장음표시 사용
611쪽
CXXXII. GAIus libros timo ad Edictum Prouinciale.
Imperitia culpae adnumeratur. DE Imperitia sanis videlicet seu Professonis alicuius quam
quis profitetur) μειράοι, est haec Gai j Reg. id enim impestilia hic proprie diciturὶ deque ea praedicatur,seu definitur eam culpae adnumerari. Quae quidem Regula cernitar in ludiee imperito,qui si per imperitiam iudicet,litem suam facit, i. . g. ..is obligat. vlt.de extraoraecognit.o g. I. Imi.de Aug. qua ex quasi del. cernitur in Adscssore qui juris peritiam praestar, ι. 2. αν. quod qui sique iuris, iuncta l.-. Cod de of . ad U. Cernitur in artifice operam suam locante: Ad hanc vcro speciem propriὸ haec lex est referenda , ad artificem , inquam , operam suam loca
Reg.a Celso refertur se l. item queriιur l . g.si gemma I. ηπ.iscasi. θ ι. 27. g si calicem, 29. eodem iit. ad L. Aquit. Ac nominatim ad Medici & Chirurgi imperitiam, argumento legis 8. g. I. -.asL.Aquιl.quae huic,ceu cx Codcm libro desumpta, coniungenda est. Nempe ut Modico imputari non dobot euentus humanae fragilitatis,t.ιmcit- 6.gsicuti T. αν. de Us. Praesidue ita imperitiam praestat, veluti si Medicus imperite servum secuit, vel medicamento perperam usus fuerit. Cui concordat 3c lex qxa actione s.
plum hic apposuit. De lege scilicet Aquilia hoc lib. . ad Edictum Prouinciale Gaium ex professSO cgi sse docent tres exi . de leges, puta μου, 2. A. ..ad L. Aquil. quod etiam Balduinus comment.de L. Aqu/liajam recte notauit , pag. 227. quo etiam Iustinianus hanc Reg. retulit, aes praeterea,7. Ins.de L. Muti. Et caute tamen haec Rcg.accipionda est: Nempe de artifice qui peritiam artis Micuius publicὸ pollicetur, Sc ut artifex conduxit, ut nominatim dicitur d. g. Celsus, vel aliquid in se recepit, seu affectat ael. 3. ad i. Aquit. Imperitia enim ἀπειοία , ut Graeci vertunt, est eius rei inscientia, quam quis in se recepit, quam
612쪽
DE AC T. OB DAMNUM DAT. Ll x 111
etiam impositarum veteres proprie dixere. Exempli gratia, in praxi, veluti li faber caementarius murum seu parietem sarciendum conduxit, isque haud satis explorato parietis, vel aedifici j statu, maiorem fecit aperturam in muro, neque tibicinibus su D ficienter fulciuit de aedificium inde corruit : proculdubio tenebitur, & imperitia eius culpae adnumerabitur: qui aut artifex conduxit. Quare ut obiectioni nunc occurram submovcnda hinc est sp. legis l. g. l. eta si mensenses mod. dixerit. Mensor enim scu Agrimensor,qui imperite versatus est, si dolo vel lata culpa
careat, ct si imperite versetur, culpa vacat': ut maxime idebmercedem acceperit: Cuius rei ratio haec est, quia huiusmodi mensor ciuiliter obligatus non est, d.l. I. g. I. Mensorisque agrorum non est publicum ossicium: nemo cnim publice agri memsoriam olim unice exerccbat, v crum ubi de modo agrorum ageretur, ad amicum dc peritum artificem eiuste rei nomine ibatur : quare nec locatio conductio censebatur , sed magis
opera loco benefici j praeberi: Imo dc quae ei quandoque daba-
Iur merces, vi ael. I. g. l. ad remunerandum , honorarium diccb
tur,ut proinde si imperiic vel satus fuerit, tibi impurare debeat qui eum adhibuit,ut dicitur di. I. g. l. quemadmodum solemus dicere de eo, qui minus diligenti amico rcm suam commisit, g. I. Ins.qurb. mod.re. f.vit Inst. de societater vel apud eum deposuit. Seὰ de mensoris admissum emendari facile potest, quomodo emendari non potest artificis aut Medici admissiim, cui sero medicina adhibetur : vel dcnique judicis aut adses.soris, quia dicta semel sententia immutari amplius non potest. Ex superioribus jam affatim liquere potest, perperam omnino cum hac Reg. misceri tres alias huius tituli Regulas,etsi ipsa decisione in genere concordent: puta legem l6 supra h.t. quo se Decius hic referr) ubi dicitur, Culpam esse immisicere se rei ad se non pertinenti Quia lex illa non cst dein peritia artis quam
quis pollicetur,vel iam de σπλυii λαεύη, seu de rerum alienarum cura & curiosi a te. Item pciperam; huc trahitur ι Io 8. Ita pni,qub Cui acius sese hic refert, ubi dicitur .fere in ιmnibus poenalibus iudiciti imprudentiae succurri e quia impra dentia ibi non est impcritia artis, verum rusticitas. Multo minus cum hac Reg. . commisceri patior legem i76. in princ. infixa h.t. ubi dicitur, Non
essesingula. coucedendam, quod per Magistratum publice positi fleris:
613쪽
Quia Regula illa non est de imperitia, sed de usurpatione eius quod ad Magistratum perlinet. Pariter huc trahi nolo ι. Iuli
um I s. g.quid tamen, N. de actempti. Vbi dicitur, venditorem exempto teneri si cum ignoraret seruum furem, adseuerauit bonae frugi & fidei, Ac care vendidit: Quia non hic imperitia a tis quam quis profitetur, vertitur, verum facilitas seu temeritas, leuitas,in adleverando quae ignorabat, sisti facilitas ad temer γ mam indicationem, ut ibi dicitur. Denique neque huc pertinctsp. l. cum ιn plares εο. f. q. ηπ.ucati, bi aduersus architectiim seu redemptorem operis,qui falsum expensarum modum pronuntiauit, actio datur ad repetendum quod prorogatum cst scu, conuenit ali quin elegans Vitruvij locus lib. vis.) quia ibi nota imperitia spectatur, verum ipsa falsa renunciatio, unde-vndo ea procedat. Hae inquam species omnes ab huius Reg. specie separandae sunt& submouendae. Et si verum sit, superiora omnia non minus qu1m imperitiam culpae adnumerari : Culpa scilicet generis nomen est, sub quo continetur non tantum artis quam quis pollicetur imperitia, verum etiam imprudentia. rusticitas, item πιλυπροθυσιωη, ignorantia, & auctoritatis publicae usurpatio,ieuiras,seu temeritas: Tot scilicet culpae genera sunt,seu tot modis culpa contrahitur: sed diuersi eorum gradus sant,& de quibus aliter atque aliter jus saepe dicitur.
614쪽
DE INTERROG. IN IURE FAC. ues P LRs VI. Regularum Edictalium,
Respondens ferme libro xi. Digestorum: ubi continentur custo Regulae, sub sex legibus.
Per SERVos conditio domini quaenam fieri positi.
Melior conditio nostra per seruos fieri potest, deterior fieri non potest.
E S g st vis est haec Reg. de quibus alioquin sunt tredecim praeterea Regulae aliae hoc tit. quarum Synos sinu. ad i. . su p.) Hac Reg.quaeritur , an quemadmodum dominorum conditio melior per seruos fieri potest, similiter possit de deterior fieri Vt illud affirmatur, ita istud negatur. Id ut recte intelligatur, ante omnia sciendum cst, quonam in argumento Gaius libro S. ad Edictum Prouinciale versatus fuerit: Id enim ob sicurum est, propter varias leges quae proculdubio illi libro male tribuuntur, veluti lex s.ct . de gradibus,texyl.de monti causa donat. Igitur videri possit Gaius hoc lib. g. egi sise, pariter ut Vlpianus, libro M.22. 23. Paulus lib.26.& 17.ad Edictum, de Actionibus qua oriuntur ex Nudo Facto , citra damnam in corpus datum se citra conuentιonem expressam , veluti cx quasi contractu reali, vel etiam ex quasi delicto : Quo in gencre haec duo quoque versantur, nempe , ut facta in fraudem altorius reuocentur : Item , ut cx interrogatione in jure facta quis quasi ex contractu obligetur : Nempe ut de his interrogationibus ali-q id dicam)sepe acturus aduersarium in jure interrogare de aliquo necessi: habebat: Primo quidem, ad fundandam actionem,parsim respectu personae adlicrsarij, quia saepe in ήncerto est, quaeuam sit illius qualitas, cuius probatio alioquin dissicilis
615쪽
est ideo & de aetate interrogatio in jure fieri solet: Item resip ctu domini j, utrum res ad aduersarium pertineat: Vcrum Mquatenus heres sit: Secundo ne alioquin actor certum aliquid petendo, actione cadaἔplus petendo. Hinc igitur interroga-ὰ tionibus in jure locus erat, dc exinde ex responsione aduersia-rij actio interrogatoria dabatur , siue verum siue falsum is dixisset.
His ita praemissis,nunc de R. nostra. Dicitur c Meliorem equidem conditionem dominorum perseruos fisera posse, at deteriorem non posse. Quod tamen mirum vi lcri possit,cum alias secundum naturam sit, incommoda cuiusque rei eum sequi,quem sequuntur commoda,de quo ad l. lo. Verum ut huic enantiophano resipo deam, conditio personae seruilis huic Reg. locum secit, seu exceptioni ab ea Regula. Nunc, ut ad species descendamus,fi ge, seruum in jure interrogatum fuisse Z Sane ut nulla haec inte rogatio est, ita per serui responsionem deterior domini conditio fieri non potest : quod diserte proditum extat ab v I plano, eo libroque in haic Gai j libro octauo Concordare diximus, is L
s. g. 2...de merrogat. in iure. Item finge squem casum praeferat
quis T. l.yroxJierimm quid domini nomine possidere caepisse, mox posse ilionein ad alium peruenisse Deterior domini co ditio per seruum fieri non potest, vis. aede adquino amit. possess. Potest tandem M haec lex aptari titulo de seruo corrupto, vi ερ Edicto de his qui effuderunt. Caeteroquin veritas huius Reg. spectatur in complurimis aliis juris articulis & quaestioni
vim huius Reg. in iusiurando a seruo praestito vel delato , LIo xl. 21. 23. 26. 2F. de ruretur. In quo& specios huius 4. poni possit. Sc mouendi tamen,seu excipiendi, velut fallentiae videantur ab hae Reg. tres casus,quibus deterior domini conditio per se viam fieri videatur: quos etiam hic Glossvotauit : verum non sunt hae exceptiones huius Reg. verum tres casus ab hac Reg. semoti. Primo, dominus peculiin tenus ex facto seu contractu serui tenetur. Sccundd dominus corpore-renus pro seruo tenetur : Nempe ex contracturarui dominus tenetur fine pec culij, tit.uis peculio,&c. Ex delicto vero seu noxa, hactenus, ut eo
616쪽
carere necesse habeat, per noxae deditionem, nis ipsam litis aestimationem sufferre malit: eXcepto casu legis 27. g. I. ατ ad L. Aquil.o l. i. g. quod igitur,m. de vi ct vi armia. Verum in rc culto haec ratio est, quod domini voluntate seruus peculium administret, & sic deterior conditio domini volentis scilicet hactenus fieri non videatur: Rursum, nox alis actionis haec ratio est, quod non aliter res illa definiri potuerit, ne aliquin impune serui delinquerent, noxamve darent : Quare aequissima ratio haec adinventa receptaque, qua publicae simul disciplinae saris seret, simul domini ultra serui corpus non tenerentur: Et sic Regula haec ad hanc RE M non pertinet. Tertit, seruus aliquid sibi delatum non adquirere potest , seu in adquirendis fallere videatur haec Reg. quae ipsa species tractatur circa debitores in l.Prox. I 4. Verum non videtur hoc casu deterior causa domini per seruum fieri, ut disertu Papinianus ait, in l. 27. f. I . r.ad SC... y esteian. δύ Iustinianus in Luli.Codri adquirposses ubi & disert δhanc antiquam juris Regulam allegat. Nempe deterior fieri dicitur, quoties quid de bonis deminuitur, non cum quid non adquiritur : ut habetur d.lproxima I 4. Et ita hanc R.ea l.vit. seu Decisione sua interpretatus est Iustinianus, nempe hanc Reg. qua dicitur, Deteriorem domini conditionem per seruum fera non posse , locum obtinere in damnis rei
sitae vitandis,non in lucro aduentitio captando: Cui certe optime succinit Papinianus ael. 27. g. I. Non videtur, inquit, deterior
causa domini per seruum seri ed nihil esse domino quaesitum. Breuiter,
is domini conditionem deteriorem facit, qui facit, ut dominus, quod habet, habere desinat, non vero qui facit ut quod dominus non habet, nec habeat. Denique aliud est facere conditionem deteriorem, aliud non facere meliorem. Q ad pertinet quoque omnino, etsi in alia specie, .lex H .prox .infra. Et hactenus quidem dicta sufficiant, ac nominatim quae initio diximus de genuina eius specie. Quamquam pollit & cui Gaius videri hoc libro 8. cepisse agere de contractibus, & de certi petitione , tum ipso librorum ordine suadente , sic enim N liber nonus proximus respondet lib. I s. l . I S. Digestorum: tum argumento t.
stipulationum 7 . dero. ubi 'iri id certum sit, de stipulationes certae, desiniturὶ π Linter 26. de si ius,ribus. quae ex eo dein libro S. desumpta sunt. Quod si ita eli,tum pertineat iis c Reg.
617쪽
ad contractus astruis initos: & quidem ad mutuam pecuniam a seruis datam creditam, de quo sane agitur
ι. 3 l. g.l. I. απ.de rebuου creditis, si certum petatur. FRAvDARI creditores quando videatur,ves non.
CXXXIV. VLPI AN Vs libro micesimoprimo ad Essiet, . Non fraudantur creditores, cum quid non ad Quiritura debitore, sed cum quid de bonis diminuitur.
FRAvDATi creditores a debitoribus quando vidcantur, atque adeo quando & quaenam ceu gesta in fraudem creditorum a debitoribus fraudatoria actione Pauliana scilicet reuocari possint hac Reg. quaeritur, quae desumpta est ex Vlpiani lib. et i .ad Edictum : Quo quidem libro Vlpianus ut de credi ori
nor.l. L. mae. Λ Ο er A. ubi etiam definitur, quisnaim creditor dicendus sit , ibidemque agitur de eo cui sub conditione leg tum est, ut & de eo qui sub conditione stipulatus est, ita nominatim egit is eo libro de gestis in fraudem creditorum reuocandis, 3c sic de Pauliana actione, per quam in fraudem creditorum facta, alienata, restituuntur, reuocantur : vrex tribus praeterea legi bux eiusdem libri colligi potest: puta ex l. qui morus causa o. π.de monis causa donat. iuncta Iuliani l. sied etsi 24. in . eo iit. Itemcxl. xx..de 'S ubi definitur quid sit palam, quod utique opponitur fraudis consilio. Tandem ex t. o. π.de mori. causanat. ubi pariter agitur de reuocatione donationis , cuius species proprie pertinet ad l. I. g. I. rsi quid infraudem pat= i. Eo igitur liquido pertinet haec Regula : argumento quoquc, ut dixi,Vlpianei libri 1 i. ad Edictum, unde ea desumpta est: Quo ctiam recte eam retulere, Bulgarus,Placentinus, Accur fius : etsi nondum maioribus his initiati mysteriis. Quare non est sollicitanda huius t .anscriptio : quasi ea reddenda sit libro 66. ad Edictum, ut P. Faber censebat.
In hac igitur, qua dixi quaestione, quidnam, inquam, ceu in fraudem creditorum factum , debitoribus Pauliana actione
618쪽
reuocari posit versans Vlpianus , hanc intcr caeteras quoque regulam proposuit: Nempe, tum demum fraudatos videri creditores ictim a debitore aliquid de bonis eius deminuitur, id est,cum debitor patrimoni j sibi jam quaesiti, constituti modum, in fraudem creditorum imminuit, frangit, dclibat, dc gustat, de mordet , non cliam si lucrum aliquod extrinsecum vel ad uentilium sibi delatum , nondum tamen quaesitum, seu patrimonio suo non dona incorporatum, a se spreuit, non adquisiuit: iactauit,neglexit. Quod diserte proditum extat in Vip. oui al.
ctum de rc uocandis iis quae in fravdcm creditorum gesta sunt, ad deminuontes patrimonium suum pertinet, non ad cos qui
id agunt ne locupletentur, ut El.6. dicitur. Cuius rei exempla plura,vt Il.6. ita& ael. I9.2o.& in simili argumento, in I. l. siquid μ fraudium cumulantur, veluti si quis commodum haereditatis aut legati sibi delati spreuerit, l. o. g. Σ. . aut querelam inofficios, Ut l. I. g. 8. v ct commodum legati vcl stipulationis conditionalis, conditioni, cum parcre posset, non parcndo, d. l.6. g. l.Quo pertinet etiam quod hoc iplo lib. i. Vlpiantis tractat in i. r.*.de obligat. de eo cui sub conditionc lagatum relictum est , vel qui sub conditione stipulatus est: Vel si Falcidiae aut Trebellianicae beneficium spernat: vi I. l9.2 . m. quae in frauaecre l. yg. i I. π.de donat. iis . vir. Et haec quidem ita de
jure ciuili. Sed quid in praxi Fingamus filius dcbitam sibi let
Iimam non petiit , vel ad cunde m lcgitimae obtinendae finem. non postulauit, ut usu SDuctiis omnium bonorum uxori contrajus municipale relictus, ad modum legitimum reduceretur: vel filius querelam ino sciosi non instituit Z Creditorcs id ut videtur reuocat C cx huius Rc g. vi non possunt: dc quo xide etiam Placita Parisiensia apud Annaeum Robertum, Id. rerum iudiciar. c. tr. Charondam tib I Resons 9. lib. I. cap. H7. ct Db 9. c. I S. it tamen idem Robcrius aliud Arrcstum ite anno lJ89. irotat, ad marginem dc. . ut x Lota cinis lis. R. quo filius jussus cst legit 1 mam suam postulas c: alioquin id eius nomine facere creditores possent. Fingc item, successionem legitimam testamentariam spreuisse me ξ Neque id ex huius Rcg. vi reuocabitur,ael.
6. 2. quam fraud. creae Et tamen in praxi Louctius lit. Ra r. I9.La. Contraria plane Placita memorat, ctiam in succession α
619쪽
ue si COLL. XI. EDICT. RERG. PARS VI.
collaterali, contra hanc R.& contra sententiam Molinaei in g.r. Gl.ynum. tr. I, Consu.Paris. Quin & consuetudine Normannicae diserte contrarium omnino cauetur , an. 278. 1ιt. de successson empropre. nempe , quod hoc casu creditores jure debitoris uti pos. sint: vide de Cho pinum de morab. Paraflιb. 2. t. Du. Io. Tiraquelis tum iri iure protimisq. .
Ratio huius Reg. nostrae, haec in plerisque speciebus redditur, quod qui delatum sibi beneficium spernunt, ploniore potius fidei praestandae ossicio fungi videantur, & officiosa in defunctum pietate duci, quam quidquam donare: &, ut dicitur in
vsnc, υx. quia in his casibus plerique fidem magis exoluunt. quam donant: nec do suo putant proficisci, quod de alieno plenius restituunt,voluntatem defuncti secuti, fidemque cxoluentes: ut haec omnia elegant r Iuriscons in ael. . g. i . plenam fidem ac debitam pietatem sequuntur aet. 29. fideliter faciunt,ael. 1 o. Pictas denique non reprehendenda sit, i. i. g. io. quid in fraudiatron.
Sic propriam huius Reg. speciem liquido tenemus, quaru Mipsa satis ingerit,& argumentum Vlpianci libri M. ad Edictum:
quamq; ideo interpretes ferme omnes non potuerunt non a
noscere. valeat proinde species, quam Raeuardus ponebat in ea cui legatum est sub conditione. Neque tamen in creditoribus tantum huius Reg. vis obtinet, verum in aliis multis similibus casibus qui tamen, ut recte Fer- rarius, ad huius Reg. scopulum non pertinent similis quaedam Reg. obtinet veluti, I. in patronis. Nam & si quid a liberto adquisitum non fuerit,id Fabiana vel Calvisiana actione a patrono, velut in fraudem sui factum, reuocari non potest, ι. I. g.6.F. 8. 9.emsi quid instau. patroni factumsit: suificit enim patrono,si nihil
de suo in necem eius libertus alienaverit, non si quid non adquisiuit, ut dicitur d. g. 6. Quamuis enim huiusmodi lucrum, si non repudietur, retro nostrum sit, attamen clim repudiatur, re tto nostrum non fuisse palam est, ut d. g. 6. dicitur. 1. Obtinet dc similis quaedam Reg. extra creditorum rationem, in mulge.Nam Sc coniux in coniugis gratiam spernere
de repudiare potest hereditarem forte sibi delatam , ut ea ad coniugem perueniat substitutionis aut legitimae hereditatis
620쪽
iure, vel etiam legatum repudiare , vel sine deductione restii tuere hereditatem , cum alias donationibus inter coniuges ini terdictum sit, A Uus, .f. lin. Is min. de donat.1M.viro ux. qui i. scit . ut ibi dicitur, pauperior non sit qui non adquirat, sed qui, de patrimonio suo quid deposuit deminuit. 3. Obtinet de similis Rc gula, cxtra creditorum rationem , ini secιώ. Nam cum socius in id quod facere possit, condemnetur, i nisi mite fecit quo minus facere posset, sane is facere demum i videtur, qui erogat bona sua in fraudem actionis futurae, non
etiam qui occasione adquirendi non utitur,l.nenu)68. g. I. επ.pro, socior ubi etiam Iuriscons. addit, id etiam ex interdictis colligii, posse in quibus ita scriptum est , Quod dolosecisi, ut desineres, po dere . . Obtinet S similis R. in argumento collationis bonorum, in sp.l. I.g. confertur M. π.de cos Iton. ubi & ratio redditur: nam erhicsibi insidatus es. Tandem. hoc illud cst quod generaliter definitum extata Paulo,in l. alienationis in. de 'S. non intelligi alienare qui occasione adquirendi non utitur, v cluti qui haereditatem omittit, aut optionem intra certum tempus datam non amplectitur.
Et Pupillus tamen , si de alienatione in genere quaeratur quae species t men huc proprie non pertinet) alio jure censetur jure sint hi : hic enim fundum legatum ropudiare non potest sine Praetoris auctoritate : est enim liaec alienatio cum res est pupilli: quia&m lucro huic succurri soler,i. g. 6. urae minorab i. magis uIo g. fundum 8 π. de reb eorum quasib tui. Vera ad hanc Reg. ex coptio est, ratione filci, ex Pauli sentcntia in l.in fraudem 4 . in 'inc. m. de iures es: Fisi Vlpianus ei opponitur,l. cum quidam 26. . eoaetis. de quarum lcgum conciliatione Nicolaus de Passeribus i. 26. o e. Dic breuiter,casum Vlpiani specialem esse, in capitis reo qui filium emancipauit ut haeredit tem adiret: qua in re & Rcscripto ideo opus fuit. Et sic hac ira te idem iuris in fisco,quod in priuatoa. 6.f. . m. qua in fraud. tria. Extra istum quem drxi casum singularem ex Paulo, conficitur , quo haec Reg. in summa in reduci potest , lucrum cessans , vel insuperhabitum, sprutum, lac Uc ctum, damno non aequipa