Lucretii de atomis doctrina [microform]

41쪽

μεταβάλλουσιν. cf. b. 44. Quo in testimonio quid sibi vetalint verba καὶ - α ἀνάγκης σχ μυτι συμφυῆ ἐστιν ex il- lis, quae de variis atomorum figuris dicentur, aperietur. Porro

Praecedentibus sententiis Epicurus plane cum Democrito consentit eadem enim ratione iam ante Democritus omne atomorum discrimen in varia figura magnitudineque p0nens, ceteras de iis qualitate negaverat. s. Brandi pag. 303. Quod si Epicurus tertium discrimen statuerit atomorum in pondere, hoc neceSSari ex diVersa earum magnitudine ducendum est, ita ut re Vera non nisi duo tantum discrimina docuerit. Non secus Democritus immutabilitatis causam soliditatem esse docu0rat D. L, IX, 444iSce: άπαγῆ ωα ἀναλλοέωτα διὰ τὴν τερροσκτω. ' At Simpl. ad Arist. phys sol. 216 ita Democriti doctrinam describit, ac si μα-

θείαν hoc loco nihil igi immutabilitatem significare, recte adnotat Mullachius pag. 379. Devique risi de coeloci, verbis: τὴν di νυσιν νω φασι Λημ καὶ Λευκ. -Mδν

riam omni qualitate carere assima Democriti sententiam.

42쪽

D ATOMORUM MOTU.

Lucretius secundum de rerum natura librum incipiens de perpetuo atomorum motu, quo re omne gignantur et resolvantur disserit. Sed cum prima motu causa gravitas Vel pondus atom0rum praedicetur, hoc loco, quae de pondere dicta sunt a poeta, praemittam. Praeter atomorum magnitudinem proprietas magni momenti perhibetur earum gravitas vel pondus; nam ut varia magnitudine et figuris diversis externa rerum diversitas declaratur, ita pondere ratio, qua fit ne universum Stet immobile, explicatur. NeceSSe est autem atomi pondus tribui et secundum illud, nihil ex nihilo, quia rebus concretis p0ndus inesse Sentimus, et quia atomi sunt solidae. Quare Lucretius atomorum affectiones , 32 enumerRBS, earum unam commem0rat p0ndera . Singulae autem at0mi non habent aequalia inter se pondera, sed potius

II, 725 Semina cum porro distent, differre necessust

Atomis vero eiusdem extentionis aequalia SSe pondera ex eo ducendum est, quod Verum atomorum discrimen in variis figuris solis positum est, ex quibus et variam magnitudinem esse et varium pondus colligere licet, itaque Lucretius pondera non aequa II, 239, graviora corpuscula et leviora II, 225 227 commemorat. Sane pondu inani proprium non eSSe, vix quod omnemoretur, dignum videtur. Qua de re quod attinet ad Epicurum, iam citavimus locum D. L. X, M), quo hic atomi pondus tribuit, trium, quae de atomis praedicari possint proprietatum hanc unam faciens Vocat alia βαρεις alia κουφας I. c. 61 Sicut Lucretius graviores et leviores. - Democritum pondei a diversa ex Varia atomorum magnitudines duxisse constat ex Arist.

43쪽

liter leguntur in heophr. περὶ αἰσθήσεο ς 1 haec βαρυ

κενον, βαρi; ερον δε et ελ-τον. Quae ita intelligo Grave et leve magnitudine distinguit Democritus; si enim unaquaeque atomu εν καστον ταῶν,μέκτεον di8cernatur, id est per se contempletur, illam habere ponderis naturam in magnitudine vel magnitudine sola contendit philosophus. Qua ratione clare illustratur sententia opposita: in mixtis concretis res aliter se habet, nam in his pro admixto inani plus minusve ponderi aestimandum est. Quibus in verbis haec est antithesis in concretis rebus e magnitudine p0ndera aestimare n0n Semper licet, quia Saepius minora maioribus maiora habent pondera, in atomis vero magnitudine ipsa pondus constitutum est. - Quae iam Arist. et heophr testimonia citavimus, deinde proprietas a Democrito atomis adtributa Arist. de gen et int. Ι 8 πλῆρες, παμπλι ρες SiVe παμπλι θες, denique illud, ex nihilo nihil satis probare videntur, Stobaeum ecl. hys. 348 et Alexandrum phrod ad Arist. et pag. 14 discrepantia et contradicentia testimonia afferentes non merere, quibus auctoritas c0ncedatur cf. Brandis pag. 312, Mullach. p. 381. Sed redeamus nunc ad Lucretium, Videamusque quae de atomorum motu docuerit. Quo iudice atomi, quanquam aeterno e tempore omnis inter Se commutationis expertes, nulla quoque Vi externa affectae, Semper in eodem quo Sunt Statu manent, tamen Sque OVentur, ne totum universum inertissimo torpore rigeScat. Quo circa I, 951 inveniuntur versus hi:

44쪽

sese quoniam docui olidissima materies secorpora perpetuo olitare invicta per aevom; - .

de quibus hic obiter notatum sit, aut eos Suo loco non e8Se inSertoS, aut poetam de iis, quae iam docuerit, falli, aut textu forsitan lacunam in praecedentibus 8Se, nam de perpetuo toniorum motu huc Sque nihil At commemoratum. Pluribus quidem locis de motu locutus est, imprimis cum de inani dissereret, at nondum dixit primordia perpetuo volitare μ, quod fusius in secundo libro explicat. Quo iam melius eius hac de re sententiae intelligantur, earum ordine, qui in carmine servatur, relicto illas ita, ut ratione logica Sequuntur, connectemuS Poeta incipit autem hisce:

II, 80 Si cessare putas rerum primordia posse scit a motu)h e88andoque novo rerum progignere motus, Maviu a Vera longe ratione vagaris; rinam quoniam per inane Vagantur, cuncta necesse8t haut gravitate sua ferri primordia rerum

haut ictu sorte alterius nam cum cita aepe Mobvia conflixere, fit ut diversa repente fidissiliant neque enim mirum, duri88ima quae sint, ponderibus solidis neque quicquam a tergoribus obstet, Duae tantum motus causae afferuntur, graVitaS, quae

pondere con8istit, et ictus; sed cum motus necessario adesse debeat, priusquam ictus fieri potest ictus ipse movendi causa respiciendus non est nisi hactentis, quatenus causa fit secundaria. Causa ergo prima illa in gravitate sita est vel in pondere, quod cuique inest atomo, quo deorsum semper II, 1 omnia feruntur et quidem, ut ait Cicero dein Ι,4 18 ad lineam, cuius testimonium hac de re tuentur Lucret vers. ΙΙ, 246

senamque hoc in promptu manifestumque esse videmus sepondera, quatitum in Re est, non posse obliqua mearerie Super cum praecipitant, quod cernere possis,

Qui motus in inani Spatio semper deorsum tendens omnibus atomis celerrimus est

45쪽

ΙΙ, 157: fiat quae sunt solida primordia simpliei tes

sevila laris, atqne ipsa suis o partibus unum,hunum in quem coepere loeum e Bizairuntur, ridebent nimirum praeeellare inobilitate Met,uuo citius serri quam Iumina solis hmultiplexque loci spatium transcurrere eodem ritempore, quo oli perVolgant sulgura coelum,

Qui motus omnibus porro atomis aevi rapita eSt Abhilque refert, utrum sint aliae aliis graviores; nam et quais sunt gravissimae et quae sunt levissimae per inane patium, quod neutris magis est impedimento, aeque cito se tur

ΙΙ, 235 at contra nulli de nulla parte neque ullo rite ore inane potest acuum subsiuere rei hquin, Sua quod natura petit, concedere pergat; homnia qua propter debent per inane quietum haeque ponderibus non aequi concita serri.

Τota igitur materia maxima celeritate deorsum per inane immensum eundem Semper tenet. cursum, dum sane patium ipsum immobile restat cum vero materia it infinita, nunquam, quamvis aetern ex tempore omnia de0rgum ruant, spatium materiae egens relinquitur. Quae ita ueretius de

universi infinitate sibi finxit, re vera prodigiali abundan immensitate. Sed si sententiis illis, quae de atomorum morutae usque relatae sunt, omnia essent exhauSta, quae do Mo- morum motu dicenda sunt, quisque facile intelligeret, atomoti hoc modo nullo tempore invicem se attingere posM; at potius semper aeque longe inter 80 distantes sicut imbris guttae per inane aderent, ita ut nunquam inter Se conglomeratae res concreta gignere potuissent. Hanc igitur ob ausam refugium petitur illud monstrosum atomorum linamen:

II, 16: Illud in his quoque te rebus cognOScere avemu8,heorpora cum deorsum rectum per inane seruntur,

46쪽

hincertisque loci spatiis decellere paulum,

setantum quod momen mutatum dicere possis; siquod nisi declinare solerent, omnia deorsum himbri uti guttae caderent per inane profundum, senec foret offensus natu ne plaga creata seprincipiis ita nil unquam natura crea88et.

Quem in locum ab editoribus omnibus ob versus quartum varie tractatum primum hoc esse adnotatum VolumuS, Verbum, decellere Lachmanni coniecturam esse, quod nuSquam apud veteres invenitur. lectionem vero vulgatam Se pellere reiecit, quod voci spatio adiungi non possit in huius iudicii argumenta desiderantur. Iam Lambinus, ut Se pellere' defenderet, Ciceronem de nat. deor. Ι,4 110 eisdem verbis utentem attulerat, et re vera hic locus eandem rem spectare videtur: Omnis tamen ista rerum effgies ex individuis quo-,modo corporibus oritur quae etiam si essent, quae nulla, Sunt, pellere Se pSa et agitari inter se concursu fortasse,p0SSent formare figurare, collocare, animare non p0SSent. μConditione hunc de atomorum linamine agere locum poSita, concedere vult Cicero. quae alias maxime refutat nulla

enim Epicuri sententia vehementius quam illa de linamine atomorum offenditur, es loco infra exscriptos); hanc igitur ob cauSam, ut verbis se pellere clinamen significari hoc loco Cicero, facile fieri potuit. At hac de re quid Lucretius versibus laudatis docere voluerit, minime est dubium, cum

iam VerS. 243 Seqq. eandem sententiam repetiverit. - Αd eundem locum Lachmannus in commentario adnotaVIt, ponderibus propriis nihil aliud significare quam aequilibrium. At mihi, hoc sensu subiecto, quid poeta Sibi voluerit, minus perspicuum esse videtur, qui Sine dubio docturus, qua ratione linaminis ope atomi re concretas gignant, prius clinaminii ipsius finem exponit atque modum Fit autem illud ponderibus propriis μ, id est nulla alia causa efficiente nisi propria atomorum gravitate. Quod affirmans Lucretius

47쪽

optime doctrinam tuetur, ne quis undenam linamen fiat ex eo quaerat, id quod Cicero eandem Epicuri sententiam vituperans minus considerate fecit. Clinaminis Vero modus exsistit incerto ferme tempore incertisque loci spatiis, tantum

quod momen mutatum dicere OSSiSμ, ut Supra iam monuimus. Quae vis voci incertum hoc loco tribuenda sit, in dubio esse potest, nam si Versus II, 243 5 respicis, ita explicandum videtur vocabulum, ut significet tempus patiumque minuS. quam quod ullo numero licet minimo indicari possit rei ipsi quoque magis videtur conSentaneum, Si ulgarem vocabuli notionem, qua exempli causa I, 94 valeqretinentes explanationem fecerimus ita, ut linamen fiat per loci temporisque intervalla sibi invicem inaequalia, nunc hoc nunc illo tempore, modo hac modo illa regione. s. ΙΙ, 293.

Qua ex interpretatione sane quidem re minus m0BStr0Sa non Vadit, quam per Se Semper manet, praesertim cum nunc motus illius immoderati cauSa nequaquam appareat nimirum tota de linamine doctrina eam tantum ob causam efficta est, ut quasi deus ex machina adsit, quo res ex atomi concretae probentur. Iam placet hoc loco, etsi a nostro proposito alienum

sit, Versu in8erere, quibus Lucretius liberum hominis arbitrium pontaneamque animalium movendi potestatem' eodem atomorum linamine adhibito illustrat, quo quanti momenti

x Anti-Lucretius IV, 24 seqq:-Singula donamus deflecti semina. Quid tum γ-Hinc homo liber erit, dicis Quae col)ula nectit -haec effata' Nihil vide quod suadeat unum

ἡex alio naSei quin et Ontraria cerno.

-Νam si declinant atomi per inane vagantes senatura, proprii et viribus ac sine causa, -declinant ideo, quia declinare necesSe St. -Αut i, dum currunt ita, libertate fruuntur, isquam dare corporibu possint exinde creatis,

48쪽

in robus explicandi clinamen sit, intelligatur aeguntur

autem haec: II, 284 quare in seminibus quoque idem lateare necesse8t, hesse aliam praeter plagas et pondera causam semotibus, inde haec est nobis innata potestas; sed nilo quoniam fieri nil po88 videmus. DPondus enim prohibet, ne plagis omnia fiant .,externa qua8 vi sed ne mens ipsa necessnmisintestinnm habeat eunetis in rebn agendis het devicta quasi id eo tu ferre patique, set tacit exiguum linamen principiorum sene regione loci certa nec tempore certo.

Sententiis hactenus citatis aperitur, qu modo at0Πiorum concuren8, ictus vel plagae linamine effici possint. Nunc videamus, quae picum de atomorum motu Senserit. Primum Diog. . , 3 laudat haec: κινουντα τε οὐ χῶς αι cisos ot hunc autem motum primum vocitavit κέν σε κατα στα93ιην cf. ΡSeud0Plut de lac. h. Ι, 12, 23). Deinde Cicero eum motus causam in gravitate sive p0ndere quaesivisse, clare pronuntiat de fin I g 18: Censet enim, Epicurus), eadem illa individua et solida corpora ferri no,deorsum pondere ad lineam hunc naturalem esse omnium secorporum motum. cf. de nat. deor. G de fato I,

22 et 23.

Porro quod attinet ad graviorum leviorumque in inani Spatio motum aeque celerem, Epicurus ad Herodotum scribit haec: l. c. 61: καὶ μῆν καὶ ἰσοταχεις ἀναγκαῖον τὰς ἀτο-

-tunc non solus homo tali potietur honore, sequi propriis mentis tamen est, velut ipse fateris, selibera erunt puriter quae corpor cunque VidemuS.-Si libeat soli, sol non orietur, et umbras sepellere nocturnas luna indignata negabit.μ

49쪽

- ιζειν ω δ' κεένοις ἀντικοπτη οὐθ' j νε οδί η εἰς τοπλαγιον δέ g δν κρουσεων φορα δέν η κατο δια τῶν ἰδίων βαρμιν. Τum de motus celeritate ipsa adiungit paullo inferiuS, eam κατα τον λαχιστον υνεχῆ χρονον Me, quae verba sententia alia, quam loco cit. 4 de imulacris loquens profert, illuStrantur: και μιν καὶ 1. διὰ του κενου φορα κατὰ ζιζδεμέαν ἀπάντησιν τῶν Γντεκοφίνzco γινο ώνζ πῶν ι ος περιλζRTὼν εν περινοζM 3 χρόνον συντελεῖ βραδυτυτο γαρ καὶ τάχους Γντικοπῆ καὶ οὐκ ντικοπῆ s olo μα λαμβάνει. De altera autem motus causa, quam talem constituit

Epicurus, ut ea ictus plagaeve gignantur, miro modo in epistola ad Herodotum, ubi Epicurus gravissima doctrinae uae Seutentias summatim explanavit, de hac re magni profecto momenti nihil ruperitur, iterum audiamus Ciceronem de fin. I, 19 in Epicurum invehentem: Deinde ibidem homo acu--tus cum illud occurreret, si omnia deorsum e regione fe- ,rantur et, ut dixi, ad lineam, nunquam fore u atomus, altera alteram possit attingere itaque attulit rem commen-ἡticiam declinare dixit atomum perpaulum, quo nihil possit fieri minus ita ossici complexiones et copulationes et adhae-

, Ritatione atomorum inter se, e quo effceretur mundus, omneSque parte mundi, quaeque in eo essent. s. de fato 22 et 46 48. Ceterum quod Cicero ob hanc rem commenticiam tam vehementer contra Epicurum pugnat, certen0 cogitavit, Epicurum u0 minore iure hoc commentum e8Se quam Varia atomorum figura aliaSque earum proprietates. ota enini eius doctrina cauSi re Vera non magis probatis continetur et ad arbitrium excogitata est. ergit autem Cicero: Nam si omnes atomi declinabunt, ullae un- , quam cohaerescent. Sin aliae declinabunt. aliae suo nutu

50쪽

ecte ferentur, primum erit hoc quasi provincias atomis, dare, quae recte, quae oblique ferantur', his verbis supponenS, quod Epicurus Sane n0 docuit quantum enim ex eius reliquiis scimus et ex iis, quae Veterum alii de hac re tradiderunt, nunquam dixit, omne atomos in eandem loci regionem declinare, itaque alia atomus hanc in regionem, alia in illam declinare potest, quod sine dubio Lucretii verba incertis loci spatiis , si nostra explicatio supra data recta est, probant. Nec St, cur Epicurus, qui profecto omnia ad libidinem finxit, hac in re atomis minus provincia dare debuerit, quam Varia magnitudines, figuras, pondera iis tribuens

idem fecit. Deinde Cicero, qui de fili. I, 16 gloriatur, sibi

omnes Epicuri Sententia Satis nota eSse, animo Suo nimiSindulgere videtur libri de sat verbis hisce: Itaque

istertius quidam motu oritur extra pondus et plagam, cum sedeclinat atomus intervallo minimo. non statuit Epicurustres diversa motu cauSas, Sed duas tantum, cum plagae ictusve nonnisi declinatione essiciantur, quod probant Epicuri ipsius verba apud D. L. X, 44 η τε στερε ζ mχρχουσα

σεως διδέi, id est quatenus forte atomi figuris non implicatae post concursum ex declinatione factum dissiliant; quod illustratur sententia, quae loco laudato praecedit; conspirant quoque his , 61 pr0lata seu εἰς et πλαγιο δι τὴν κρουσε ων φορα. Nec non conSentit Stob. ecl. hyS. I, 14, 1:

declinationem Sonat. f. seudoplut. l. c. I, 12, 23. Qua ratione Epicurus atomorum declinatione liberum hominis arbitrium explicaverit, d0cet Cicero de fato Ι,4 22 Hanc