장음표시 사용
11쪽
inter camina Latina, quae doctrium prasceptisque ps tissimum destinata sunt tradendis, uerbii cari postri' se irerrum natura et rerum tractatarum concinnitate et emonis iucunditate certe non infimum locum tenet. Quidquid autem de eius sententiis philosophicis putetur, poetae utique magnum eximiumque tribuendum est meritum, cum materiam nimis duram atque ieiunam ea, qua invenimus, tractaverit elegantia atque in linguae egestate et rerum novitate Graecorum obscura repertas versibus numerosis et perspicuis illustraverit. Quas virtutes iam veteres comprobarunt laus enim, quam carmen, postquam in lucem editum est, ab aequalibus tulit, non satis firmata videretur eo tantum momento, quod Lucretius post Ennium primus huius generis carmen composuerit, nisi in nonnullis saltem locis ingenium poetae appareret inagnum. In veterum auctorum scriptis multae huius laudes leguntur. Ita Gellius noct. ait. I, 21 vel Horatium in primis satiris eo usum esse testatur tum Virgilius, Georgicon perfectissimorum elegantissimorumque huius generis carminum auctor, assimante acrobio IV, 12,non Verba sola sed versus prope totos et locos quoque
Lucretii plurimos imitatus est. Quod porro Cicero scribit ad Quintum fra trem II, 11: Lucretii poemata, ut scribis, ita sunt, non multis luminibus ingenii, multae tamen artis , id nobis testimonium minus firmum est,
12쪽
cti, incerta ab editoribus prorsus contrario modo explicata sit.
Particula non in ps deest, quam alii supplendam esse censuerunt ante multis cet. ac si Cicero poemati artem tantummodo attribuerit; alii vero ante multae cet. prout carmen Viris ipsis aut placuerat aut in eo magis ingenium vel artem admirati erant. Quae cum ita sint, certum Ciceronis iudicium, negationere vera omissa, ex illis verbis colligere non licet. At fortasseleetio talis, quaais in ps invenitur, tertiam patitur e lanationem et ita quidem, ut nihil supplendum sit. Qua conditione posita, cui particula tamen dissicultates movere videtur, is eam interpretando explanari posse reputet, etiamsi negatio non adsit. Ingenium enim et ars in veterum Romanorum Scriptis saepissime opposita inveniuntur, ubi oppositio ipsa minus valida apparet, quam ut alterum, altero exclu8O, tantum amrmetur Germanica igitur lingua locum ita interpretabor: Die Gesange des
L. haben alterdings, Wie u mi schreibst, tele Lichtfunkendiehterischerontage, dennoch auch viete ungi. Quo modo si explicata habent, quae approbentur, ingenii
lumina certe ad locos spectant, quales sunt Epicuri landes pluresque descriptiones, ars vero cum ad totius carminis dispositionem tum ad virtutem metricam imprimis referenda est. Minime enim obliviscamur oportet, et Lucretio conflictandum fuisse cum Sermone versibus hexametris minus idoneo atque nondum accommodato et nullam certe rem Epicuri dogmatis exilibus atque exsiccatis carmini minus Utam inveniri posse. Quo igitur testimonio libros de rerum natura aequalibus magni ponderis atque momenti fuisse, apparet eo potisSimum, quod eorum auctor Sermonem sibi proprium iunxerat novisque multis ditaverat Argumenta autem philosophica quae ineSsent, Romanorum certe minus intererat illo tempore, quo Stoicorum sententiae magnum eruditorum numerum tenebant o Cicero, unius disciplinae praeceptis non adstrictus, Romanos docuerat ubique eligere, quae cuique optima viderentur. Praeterea de rebus occultissimis multa philosophari Romanorum nunquam erat Cicero
autem, quod ex eius libris, imprimis ex duobus his de nat deor. et de n. bon et mal abunde colligi licet, Epicuri doctrinae inimicissimus ita ut vel eius de Epicuro iudicia caute recipienda videantur, Ructoritate, qua apud aequales posterioresque valebat, animos rebus a Lucretio tractatis haud faventes reddiderat. Nec vero erat, quare Epicurum versibus illustratum magnopere laudaret, cum ex Epicuri scriptis ipsis totius illius philosophiae cognitionem haurire ei liseret.
13쪽
Judicium simile videtur, quod legitur in Dial de orat. 23: Vobis versantur ante oculos, qui Milium promoratio et Lucretium pro Virgilio legunt. nihil proba nisi quin-dam antiquitatis admiratiouem ui tam, qua stucinris t--e multi taetebantur Quint. inst. r. X, Ι 87 Lueretium longe Virotis .ilhriorem esse affirmat. Virgilium enim primum post Homer itenere locum Sseverans, ceteri, inquit, omne l0Me --quuntur. Nam Macer et Lucretius legendi quidem, hed rum, ut phrasin id est corpus eloquentiae iaciant elegmtes in , Sua qui8que materia, sed alter humilis, alter dissicilis. in iudicio duplex enuntiatio inest, altera, Lucretii poema difficiis esse, quod de multis dictis obscurioribus sane intelligeudum
Videtur, altera, elegans neque humile esse carmen, quod de sermone ipso, qui omnino satis numeroSus, pluribus autem locis vel altius assurgit, explicandum est; n m in argiunentis ipsis neque Venustas neque elegantia, quibus poema eloquentiae praeceptori se commendet, inveniri possunt. - Ovidius deoique m. I, 15, 23 praestautissimos Graecorum Romao0rumque poeta enumeranS, Lucretium, quem si inserit, vocatissublimem , quae vox humili opposita Lucretium alios eiusdem generis poetas virtute superasse certe indicat, quanquam loco ipso perspicuum non est, utrum laus illa carminis formae an argumento tribuatur. Haec iudicia veterum de Lucretio praecipua Videbantur plura minoris momenti videas
in WayGeldi editione Glasgua 1813 8 tom. I, pag. XXVII
seqq. - et in Havercampi editione Lugd. Bat. 1725, 2 vol. 4 tom. I, post praelationes.
vim sensumque, quem pro contextu his verbis indere possis, tribuis, non satis ea valere videntur, ut Lucretii poema his magni existimatum censeam Numaeerbis facetiis ii carpuntur, qui antiquitatis studio capti nihil nisi antiquum bonum iudicant, amant, admirantur. Qui inepti antiquitatis amatores, sicut Horatio praeseserunt uellium, quod hic vetustior, quanquam eris Satisne et sermone graecis vocibus mixto minusque emendato et venibus negligenter compositis oratii virtuti atque praestantiae longe cedunt, simili ratione Lucretium pro Virgili legunt, non ac si
Lueretius Virgilium ullo modo superet, e quod ipse tempore
analor verbis saepissime utitur obscietis.
14쪽
. Quae antiquitatis testimonia si omnia complecteris, dubium non erit, quin formam ea potissimum exteriorem spectent, in qua, quanta arte versatus fuerit Lucretius, declarant, dum de argumentis ipsis nihil fere probant. Quod attinet ad recentium temporum sententias, Vix ullus antiquitatis auctor aeque diverse ac Lucretius aestimatus reperiatur. Dum alii eum laudibus extulerunt egregiis, alii vir tutis parum ei vindicarunt, quarum partium interpretes, alterius Astium in libro, cui titulus: Grundris de Philologie pag. 467, alterius auctorem commentationis in libro Nach- trage u Sulger Τheorie de sch0nen linste tom. VII, pars I, pag. 310 exempli tantum causa commemoro. Uberrime autem de his rebus disseruit Elchstadius in L. editione Lips. 1801vol. Ι 8' ', ad quem librum harum rerum studiosos revocatos
Quae antiquis iam lectoribus in Lucretii carminibus magnopere placebant, nobis novo e momento augentur, quod in iis amplissimos quasi commentarios in Epicuri physica, quae adhuc exstant, po8SidemuS. Fonte enim, ex quibus notitiam de illa doctrina haurire licet, scaturiunt nec satis ubere nec Satis clari, quam ab causam Epicuri sedulus fidusque discipulus magistri doctrinam abundanter explanan eX0ptatu nobis adest. Nec etiam ea, quae Diogenes Laertius in libro X, nec ea, quae Cicero in variis scriptis de Epicuri commentis tradiderunt, sufficiunt, quibus omnes et Singulas doctrinae parte perspicere possimus. Alii auctores, StobaeuS, Plutarchus, Sextus Emp., Simplicius vel occasione forte data vel comparandi tantum causa modo brevissimis verbis, modo leviter parumque accurate interrupta illius philosophi sententias afferentes, neque earum seriem ordinemque neque ratione probantes praebent, quibus alias ex aliis apta necessitudinisque vinculo nexas intelligas. Si ergo Lucretius testi longe copiosior non adesset, gravem ex philosophiae historia partem, tomicorum, imprimis Epicuri, cuius doctrina , ut ait Lactantius inst. div. ΙΙΙ, 17, multo celebrior semper fuit quam ceterorum , sententia minus recte OgDOS-ceremuS, praeSertim cum doctrinae inventorum, Leucippi et Democriti, paveas habeamus reliquias At iam quaestio ob-
15쪽
oritur, utrum Lucretius in iis, quae magistro placuerunt exponendis suum ipsius iudicium secutus, illius dogmata Iibere explicaverit, an graeca latinis tantum litteris interpretatus sit. Quid vero putandum sit, statim si ad Lucretii poema perlegendum aggre8Sus eris, eius ipsius Verba te docebunt, qui protinus in initio haud dubie se magistri Vestigia accurate secutum esse confitetur. Quanti illum secerit, eximiae, quas Epicuro impertit laudes, testantur. Cf. I, 2-80 ΗΙ,1-29 V, 1-57 VI, 1 40. Mirum autem Videtur, quod magistrum suo proprio nomine non nisi uno tantum loco III, 1040 appellaverit; at ubicunque graium Irum Iaudibus effert, non est dubitandum, quin Epicurum Semper intelligat. Quibus rebus cognitis non longe abhorreat, qui Lucretium putaverit sibi minime auctori honorem arrogasse et in philosophia praeceptis a magistri doctrina parum recessisse. Atque in iis, quae sunt doctrinae fundamenta, nihil omnino, ut infra de physicis probabitur, mutavit poeta aliter fortasse censendum est de rebus, quae in explicandi munere accommodatae applicataeque sunt itaque facile aliquis coniiciat, Lucretii estis descriptionem in fine libris cum illa, quae apud hucydidem legitur comparan8, quantopere vel aliis poeta praeter Epicuri scripta usus sit; unde fieri poteSt, ut argumenta ab Epicuro ad sententia probandas prolata nonnulli novis aliunde sumptis auxerit Lucretius. Qua de re certa constituere nimirum dissicillimum est, quin etiam fieri non potest, cum Epicuri reliquiae, qua apud Diogenem Laertium invenimus, exiliores Sint longe autem maxima librorum pars deperdita unde refellere non possis eum, qui Lucretium omnia et Singula ex Epicuri scriptorum copia, exempli gratia, quae ad res physica pertinent, ex triginta septem de rerum natura voluminibus cf. Diog. L. X, 7 deperditis prompsisse contendat. Ubicunque igitur in eius caminibus legitur: Versus quos, ego de rerum natura pangere con0r Ι,25, vel diSSerere incipiam Ι, 5 et saepius docui, haec omnia ita accipienda sunt, ut poeta se Romanorum primum, qui talia tractaverit, nuncupet, havia Pieridum peragrans loca nullius ante trita solo. cf. I, 26. Quae opinio libri tertii initio apertissime comprobatur verbis:
16쪽
isTo sequor, o Graiae gentis deous, inque tuis num hficta pedum pono pressis vestigia gignis, sinon ita certandi cupidus quam propter amorem, sequod te imitari aveo quid enim contendat hirundosecycnis, aut quid nam tremulis sacer artubus hoediiseonsimile in cursu possint et sortis equi vis μAtque quaerentes, num Verum sit quod Saepe est dictum,
non serere philosophum nominari picurum, qui Leucippi et Democriti inventorum quasiis servos eliserit, Democriticio tibiis, ut ait Cicero de nat. deor. I, g 120, hortulos suos irrigaverit, in physicis autem, quibus maxime glorietur, totus sit alienus, qui adiiciat Democrito perpauca mutans, sed ita, ut ea, quae corrigere Velit, depravare Videatur, cf. de fin. bon et M. I g 17 de nat. deor. I g 73), Lucretio quoque ingenium philosophicum tribuere aequum non erit, quippe qui nusquam se magistri opiniones Vel improbaturum vel emendaturum adimet. Immo omnes fere sententiae eius si cum Epicuri libris comparantur, nullum relinquunt dubium, quin illud iurare in verba magistri omnino in Lucretium cadat, quapropter, Si parum ingenii acumine Epicurum valere creda8, ei quoque, praecipue quod attinet ad argumenta, ingenium attribuere non licebit. Quae mihi ratio esse videtur, quare Ciceroni ad Quint. Dat iudicium supra allatum ita, ut feci, explicandum Sit Libri de rerum natura*, quod iam attinet ad res grammaticas sive philologicas, ex medio XV saeculo, id est recensionem Lambini Par et Lugd. 1564 4 in lucem edita usqu ad C. Lachmanni, qui mentis insigni acumine in emendando opere omnes antecedentes longe superaverit editores, editionem et Commentarium Berol. 1850, 2 volt. v saepissime recensiti ac tractati sunt; at nondum uti par est omnia, quae insunt, disceptata et enucleata esse argumenta quisque libenter confitebitur, qui in commentariis locos dissiciliores
evolverit. Primus et Gassendus 1692-1645 fuit, qui in
exeogitando universarum rerum systemate multam navavit
in libris, quos tractamus, operam, cum Epicurum et Lucretium suos fere auctores secisset eorumque sententias, paucis tantum mutatis, sequeretur. Inde ab hoc viro usque ad hos
17쪽
vitimo Gnos nullus invenitur, qui sibi quaestiones de M. cretii sententiis scribendas proposuerit. Sane quum editore8, in primis ambinus, Faber, Creechius, Wayefieldius,
Bintleius Laehmannus, occasione data, Singula, quantum locorum enarratio aut posceret aut commendaret, in commentariis interpretati sunt multumque ad sententias recte intelligendas contulerunt. Nuibus adiungi potes Knebelius, qui
maxima cum diligentia et perseverantia Lucretii carmen germanica interpretatus est lingua, qua in re eius cum Goethioepistolarum commercium multum profuit. Desiderantur autem hucusque commentarii integri, quibus tota doctrina illustretur. Reisackerus primus, quantum scio, nonnullis rebus antea iam in Quaestionum Lucretianarum specimine' Bonnae 1847 tractatis, partem quandam, , Epicuri de animorum natura doctrinam a Lucretio discipulo tractatam exposuit Col. Agri 1855, 4'. At restant plurima pertractanda, o quibus mihi illam partem de atomis explanandam ipse proposui. Quae quidem pars, totius huius philosophiae principium ac fundamentum, duobus primis Lucretii libris comprehensa, cum
Oasgendo excepto nondum tractata sit, me periculum in a sacere Supervacaneum non videatur. Sane Gassendus maximo
amore ac studio et Epicuri reliquiis et Lucretii libris, cuius rei luculenta exempla in eius operum Lugd. 1658 fol. tomis
et V exstant, ineubuit; at quisque illius seripta inspiciens,
ex magna, quam congessit, rerum copia argumenta expedire
difficile esse libenter fatebitur. raeterea n0Stro favet con tui textus ex illo tempore multis doctis siris imprimis Lachmanno emendatus Ceterum dissertationis angustiis is 'peditus, dispositionem tantum sententiarum de atomis ipsis, qua sint natura et qua ratione ex ii omne res concretae sint genitae, ergo ut ita dicam systema univer8 mere hysicum Lucretii picurique expediam, quare hisce in pagellis ne iudiei de argumentis ipsis exhausta neve quaestione refutatione8que, quae ad doctrinam Spectaut ipSam, uberior desideres oro. Cui enim Cicero hac de re suis libris uberrime disputans, quod nonnulla picuri dogmata recte non intellexerit, ubique iu8tus iudex non videatur, huic prae ceteris Lactantii opera, praecipue de ira dei cap. X et divin.
18쪽
ins VI, 17, deinde cardinalis de olimac Anti-Lueretium
sive de deo et natura, libr. α Αmstet. 1748, V ommendatos esse volumus. Quid sibi velit Anti-Lucretius, e titulo ipso iam apparet; quod vero spectat ad doctritiam de atomis libr. II, vers 159 indicat, perae esse pretium
is steria tanta sescrutari pedetenti illasque Volvere causas, sequae per se stantes, Epicuro iudice Numenissunditus excludunt. Etenim si vera profatur, senon egi, ut trepides vano terrore Tonantis; hat si salsa, Deum credas timeasque necesse esti
Singulas vero Democriti, cuius agmenta ullachius
Berol. 1843, V collegit et optime illustravit, de atomis
sententias afferre a re alienum non putavi, cum nemo addubitet, qui Epicuri doctrina ex Abderitae illius inventis sive Leucippi sunt tanquam ex fonte manarit. f. te de fin I, 1 seqq. - Lact. inst. div. III, 17. Quod denique pertinet ad locum auctoritatemque Atomicorum doctrinae in philosophiae historia attribuendam, omnes consentiunt, Epicurum, qui vitam degebat tempore, quo Plato
Aristotelesque iam floruerant, Democriti, quod dicimus materialismum absolutum adoptantem ad deteriores partes certe delapsum esse. De Democrito ipso res sane aliter se habet eiusque studium, quo res explicentur, ingeniosum habendum est, quamvis eius doctrina de animi natura longe illi Anaxagorae lagomenii iam natu maioris cedat. Qui Anaxagoras priorum philosophorum Solus comparandus videtur, cum eiu homotomeriis quaedam cum Democriti atomis similitudo inesse videatur. Cuncta enim initio simul fuisse, ,δμου παri χρω-αμ docuit, infinita multitudine ac parvitate. Haec autem χρω-α, quae alias quoque πέρ-μ- παντων Vocitantur, particulae rerum sunt elementariae, minutissimae, aeternae, infinitae et indefinitae, inter se diversae et oppositae, h. e. Varii generis, quae, quia natura similes sunt rebus, ad qua formandas conferuntur, Voce μοιομερεέα designantur. raeter illas et extra illas
mens, νους, eXStat, quae Stoe per Semet ipsam potens et agens, quam Anaxagoras πειρον, ἀκίνητον αυτο
19쪽
dicavit. Quae mens extrinsecus adveniens rudi indigestaeque moli motum, quo res secernuntur, intulit et cuncta in ordinem redegit. In unaquaque autem re composita homotomeriae omnis generi insunt, εν παν- παντὰς μοιρα νεστι. , Cuiu autem generis plurimae insunt, pro sua ratione definiunt corporis nomen, ita ut in auro . . longe plurimae auri particulae elementariae inveniantur cf. F. I. Clemens, de philosophia naxagorae Clag. Berol. 1839, V. Quae et quanta igitur homotomeriarum et atomorum ut ita dicam analogia sit, liquet ex insta tractatis, Anaxagoraeque doctrina illi Atomicorum cauSam atque occasionem praebuisse videtur. Νihilo minus longe inter se differunt homotomeriae et atomi, quod iam apparet ex verSS. Lucr. I, 83 Seqq. quibus Oeta cum facetiis quibusdam refutat,
hignibus ex ignig, umorem umoribus 88e, sene tamen esse ulla idem ex parte in rebus inane, neque corporibus finem esse secandis.
Discrimina ipsa facile ex iis, quae de atomorum natura disseremus, colligentur.
20쪽
uriusquam propositum nostrum aggredimur, tres statim Lucretii Epicurive sententiae videntur explicandae, prima de diis, quatenus illi in doctrina de rerum natura nihil omnino Valeant, altera de ratione, qua cognoscendi intelligendique lacultas hominibus fiat tertia demum de summo hysicorum principio: Ex nihilo nihil fieri potest. μQuod ad primam sententiam spectat, Lucretius inter deos et homines omnesque alias res tantum duce esse discrim n, ut nihil omnino iis invicEm sit conimune, nulla societas, nulla conditio. Sunt quidem illo iudice dii, velut iam ea inis initium, praeclara Veneris invocatio, probat, Sed neque mundum fecerunt neque regunt immo ab omni rerum hominumque cura' securi vitam degunt tranquillam; quin etiam ne satis quidem potentes Sunt, qui regant immensi
II, 1095 Quis regere immensi summam, quis habere profundi hindu manu validas potis est moderanter habenas γProinde mundus nimis stat praedita culpa II, 181, quam qui deorum opere constitutus sit. cf. I, 150 V, 195;
E Laetantii de ira dei cap. 4 memoratu digna, quibus hac de re
Epicurus reprehenditur, videntur haec: Cum putaret Epicurus .alienum esse a deo, malum facere atque nocere quod in aspectu -iracundiae plerumque nascitur, ademit ei etiam beneficentiam,.quoniam Videbat, consequens esse, ut si habeat iram deus, ha--beat et gratiam. Itaque ne illi vitium concederet, etiam virtutis uiscit expertem. cf. Lucr. II, 64 seqq.