장음표시 사용
31쪽
tes Dido ipsorum ReginaTroianos apud Carthaginem hospitio ex
ceptura profitetur: ut Poeta cecinit; . Non obtusa adeogestamus pectora Poeni, . Nec tam auersu equos oria Sol intati ab Prie.
Vnde aiebat, naturam, quae rerum medium sequitur, ideoque sapore dulci prae alijs magis gaudet, aperte innuere, reliquos saporeS,maxi me vero salsium, tanquam amarum, atque dulci contrarium, ut viti sa quaedam extrema esse fugiendos, atque in omnium suauissimo, Msubtilissimo dulci conquiescendum: quod ex dulci quidem, puro ac subtili generato alimento, si minus robusta, minusque lacertos a redduntur corpora; at subtiliores in his gignuntur spiritus, quibus innittitur animus ad uas quasque electiones ingenio dc ratione duce promptius, perfectiusque prouehendas Quo magis insitaues, atq; ineptiores existimabat illos, qui ratione aguitatu sumpta, iucunditates, quae praesertim risu patefiunt, potius Sales, quam dulcitudines appella re solent: cum scilicet gustatus praeter ceteros sensus, commoueatur dulcedine,quae suauitate siua ita omni ex parte delectat,ut neque si ibinde carpat, neque offendat: contra vero Sal etsi delectet, tamen aliqua-do pungat, quandoque etia urat. Qua caussa fieri praetereὶ absonum, ut voluptates animi, quae sunt potius dulces ac persuaues, per Sales, qui saepe figunt, nonnunquam mordent, dentatique sunt, exprimantur. Vnde quid demum absurdius quidue obsoletius, vel frigidius, quam Sales, exclamabat, ad Mysticos siue Theologicos, atque diuinos, quibus omnia dulcescunt, sensus transferre ε atque cum tam acri naturae hoste Sale humana simul cum diuinis condire, ac permiscere Salem itaque, cuius,ut dicebat, vel mica noxia est,aut omnino probare, aut ob effrenem appetitum, eo vel mediocriter uti velle, id non solum ut intemperatissimum appetentiae vitium, sed tanquam acerbissimum animi flagitium damnabat . atque his ex caussis Salem nocentissimam corporis Scanimi luem esse, eamque tibi illius appetentisiimo manifeste imm inere asserebat. Iamque etiam atque etiam instabat, ut remedium huic tantae calamitati unicum ac praestantissimum in fuga, perpetuaque Salis abstinentia constitueremus. Hac quippe a corporibus tum morbos ingentes , tum maxime lippitudinem oculos di
32쪽
stillatione salsi pituitae vexantena, abijciendos esse conclusit. Haec igitur, mi Quitana,obiectorum a contubernalibus argumetorudi sinima filii: hiic tandem in Salem ipsoru uniuetia ratio perlata est.Quorsi equide assertiones, quaquam rationibus minime vulgari bus obvallatas tamen hoc potissimum nomine,tum ut falsas,tum maxime vipernitiosas, ab omnibus repudiadas esse covincam, quod valde copertum sit, ijsdem omnem, non solum corporis,atq; animi salutem, sed totius etia naturae a Sale pendente conseruatione e medio tolli. Qualin re prosecto, tantu abest ut cum ipsis contubernalibus con
ueniam, ut hac tota de Sale habenda oratione nihil tam mihi probandum. M quasi collineandu suscipiam, quam illud iam tritum vetustate
RIBO s.ALUB R I US. Vsqueadeo ut salute non minus a Saledictam, quam a Sole ducta putemus. Verum Sole interim omista, qui rebus omnibus vitae, atq; salutis origo summa est, sonsq; perennis, Saler post illum primas totius incolumitatis; humana partes anere demonstreiamus Vt igitur ad uniuersas Salis Virtutes enumeranda eius . faculta tes explicandas,quo opuscst ordine,deueniamus psius in erimis na turam,& prscipuas ex quibus constat qualitates, inquam lius propo afti necessarium iundamentum,breuiter describa*us TN. aEst itaque Sal, mistusquidae terra&humore uinis, insessium. Vi eatoris' saporem concretuSi calidus facultatequidem , atque siccus sed qui reliquas qualitates prima,haud inertes,in se tineato naturae; e conseruationi rerum ataeo utili ω recessarius,utia arimantiu tum tacunditatem, tum salute, atq; vitae lucianditate, Munitus procreatus omni ho esse rideatur. Vtrum isab his tirlineamhuris, Salis naturam
ducamus, eamq; vivis quasi colori S illustremus; viri as Salis species, quae Videlicet,lc quales eam singulae sinuasi quod umetia summuge. Cnus reducitur, primum quidem necesse erit explicare. Constat autem illas per quosdam quas gradur, quo postea suis locis enumerabimus, varietatem sumere t quamuis C mnes quidem sub duobus Salis gene hibus .ahu tili bc foratas, prorius possint: comprehendi. Id quod ex iussusmet compositionc pactioneue satia aperte cdgnoscitur.Nam quidquid est Salis, ex terra & aqua prἀcipuis mistorum partibus, cae.
33쪽
testis vi caloris,aut concoquentis per se, aut ad concretionem aptatis, coalescere experimur. Quinimmo ipsum&constipari frigore,& uti gelu concrescere sacer ille Philosophus,quem vocamus Ecdesiasticu, satis visus fuit innuisse, Pruinam,inquiens, Salis in modu humi fundit, qua congelida palis imponat apicem. Itaque omnis Sal, ut explicabi.
mus, aut humore concrescente, aut humidum terra cxiccante, conta
citur: ideoq: necessario mistum illum esse consequitur. Non igitur ex sola terra, aut ex sola aqua Sal componitur: neque enim ex pui a terratam facile liquesteret, neq; ex pura aqua graui adeo emanaret, Quippe balem magnam terrae portionem convehere secum, argumet o est
pondus, quo fere cunctis alijs grauissimis corporibuι aequiparatur. Nam sacer ille idem Philosophus, hominum imprudentiam spondus omnium grauissimum Salis pondere exagerat, his verbis, A renam,& Salem, & massam fer incilius feres, quam hominem imprudentem. Tum vero, ipsum maxime terre ueste salsissima maris aqua testa. tur,quae per cerei vasculi meatus,ac etia per argillam transiens, prorsi sexpurgatur a salsugine: quod haec non puris aquis, sed terreis in arenis subsideat: qua decausa marina aqua multo asperior est fluviatili, atq; ponderosior. Vnde ab eadem tellure ma re siccitatem contrahit sum me eiscacem, quae plurimum saluti rerum consert: nam & crassior attenuat; & redunctantes in corporibus humores, ne putrescant,absumit;&suam ipse naturam maxime retinet, atque ut sapiat, assequitur. Etenim falso,ideoque Sali commune est cum reliquis saporibus ut omnes ex siccofiant . Non enim posset humor per se sapere, ni si terrei alicuius sicci permistione, acvicaloris, qualitate quadam assiceretur. quae sapor dicitur Is autem in Sale, calore quasi per gradus quosdam conflatur, atque etiam distinguitur. Nam ubi permistioni exiguus calor,isque frigore quodammodo superatus accedit, acerbos, austeros, de acidos sapore frigidos sciliω,5 incoctos gignit. Cum vero tem
peratus calor frigore minime impeditus, sed permiscedis optime prae paratis adhibitusconcoquit illa, dulcis enascitur. Qui rursum calor si
inualuerit,seditavia cruditate materi , nevrat,retardetur,salsus emergit sapor. Quod si amplius augeatur ille, non solum amatum, verum etiam acrem escit iaporem .Ex quo Ses, siue quo calidus est, siue quo
34쪽
terrestris, siue ab effectis; &genere,& disserentia persiccus deprehen
Atqui Sal ab aqua etiam,stera eius materia parte,ut sit subfrigidus, accipit: ab ea enim suas utcunque refrigerandi vires mutuatur; quibus fit ut in ignem iniectus,non minus ab inhaerenti sibi frigore,quod calori obsistit, quam ab alijs caulsis, quas postea explanabimus, igni sit aduersissimus. Quin de ab eadem aqua habet,ut num orem in se, haud tamen humectantem contineat. Ea enim vis a calore, quo maxime Sal constat,infirmatur,&quasi inhibetur rueruntamen humidis in locis ille repositus,tiquatione,facilique sui dissolutione etiam inuenitur per- δε humidus. Unde nautis Salem vehentibus edicitur, iuxta prouerbiu, ne Salem vehentes dormiant: ne scilicet influxu aquae marinae sentina vehementi humore adaucta Salem uniuersum corrumpat: quo liquato, indeque coduplicato humorcitum nauis demergatur, tum Salis onus, smili prouerbio, de quibus postea,ad mare unde venerat reuertatur. Ac neque in mari solum, sed ubique etia humido sub aere liquescit Sal Nam sublimis illa aeris in aquam sutura couersio, antequam in nubes concrescat, immo sereno adhuc caelo, nonne spontanea liquatione Salis,hunc intuentibus praenuntiatur ὸ Cum igitur Salaiae ex parte sit S. humidus acetiam ex se calidus,aereus utcunque dici poterit. Quanquaequidem non sum in ea sententia, in qua nonnullos esse video, qui Sale ex aqua,& igne dumtaxat componi volunt. Duarum enim rerum sese natura vicissim expellentium nulla unquam conciliatio fiet,nisi comunis,qui utramque luscipiat, terminus interueniat.Nam qui quaeso foret naturae consentaneum,ut pugnacissimae, sibique inuicem contrarie admodum qualitates,nempe frigus & calor,non copulante tertio,in unu coalesceret Quin etiam maiorem inde leuitatem Sal in tam graui ma- Cteria cotraheredatque minores cum igne inimicitias, pro tam magnis, quas cum illo gerit,exerceret.
Cum itaque Sal ex terra Sc aqua constet ,tum aliorum quoque et mentorum primis qualitatibus participet, quarum frigida δ: humida se in eo desident, ut ipsis vix utatur; siccitate vero & calore suas ipse facultates, & officia potissimum exequatur; fit ut eum calidum & sic , ac proinde salsum esse colligamus. Calore enim gliscente, atque auge-
35쪽
scente in humore,si tamen ille exsiccando procedat, ut paulo supra a tigimus, falsus conflatur sapor.Quo fit,ut omne falsum urat etiam, atque exsiccet. Nam reliquae secundae facultates Salis ab his calore videli cet ac siccitate,tanquam a primarijs saliendi caussis derivatur. Tametsi
salsus sapor tam in sale inest,ut non ille quidem quasi extrinsectis adueniens sed potius quasi propria,atque innata quaedam Salis forma sit habendus. Salso enim sapore amista,no minus Sal esse desinit,quam homo amisso fere animo,aut ratione. Vt ergo apertius, facili uri, ad sum- mam rei declarandam accedamus praenosse oportet,hancSalis vocem Aa nobis interdicendum sic esse usurpandam,ut per Salem, non cibum per se sed ciborum saporem seu condimentum,quo gustatui,ac palato gratiores illi fiunt,intelligamus.
xvii Est igitur silmma illa nota, qua Sal tantopere inuritur ab Anthalistis sic enim contubernales, atque alios quosvis Salis oppugnatores deinceps appellare libet in primis diluenda, ac vel pro eo quod hanc,
veluti maiorem quandam suorum argumentorum machinam,nobis obijciunt, ante omnia euertenda funditus . quandoquidem munitiorum arcium demolitio,proxima fieri solet leuiorum subuersio. Prin. IIcipio enim illi existimant Salem esse cunctis infestissimum, salutique
animantium vehementer incommodum; proptereaquod dulcem, aetemperatum humorem, quo natura alitur , sua ille siccitate, caloreque penitus corrumpat, atque proinde ingentes morbos corporibus inducat . Nam ab infecto per Salem humore, membris praesertim deliacatioribus, ut oculis, qui puro, ut dicunt, atque si ibtili egent alimento, damnum manifestum inferri concludere volunt. Verum enimuero hanc purioris humoris corruptionem, quam Sali falso imponunt, tam puto a Sale esse alienam, ut si benignit simam eius naturam inspi- ciamus non solum humorem, sed innatum quidem calorem, quo viauimus, foueri, augerique a Sale posse, experimento discamus. Sal nim natura calidus innato calori cum alimentis adiunctus, sium in o se huic offert adiumento ad ea natura officia in corporibus exequenda, quae vitae, ac saluti animantium conseruandae sunt necessaria. cum M perficiendae concoctioni, quae in ventriculo, quaeque in iecinore,&singulis corporis membris fit, valde conducat: & celeriori inde excre
36쪽
mentorum expulsioni prosit quammaxime: in his quippe duobus tota fere bene se habentis corporis & temperaturae ratio, atq; habitudo consistit. inod enim innatus calor cunctantius, atque per horas absumit alimenti; id quidem immistus alimento Sal aemula quadam concoquedi vi praeditus perstringit celerius, breuique, in corporibus
presertim robustis, exercitisque, ad persecte nutriendum accommodat. Nam noua subinde concoquendi necessitate idem ille calor inventriculo praepeditus, haerentes,ac semicoctos humores saepe solet invenis relinquere: quos Sal ita vi sua trudit, ac velut sub prelo cogit in arctum, neque ex illis quicquam in corpore diu concrescere sinit; ut eos potius,cum siccitate erodente attenuet, tum calore iuuante, abstrumenteque ad perfectam etiam concoctionem perducat. Quinimo fit item frequenter ; ut quos Prae nimia eorundem cruditate repugnantes, de quasi obstinatos Sal nequit intus euincere, foras quidem violenter expellat: idque prΣcipue, dum sua ipse falsitate intimum animantis calorem eousque irritat, quoad reseratis,aut calfactione, aut scalptura, aut balneo, atque unctione, cortoris meatibus, per cutim se una cum illis extra emittat. Vnde coni quenti ea, quae in pustulas, seu B
quodvis aliud scabiei genus fit, eruptione ἱ prauos hosce humo pres pertrahens secum idem ipse Sal salubrius e corpore dispellit perinde ac si quis deprehensum domi surem, quem neque fustibus,
neque terroribus domo quivit expellere, arreptum cominus, ut eX- trudat , se etiam cum illo implicitum soras exigit. Qua in re Sal non corruptionem inducere, sea ipsa potius eruptione, atque illius putrescentis humoris expulsione, & calorem nostrum iuuare, id redundantes humores reprimere, & persectam sanitatem, quamuis lento gradu, nobis insinuare contendit. Quo tandem efficitur, ut dul Ccis ille humor , siue alimentum, Sale haudquaquam impeditum, sed purius eiusdem ope redditum , tum membris omnibus commodius distribuatur, tum ad delicatiores oculos multo concoctius
Sed haec quamquam ita se habeant, atque in ipso, quod aiunt, limine, Salem nostrae salutis auctorem esse magna ex parte praemonstrent; tamen nisi prius, salsum, quod a vero Sale oritur, quale sit
37쪽
quonamve pacto a pseudosalso distinguatur , explicauerimus ; nouis subinde cauillis ab Anthalistis intercludemur. Quippe qui ob eam
eruptionem, quam paulo ante diximus fieri per Salem .ialios propterea sudores, dc quasvis alias corporis purgationes, siue excrememta vere salsia esse , magna profecto Salis iniuria , nobis obtrudenti Quamobrem, ne omnem operam, quae potissimum in laudationem Salis insumenda est, apologia conteramus: primum necesse erit, vere salsa secernere ab his, quae falso salsorum nomen sibi vendicant. Deinde saporum differentias. &aikctiones explanare, atque gustui, Α qui unicus est illorum iudex Sc arbiter , quae gratiores , ouae alijs praestantiores, atque incitatiores sunt,aperire: demum ex nis omnibus saporem falsum,& omnium maXime communem, dc congruentissimum , ac etiam latissimum esse ostenderet. Sici uidem sudores, atque eiusmodi corporis excrementa, tametsi per salsum , ut dicebamus, vi caloris excernantur, eaque gustatasalsum saporem retinere videantur ; at illa profecto salsa multis ex causis neque esse , neque dici possunt. Quinimmo verum est,eadem speciem quandam amari referre, quod ab ea priuatione dulcis, dc aliorum saporum, qua fit Aper concoctionem,in ipsis excrementis relinquitur. Vnde amara potius, quasique adusta,quam vere salsa sunt habenda. Nam etsi ab hu more falso emanant, atque per saltum, quo dictum est ordine, extruduntur ; in ipsa tamen expulsione fiunt amara. Ipsum enim sal sum , ut ostendimus, Sc Galenus testatur , dum ulterius excoquitur
x Porro quae potissimum saporem falsum ab excrementis abesse in ' dicant, sunt natura dc gustus, quae ab illis neque nutriri,neque ullo quidem pacto refici possunti quinimmo abhorrent, ac summopere ostenduntur. Neque enim naturae consentaneum est, verum Salem, alio
qui gustui per se gratissimum, de suauissimum, cum putidis de maleo
lentibus commisceri; cum sit ei maxime proprium, purum , nitidum, & sine odore esse. Sed quia cum esculentorum odoribus permiscendus est, hos utique non solum gustatus, sed etiam odoratus gratia, quammaxime suaves, redolentesque, aut saltem ab omni inquinamento, siue putredine vacuos esse oportet. Etenim odoratus
38쪽
sensius datus fuit animalibus, ut ex odoribus non modo sapores di stinguerent; sed ut subiectas talibus odoribus qualitates clarius faciliusque perciperent; atque in hunc modum utiles a noxijs, salubres a contrarijs discernerent. Neque fieri ullo pacto potest , ut putida, foetidaue, quae tantopere abhorret odoratus quo quasi conlultore, atque praegustatore animal ad edendum utitur gustus amplexetur: quin potius auersente odoratu, gustus illa uti noxia ac pellifera illibata relinquit. Quare quae vere sana sunt, Sc ab omni excrementorum genere aliena nequaquam a natura respuuntur: quin immo iubet ipse Agustum, quae Sale condita sunt, auidissime insipere: quod habeat compertum, & gratius dc conditius alimentum sub ulso convehi, illudque in robustiorem, magisque solidam substantiam conuerti. Vehementer etenim cibi cupiditatem excitat Salis acrimonia; cuius seporis ductu fit, ut cum commodum sit, quod alias insuaue suerat, dc ineptum ad nutriendum; tum rursum fiat incomodum quod Sale, quo opus est. caret. Vnde verisimile est Medicos, praesertim Arabes, aegrotis, qNos siumptum pharmacum ventriculo haerens forte male habet, propterea calidum ius, ipsumque omnino insulsum B propinare consueuisse, quod cum nullo inde sipore gustus asciatur, illud in nutrimentum minime assumatur, sed in imas partes defluat, uo dc constricta intestina laxante humore distendantur; Se subsiens ventriculo pharmacum calore comite impellatur . Ex quo non insuauiter prouerbij loco cessit peruulgatum illud: Quod sapit nutrit. Nam ut perfecte qui pyiam in nutrimentum abeat, tam nostra interia est, ut stomacho cibus sapore duce ingeratur,ut saepissime, consentiente Hippocrate, noxia quidem modo sapiant, pro selubribus aegrotis etiam permittantur. CAc quoniam Sal sapit prae cunctis quae sipiunt, admotus enim gustui provehiculo est, quo cibus illico thaud refragante natura, ut in alijs quandoque seporibus ) transeat in nutrimentum: consentaneum erit de seporibus nonnihil disserere; Sc quonam se ordine, ac ratione Sal inter ipsos ad sustum referat, exponere. Ipse namque gustus quadruplici praecipue sipore cuncta percipit, atque distinguit: dulci scilicet, amaro, acido, de uiso : ut interim secundarias alias iaporum
39쪽
differentias, quae ab hisce conficiuntur praetermittamus. Quae summa quattuor saporum genera, non a primis solummodo quattuor corporibus , utpote elementis, quae comparatione coelestium caussarum vocantur secundae; neque ab illorum primis qualitatibus , mistisve facultatibus duntaxat; sed a sublimibus astris, atque a signis coelestibus pro manare Astrologi existimant. Communis enim horum sententia est, duodecim illa coelestia signa adeo rebus dominari, adeoque varijs subinde qualitatibus cuncta infra se posita afficere ; ut etiam sapores imprimere, atque influere censeant. Qua quidem comperta vi supera, signorum alia vocant dulcia, alia amara, alia acida, . . quin &falsa alia, arque acria : unicuique saporum propria ac peculia-- ria signa dantes. Dulci ergo saporum nobilissimo gustus magnopere delectaturi quia ut ostendunt Medici, eo siue seorsum, siue mixtim nutritur animal; si tamen non sit nimiu dulcis. Tunc enim gustus redundantia vincitur,& quasi dignitate saporis, eaque dulcedinis exuperantia nutriendi vis sere in ipso dulci hebescit: quemadmodum in dulcioribus pharmacis experimur: praeterquam quod qui dulcibus vltra modum assuevere,ab alijs etiam saporibus abhorrere solent. Vnde cum vix alere possint, quae vel mediocriter dulcia non sunt, summa nproinde ratio horum habenda est. Quocirca reliqui sapores in eo maxime versantur, ut illius excellentis, atque exuperantis dulcedinis moderatores,de quasi prudentes dispensatores existant. Neque enim minima opus est arte, ac ratione in condiendo , ut conuenientibus inter sese Caporibus dulcia temperentur,quo gustatui gratiora fiant. Pr terea ab amaro tanquam totius dulcedinis experti, seu potius contrario , neque suauitatis quicquam praeseserenti, gustus omnino abhorret. Ab acido vero , quin& acerbo, &austero natura terreis,
ideoque frigidis ac siccis, gustus quasi percussus excitatur , ac totus perstringitur. Quo fit ut hosce sapores gustus quasi extraneos, ac ne- Cque maturitatem praeferentes, non ita facile, ac nisi ex frequentato
gustu, dc consuetudine admittat: quod hi tametsi medijesue dican tur inter sapores, proptereaquὁd ex concretione dulcis & amari con flari censentur, nulla tamen per se voluptate possent gustum afficere, nisi aut permistione salsi, aut aliqua inter ipsos proportione se
40쪽
uata, quae maxime per Salem interuenire solet, condirentur. Sal igitur medium quoddam obtinet, vel potius medij ost io fungi videtur inter sapores; estque tanquam suauissimus quidam Hymetneus ad illos inter sese coniugandos, atque cum gustu consociandos. Nam dulci admistus Sal exuperantiam illius reprimit. Praedulcium enim fastidium Sal temperat . cum acido vero, cumque austero, sic acerbo, ut frigidis, dulcem quodammodo contrarium copulat: quod in ac tari' fieri solet. Haec enim tametsi ex variis herbarum, atque pomorum ex saccharo etiam consectorum saporibus conficiantur; nisi ta- Rmen Sale congrue condirentur, nulla fere inter se ratione constare,
neque gustui quoquomodo grata esse possent. Vnde multo prosecto melius, atque germanius acetaria vulgo, non ab aceto, sed ab ipso Sale uniuersa pene Europa denominat. Ad haec neque ipsum a marti Sale inuolutum gustus omnino abhorret. Nam amarissimis herbis, Sale tantum admisto, nonnullos enutritos fuisse, atque impune illis gustum M stomachum assuefecisse . ijs, quae infra dicentur, compertum habebitur. Quo certe minus videtur probabilis illorum sententia , qui salsum, tanquam dulci contrarium, reijciunt in amarum; immo ab hoc nihilo disserre illum, sed ambos potius sapores fere idem esse pronunciant. Quρd sane, naturae Salis vehementer repugnati, utpote cum ex falso eliciatur pingue, quod ab eisdem ad dulce, non autem ad amarum refertur. Cum itaque salsum in se pingue contineat, a quo abesse non potest dulce, habebit ergo falsum suum etiam dulce, quo se amaro, ut contrario, opponata, vel potius quodvi medium inter amarum & dulce intercedat. Quare amari generis esse salsum vix dici poterit; quinimmo tertium quoddam genus saporis illud per se constituere ostendemus. Nam ut extrema medio, utque pri- Cuationi habitus; sic etiam dulce & amarum salso, atque huic, non fallum, contraria erunt . Siquidem accrescente calore in humido, ut dicebamus, a dulci in salsum, a salso vero in amarum perueniri, atque in hunc modum,salso, tanquam medio, duo illa, ut extrema, contraria esse poterunt: perinde ac in iurulentis, quae Sale carent,
fieri solet. Haec enim dulcia, &, ut sic dicam, abs alia quasi a quadam priuatione Salis , appellamus salsis contraria; neque ad haec ipsa