Lucretii de atomis doctrina [microform]

31쪽

ολας φυσεις λαμβανόμενα καὶ ax ώς - τουτων συμτω uniacia D. xi συμβεβηκότα λεγόμενα. ' De manis natura ib. 7: δεκαγ'

,τόπος καὶ χωρα ' nihil aliud quam κενόν significare, testatur Sext. mp. adv. main fol. 633 haec tria vocabula con-. iungens διὰ προληπτεον τι κατὰ τον Ἐπέκουρον τῆς ἀνα-

ειρηται παρὰ ψ Ἐπικουρ ρ διὰ το στερῆσθυι τῆς κατὰ ἀντέβασιν φῆς. empus vero ne qui id per Se esse putet, διὰ λόγον θεωρητόν l. c. 7 et 72 Epicurus id perhibet. At Sext. mp. l. c. fol. 674 et Stobaeus ecl. hy8. I, cap. 8, 40 referunt, eum tempus habuiSSe συριπτωμα συριπτω μά- των Quae O συμπτωμα quid illi sonuerit, et ex ipsius apud D. L. X G1 et 7 verbis et ex Lucretii versibus 449Seqq. qui eam interpretatu eSt, intelligitur cf. SeXt Emp. l. c. fol. 664 et 70. Nec discrepat picurus sua opinione a Democriti Leucippique de inani, quali sit natura, Sententiis, ut Arist. metaph. I, 4 testatur: εὐκιππος δε καὶ δεταιρος αυτου ζsιόκριτος στοιχεῖα μεν et πλῆρες καὶ τοκενον εἶνα φασιν λεγοντες τὰ ιεν ον τ δε ιὴ ν' ΟυTων δε o ιεν πλῆρες και στερεῖν τὼ ν, τὰ δε κενον γε καὶ ιανὰν τὼ μη ν δι καὶ Ουθεν μαλλον τὰ ν Ου ιῆ ντος εἰναέ φασιν, τε υδε τὰ κενὰ του σωματος αλέα δε τῶν ono9ν ταυτα ως λζν. E quibu Verbi apparet, duas tantum statuisse Democritum qu0que naturas, alteram materialem, alteram inanem materiali quidem contrariam, item tamen per

32쪽

s exstantem. s. Plut adu col. p. 1108, ullach. pag. 376 adn. 3. CauSam autem, qua postuletur, inane ut sit, affert Arist. phys. IV, 6 - γαρ ν δοκεῖν ἐναι κινησιν, εἰ μὴ εδη κενον. cf. Mussach pag. 377. et cur infinitum sit Simpl.

χομενον.

DE UNIVERSI EXTΕΝΤΙΟΝΕ VEL DE MATERIAE INANISQUE INFINITATE.

Lucretius, doctrinis physicorum, qui ante Epicurum universi causa explicare voluerunt, copiose refutatis, ut et atonio et inane infinitum esse docet, varia affert momenta, quibus universum finitum non posse cogitari probet. Primum enim, quod finitum est, habeat extremum necesse est extremum vero alio, quod ultra est, finiri debet, sed

1, 63: nunc extra summam quoniam nil esse latendum, senon habet extremum, caret ergo fine modoque s.

Aliud argumentum de telo in extremi finibus emisso

sumptum est: I, 971 hi validis utrum contortum viribus ire, sequo fuerit missum, mavis longeque Volare, Man prohibere aliquid censes obstareque posse μFines igitur atomis inanique tantum statuendi Sunt, quantum utrumque per Se purum exstans alteri fines adhibet. I, 1008: seipsa modum porro sibi rerum summa parare sene OSSit, natura tenet, quae corpus inani, Me quod inane autem est, finiri corpore cogit, . ut si alternis infinita omnia reddat.

33쪽

, uata me in universo infinito nihil summum, nihil medium nihil infimum habendae est, quapropter materia neque unum in locum confluere neque tumulata iacere potest, at po

I, 995D ,seniper in assiduo motu res quaeque geruntur

ripartibus e cuncti' aetereaque suppeditantur hex infinito cita orpora materiαμ . , . .

Materia atomive ergo infinitae exstant, L 1051: hinfimis opus est vis undique materiai ; sin vero materia infinita, inane quoque infinitum esse debet. Conferantur II, 544 II, 1048 et sententiae supra de inani allatae. Quae huc pertinent plura afferentur, ubi de infinitis unius figurae atomis disputabitur. His Lucretii sententiis congruunt, quae Epicuri verba leguntur apud D. L. X, 1 καὶ

cf. Sext. mp. adV. math sol. 15. Quid autem de illo, in infinito nihil summum nihil me dium, nihil infimum esse censuerit, ex epi8tola ad Herodotum X, 60 perspicuum non est, cum lectio depravatissima videatur, de qua L J. G. Schneideri Epicuri physica et meteorologica Lips. 1813 8''. Sed Cicero dein bon et malor Ι,4 17 Εpicurum, qui Democriti placiti nonnulla adiecerit, perpauca mutaverit, arguenS, inter mutata non enumerat, quam statim proponit Democriti sententiam, in infinito inani, in quo inmiserantur, nihil nec Summum nec infimum, nee medium, nee

34쪽

ultimum, nec citimum esse ; ergo Lucretium a magistri hac de re opinione minime discrepare colligendum est. Eandem sere, quam Cicero nobis suppeditat Epicuri sententiam, Simplicius quoque ad Arist. de coelo I fol. 165, b asteri: εντε ἀπεέρφ ουδεν ἐστιν νω ν κατω φυσει De materia infinita Democrito placuerat aeque ac Leucippo, atomo eSSe infinitas, quod Arist. de coelo III, 4 p. 393 testatur verbis

I, 8; Diog. L. IX, M. De inani, quod ob infinitas atomos necessario infinitum est, iam supra Democriti sententiam consentientem Simpl. in phys fol. 144, b citavimus.

Ex illa, quam de atomorum simplici ac solida natura supra Lucretius praedicaVerat, proprietate consist atomum habendam esse rem et unius eiuSdemque materiae et insecabilem indelebilemque, atque tale corpus individuum per- pMVum Sse debere. Cum omnia corpora visibilia semper dividi posse videamus, philosophi physica indagantes facere non potuerunt, quin quaererent, qui rerum secandarum Sit finis, utrum res in infinitum secari possint nec ne Atomici philosophi quod rerum in infinitum Sectionem negarint, minime mirandum est, cum eorum doctrina res concretae in atomos quidem dividi possint, atomi vero ipsae, quia Solidae sunt et inani carentes, insecabiles restent. Quare Lucretius quoque frangendarum rerum certum non esse finem negat, argumentans ita primum:

35쪽

. - ,

I, 551: -8 nullam finem natura parasset

hu8que redacta forent aevo frangente priore, seu nil ex illis e certo tempore posset se Onceptum summa aetatis pervadere finis. ' . deinde haec exponenS . . . I, 577 Ρorro si nulla est frangendis reddita finis, corporibu8, tamen ex aeterno tempore quaedam senunc etiam Superare nece88e 8 eorpora rebu8, isquae nondum clueant ullo temptata periclo: seat quoniam fragili natura praedita constant, sediscrepat aeternum tempus potuisse manere hinnumerabilibus plagis vexata per aevom.

Denique ducit ex genuina, quae de atomis est, definitione I, 599 earum aeternam simplicitatem. Quo in loco postremum allato, qui mihi nondum satis correctu emendatusque Videtur, omnes fere editores longe discrepant. Et Lachmanni lectio, ut alios omittam mihi minus quam illa a J. Bernaysio in editione Lips. 1852, oblata placet. Bernaysii lectio autem est haec:

Ι, 599 Tum porro quod iam est extremum quodque cacumenricorporis ullius, quod nostri cernere sensus hiam nequeunt, id nimirum sine partibus exstatis et minima constat natura, nec suit unquam seper Se Secretum neque posthae esse valebit, halteriu quoniamst ipsum pars, primaque et una; hinde aliae atque aliae similes ex ordine partes hamine condens naturam corporis explent. hQuae quoniam per se nequeunt constare, necessesthhaerere, Unde queant nulla ratione revelli.hSunt igitur solida primordia simplicitate, sequae minimis stipata cohaerent partibus arterino ex ullorum conventu conciliata rige magis aeterna possentia simplicitate, hunde neque Velli quicquam neque demimii iam, concedit natura reservans semina rebus.

36쪽

Qui locus perplexus atque abstrusus ut telligatur, eonseramus oportet, quae infra de variis atomorum figuris explicata sunt. tomus aliqua figura praedita minime cogitanda est,

ac si esset punctum omni extentione carens e contrario, quamvi sit perparVa, certam tamen magnitudinem habeat necesse est, cum ipsa figurae noti extentionem poscat. Attamen ob hanc extentam naturam partes non habet, Sed insecabilis permanet. Exemplo res illustrabitur sunt ex. g. atomi

quaedam angulatae vel angulis praeditae talis vero atomus angulata necessario habet tres ut ita dicam quasi partes, scilicet apicem duoque latera, quae per Se re Vera quidem partes non uni neque invicem separari possunt, nam quid esset atomus angulata, apice vel uno latere adempto eius natura sublata esset insuper talis conditio posita cum tomorum immutabili atque insecabili natura pugnaret; attamen per analogiam de rebus concretis desumptam, cf. Lucr. I, 749-52 et Diog. Laert. X, 58 qua atomorum naturam intelligamus atomi his quasi partibus praedita cogitatione comprehendendae Sunt. Quibus igitur praemissis locum, de quo agitur, ita intelligo: Quod extremum corporis concreti est, . . atomum

ob parvitatem cernere oculis non alemus. Haec Ver atomuS sine partibus exstat et minima natura constat, attamen cogitanda non est, ac si esset punctum mathematicum omni ambitu dimensioneque privata, sed re Vera Xtentionem quamquam minimam possidet. Cuius extentionis quasi partes ob atomi soliditatem individuae sunt semperque erunt atomi ipsae, primae et unicae rerum partes, amplius dividi non poSSunt, Sed in atomo quadam plure quasi partes inter se eiusdem naturae cogitatione comprehendendae atomi naturam explent. Per Se Sane nequeunt constare illae quasi partes, cum ob atomi soliditatem invicem revelli non possint itaque quaeque atomus, cuius quasi partes artissime, ita ut inane

37쪽

non interiectnm sit, inter se cohaerent, solida est, eum nunquam verae parte conventu in unam atomum conelliatae sies,

sed potius omnes aeterna simplicitate poliant. )Quibus omnibus apparet, atomum minimam perparvam esse, quia amplius dividi non potest; at non ita est minima, ae si res minor neque exstet neque cogitari possit immo vero alia atomus alia minor 88 potest, cum magnitudine maxime inter se distinguantur cf. II, 381 seqq. Non igitur putandum est, atomum idem Ase, quod punctum ut ita dicam mathematicum omni extentione ambituque prorsus carens alioquin enim quod ipsum magnitudine careret, eam rebus in concreti essiceret; sed hoc cum principio: nihil

ex nihilo pugnaret. unctum mathematicum partibus caret, quia omnino quaque extentione carens incorporeum cogitatur atomu autem partibus caret, quamvis habeat corpus extentionemque, quia Solida est. Porro atomis aliquam a

gnitudinem inesse item sententiis de variis atomorum figuris infra exhibendis probatur; quod enim omni extentione caret, id minime figura praeditum esse potes Denique si atomi corpora sunt, necesSario ambitum, licet Sit perparvus habent.. Antiquo iam tempore non satis recte haec videntur esse intellecta, nam quae Lactantius de ira dei cap. X acriter reprehendit in

Leucippi doctrina, atomos, Si asperae et angulatae et hamatae sint, ut possint cohaerere, dividuas quoque et secabiles Sse debere, dubium non relinquunt, quin Lactantius differentiam ab Atomicis inter veras concretarum rerum paries et atomorum obsoliditatem quasi partes statutam non viderit. Atomici nimirum hanc differentiam re vera non magis probaverunt, quam multa alia tantum affirmarunt sensibus probat saneque aliud est, quod Lactantius sibi proposuerat, refutandi causa doctrin: te infirmitates investigare, aliud quo modo auctores res sibi Unxerint, inquirere. Nemo unquam anus non videbit, totam doctrinam dissicultatibus discrepantiisque abundare quam maxime. Alii enim omisSis, hanc tantum commemoro: Qui modo ratio humana ex atomis explicanda est 3 Num ex atomorum declinatione P cf. Lact.

de opificio dei cap. VI.

38쪽

Quocirca conferenda sunt Epicuri D. L. X, 55 dicta:

υπαρχειν, ἐν μη τὰ φαινομεν ἀντιφιαρτυρῆ παραλλαγὰς

iungas ibid. 58 et 5 dicta, ubi e lectionibus contortis Sententiisque inde obscuris verum eruere sensum dissicillimum e8t haec Sola, quae sane cum Lucretii sententiis conspirant, ut satis clara exhiberi possunt: Minimae atomi, quae mente αἰσθησει tantum considerandae Sunt, cum concreti8 rebuS το τὰς ιεταβάσεις εχον), per comparationem aliquid habent commune, scilicet extenti0nem ambitumque, quo aliae maiore aliae minores evadunt, at partibus omni modo carent διάληφιν ιεριυνχυκ χον), quare ab omnibuS, quae en-8ibus percipimus, parvitate longe differunt; nihilominus autem, quamquam Omnis magna magnitudo reiicienda est valde parva iis attribuenda Ἀκατγ γoρζσαμιεν ιεγεθυς μικρον τε μονον, ιακρον κβύλλοντες. Unde, quae Seudoplutarchus de lac phil. I, 3 affert καὶ εἱοπι ται ἄτομος υχ τι εστὶν ελαχέσTV, αλλ' et oi δοναται τs ζ9ῆναι, Παθῆς Ουσα καὶ ἡ μετοχος του κενου, ita explicanda Sunt, ut superioribus Epicuri sententiis c0DSentiant.

Hoc loco citandus est Mullachius, qui pag. 379 ex Papen- cordii de atomicorum doctrina specimine Berol. 1832 adnotationem repetivit hanc: Quod usebius . . p. 773

dicit ho δε Ars ὀκριτος ιιεγέστας εἶν&έ τινας deto/μους πέλαβεν, difficultatem movere n0 potest, cum hoc sit Epicuri decre- , tum et Democriti nomen, ad quem priora pertinent, alieno

filoco Sit insertum St0b ecl. phys pag. 348 de Democrito

39쪽

, ,eo, quo referam ad Epicurum potiu pertinere videtur. Sed neque in Lucretii poemate neque ex Epicuri ad erodotum epistola neque ex alio auctore habeo, quo hanc pinionem picuro tribui posse dicam immo Verba Supra citata μεγεγος μικροναε ιoroi imprimis autem locus 5 supra exscriptus et Lucr. II, 48 81 et 498-99 contrariam Epicuri de atomi magnitudine Sententiam demonstrant atque tuentur. Quod si igitur Stobae Eusebiique testimonia congruentia ad Democritum non pertinere nulla dubio constet, in iis error p0tius latere videtur, quam ut contra SententiaS maxime perspicua Epicuro vindicetur opinio illis declarata. Quod iam attinet ad Democriti hac de re doctrinam, Arist. de coelo III, 4 commem0rat, illum atom0 ipsas VocitaSS τα ιεγέ9r nimirum Sunt corpora magnitudinemque inc0ncretis efficiunt rebus. De varia earum magnitudine idem auctor phys. II, 4 notat: αὐτο et κοινον σῶμα materia μεγεθει κατα μορμι at0m0S καὶ σχιν is ατι διαν)ερον. i. Simpl. ad hunc loc fol. 106, b, et ussach pag. 379. De alio nunc momento ex aeterna Solidaque atomorum natura pendente, quod supra omiSeramus, hoc loco disserere aptum videtur.

DE TOMORUM IMMUTABILΙΤΑΤΕ.

Ne quis atomos quam vis solidae Sint aeternaeque conStent, alia quadam ratione sive quod ad formam exteriorem Sive quod ad naturam interiorem Spectat, mutari p0SSe putet, Lucretius de immutabili earum natura etiam atque etiam disserit. Docet enim pluribus argumentis, cur eandem Semper

40쪽

per Se necessario gement naturam, neque ulla vi extrinsee

illata temptari possint. Qua de re haec leguntur:

Ι, 591 immutabili materiae quoque corpus habere ridebent, ni mirum nam si primordia rerum secommutari aliqua possent ratione revicta, hincertum quoque iam constet, quid possit oriri; I, 790: immutabile enim quiddam superare nece88e8tisne res ad nilum redigantur funditus omnes: Mnam quodcunque suis mutatum finibus exit,iscontinuo hoc mors est illius, quod fuit ante; sequapropter quoniam quae paulo diximus anterii commutatum veniunt, constare necessest hex aliis ea, quae nequeant convertier 8quam,

sine tibi res redeant ad nilum funditus omnes.

Hinc inde atomo nulla inest qualitatum, quas rebus concretiSinesse Scimus rerum enim qualitate omnes nihil nisi coniuncta vel eventa Q, 449 habendae sunt, quae pro Varia atomorum concretione et positione variae efficiuntur. Ergo huc referenda videntur, quae II, 30 seqq. leguntur atomis nullum esse colorem neque aliud simile:

II, 842: sed ne forte putes, solo spoliata colore secorpora prima manere, etiam secreta teporis rigunt ac frigoris omnino calidique vaporis, het sonitu sterila et suco ieiuna seruntur, sene iaciunt ullum proprio de corpore Odorem.

Quibus omnibus de quaque atomo negatis, re tantum restant atomorum non qualitates sed affectiones dicendae et manifestae et praecipuae magnitudo forma, pondus, quibus inter se distinguuntur in ceteris, quae de iis praedicari possunt, plana aequalita reperitur. Attulimus iam locos, quibus Epicurus atomo Vocat μεταβλλητα apud Diog. L. X, 4 docet itidem eas carere omni