장음표시 사용
621쪽
ες COLL. XI EDICTA L. REGG. PARS VI.
Addunt & Doctores has exceptiones, non procedere han CReg. in casibus, in quibus I. de natura judicii, ut insp. l. sed
οι ι,. glerande s. m. de hereaepet. 2. vel natura contractus quis adquireru tcncbarur , ι ι. g. non tantum, π de haereaevenb. 3. vel ex pacto singulari seu convcntionc ut lἰ artolus monet in I.qui
autem in princ. ηπ.de his quin fraud cred & latius in I. i. g.non qua rimus, πsi quis omissa causa res. Velum, ut verum dicamus,id ad creditorcs, S sic ad huius K. sipc cicin, non propite pertinct. bed& i ecius ait, hanc Reg. pro de re in his quae contra ius commune conceduntur, alias secus. Item haec Regula cessare dicitur, ubi de damno vitando agitur, vide Charondam s. Reson 9. Illam certe gencralem hodie exceptionem ad hanc R. addi oportet: ni raude idsiate ut in b. d. l. 6. g. y qua infrau.cred. Et vCro dicitur hic non fraudari, videri scilicet: aliud proinde fuerit,ii fraus apertc probetur,vide Forncrium ad etae. de V.S Deniq; tunc dem . ni huic R. juris ciuilis locus esse debet, cum renUnciatio rci adquirendae, delati, inquam, lucri, vel liberalitatis, in alterius fauorem, iusto aliquo vel fauorabili colore jureve sultineri potest : Quo sane pertinet huius Reg. species: non Vero si mero odio in alterius necem renuncietur, quo propri Enon spectat: ac maxime , si in praesudicium justi debiti, velutis larij, renunciatio fiat: vel in dirccte pereundem in cuius fauorem renunciatum est, quis potiatur : jure encha reuocatur, ut in exemplo quod tractat Louetius d. c. lop. 9II. Item, si uxor id faciat, veluti si in lire vinci voluit, si noluit obtinere cum
peteret, si passa est actionis diem abire , si in jure confessa cst,
si rationes ideo conturbauit, coniugis tantum odio, deditaque opera, ut maritum eo quod dotalibus instrumentis pollicita est: defraudet: ut in simili sip. d. l. i. g. 7.-si quid infraa paIn adde iacti. . g. I. . quae inst. creae Quomodo de is qui non tantum dolo
desiit possidere tenetur, sed Se qui possessionem noluit admit
Ex his jam liquet,hanc Reg. perperam commisceri, non tan tum cum speciebus quas supra similes ferme proposui, sed etiam a P. Fabro, cum tgeneraliter I S. supra b. t. sic quidem ut cum ad hanc Reg. suo orcii ne ventum est, ad cam sese referre contentus sit, eoque lectorem remittar: quia lex illa non est de rebus in fraudom alterius alienatis, spreti sue, verum de actu quodam
622쪽
fraudulento, damnosio, quo factum est,ne aber qui fraudcni pa .sus est,adquirere pollet : ut in adrogatione damnosa : quae si re uocetur, sane sit nul restitui oportet adrogato, nCn tantum bona quae habebat temporc adrogationis , velum quidquid pro sic radrogationem jure patriae potestatis deinceps sibi habere non . potuit, quaeque adco tibi adrogator quaesiuit. item liquet, perperam hanc Regulam nulcera cum l.non alienat. II9. supra h.t. qud sese hic nonnulli Interpietum referunt, neque quidquam . ad hanc praeterea monent, bi dicitur,2Von alienare eam qui duntaxat omittit possessonem : Neque enim possesso ibi significat commodum nouae adquisitionis, verum ibi possessionis quam quis habet nudae omissio , opponitur alienationi judicii mutandi causa facta per translationem domini j dc proprietatis in potemtiorem : hoc sensu , non teneri Edicto de alienatione judicu mutandι causa, &c. eum qui rei litigio sic possessionem duntaxat omittit: quia possessionem omittentis non est fraudulenta cogitatio,qui satius forte habuit re carere , quam in arenam litis descendere,iudiciique aleam subire, litibus denique implicari, - DE Li N QVJε NTIS non fit melior conditio. . Nemo ex sito delicto I. L. 13
Nemo ex suo delicto meliorem suam conditionem facere potest.
Τ haec sententia ad Reuocatorias actiones pertinet : ac nominatim forte ad Reuocationem cessionu staudulenta, Quod mihi persuadeat lo 1 vir de cesson.bonomqtiae ex eodem ilis bro desumpta, huic coniungenda est : Ad cessionis, inquam, bonorum, quod flebile quidem auxilium dubitoribus patet ad euitandam carceris molestiam uώtota inquam . nam delacti appellatione id hac Regula indicari videatur. Cessionis beneficium geminum istud est : Primum, ut solutionis instar sit. Deinde: , ut ei qui semel cessis, priuilegium rompetentiae postea, quod vocantὶ coinpetat, id est, ut & etsi facultates eius postea
auctae suerint, non tamen exigi possit ad baculum se perum, vel
623쪽
adlibestam usque, & extremum quadrantem , sed in quantum facere potest,sic ut alimenta ei relinquantur, l. q. 6.T. de ces.bon. f. uti. Inst. de action. Nempe melior conditio quarundam personarum hactenus est, ut videlicet in id quod facere posisunt,condemnentur: de quo actum jam l. 28supra. Sc agetur ru sum l. i Linpr.inst. Et vero hoc in censu,praeter donatores, Coniuges socios ut docet lex verum 6, π.prosocio sunt de ij qui bonis
Nunc fingamus: Inopem debitorem rebus in abdito locatis, vel quo alio facto doloso, dc sic quasi delicto, bonis cessisse ESane compctentiae priuilegium, quod diximus, necquicquam implorare potest. Nemo scilicet exsuo delicto meliorem condιιι
nim Jam facere potest : Quod &- ipsum de Sociis proditum extat
d.ι.ε k.hoc quoque T. simili Regula subiecta, non aequum scilicet esse,aeadum suum quemquam releuare : Imo generali Reg. subiecta Quod θ in caterv mclvit V lpianus,qui in ιd quod facere possunt .ac-cq endum esto Idcmque S in marito obtinet, l. . g.cum autem, Coaede rei M.act. Melior itaque condicio in hac Reg. fuerit nominatim competentia priuilegium. Quamquam & ad alias produci species haec Regula potest,quas suppeditat tex T. ηπ.de interae Cr relegi. 8.ar ex quIb causinator. l. Ier ηπ.de receptu, lex is qui dolo 69.θ l seq.de rei vin. l. hgs mecum ad exbib.ι. g. l. v. de donM. int. vino υκ.l nunquam 2.m. δερ .deocr. l.itaque I 2. ubi dicitur, neminem de improbitate siua consequi amonem stl.inficiando 67. g. 2...de funis l.μοcimus, Codri paenis. . Ex quibus omnibus legibus illud efficitur, tantum abesse, ut quis ex suo delicto meliorem suam conditionem facere possit, ut contra priuilegio suo ideo excidat, siue legali siue pactitio. Cuius exemplum suppeditat quoque lex ab hostibus Io. g.vit. in soluto niatrim. Cuius occasione fingamus in praxi donationes pactis dotalibus inter coniuges factas in casum praemorientis alterutrius : & maritum in adulterio deprehensam coniugem occidisse Z In Gallia certe, non obstante notissima ι. Gracchin C. de adulter. maritus pactis astis dotalibus excidisse judicatus fuit, eo tracta d l si ab hostias, Io. g.vis. Folino matnmon. & auctoritate Iurisconsultorum quorundam Italorum ad eam L Arresto P risiensi io. Aprilis i6o3. Quibus ego non subscribo : Nam cum aliquid lege permittente factum est, idPoenam non meretur,
624쪽
d. l. Gricchus r Et nullum est delictum mariti hac parte. Quid quod, non meliorem suam conditionem hoc casu facit mari tus sed ex promi go sibi debitum vindicati Denique in sp. d. g. vlt. aperte indicatur maritum non jure occidisse uxorem: ideo ' enim facinus eius ibi vocatur, ratioque haec redditur: Non enim aruum es, νιrum ob FACINUS suum ferare lucrifacere. Nos ad R. nostram redeamus. bed quid dicemus, si debitor, .non quidem de suis bonis quid imminuerit,uerum lucrum aliquod aduentilium siprcuerit Z Sane tum creditores non fraudantur,quod superiori connexa huic Regula definitur. Quare competentiae priuilegium non ideo amittet: pariter ut Socius qui occasione adquirendi non utitur, ideo priuilegium non amittit l. 68.3. I. cariro socio, Vbi& generalis Regula subjicitur, in omnibus interdictis id ipsum obtinere, ubi videlicet etiam is tenetur qui dolo fecit ut desineret possidere : SI tamen non tenetur,qui adquirendi occasione non utitur. IMPossi BILIA, pro non adiem.
Ea quae dari impossibilia sunt, vel quae in rerum na
tura non sunt, pro non adiectis hiabentur. E IM possiBILi est haec Reg. pariter ut quatuor aliae Regular,hoc titulo : puta l. l. supra, lex I8ι. 18S.I88. g. I. infra. Et haec quidem de impossibilitate rei alicuius dandae pariter vid. lexi 8 .s I 88.6. I. de impossibilitate vero facti est d. lex i seupri Ad utramque speciem referri potest d.lex ISI. Rursum, haec R. est de impossibili re in judicium deducta, resiquae de impossiabili,in obligatione vel legato comprehensa. Nos de specie huius R. videamus. igitur, de quibusdam ad nox ales actiones seu judicia pertinentibus, Ulpianum libro et s. ad Edictum egisse . 'docet prolixa lex quotiens χΙ. αν. de nox.act. ut de de seruo corrupto eo libro actum ostenditis cI. . SI. I. II .as .e t. de te .corr. De his .
625쪽
actionibus qaatuor praestrui oportet. Primo Noxales actiones. esse,quae ob noxam i uelit Otuivi seruorum)in dominos vel bonae fidei posses res de quibus at Lm uJdantur, quarum hzec vis, seu potestas erat, uti damno dato a seruo insciente domino, dominus deditione ipsius corporis sid est, serui in litis aestimationem euitaret, id est id praecise dare non cogeretur quod judex aestimasset seu dari jussisset non ea praecise damnaretur. Priuilegium hoc seu facultatem noxae dedendi ex lege acceperunt domini quod diserte proditum est l. 6. g. l.π.de re rud) ut quamlibet Obseruorum , quos in potestate habent noxam id est, dclictum insciente se aὸ missum) in hoc vel illud a stimatione judicis condemnati fui sient,attamen noxae sicu corporis quod nocuisset,deditione liberarcni Dr. Et vero quod secundo obscruandum) SI Edicto Praetoris de judicis sententia id A D i I C i , id est, hanc
optionem nominatim ferri'edari solitam docet d. lex 6. g. l. o. de re iudita a,tiri. l de ho qui e der. quae ex Codem, ut dixi, libro
desuinpta eis & de quo inox o g. l. Inst. de UID. iud. Quamquam etiam ii id omissum fuisset judicis sententia, si id ADigcrv Mnon fu i sset, a lege ipsoque jure facultatem hanc domini habebant di. 6.β. i. Noxae deditio igitur in solutione erat, quae leget tabuebatur. Tertio obseruandum,formula huius actionis istius modi ferine fui sse, seu inea ADt ECTUM fuisse svi colligitur exl. ear de noxal act. de qua mox Quidquid Titiam PROPTERS ithum SERVUM DARE OPORTET, MIII eum Iudex condemna.
Quarto nor dum , Vlpianum libro 8. ad Edictum , jam diu ante egisse de Nox alibus actionibus in commune, ut docet lexa . s. IA . r. de noxa/.any sicut & idem libro in. egit de interrogario
λυόιώ in jure faciendis, dequc Iureiurando judiciali de quo alioquin omni agitur quoque ael. M.) Uc inceps vero hoc libro 2 s. egit Vlpianus de speciali quadam nox ali actione quae serui nomine competit in dominu , puta si quid scruus insciente domino effudit vel deiecit; hoc inquam Edictum de his qui effu-dcrunt, ut & de seruo corrupto, itemque de aleatoribus explicauit Vlpianus hoc lib. M. ad Edictum, unde haec lex desumpta est. Et sane in eo Praetoris edicto de his qui effuderunt haec verba nominatim addita leguntur, si seruus insciente domino fecisse dicetur in iudιcio A D lICI A M. aut noxa dedere: quae reser i Vl pianus eo libro in l. I. de his quι esse . quae proinde huic coniun-
626쪽
DE NOX. AC T. OB EFFUS. QVID. 169
gendac st: aptissimeque jungitur, junctaque, quid sibi illa in h.
I. pro non ADIECTIS habentur, velint, perspicue demonstrat: pro non adiecto, in Edicto scilicci vel in judicio. Nunc finge:& in uniuersum circa noxalem actionem, S speciatim circa noxa lem eiiu si nomine: Tu a seruo meo damnum me insciente passus,eius serui damnique nomine aduersus me nox ali actione egisti,judiciumque mihi, ea quam dixi formula δἰIa go judicium accepi, cum ignorarem seruum in rerum natura amplius non esse, vel aliter cum dari impossibile esse,& sc pro seruo mortuo judicium accepi Sane absolui dcbeo,quia de iiii verum esse propter eum dare mu oportere quod dis ortas ver
scilicet quem propter seruum oportet, cum & dari seruus potest: Nam quae dari impostibilia sunt, vel quae in rerum natura non sunt,propter ea neque dari oportet: δe ut maxime formula actionis squam ego reus agnoui & cxcepi) ADt EC TvM fuerit, Geidquidpropter sum da/i oportet, vel etiam in Edicto vel in scir
BRO NON ADIECTO id censetur , atque adeo insuper habetur. inare S illud quoque Edicto Praetoris nominatim comprehensum fuit, uti dominus nox ali judicio teneretur si is apud dominum seu in potestat c eius esset l. . diit. dc dicta l. quotiens l. 2I.eod. quae polircina velut ex eodem libio desumpta huic, uti dixi,comungenda venir. Ad eundem sane quoque modum, si ab eo qui nox ali judicio aduersus me acturus erat serui nomine, in jure interrogatm rei ponderim & consessiis sim , semnam msum esse M u in potesate mea esst,mortuo se ruo vel ab hosti
huic coniungedam esse dixi. In summam, cum qui, state nox alijudicio conuentus, si uc iii jure interrogatus, scruum suum& inrotestate sua constitutum fatetur, vel dc dc re Plaetoris edicto sententiaue judicis jubctur, proprie tam e n sum non est , seu in potestate non es nisi SI cun dc in di facto cxhiberc, noxaeue dare. possit, ut hoc ipso libio χι. id c ira Vlpianus scripsit in P. l. 2 i. f. 3.& Paulus in L Myαν. de G. Confusio quaelibct naturae congruat
627쪽
nu cesse est: Confessio,inquam, siue tacita, puta judicium a sepiendo, litemque contestando, dc sic judicio quas contrahe do, siue expressa. Nam dc sic quoque,ve modo notaui, si quis ita
jure in tetrogatus expressu responderis,seruumsuam ese, actio interrogatoria cxpresse aduersiis eum non datur,ti cxhibendi sese
ui facu ltatem non habeat, dc sic si impossibile sit eum dari, di.
Is.l. lib. in princ. de interrog. in iursac. Quod & ipsum obtinet in reliquo processu judiciario: dc quidem in IureiuraAdo in nox alijudicio practito,ii, inquam, is in cuius potestate teruus esse dicetur, deierauerit in potestate sua non esse,liborabitur, aetra g. 1. de deinceps obtinet dc in omni alio jure iurando ut eccc, si juravero, mihi Stichum dare oportere, qui non sit in rerum natura,
nec aestimationem mihi praestare debebis, niti ex causa furtiua vel propter moram : ut icribit Paulus in lao. g. l. - - iureiur. Idemque obtinet dc in actione ad exhibendum, l. L g υἱι. ad exhibend. Ergo vectes huius Reg. proprie pertinet ad iudicia & ad rem impossibilem quaeue in rerum natura non est,in jussi' cium deductam.Quo similiter pertinet, quod Paulus IC AI emo vis. m. quae sine Vpest. air praeceptum judicis seu sententiam,
de condemnationem inessicacem esse, vires non habere nullius
csse momenti, atqup ab ea appellari nil necesse esse, non ramum si is qui datus est judex, vel in quem sententia dicta est, in rebus humanis non erat,ael pen. sed de si impossibile sit praeceptum judicis,ael.vit. in princ. si parere sententiae rerum nat ra non potuitael.vit. I l. Idem es , si, qui mortuus est, exhiberi jubeatur,et si pro co cautum sit judicio sectu, t. . ν. saturi . Alioquin ut in actionibus seu iudictis, de quidem Norati ου, tum aliis rum lusi nomine, Veritas huius Reg. cernitur, ira Min VII-- quoque voluntatibuου. Nam Sc in his obtinuir, tinpossibiles conditiones testamentis adscriptas pro non adiectu haberi, pro superuacaneis, sic ut institutionem aut legatum non vitient , sed vitientur ipsae, dc ut maximὸ conditio expleta non fuerit ut nec expleri ea potest) nihilominus harroditas aut legatum debeatur, LI...de con instit.t Lmae de condit. o demonsκ. g. Io.de haneaeiotit. Qua parte longo alia ratio est conlatactuu m δίs nutationum: Nam ibi impossibilis conditio inutilem contrActum facit, si supras. H. Iust de inutit. stipulo . mr.deo ori. -uam legem Obseruandum in desumptam ex Mariam
628쪽
libris fidei commissorum,& sic pertinere propric ad hanc differentiam l.7.is homo 69. Io . r. de 'O.sic ut ei fideiussor adhiberi non postit. Rationem disserentiae indicat aperte Maeci an iis d. l. s I. quia in ea re quae duorum pluitumve consensu peragitur , id est, in contractibus, omnium voluntas spectatur, quorum proculdubio in huiusccmodi actu talis cogitatio et Lut nihil agi existiment,apposita ea conditione, quam sciunt esse impossibilem: Denique contrahentes lusisse potius littusque aracse, quam aliquid egisse, videntur. At enim in testamentis impossibilis conditio minus cogitanti testatori ceu mendum aliquod excidisse magis creditur, ut indicatur . i I. in de candis. insit. lic ut mendum seu vitium potius remoueti debeat,quam ut voluntas defuncti ideo irrita constituatur , ut inθ.legu hen alias,l.talcm , debered 1υιι. lfalsi. de condit. θ demonsr. Et haec in dubio : Aliud enim fuerit,sii aperte constare possit, testatorem volui siecoruum hiantem deludere,vι l.cum heres 4. g .de Iali. Et tamen ibi duplex est itipulatio , tum impossibilis conditio adiecta in posteriore , pristinam & primam possibilem non vitiar,/.97.m princ. o l. st ιιa sFula μη Ἀ6. g.vit. π.de 'O. Finge,te ita stipulatum,i omittis te iudicιosis , ct mst te Ieru HippocenIauram daret Duae hoc casu sunt stipulationes, sed poenalis de impossibilis stipulatio adiecta primam non vitiat, quia utile per
inutile non vitiatur, l. I. gsten. ω de 'O.
CXXXVI. PAVLVs libro octauodecimo ad Edictum. Bona fides tantundem possidenti praestat quantum
veritas: quotiens Lex impedimento non est.
BON a fidei posscssor hac Reg. aequiparatur,exaequatur, vero domino, seu bonae fidei posscssio veritati id est vero dominio,id enim veritatis appellatione hic indicatur : Bona fidei, inquam ροσssor, id est, is qui rem aliquam bona fide a non justo domino adquisiuit id cnim est bonae fidei possessor: non vero is qui bonae fidei judicio, soric n ali, rem accepit, quod C
629쪽
1 1 COLL. XI. EDICT. REGG. PARS VI.
iacius volebat in sp. quam huic Reg. apposivir, recitationib. quoque in Paulum. De specie primum huius i. dispiciendum est: quam utique ponere difficile cst : quandoquidem haec Reg. desumpta dicitur ex libro is. Pauli ad Edictum: quod hic stare non potest : quandoquidem iam supra in t is i. lex proposita est e Pauli lib. Q. ad Edictum : sicut paulo post lex Is8. ex libro
17. desumpta est. Quare hanc l. desumptam oportet ex libro aliquo, qui interiacet inter librum 27. Quanquam & lex 22.26. m. de noxalIb act. ex eodem libro is. desiimptae dicu
tur : cui etiam tractatui haec Reg. aptari potest. Quare tribuam ego hanc Reg. libro i 4. quo actum de serus corrupto, vel libro 17. quo de Religiosis actum : e quibus duobus argumentis mox exempla apponam ad limitationem huius Reg. Et certe, lex siu- perior fuit,de effulis & deiectis,qui tractatus cohaesit in Edicto illi de seruo corrupto : & tres mox sicquente leges pertinent ad titulum de Religiosis. Ucrum age ponamus speciem in No mali actione,arg. . ite. 2 . 26.m .de nox.act,quae ex eodem Pauli libro i8. ad Euictum desumptae sunt. Et quidem ad noxale judicium semel acceptum aptemus, hoc sensu: etiam in nox ali judicio bonae fidei possessorem vero domino exaequari, id quod diserte ostendunt plures leges eo tit. puta l. N. .I . o 28. Hae
inter caeteras duae exaequationes in hoc argumento obserua
dae sunt: Primo , etiam bonae fidei possetat qui possidet se
uum qui noxam nocuit,nox ali actione conuentus litis aestim tionem sufferre non cogitur, sed seruum noxae dedere potest, d.l. U.918. Vt mirer Culacium scribentem, bonae fidei posses serem omnimodo aestimatione litis defungi oportere,quandoquidem bonae fidei posses r seruum noxae dedendo, non possit actorem dominum facere : nam huic argumento Se incommodo occurritur d.l. Π.9 28. ubi Ac ratio redditur, si aliter constituatur,futurum, ut summa iniquitate bonae fidei poseor aseficiatur, si clim ipso jure noxalis actio aduersus eum Competat, ncccssitas ei imponatur, ut litis aestimationem sufferat. Igitur
bona fides & Lac parte tantundem possidenri praestar quantum
veritas : Tantund m, ac nominatim noxae dedendi facultatem: quantum Neritas, id est,quantum verum, justum, naturale dominium, ut ita fictio rantundem operetur in cassi ficto, quantum
Veritas in vero, praeteriam ubi eadem subest ratio de aequitas. Nam
630쪽
Nam ideo noxae seruum dedere dominis permittitur, no alioquin ex maleficio seruorum res dominica in horas periclitctur,l.2. in princ.m .de noxal.act. Secundo, quemadmodum si dominus seruum, quem in sua potestate esse confitetur, non defendat, iussu Praetoris seruus ducitur , sic ut eo carere dc beat, ita
pariter ii bonae fidei posscsibi , ael. x8.in f Quare de bonae fidei
posses rem non vltra tencri aequum cst. Par igitur utriusque ratio cit in actionibus excipiendis : Patest& in actionibus exercendis et Nam & rei vindicatio Publiciana actione, non minus banae fidei possessori non possidenti, seu amissa possessione, aduersus tertium competit, atque directa rei vindicatio domino, Publici ana,O g in Publιciana, ,. de Publicianar Ac proinde & actio ad exhibendum eidem competit, quae potissisnum propter rei Vindicationes datur: Quo haec R. quoque aptari possit, si cui emendanda inscriptio videatur.
Par ratio est, & si de rei ipsius quam possidet bonae fidei posi
stor, utilitate agatur : Nam & de re disponere potest: veluti rem bona fide possessam pignori obligare, non minus ac vetus dominus, potest, i si ab eo IS. m. de pignor. Sed &, quam speciem hic apponebat Bulgarus,fructus rei suos facit,l. qui scit LI. g. i. de
D. bonaeque fidei possessor in fructibus percipiendis id juris habet quod dominis praediorum tributum est, ut similiter percepti fiant eius pro culti p & curat denique, quod ad fructus a tatin et bonae fidei posscssor loco domini cst. Postremum & haec utilitas ex re utrique. Communis' est, qudd immobilium siue dominus siue bonae fidei possessor judicio sisti, damnique infecti satis dare non cogantur, ipcn. g. 6. .PIsIι are,i., .gpe .c . de damno infecto. Et Modus tamen quidam huic exaequationi hac Reg. ponitur, seu adjicitur his verbis quotiens Lex impedimento non est. Nam ut maxime honae fidei posse Or quis sit, attamen Lex saepe impedimento eth , quo minus eodem jure censeatur, quo verus d minu . Exemplua . ullgo ponunt in jure Psucapies i. quod scili- cet bonae fidei posse star per usucapionem ad rei dominium quandoque peruenire non possit a Vbi videlicet lex usu capianem inhibet . bona fides possidentiaiuliri prodeli, ut diserte ait Pomponius m l. Vbι lex 2 . . . de v, c.F. velu i ii res furtivi a iit A Aa