장음표시 사용
81쪽
deri,ut pertinios membrana ossibus,quibus coniam est,6bscurum impertiatur. quando , minime sequiturέ propterea quia solis dentibus euidentem sentiessi uini tribuat ; obscuram alijs ossibus Galenum denegare,ea que omnis iplane sensius , pertia facere praesertim quia eorum sententis,qui obtusiam quadam sensius speciem ossibus tribuunt , non modo non contradicit , sed etiam subscribere uidetur, dum ossa , qine cruriiungunt tur , dolore assici cum Hippocrate confirmat. Et quidem nihil prohibet, si in spongijs & ijs ι quie Zoophita IoGraeci uocant sensus sim neruis reperitur,eu quibusdaanimantiu particulismo di sine neruis sediuis sipseradistributione,aut insertisue ad certum, interuallu ela gitum esse.Item si ollatineasteriarum ramus undiq; per ea diffusis; cordis spiritu uiuendi facultatem Linquintur;poterunx similiter animali spiritu longe tenuiori imira concepto,sensu etia potiri. At dices 2a,quq umdique tecta & custodita sunt non perinde,ac d tes sensu indigere squum excernis iniurijs non sint similiter obiecta. Id uero minime inficior, sed si eis ob causem rosensem tribui cocedinquuenim ossa particulae maxime omniu terrel cescantur,raetusq; eis,quae huius generis elemeti sunt,praecipue debeatur, nisi sensu essent praedita,maior pars animatis a*lata nihil differret: frustraq;e decisa: per animam sis tientem existerent, nisi ipsiusheneficio sentirent .: Sane & si haec facultas singulis in
partibus non aeque aperte conspiciatur, ossumin duri'tia sensiti non mediocriter aduersetunnihilominus, ut sine ea facultate nulla pars animantis existere actu*0
testura sine sensu ne a plantis quidem discerni. Natura, 3' inquit Galenus de renibus tractans, cuique horum uisceru tantum sensius largita est,quantumconveniebat,ut δe planti
82쪽
fantis scilicetseiungerentur , essentque animalis paueticulae . quod professi, sibi uerum est, ita etiam nece
laria habet consecutionem, cur propter eandem Sationem ossibus quoque sensiis tribui non debeat, tith explicari posse arbitror .. Modus autem, quo sensima adipiscuntur , neo naturae insuetus est, nec eXplicatu dissicilis . Sicut enim cicatrici uicinae partes, & iecori membrina, qua iriuoluitur, Galeno authore sensiim tribuit: pariter etiamilla, quae propterea, quod ossibus
xo adhaerescit, periositos appellatur, impertiri illum po-itin Aluum perspicaci ipsa sensu praedita sit : dc quando inale habet,ipsius affectio ossium dolentium imaginem praeseserat, Si obflcias ossa nulla molestia assici,sed eorum membranam proprios dolores percipere, hoc idein demibus & iecore usu uenire respondeo si euidem teri sensum huiuscembdi in lucto concedis, sed obtusemi, qui paruo intexuallo obliteretur , durae su santiae dentium ,& carni iecoriS male compacti ego Ossibus, non modo obscurum inesse assirmo, sed totamao uim sentiendi confusem & perturbatam,atque adeo exiguam concedo , quae propter leuissimam quanque causam evanescat. illudque Galenum cum plerisque , aliis spectasse arbitror, quando ossa sensit destituta esse es, quo loco dicit . multa enim propter exiguitatem quasi non sint,plerunque ab authoribus contemnuntur: qua ratione motus, crus sine musculis esse dixit Hippocra pest: & pisces sine collo Aristoteles &: Galenus . Paruetiam apposite ea ulcera obij ci selent ; in quibus denidata ossa,quovis modo tractentur,dolore carent. nam, ad ut taceam fuisse non uulgares medicos in crure contra
rium expertos , qui etiam detracto periostio, euidem tem se 4n eis quandoque sensium reperisse sesibunt ,
83쪽
haud mirum est detectis ossibus sensum prorsus rari; quum calor ac spiritus iam, evanuerit : Tubilant. obduruerit: & ad ambientis aeri, iniurias feri datas uefecerit.
Num sensus infit dentibus, s cui partirum acceptus referri d eat ,
DE sensi ossiuinabunde dii tumest. dentesvero iplbs eo prorsus carer quia inter ossa numeratit ;& lapillorum duritiem ita aemulantur,ut ferri aciem rehciant: aclima citra dolorem comminuuntur: atque G-tiam quia si igno exuranmri nihil sere molastiae iacipiunt , non iniuria multi, turri philosephi, tum i medici opinantur . qui quidem molestiam illam , quae percie
solet , uicinis partibus , nemisque potissimum expen, sam esse referendam existimantes , hanc opinionem Hippocratis testimoitio & ratione haud improbabili commant. Nimirum ille dolore affici dentes tunc arbitratur, quum pituita radicibus, ad quas nectui pertingunt , sebiecta est Rationem autem ab experientia sumunt, quae docensapores & alias qualitates, quae tangi possint, erosis perforatisque dentibus melius percipi, uoniampatenSac liber aditus ad neruum usque tedit.: Aliqui non lis neruis huiuscemodi sensiam tribuunt,ded magis pelliculae, eam dentis partem, quae intus IMtitat, instar periostis extrinsecus inuoluenti. Ali; inriternam dentium concauitatem, tenuissima,acerrimique 3 sensus membrana succinctam,omni cruciatu assici con-aendunt :& eam ob causam credunt, dentes limam acti L caetera
84쪽
clatera ininutrieta,quibuk commutatur aut iusserantur, fissse contemneresquiarnatu ad la Gusque morabra Mananon perqeoit,sicut quando silmme csidis uel fibgidis denisso umini,quae non selum ad eos undique Penetrant , nam etiam simul cum ipsbrum substantia animalem spiritum foraminibus,quae uideri nequeunt, contentum, & hanc deinceps membranam silccessione quadam male assiciunt , atque immutant. Verum his ego non acquiesto. nam Galenus se plane percepisseto refert, quum dentium quandoque dolore cruciaretur haud membrana quae concauitatem dentis succingit, neruumque & uenam habet,immo etiam arteriam,que
admodum posteriores obseruarunt de hac enim ipse nihil prorsus scribit, sed dentis sabstantiam, seu pro
prium erus corpus, non *lum dolore assici , uerum e dem modo, quo carnos, partes phlegmone tentari , atque esiam pulsatione c0mmoueri. ει quamuis propter duramlapideamque dentis substantiam, hoc miratione dignum iudicet, nihilo tamen minus hS , qui caro dolore assici asserunt, fidum se testem exhibet, quippe qui re &laeto hoc percepisset, simulque diligenter ob- uasset, gingiuae neruique ad radicem substrati dolorem ab eo , qui in dente percipitur, clare distingui. Alexander Trallianus grauissimus medicus Galeni se tentiam ex quinto libro de compositione medicame torum secundum locos recitat, eique substribit. mctuarius ijsdem fere uerbis rem explicans, dentes, tum propter neruoS, tum propter substantiam propriam d lere ait. Sed quia existimare potest aliquis Galenume eo loco citra rationalem aut naturalem demonstratio-3o nem ijs, qui dolore assici dentes asserunt, testimonium praebere; iccirco operet precium me facturum puto,quq
85쪽
alibi ipse scribit, breuiter recitare, euidentionisque doctrinae gratia nonnullis argumentis: confirmare ' Qua
Galeno authore cerebri nerui molles ijs partibus bus sensu exactiore opus est, inserantur & is sensius ibi ilis insit , quae laedentibus facilius occurrunt,ut animans
per dolorem ad opem sibi ipsi ferendam impellatur, &id , quod eum cruciat, antea amoueat quam pars labefactetur; nimis profecto improprie abeo inter par tes , quae pei spicacis sensus sunt dentes & palati tuni ca numerantur ; quando soli eorum neruissensurn ha- iobent , nihilque huius dentium substantiae ; ut palati imnicae communicant. Praeterea, si eadem dentium sub stantia doloris est plane eXpers, omnem naturae induri
striam uanam eXistimare possumus,& frustra solis ipsis, uel si nudi externis iniurijs eYponantur, molles neruos
esse dispensatos. Se his replicet aliquis: si dentium
substantia immutatur & l di potest , neruum ob cohae rentiam ex ea immutatione molestiam capere quae di uersum sensiim excitet, ab illa, quae a lasione carnis proficiscitur , de qua exempli causa mentionem fecimus. ronam immutatio substantiet dentis plurimum certe ab eae differt, quam caro experitur. Sed hocperinde est; ac si dicariir selum neruum , non autem carnem aut alia quod aliud uiseus sentires quis enim ignorat sensi potiri quani libet particulam beneficio nerui, & pro diuens a cuiusque substantia uarias sensus disserentias fierint ut ex eis aliquae huic soli parti conueniant, nulla uero ipsi aliarum communicet. Siquidem neruus xti iugi leorum, qui a cerebro proficiscuntur, propagines,tumlori uentriculi offert,tum alijs uisceribus distribuit, qua uis famis & sitis tristitia ab hoc uno uiscere percipia-' OEtur: quod sane nullo modo fieri posset, nisi mutuo quo
86쪽
dam consensu laesa uentriculi stubstantia neruus immutaretur ue ac demum una cuna facultate sentiente tristitiam quoque in illam undique effunderet. Quod si quis parem dentium & oris uetriculi rationem esse neget'; ego contra ita similem esse affirmauerim, ut pene eadem c seri debeat. nam Galeno teste mollium nemorum genus dentibus inest. quia ipsi non aliter, quam caeterae oris partes sapores discernunt: quod certe munus solus neruus sine organo uel proprio sentiendi instrumento Io exercere nequit: sicut sine oculis aut auribus colores percipere aut λnos audire non potest. Praeterea silpotius os uentriculi singulari naturae beneficio,contra In rem caeterarum partium, famis ac sitis molestiam pem
opit: &dentes peculiari laetus symptomate afficiun tur , Graeci nominant , uulgus stuporem &congelationem quod nulli alij particulae usu uenit . unde fit , ut dentes gustum cum lingua communem habentes , ac propria quadam specie ta S praediti, non m c*t is ossibus praestent, sed quibusdam etiam alijscio partibiis , quae haud obscure sentiunt. quod uero aut pelliculte internam dentium concauitatem succingemti, aut alteri , quae radicem ipsbrum instar periosiij inuoluit , aut utrique earum hic sensiis acceptus referri debeat, permitto ut aliqui hodie dicant, dummodo Ualeno & mihi hoc dent, ipsarum interuentu,una cum
pili ituanimali *Miendi quoque facultatem dentium
substantiae communicari; & membranam, quam inte nam uocant, concauae eorundem dentium superficiei
minime iunt,am esse , sed eam leuiter attingere.
87쪽
- DE DENTIA usQuo-odo dentia iactantiasen usticeps t,'numas omni tangibili
C Aeterum detes siue ob selam nervi ad radices eo
rum cohaerentiam, ut Galenus asserere uidetur, siue harum quoque membranarum beneficio sentiant i
quomo dura ac spis eorum substantiastasius pari iiceps fiat-,haud potest facile expilaari a Idem authoc;
qui si dentium concauitatemhonprUrsiis ignorat, exa cte tamen haud nomd: neruosqye ac uasa exteriori in
parte iungi cum eis arbitraturi hac de re ne uerbum q*dem facit . Ego quanquam certam demonstrationein non habeo; coniectura nihilominus adducor ut suspi-eer neruum , qui in concauitatem dentium penetrat, iis minutissimos suri ullas diffisiim cuintima ipseram ita ast stantia , quae mucosa est initio generati is cctamiseeari : eaenini quemadmodum nonnullae plantarum radi eos in lapidem commutantur , deinceps magna ex parite in os formata causa est,ut dentes cum neruis facilita consentiant: atque hac ratione etiam sensus harticipes fiant. Asserunt ahqui dentium materiam magis ad carnis, quatriossis naturam declinare, qui quid.m rem probabiliorem facerent,nisi dubia sibi concedi uellent. Aretaeus puta entes & ossa, qtiamuis spissa duri 30ssint , per ingenitum tamen calorem uiuere& sentire. Addimus nos detes spiritum animalem longe melius, quam caetera ossa intra se recondere, tum quia contra illorum
88쪽
illorum morem in propria conceptacula molles neri grecipiunt e tum quia interna ipsorum substantia, quae a sensibilibus praecipue immutatur haud est raritatis om- . nino experS ; neque omni plane luce caret. Quod amtem possit innatus calor, animalisque spiritus, undique per hanc substantiam diffusus utilitatem,quam diximus afferxe, nemini uideri mirum debet,quando Galeno authore aer, qui nos ambit, tale instrumentum oculis ad uidendum est, quale profecto spiritum animalem esse nemo dubitat . lam uero sicutiecoris partes non aeque: omnes sensu praeditae sent, sed embranae , quae illud inuoluit , proximiores caeteris praestant, ita dedentium partes haud similitersentiunt sed in internis, quae tectaesunt, & ab iniurijs tutae, net uoque & inuolucris uicinae, sensius magis uiget: in extemis uero, tum propter spissam& duram ipsisumlubstantiam, qtve instar corticis intimae obductam, uim nerui animalemque spiritum uix admittit, tum propter continuam ambientis aeris mutatione, cuius causa eaede pati assuescunt,non' aliter, quam in callosa pedum rusticosum cute pene ψbscuratur, atque adeo obliteratur. Sed mirum pros to est dentes, neque ignis,neque ferri uim sentire,alia tamen occasione dolere . Arieteus huius rei uera caim iam sbios Deos scire putat; probabilem uero & appa-i rentem etiam homines. sane denteS comminuti,aut ferro quoquo modo uulnerati non dolent , quia ob de sitatem fieri asperiores nequeunt ; & quia si hoc fiat , animalis tamen calor & spiritus haud immutantur, malum que, ut oporteret, consecutione quadam , i nec ad neruum , nec ad membranaS eorum perua- dit . quamuis si Auicenna confricatos dentes kntire. soncedi quia, ut aybitror , ex tu calor ipsorum a Lia M getur,
89쪽
mae quoque molestiam percipere conced debet. Ve rum quamobrem a ferro candente, aut nulla molestia assiciantur,aut certe minori,quam ratio uehementis exposcat:quando eius contactu internae partes n quibus sensus uiget,pariter atque eXternae laeduntur, haud lis . heo adhuc bene eXploratum : nam etiam si quibusdam anatomicis concedamus,dentis partem, quae extra gingiuas pendet,in adultis selidam esse, eoque nec neruu . nec membranam attingere, nihilo tamen magis se ex- ioplicant , quoniam, ut modo taceam pueros , in quibus haec concauitas ampla ac profunda est ; & dentis squama tenuis, pro aetate plena timoris, & ad patiendum dissicili non magis, quam uisos ab igne laedi & dolore assici, negari non potest dentem pene exustum caloris uehementiam singulis suis partibus internaeque membranae communicare. Putaui aliquando hanc ob-
laetiolieni posse argute dilui , asserendo candens ferrum , non aliter ac niuita escharotica medicamenta, .
una cum temperie tam sentietidi penitus auferre . Sed ab quoniam firma & euidenti ratione hoc probari non potest, praestat nunc addere dentium proprium esse, ut nec Omnia, quae eos immutant, sentiant, nec ab his do- 'lore aeque assiciantur,quae eis molestia afferre possi int. Illud sane Aretaeus innuere uidetur, hoc Aristoteles aperte asserere: nimirum quia dentes magis a calido &a frigido, quam ab alijs qualitatibus laeduntur, & frigidi sensus qualitas molestior eis est,quam calidi,plus'
que detrimenti,quemadmodum experimur, a multis,
quae potestate calida aut frigida sint, &tota ei substan- 3φtia inimica, quam ab alii s accipiunt. Haec a me adducuntur non quia magnimomenti sint confutarin queant,
90쪽
queant,sed quoniam in ijs,quae demqnstratione caret, . probabiles rationes sialeno teste sperni non debent. . Sed liceat mihi parumper ab anatomico negocio. digredi ex iam dictis in tae, quosdam medicos hodie contentiose nimis asserere , solutionem continui adeo propriam doloris causam esse, ut sine ea nullo pacto excitari possit . nam hac ratione dentium si ib- stantia, quae ob duritiam neque contrahi neque distendi potest, nsen nisi er0sa uel maxime inflammata cru--ivo claru afficeretur: quemadmodum , quum ignis ui . lentiam patitur, in 'r in ea dolor exςitari deberet, quoniam malum i qu0 premitur , est etiamt ueheme . tius,ita a leuioribus sensibilibus, cuiusinodi frigida
sunt , nullam molestiam capere illam oporteret , quoniamrobur & uis eo um non est tanta, ut cogendo di- siungere materiam tam duram podsit . . et tamen si soccon deremt , quum i sqluta membri unitas contia inuaeque eiusfinstanti disiunctio. morbus, iam satius
& permanenβ sit, cogerentur Galeno, cuius d64riain: nam profitentur , aduersari. ille enim Archigenem secutus , maximum dolorem ob alteriuS partis consen-
posse testato est, ea partς, quae dolore a tatur,nihil dii satiente
V sistas dentium, quae mi ab actionegeorum contingit. Cap. XXVII.