial. 3 Cosmo-

.igraph. At hoc observationis genus Ptolemaeo non probatur Multis obnoxium erroribus ostendunt TheonS Proclus. VNaerius ergo discutianius oportet.

Aristarchus Samius reserente Archimede, Sole apparentem septingentesimam quinquagesima partent circuli Zodiaci obtinere dixit,id est 3o m.&aequale esse apparenti Lunae diam tro 7 & 8 ut memini prop tui lib. de mag. & dist Solis & Lu-ha Ade voluit Aristarchus. Interim no explico me ab eo scru-

pulo, que iniecit mihi suppositio eiusde Aristarchi in eode libro de diametro Lunae et gr. Archimedes Syracusanus ex suis observatis per instrumenta dioptrica definivit,solis diametra maiorem esse ducentesima parte anguli tecti, hoc est, et 7 m: minore vero centesima sexagesima quarta parte anguli ite recti,hoc est 3 3 in .Atqui non adeo fidendum esse his etiam ob s*rvatis per instrumeta dioptrica,ut diametros Luminarium inde exacte sumi posse credendum sit,idem fatetur Archim desicum neque visus,neque manus,neque instrumenta quibus

E experiri