장음표시 사용
91쪽
u',quamuis scissis, nullus dens inest. ' Alies piendi gratia os habent: sed haud omnes rostro ad eu iconficiendum pro dentibus utuntur: multae en Hana suetae fiunt, quae integru cibum rostro deglutivht i seqhadunc ut rapaces comminuutit,adladerant ldini pro dentibus contihuuna os semicirculi modo e nΣum , veluti serrula minutatim & gradatim incisum, inlutraque maxilla inest. Alia animalia pro sua quaequeaconditione os dentibus refertum habent Iimue hin naturae scopum St rdyessum siletalia contemplemis rartantum abest, ut animantium fabricam casui acceptam ireferre debeamus, quod summam letiam opificis nostri prouidentiam inde intelligamus: quia a iudi quadam linea incipiens , tandetii omnia forma cun*is numeris absoluta perficit --Commune butem dentium
utilitatis genus duplex est. Alteruisti incio conmstit. Alierum sine actione Uiqua est Pr umbiis rariam diuiditur: ini dam enim ahimalii tagratia dentes habent. Aliauctoris, luti, ἀρχαρόδωδτα & καυλιοδοντα a Graecis appellata , etiam pro armis ad i zo
uim faciendam ct repellendam, ut lingua improbi hos mines abutuntu rum si communis dentium utili lias circa alimentum uersatur, mirum est quam bb rem Aristoteles, ex insectis quamplurima cibo humidq utetis,dentes non uictus, sed armorum grati habere urinibat . quamuis enim communis usus partiu non sit semper praecipuus,nihilominus haud fieri posse uidetur, ut uniuersalis naturae scopus, & communis utilitas in cunctis,quae dentes obtinent minime reperiatur. Et quo niam alimentum dentibus, aut capitur sibium & fiangi mini ut in multis piscibus cernere licet,quibus,propter ea quod cibum uorant, nec retinere diu in ore possunt,
92쪽
natura plures detium ordines dedit, & acutos quIdem . illos &curuos adhunc usum idoneos: aut diuiditur &iminutatur riccirco homini huius rei gratia tales totq; ntes tributi sunt,qui possint omnibus opportunitatubus commode inseruire . Ad apprehendendum incidendumque cibum incisbres praesto sunt: benignius enim cum homine natura egit, quam cum his belluis: quae inferiorem ordinem incisbrum tantum habent, &cornigera magna ex parte sunt, nam homini & animali
id hus,quae solipeda, & alijs, quae Graecis appellantur , eiushaodi dentium gentis tribuit, qui supra infraque e regione locati, etiam durioremcibum quasi gladij incidere possuntallis uero belluis,quia superiori labro cibum comprehendunt, ilisque infernis inci
rhus diuidunt,natura compensatione facta plures uentriculos duriori tunica praeditos tribuit, simulque procurat,ut deglutitum cibum semicontritum per uices ruminent.quo auxilio homo non indiget, quia incisbres stetites utrique maxillae assigi, duploque numero cani-- nis superiores,cibum,ut diximus,ueluti gladij perfecte incidunt ' Et quoniam dura etiam interdum ab homine frangendasunt, hac quoque de re natura sollicita
neque caninis eos dentibus,ut oues,boues, ut asse-ruti equos,quorum cibus mollis est,penitus priuauit, neque,quum sit animal mansuetum & ciuile, cuius robur & uires magis in sapientia, quam corporis fortitudine consistit,eius o uti ferocium antinantium,illis impleuit. Sed singulis maxillarum partibus singulos apposuit. Quoniam uero ad cibos conficiendos dictae dentium species non iussiciunt , quando eos apprime contritos homini deglutire expedit , molares quoque
ei dati sunt,quo stilicet commode possint incisa ab inci
93쪽
soribus, & stacta a caninis,ueluti a molis fruges, leuia fieri & conteri, quod quidem mandere proprie est.quae sane utilitas,quum latissime pateat, multi quoque id generis dentes homini insunt,& multo plures, quam incisores. indeque usu uenit, ut cibi hoc pacto comminuti accedente oris calore & humore immutenturaudeque coctionis initium in ore siumanti Patet igitur euidenter homini triplex genus dentium,pro ratione triplicis os.
Mij figura & situ uarium inesse,quamuis Aristoteles,& . quidam alij non ita semper distingua Gueluti nos faciti .mus Galenum secuti: sed dentes modo c*um molere.& diuidere scribant:modo extenuare & molere: modo; diuidere & conficere.Et quoniam quasdam belluas, cuiusmodi sunt lupi,canes,leones,& apri dentibus pro armis, ad uim faciendam ac repellendam abuti diximus ; , iccirco homine parumper relicto summam opificis no , stri sapientia in illis quoq; conte inplemur iSuers p aram dedit, ut in ferocibus animalibus dentium figura ,& robur oris amplitudini responderet; utq; proportio- . ne primae uertebrae & Ungues fortes essentinulli autem ro:
eorum ungues fortes dentes imbecillos dedit.Siquide: serrati & exerti detes,qui ad pugnam aptissimi sunt, pα rum utilitatis asserrent, uisi multi essent & fortes : eor iitem actio quoad morsum inanis redderetur, si os ac hitis dentibus refertissimum, magnum etiani & maxim scissum non esset,quoniam uero amplitudo oris, & acultorum dentium actio,parum proficeret,nisi ceruix quo que robusta esset,& manibus ac pedibus adiuuaretur. iccirco sagax natura serratos dentes habetibus, primas iquoque uertebraS magnas tribuit, & ungues adeundε 3'
usium comparatos,nempe acutos, forteSi ac rotundos, i
quasi gladios innatos, quum timidis & mansuetis inql-b
94쪽
les,latos,& obtusos dederit.At uero animantes,qui ad 'cibos mafidendos,& plane molendos, dentibus potissi' mum utuntur,eXiguum os habent,dc multis molaribus refertum,acutis uero aut prorsus caret,ut equi & oues, . aut insingulis maxillae partibus singulos habent, ut homo & simia.nimirum homo si, ut belluae serratis dentibus praeditae,multos acutos dentes haberet,propter an Io gustiam oris uana esset eorum actio: neq; ullam eX amplitudine oris commoditatem caperet propter magnumolariu numerum: unde propter acutorum dentiu inopia nihil posset roboris accipere, insuper cibos eXacte non contereret:re uero,ut se nuc habet, costituta,summa naturae ars elucet, quae & si os angustum caninos aute detes paucos,nepe utrinq; , tum in superiore, tum in inferiore parte unia,eosq; ad pugna ineptos & imbecilles, idoneos tame certe ad frangedum quicquid scindere incisores rio possent,homini tribuit. Caeterv quia dea o tes no solii actione usium affertit, uerti per quasdam ipsi actioneS creantur,perficiuntur,& con ruantur ; de his etia dicere aliquid oportet. Nam in utero geniti certo tempore foras exeut, ut infans matre molestia liberet,& lacte dimisso solidiorem cibum capere incipiat. Semper crescunt,ut scribit Aristoteles:s,pe toto fere statis tempore, ut Galenus, quo proprium munus obire sine detrimento possint.etenim,si quemadmodum expostumuS,minime crescerent,attritione breui costameretur. nam quanqua articulorum Ossa, quae sepius ac uehemetius mouentur,duritie ab eis superentur, tamen minUS
nuda stant, & dura duris, atque inaequalia inaequalibus similiter non occurrunt. sed huius incomodi euitandi gratia mucosa usq; humiditate perfunduntur;& cartilagine etiam quasi crusta obducuntur Neruos ac sensum meliori
95쪽
melioris usus gratia dentes acceperunt, quia sunt propter nuditatem externis iniurij s expositi: sapore a te simul cum lingua discernunt, ut reliquae oris partes.
Vtilitas, quam dentes sine actione prasent.
VSus dentium, qui sine actione considerandus est,
dupliciter differt. nam, aut ad ea refertur, quae delibus prosilini: aut ad alias partes,quibus ipsi aliquid commoditatis afferunt. Primo genere durities & densitas continentur, quae, ut mihi uidetur, teque omnib*Sinest, ne prius scilicet conterantur, quam ciboS comminuant. hac pricipue molaribus uidetur tribuere valenus,fortasse quia diutius suo munere fungutu de pluribus locis sese lagut: sunt tamen inciseres & caninique duri,quia licet breuiori tepore agat, durioribus occurrui. Figura muneri egregie respodet . Molares haud leues sunt,ut alij,quia munus suum obire commode nequirent , quando ab inaequalibus atque asperis melius cuncta minui & coleri molς tritices demonstrant, quas attritas,ac leues redditas,artifices hanc ob causam rumsus excidunt,& asperiores faciunt. Acuti & lati incis)res sunt, quia scindunt. Acuti in superiore, lati in im. feriore parte canini,quia dura sine robore non franguntur. Lati item sed non aequaliter sunt molares: et nim quae laevia fiunt, amplis basibus indigent. quod si exigui angustive essent, longissimo nobis tempore ad cibos atterendos opus esset . quae fiane causia est, cur incisbribus & caninis attenuari nihil possit. Concavi'tatis dentes sunt Paxticipes, non, ut leuiores sint b c
96쪽
s enim mihi ratio in ipsis ineptissima uidetur sed ut comi modius fenerari , nutriri, ac sentire possint: qtium, ueluti supra. ostendimus, duplici substantia constent, altei ra , quae corticem refert: altera, quae internae arboris parti commode assimilari potest is & imminuta concauitate dura deinceps magna ex parte euadit, & ossis fommam sitscipit. Radices dentibus pro ratione magnitudinis & ossici j magnae aut paruae, plureSUe aut pauciΟ-l res tributae sint . nunquid autem breuiores & pauci l et O res inferioribus, quia seperiores pendent, & hanc ob causam commoueri facile possunt: an uero, ut ego a bitror,quia maxilis stiperioris dentes dissimiliter ac molae quiestant, acinotum seseipiant, alijs iudicandum relinquo. respondent autem radices adamussim praesepiol lis, quiasilatiores essent, harmonia laxior euaderet i si angustiorest, non permitterent dentium radicesinad imuusque peruadere: hoc uere modo se habentes stringulaccontinenUualidis eui positionis riqimine laudadal est batum , quod dentium choream tam belle exorna- Io fit: ham ut modo praeteream , Galeni rationem non omni exparte ueram, nimirum quod iniquum fuisset frigustis oris partibus detes magnos indere,amplis u in Aiguos: es minime conueniret internam oris cap dinem, quae ita, ut anterim ; angusta est, aeque magnoS delites ac mediam habere, quae est amplissima; certe in parte anteriore, qua os apertum est,ueluti decor postulat, inciseres sunt& canini ; quia cibum capere, mox incidere prius oportet , quam frangere & atterere : in λο interiore, quae tecta est,molares sedem habent,ne dum: cibum comminuunt,& lingua adiuuanteluc illuc impellunt, aliquid effluat . quod si ista positio dentium immutetur, & in exteriore parte molares , in interiore in
97쪽
cisores dc acuti locentur , tuc uero labefactetur eorumas iis,& inutiles ipsi plane fiant. Media dentium sp
cia magnum etiam decus asserunt: atque ad cibum tiam sumendum utilia quandoque sunt. scio enim hic Romae adulti hominis caluariam reperiri , cui us maritala inferior omni penitus articulo & motu caret: in eaque superni infernique dentes se tangunt: unde discore licet per eiusmodi spacia dentium, liquidum cibum in uentrem aliquando immitti :suod in phreniticis,co- uulsis , nonnullisque alijs scirrhum articuli maxillae im Ioferioris patientibus , Ppe etiam obseruaui. Et quo niam dentes, si nudi plane essent, insbiens quoddam fastidium & molestiam intuentibus exhiberent, & quaqua ipsi occasione laederentur , iccirco natura oris pulchritudini & dentium saluti simul consulens gingiuis, ne horriduli essent, illossrnauit: labi js uero,Iicet mcllioribus anquam clypeo muniuit, atque obtexit, ut hoc pactό instructi, ueluti septum, frigidiorem aerem
ingressu prohibeant,frangantque,& immutent ; & non solum linguae in omnibus animantibus pro uallo sint; apsed in homine ad loquendum etiam inseruiat-: Et quoniam hic usius non est contemnendus , non possum non admirari Galenum scribere interdum . homines ad sq-lum essem dentes idoneos habere. Verum his eum uerbis hanc utilitatem excludere non puto , sed potius h
manos dentes armorum munere priuare; & comm
nem eis usum, qui potissimum in cibis mandendis comsistit , cum A ristotele tribuere: huius enim & non alte Tius eo loco meminit ; quia detes ob sermonem, neque simplicuer necessarij sunt, neque omnes utiles, sed imcisores tantum. Dissicilis est etiam oratio Aristotelis
asserentis, dentes alia animalia habere ad cibum, alia
98쪽
ad uocisDrationem. neque enim aliquod animal homine excepto sermonis , neque homo huius tantum usus ratia dentes habet, neque praecipua ipserum commo itas in oratione consistit. Sed existimo illum accessb- Tiam quandam dentium commoditatem his uerbis potius significare , quam asserere aliquem animantem stalius orationis gratia eos habere. Ignorandum praei rea non est, los incisbres orationis gratia hominema o habuisse, licet non prius loquatur, quam triplex demotium genus, quod exposuimus, extra gingiuas promineat, infans enim, ut uulgo dicitur, sine dentibus u git: duos quatuorve quum habet, musitat: oreillis r ferto,loquitur . Et quamuis inciseres linguae no paruusus ad loquendum praebeant, omnium tamen uerbo-Tum prolationem non sque adiuuant,ac perficiunt ; sed quorudam claram & facilem reddere inde percipimus , quia illis amissis sermonis explicatio laeditur, & tardior efficitur; aliorum uero, quae ex si& literis composita sunt, quasi organa esse,& ad articulos eorum plurimum
conferre in balbis experimur. Siquidem balbutire Galeno authore prolationis uitium est, quia lingua eas uoces exquisite dearticulare nequit, quae per li& si proferuntur. ut traulus, & trepidus: quae quidem dictiones nisi lingua sese explicet, & ampla fiat, ac prioribus dentibus innitatur, proferri non possunt. horum dentium usius ad eas quoque dictiones pertinet ex literis compositas, quas dentium Hebrei nuncupant.
Varia dentium forma , praeter natura in-3o nitum acta. Cap. XXLX.
tura, dum animantium partes fingit, suas interdum leges praetergrediens, multa praeter instit N a tum
99쪽
tum facit . ex quibus, quum in dentibus haud rauca Historici potius, quam Anatomici Dbseruauerint: uisum est mihi , ne quid huic tractationi desit, naturae quoque
errores in dentibus conformandis non esse praetereundos .i Narrant quidam Historici Pyrrhum regem Epirotarum:Euripheum Cyrenaicum: & complures etiam alios os continuum pro dentibushabuisse,aeque ςxten' sum ac lineis quibusdam altis non aliter distinctum,nec alio tenore, quam plerique maxillareS caprarum cini- .spiciantur. hanc ego coniunctionem in omnibus dentibus nunquam vidi: sed tres aut quatuor molares, non aliter quam in pecudibus continuatos aliquando obstiuaui. &praeterea in quoda ciue meo intuitus sium, in senectute iunistos detes , dura ac penelapidea materia undiq; obductori', nullo distinctioni uestigio retςm,unius tantu ossis speciem praeseserxe . Timarcum Cyprium duplicem, Herculerii triplicem dentium ordinem habuisse scribunt, huncque Anatomici n stri temporis, dum publicas iectiones Romae administrarent, inproprijs filus ostendisse ferunt . quod i nisi, ut in homi- 26nibus aspicerem ,ἰnunquam mihi usu uentritamen quia eximij medici huius rei testimonium praeben eis fidem habeo . etenim minime dici potest, huic iuueni, de quo loquuntur , antequam primi dentes excidissent, nouos per alios alveolos foras prodijs. .Siquidem hac rati ne duplicem tantum, non triplicem, Ordinem , neque
Omnium dentium , sed illorum ibium babit et , qui
circa septennium cadunt & renascuntur : & praeterea non ad decimum Octauum annum, quo tempore obhi,
sed breui,prioribus tandem excussis perdurasset. Inpa 3 lato quandoque generari dentes Alexander de Benediquidam alij testantur. quod mihi etiam uidere
100쪽
contigit m misiere Romana, cui n-longe paIati s ramine incisUribus proximo, enatum deotem iussi scalpello incidi, Scigne exuri .et Est etiam Eugubij in monasterio sanctissimae Trinitatis, imij iuris utriusque conesulti Hieronymi Gabriesu extorore nepos, cui dens iumedio palato, talisanno decimo octauo natus est, queCtiamnunc habet, diuidere licet. Quosdam cum omnibus dentibus natos Plinius:& Solinus narrant . Alij Pheretem edentulu fuisse scribunt. Hali uero senibus omnes dentes iterum natos testatur. quod posteriores medici, uel quasi figmentum spernunt; uel ea saltem coditionetconceduot , ut renati dentes naturae admodum diueris a prioribus sint Quibusdam mulieribus' pro uno quoque filio, quem pariunt, dentum cadete fabu- Iesum esse arbitror: si uerum esset eius ratio haud reddi facile posset. Illud cosideratione dignum uidetur, quibusdam non septimo ,sed decimotertio & decimoquarto anno consuetos renouari dente4 cςcidisse, atque it rum natos fuisse. Alios statuto definitoque annoruinnumeso, nimirum semel post septimum, iterum uero, post decimum quartum annum , eosdem dentes his amisisse, de totidem denuo recepisse. que illud praetereundum est,nOnullis uigesimum aetatis annum agentubus, genuinum erutum eodemanno renatum esse multisque demum iuuenibus bene temperatis ac fortibus, molarem s modo unum, modo alta m extractum it
No uili assectus prater naturam dentibus euenientes Cap. XXX.
Postremo loco nonnullae malae dentium affectioiles percurrendae sunt, quibus dignoscendis & curandia