장음표시 사용
81쪽
pertinent excursibus collegimus quatenus in ea quae in expositione ipsa occurrunt digressiones conveniat videamuS. Ac primum quidem frequentes in historiis inveniri expositiones altius repelitas non est cur miremur. Scilicet
ad Augusti tempora aliquotiens redeat Tacitu necesse St, ut res narratas illustret et perspicuas reddat I 53 II 24, II 1-4). Accedunt duo loci, quibus Augusti aetatis memoria repetita res quasdam tunc factas sub prioribus imperatoribus non eveniSSe commemorat, dico I 89 6 et II 6. Quibus adnumerare licet III 58, ubi postquam auctore Sisenna fratrem
ab equite necatum praemiumque ab eo petitum eSSe narravit,
inreverentiae huic inauditae acriorem apud maiore scelerum conscientiam componit. Differt aliquantum Si non argumento at certe forma ille excursus, quo imperatoris Vitellii fortunam monet adhuc esse inauditam, ita tamen ut populi voces Sepersequi simul et III 68). Vitellii enim maesta cum familia
de Palatio et principatu descendentis casum eos qui circumstant inducit commiserantes dicens: Nec quisquam adeo retiam humanarum immemor, quem non commoveret illa facies, Romanum principem et Beneris humani paulo ante dominum, relicta fortunae sede per populum, per urbem exire de imperis. Νihil tale viderant, nihil audierant. Quae deinde de priorum imperatorum vitae imperiique fine adduntur quamquam ipsius Scriptoris verbi narrantur, tamen a populo tum dici sentiuntur et intelleguntur. Hic igitur prima deprehendimu vestigia illius artis sic exponendi quaSi agantur re non quaSi narrentur, quam artem notum S Tacitum in annalibus egregie excoluiSSe.
Maioris autem ad quaestionem absolvendam momenti sunt quae exstant II 38, de quibus ut adnotationi illi annexis iam mentionem inchoavi Postquam enim de magna qua et milites et duces tum fuerint potentiae cupidine, ut ScriptoreSillos refelleret, monuit, dominandi hanc cupiditatem in republica Romana nascentem et crescentem ostendit. Qui est cui haec re non afferat memoriam Sallustii, qui et in Catilina depravatos rei publicae mores et in Iugurtha certamina
civilia ex quibus initiis profecta persequitur. Facile igitur
82쪽
- T4 tibi veniat in mentem ad hunc locum Sallustii exemplum valuisse. Cuius Suspicionis fides magnopere augetur eo, quod servatis excursibus Sallustianis non forma solum et ratione plane congruit, e loci quoque simile inveniuntur. Sed quid multa. Ut ipse tibi persuadeas, quae ad rem diiudicandam sufficiunt componam: in Sall. Iug. 41, 2.
Ceterum mos partium Opularium et senatus factionum . . . aucis ante annis Romae
nam ante Cartha inem deletam populus et senatus Romanus placide modesteque inter se rem publicam tracta
Sed ubi illa formido ment bus decessit, scilicet ea, quaere Secundae amant, lascivia atque superbia inceSSere . . .
cf. etiam Cat. 10 sed tibi nationes ferae et populi ingentes vi subacti . . .). Sed de stadiis partium et omnis civitatis moribus si singillatim avt pro ma iamdine parem disserere, te MSquam re maturius me deseres quam ob rem ad inceptam
Extremae Taciti digressioni etiam haec, quibus Sallustius iugurthae prooemium concludit, licet comparare Iug. 4 9): Verum ego liberius altiusque processi, dum me civitatis moriamplet taedetque nunc ad inceptum redeo Artam igitur Taciti
δὶ cons. Tac hist ecl. E. Wolff, Berol. a. 88l pag. 183 adn. Sq., ubi singuli loci inter Tacitum et Sallustium congruentes comparantur.
Tac. II 38. Vetus ac iam pridem insita mortalibus potentiae cupido cum imperii a studine a levit erupitque;
nam rebus modicis aequalitas facile habebatur. Sed ubi subacto orbe et aemulis urbibus reobvSν cisis secura spes Onc D-cere acuum fuit, prima inter patres plebesque certamina
Sed me veterum novorumque morum reputati loneius tulit: nunc ad rerum ordinem restes.
83쪽
expositioni intercedere vides necessitudinem cum eo OtiSSimum excursu, quem in Iugurtha subiecit SallustiuS. Neque tamen, cum Sallustius eiusdem generis excurSu Ssimili quodam modo videatur instituisse, hunc ipsum locum Tacitum imitari voluisse necesse Si pinemur, immo similiorem in historiis exstitisse expositionem mihi quidem
probabile fit ex prooemii verbis his fr. 12): Postqvam
remoto et Punico simultates exercere vacuum fuit, plurimae turbae, seditiones et ad postremam bella civilia orta Sunt. Cum quibus conferas Tac hist. II 38, 2 Sed ubi subacto orbe et aemulis urbibus resbusve excisis securas Opes concupiscere vacuum fuit, prima inter patres plebesque
Duo qui sunt de rebus divinis loci se offerunt. Alteros II 3 paulo brevius de Veneris aphiae, cuiu templum Titus adiit, origine forma cultu monet. Altero si 83-843
Serapidis ei, cuius templum tunc VespaSianum ingresSumeSse rettulit, effigiem iussu regis ex Ponto in Aegyptum docet traductam, pauca de ipso eo commemorat. Quo in eXcurSu quam Operam OSuerit, id inde apparet, quod cumscriptores Romani de huius dei initiis nihil commemoravissent cf orim dei nondum nostris auctoribus celebratast, anethonis, Aegyptiorum antistitis, librum adire non gravatus eSt. Neque id mirum, cum ex quindecim viris Tacitum fuiSSe constet, quibus non solum sacrorum a libris Sibyllinis permissorum Se Omnium quae a populis externi ascitae erant religionum videtur fuisse cura 3. Cuius officii partes ut posset implere, in omnes cultus peregrino animum eum intendisse eosque ad se pertinere putavisse intellegitur. Neque id unum digrediendi causam dedisse, sed maximia utrumque locum momenti fuisse Sallusti historias, id ex ultimis fragmenti Aurelianensis quod vocant verbis mihi videor efficere, in quo postquam Servilium narratum est montem occupassematri magnae sacrum leguntur haec ): Et in eo
84쪽
credebatur epulari diebus certis dea, cuius erat de nomine, exaudiri sonores . . . Sallustium igitur negari nequit peregrinas descripsisse religiones Originem quoque deae initiaque cultu amissa in excursus parte eum docuisse etSi demon Strari non potest, tamen, ut fuit propensu ad quarumvis rerum initia interponenda, veri haud videtur esse dissimile. Copiosa quae in libro quinto Occurrit expositi reStat, qua absoluta omne historiarum excursus erunt pertractati. Iudaeorum enim Originem terram re geStaS, OSiquam Titum ad OS perdomando profectum eSSe narravit, explicat V 2-l0 sic veniam praefatus Sed quoniam famosae urbis supremam diem habituri sumus, conmuens videtvr primordia eius aperire. Similibus quidem causis allatis Sallustius gentium terrarumque descriptiones historiis subiecit, veluti de Heracleae Ponticae oppugnatione narraturus Ponti situm subiunxit. Verum hoc nullius est momenti nisi ipsa descriptio Sallustianis illis digressionibus ratione congruit. Quod quo iure affirmetur ut videamus, Africae descriptionem integram Servatam iuvat adhibere. Atque videmus Tacitum primum heroicorum temporum memoria repetita quod de Iudaeorum nomine et origine comperium habet proferre c. 2-3 cf. Sall. Iug. c. 8), deinde de moribus et institutis Iudaeorum c. 4-5 cf. Sall. c. 8), de terrae finibus tempestate frugibus exponere c. - T cf. Sall. c. 7, 4-63.
Quam diligenter in terra describenda Sallustii vestigia Tacitus
preSSerit ex eo elucet, quod vel Singula possunt comparari; confera Sall. c. 7, 5: Per frum fertilis ... caelo terraque penuria aquarum fenus hominum salubri corpore, velox, patien laborum . . . et Tac. c. 6, 3 corpora hominum salubria et ferentia laborum . . . rari imbrra, uber Solum.
Denique Tacitus exorsus a Pompeio, qui primu Iudaeos domuit, res a Romanis in Iudaea usque ad iii aetatem gestas comprehendit, ita ut . 1 ad propositum revertatur.
Quo in excurSu componendo quorum auctorum librOS
Tacitus adierit diligentissime et saepissime viri docti inquisiverunt, ita quidem ut alios eius locos aliis scriptoribus
85쪽
- 77 adiudicarent. Neque tamen pro certo contendere dubitaverim unum polissimum auctorem Tacitum secutum esse, dico Posidonium. Nec mirum, qui egregium Iudaeorum terram et mores describendi artificem Se praebuerat, eum ut alio Sscriptores ita Tacitum in eadem gente describenda respexiSSe. Sed ne temere hoc tibi dictum videatur, quae de Iudaeorum terra apud Diodorum II 48. XIX 99, apud Iustinum XXXVI, ΗΙ -T, in apud Strabonem C. TM, c. 24 43, porro quae de rebus gestis moribus institutis eorum apud Diodorum XXXIV 1 sq. leguntur cum Tacito comparabo: Tac Vra: Plurimi auctores consentiantorta per Aeriptum tabe, quae
corpora foedaret, remm Bocchori adito Hammonis Oraculo remedium petentem pur- stare remum et id enus hominum ut invisum deii se alias in terras avehere ivssum sic conquisitum collectumque ΠLLUS, OStquam vastis locis relictum sit . . . et continuum sex dierum iter emensi septimo pulsis cultoribus optinuere terras, in quis urbs et templam
4 Moyses quo sibi in posterum stentem firmaret, OVOS ritus contrariosque ceteris mortalibus indidit 39, . . . clyi iem animalis, quo monstrante errorem sitimque δε- pulerant, penetrali Sacravere 49, . . .
86쪽
- T8 5 cetera instituta, sinistra foeda, pravitate ameres . . . misericordia in promptu, sedaavemus omnes alios hostile odium M'. separati epulis, discreti cubilibus,proiectissima ad libidinem Bens, alienarum concubitu abstinent D 9 . . . nec quicquam prius inbuuntur quam contemnere deos 39,
6 5 fruges nostrum amorem praeterque eas balsamum et palmae m. palmetis proceritas et aecor, balsamum modica arbor IS . . . stamine lapidis aut testa aperiuntur umor in Sia medentium II eSt. praecipuum montium L haniam eri it mirum dictu, tantos inter arores vacum
ευθετουσηὶς il) Iust. XXXVl, III 4 arborem opobalsami similem formam piceis habent, nisi quod sunt humiles I99 a se . . . sed non minor loci eius apricitatis quam ubertatis a miratio est quippe cum toto orbe reBionis eius ardentissimas sol sit, ibi tepidi aeris naturalis quaedam ac Rempetua opacitas inest IZ.
y Confer h. Reinach l. l. pag. 30 adn. : Ce tablea de lamisoxeni des uiis et de leur etroite solidarite reproduit de traiisque nou avon signates che tous es polemistes alexandrin et rhodiens depuis anethon et osidonios.
87쪽
- I9 lactis immenso ambitu, specie maris, Sapore corruPtior, pavitate odoris accolis pestifer IM, neque vento impellitur I neque pisces aut vetas aquis volucres patitur IS. inertes undae Superiacta vi solido ferant, periti imper lique nandi perinde attolluntur μου. certo anni bitumen em-rit ID, cuius leones usum
. . . ater Siaayte natura liqvor et sparso aceto csncretus innatat hunc manu captum, quibus ea cura, in Summa navis trahunt inde nullo iuvante in- lvit oneratque Onec abScin- S. nec abscindere aere ferrove possis: Uit cruorem vestemque infectam an me, quo feminae per menSe -
7 Haud procul inde a cqvossemniolim uberes mamisque urbibus habitatos fuisse num iactu I99 arsisse et manere vesteia, terramque ipsam, Specie torridam, vim friniferam perdidisse'.
0 Conferas quae de Iustini verbis IIII): omnia ita carentia in profundum merontur . . . dicit h. Reinach l. I. pag. 56, adn. 3:L'affirmatio relative li a navigatio est ausse Iustin o Trogue Pompee para1 auoi mal comprison exte qui disait que les corps Vivant surnagent dans ea de a mermone, tandis que es objetsminerauccoulent au fond.' Confer h. Reinach l. l. pag. 3l adn. 1 ce delat se retrouve
88쪽
θarum comomento Iudaeo vocitari . . . memoriam afferre
ἐν η τον καλουιιέν 9 Kh ι cu προσηγορί δ; porro ea, quae de terrae situ finibusque commemorantur 6 l apertam Posidonianae consuetudini prae se ferre notam. Deinde ne id quidem casu factum esse censuerim, ut Tacitus in Hammonis contumeliam a Iudaei arietem caesum esse narret 4 53, Suem magnam ab Antiocho Mosis asinique simulacro immolatam esse proferat osidonius Diod XXXIV l, M.
Possum plura afferre, Sed ad annale tranSgredi praestat. 4. De annalium digre S Sionibu S. Atque ut iterum ab iis qui in hominum moribus de- Scribendis versantur locis exordiamur, de Tiberio quidem et Germanico, ad quos res in primis V libris narratae maxime referantur, Servat annalium Scriptorum Ore Tacitum X-pOSuisSe accuratiSSime demonstravit . Bruns in Neque omnibus viris describendis hanc servavit rationem quippe nonnulli viri inducuntur, qui minori quidem Sunt momenti, quam ut ipsis rebus narratis quid de iis existimandum sit possit ostendi, quorum tamen ingenio natura moribus adumbratis et designati tristium rerum narrationem variari et
distingui Tacitus non ignoravit ' Qua in re ad artem Sallustianam se conformavit, ita quidem ut duas quae in Catilina exstant descriptiones imitando effingeret, id quod diu viderunt viri docti. Atque quam diligenter Sallustii vestigia Tacitus presSerit ut ipse videas, quae ab hoc de
che Josephe, B Iud IV 8, 4, qui a Sans dout copi un auieu plus ancien te meme auque Tacite ait allusio par es mois veteres auctores. eut-eire 'agi Nil de Posidonios, quoique Strabon dans rextrait qu'il donne de cet auteu mentionne simplement: δρα καὶ ἁλλα
89쪽
Il Seiano, ab illo de Catilina exhibentur componere non alienum videtur. Conferas velim haec: Tac ann. IV . Sali Cat. 5. corpus illi laborum tole- ωIIS, animus audax I) sui obtemns, in alios criminator M iuxta adulatio et Super-Bia palam compoSitiassia si intus Samma apiscendi libido 33, eiusque cavSa modo lar gitio et luxus, Saepius industria ac vi stantia, haud minus
noxiae, quotiens parandorem finguntur H.
corpus patiens inediae Deoris Piliae Supra quam cuiqvam credibile est animuS audax I subdolus varius, cuius rei iubet simulator ac dissimvlator, alieni adpetens sui profvsvs M ardens in cupiditatibus satis eloquentiae, Saseientiae Pariam. aSmSanimus inmoderata incredibilia nimis alta Semper Ui bat ... neque id quibus modis adsequeretur, dum sibi re
iam pararet δέ, quicquam pensi habebat. Nec minus apertam imitationi notam prae se ferunt ea, quae apud Tacitum de Poppaea Sabina leguntur: Tac ann. XIII 45. Sali Cat. 25. Huic mulieri cuncta alia vere praeter honestum animum I). Quippe mater eiuS, aetatis suae feminas pulchrim e super ressa, loriam
pariter etformam o dederat; opes claritudini oneris sub
ciebant sermo comis nec absurdum ingenium M modestiam praeferre et lasciviatili rarus in publicum emeS-Sus, idque elata parte oris, ne satiaret aspectum, vel quia Sic decebat famae numquam
forma Q, praeterea it a que liberis satis fortunata fuit litteris Graecis et Latinis docta, psallere altare elemntius quam neceSSe Styrobae, multa alia, quae instrumenta ivxvriae sunt. Sed ei cariora semper omnia QMam
decus atque pudicitia fuit I):
pecvniae an famae minu&yarceret havd facile disce
90쪽
teros non distin uens neque adfectui suo aut alieno Obnoxia, unde utilitas ostenderetur, illuc libidinem transferebat. hac fidem prodiderat, credi- . tum abiuraverat, caedis conscia fuerat luxuria atque inopia praeceps abierat erum monium eius haud absurdum M posse emus
Accedunt nonnullae aliae descriptiones XV 34 Vatinii, qui gladiatorium munus edidit, origo et mores breviter perstringuntur. Eiusdem libri loco non integro servat de origine comperimus Nymphidii, cuius de perfidia et dominandi cupiditate Tacitum docuisse verba indicare videntur praeposita haec 72): quia nunc primum Oblatus est, pauca
repetam. nam et ipSe Pars Romanarum classium erit. Orum his descriptionibus neque elogii ea adnumeranda Sunt
quae sunt de ingenio indole luxu Petronii XVI 83 cuius Vitae exitus paulo OS narratur. Denique quae de C. Pisonis origine facundia largitione levitate XV 48 leguntur quamquam Solit more Sunt exposita, tamen minus huc pertinent, quippe quibus id in primis Tacitus agat, ut explicet, quomodo fieri potuerit, ut Omnis generi homine Sibi uisque consiliis tam facile conciliaret. Neque tamen in annalibus virorum insignium moriem eadem qua in historiis usus est ratione persecutuS St. Vitae quidem descriptione duo viri, qui mortui primum commemorantur, digni ducuntur: Sallustius Crispus, cum C. Sallustio, rerum Romanarum florentissim auctore propinqua cognatione coniunctus lII 303, et Curtius Rufus XI tw, qui obscuro loco natus miro quodam modo SummOS
honore adeptus est Sed tamen e natura moribusque eorum nonniSi ea exhibentur, quae vita describenda postulantur. Haud ita differto , ubi de Iuliae Augustae diversis vitae spatiis nonnulla afferendi occasionem arripit.
De Augusti autem I 9, 10 et Germanici moriui I 73 vita
et moribus quid existimandum sit eo docet, quod populum inducit Augustum quidem ex hac parte laudantem, ex illa Vituperantem, Germanicum autem praedicantem atque Alexan-