Titi Livii Historiarum romanarum libri qui supersunt ex recensione Io. Nic. Madvigi Libros a tricesimo primo ad tricesimum quintum continens

241쪽

per urbem caedunt; tum regiam invadunt; ibi Alexamenum sciam paucis resistentem obtruncant. AEtoli circa Chalcioecon Minervae aereum est templum) congregati caeduntur; pauci, l0 armis abiectis, pars Tegeam, prers Megalen Polin perfugiunt; ibi comprensi a magistratibus sub corona venierunt. Philopoemon 3 Rudita caede tyranni prosectus Lacedaemonem, quum omnia turbata metu invenisset, evocatis principibus et oratione habita, qualis 2habonda AloxRmono fuerat, societati Achaeorum Lacedaemonios adiunxit eo etiam facilius, quod sorio ad idem tempus A. Atilius 3 cum quattuor et viginti quinqueremibus ad Gytheum accessit. Iisdem diebus circa Chalcidem Thoas por Euthymidam 4 principem, pulsum opibus eorum, qui Romanae Societatis erant, post T. Quinctii legatorumque adventum, et Herodorum, Cianum 5 mercatorem, sed potentem Chalcide propter divitias praeparatis ad proditionem iis, qui Euthymidae factionis erant, nequaquam eandem sortunam, qua Demetrias per Eurylochum oecupata erat, habuit. Euthymidas ab Athenis eum domicilio delegerat locum) 6 Thebas primum, hinc Salgnnea processit, Herodorus ad Thronium. Inde haud procul in Maliaco sinu duo millia peditum Thoas, Tducentos equites, onerarias leves ad triginta habebat. Eas eum sexcentis peditibus Herodorus traiicero in insulam Atalanteniussus, ut inde, quum pedestres copias Rppropinquaro iam 8 Aulidi atque Euripo sensisset, Chalcidem traiiceret; ipso sceleras copiaS, nocturnis maxime itineribus, quanta poterat celeritate, Chalcidem ducebat. Micythio et Xenoclides, penes 38 quos tum summa rerum, pulso Euthymida, Chalcide erui, seu ipsi per se suspicati seu indicata re, primo pavidi nihil usquam spei nisi in fuga ponebant; deinde postquam resedit terror et 2

prodi et deseri non patriam modo, sed etiam Romanorum societatem cernebant, consilio tali animum adiecerunt. Sacrum 3 anniversarium eo forte tempore Eretriae Amarynthidis Dianae erat, quod non popularium modo, sed Carystiorum etiam coetu celebratur. Eo miserunt, qui orarent Eretrienses Curystiosque, ut ot suarum fortunarum in eadem insula geniti misererentur

Livius ex ree. Madvitii. v. i 4

242쪽

Liber XXXV. A. u. c. 162. et Romanam societatem respicerent; ne sinerent AEtolorum

5 Chκleidem fieri; Euboeam habituros, si Chalcidem habuissent;

gravos fuisso Macedonas dominos; multo minus tolerabiles si futuros IKtolos. Romanorum Inaximo respectus civitates movit, et virtutem nuper in bello et in victoria iustitiam benignitatem quo expertas. Itaque, quod roboris in iuventute erat. ulr'que civitas

T armavit misitque. Ιis tuenda moenia Chalcidis oppidani quum tradidissent, ipsi omnibus copiis transgressi Euripum ad Salganea 8 posuerunt castra. Inde caduceator primum, deinde legati ad AEtolos missi pereontatum, quo suo dicto factovo socii atques amici venirent ad se oppugnandos. Respondit toas, dux AEtolorum, non nd oppugnandos. sed ad liberandos ub Romanis 10 ventro sese; splendidiore nune eos eatena, sed multo graviora vinctos Se, quam quum praesidium Maeedonum in arce habuissent. Se vero negare Chalcidenses aut servire ulli aut

it praesidio cuiusquam egero. Ita digressi ex colloquio legati ad suos; Thops et AEtoli, ut qui spem omnem in eo, ut improviso 12 opprimerent, habuissent, nd iustum bellum oppugnationemque urbis mari ac terra munitae haud lunquam pares, domum rediero. 13 Euthymidas postquam castra popularium ad Salganea esse profectosque . Etolos nudivit, et ipse ii Thebis Athenas rodiit 14 et IIerodorus, quum per aliquot dies intentus ab Atalante

signum nequicquam eXSpectaS8et, missa speculatoria nave, ut, quid morae esset, sciret, postquam rem omissam ab sociis vidit, Thronium, unde venerat, repetit.

39 Quinctius quoque, his auditis, ub Corintho veniens navibus. 2 in Chalcidis Euripo Eumeni regi occurrit. Placuit quingentos milites praesidii causa relinqui Chalcide ab Eumene rege,3 ipsum Athenas ire Quinctius, quo prosectus erat, Demetriadem contendit, ratus Chalcidem liboratam momenti aliquid apud

4 Magnetas ad repetendam societatem Romanam facturam; otiit praesidii aliquid esset suae partis hominibus, Eunomo praetori Thessalorum, scripsit, ut armaret inventutem, et Villium ad Dometriadem praemisit ad tontandos nnimos, non aliter, nisi pars aliqua inclinaret ad rospectum pristinae Diqitigoo by Cooste

243쪽

societatis, rem aggressuruA. Villius quinqueremi nave ad 5ostium portus est invectus. Eo multitudo omnis Magnetum quum so effudisset, quaesivit Villius, utrum ad amicos an ad hostes sese vonisse mallent. Respondit Magnetarches Eurylochus, si red amicos venisse eum; sed abstineret portu et sineret Μagnetas in concordia et libertato osse nec per colloquii speciem multitudinem sollicitaret. Altercatio inde, non sermo fuit, Tquum Romanus ut ingratos increparet Magnetas imminentesque praediceret elades, multitudo obstreperet nunc senRtum, nune

Quinctium .. cusando. Ita irrito incepto Villius ad Quinctium

sese recepit 'at Quinctius, nuntio ad praetorem misso, ut reduceret 8 domum copias, ipse navibus Corinthum rediit. Abstulere me volui de spatio Graeciae res immixtae Romanis, 40 non quin ipsas operae protium esset perscribere, Sed quia causae

cum Antiocho fuerunt belli. Consulibus designatis sindo 2

namque deverteram , L. Quinctius et Cn. Domitius consules in proVincias profecti sunt, Quinctius in Ligures, Domitius adversus Boios. Boii quieverunt, atquo etiam senatus eorum 3 cum liberis et praefecti cum equitatu summa omnium mille et quingenti) consuli dediderunt se. Ab altero consule ager 4 Ligurum lato ost vastatus eastella quo nliquot capta; unde non praeda modo omnis generis cum captivis parta, sed recepti quoque reliquot cives sociique, qui in hostium potestate fuerRnt. Eodem hoc anno Vibonem colonia deducta est ex bSenatu8 consulto plebique scito. Tria millia et septingenti Pedites ierunt, trocenti equites; triumviri deduxerunt eos Q. 6 Naevius, M. Minucius, M. Furius Crassipes; quina dena iugera ngri data in singulos podites sunt, dupleX equitibus. Bruttiorum proximo fuerat ager; Bruttii ceperant de Graecis. Romae per idem tempus duo mRximi fuerunt terroros, diutinus TRlter, sed sognior: terra dieA duodequadraginta movit Per totidem dios serim in sollicitudine ne metu suoro; in triduum olus rei causa supplicatio habita est. Ille non pavor vanus, 8 sod vera multorum clades fuit: incendio a foro boario orto

244쪽

Liber XXXV. A. v. e. 562. diem noctemque aediscin in Tiberim versa arsere, tabernaequo omnes cum magni pretii mercibus conflagraverunt.

41 Iam sero in exitu annus erat et in dies magis et tam a do2 bello Antiochi et cura patribus crescebat. Itaque do provinetis

designatorum magistratuum, quo intentiores essent omnes,3 agitari coeptum est. Decrevero, ut consulibus Italia et quoesenatus censuisset eRm esse bellum redversus Antiochum 4 regem omnes sciebant) provinciae essent; cuius ea sors eSSe quattuor millia peditum civium Romanorum et trecenti equites, sex millia socium Latini nominis cum quadringentis equitibum 5 sunt decreta. Eorum diloctum habere L. Quinctius consul iussus, ne quid moraretur, quo minus consul no u S, quos Senatus censuisset, extemplo proficisci posset. Item de provinciis praetorum decretum est, prima ut sors duplex urbanaquo et inter cives ac peregrinos iurisdictio esset secunda Bruttii, tertia classis, ut navigaret, qUO SenRtUS censuisset, quarta Sicilia, quinta Sardinia, sexta Hispania 7 ulterior. Imperatum praeterea L. Quinctio consuli est, ut duas legiones civium Romanorum novas conscriberet Et socium ac Latini nominis viginti millia peditum et octingentos equites. Eum exercitum praetori, cui Bruttii proVincia evenisset,

decreverunt

8 AEdos dum Iovi eo anno in Capitolio dedicatae sunt. Voverat L. Furius Purpurio praetor Gallico bello unam 9 alteram consul; dedicavit Q. Marcius Ralla duumvir. Iudicia

in seneratores eo Rnno multa seVere Sunt sacta, accusantibus

privsttos sedilibus curulibus Μ. Tuccio et P. Iunio Bruto.

et in cella Iovis supra fastigium sedistulae duodecim clipea. inaurata; et iidem porticum extra portam Trigeminam inter lignarios fecerunt 42 Inteniis in apparatum novi belli Romanis no ab Antiocho 2 quidem cessabatur. Tres eum civitntes tenebant, Zmyrna et Alexandrea Troas et Lampsacus, quaS neque Vi expugnara ad eam diem poterat neque condicionibus in amicitiam Diuitiaco by Cooste

245쪽

Liber XXXV. A. Ch. I92.

Pellicere neque ab tergo relinquere, traiiciens ipse in Europam, Volebat. Tenuit eum et de Hannibale deliberatio; 3 et primo naves apertae, quas cum eo missurus in Africam fuerat, moratae sunt; deinde, an omnino mittendus esset, 4 Consultatio mota est, maxime a Thoante AEtolo, qui omnibus in Graecia tumultu completis Demetriadem afferebat in Pote8tate esse, et quibus mendaciis de rege, multiplicando b verbis copias eius, erexerat multorum in Graecia animos, iisdem et regis spem inflabat; omnium votis eum accersi; concursum ad litora futurum, unde classem regiam pro8pexissent. 6Hic idem ausus de Hannibale est movere sententiam prope iam certam regis ; nam neque dimittendam partem navium a classe Tregia censebat, nequo, si mittendae naves forent, minus quemquam ei classi quam Hannibalem praesciendum. Exsulem illum et 8 Poenum esse, cui mille . in dies nova consilia vel fortuna sua

vel ingenium possit facere; et ipsam eam gloriam belli, qua svelut dote Hannibal concilietur, nimium in praesecto regio eSSe. Regem conspici, regem unum ducem, unum imperatorem videri debere. Si classem, si exercitum amittat Hannibal, idem 10 damni fore, ac si per alium ducem amittantur; si quid ProSpere eveniat, Hannibalis eam, non Antiochi gloriam fore. Si vero universo bello vincendi Romanos fortuna detur, quam lispem esse Sub rege Victurum Hannibalem, uni subieetum, qui patriam propo non tulerit 3 Non ita se a iuventa cum l2gesSisse, Spe unimoque complexum orbis terrarum imperium, ut in senectute dominum laturus videatur. Nihil opus esse l3 regi duco Hunnibale; comite et consiliario eodem ad bellum uti posse. Modicum fructum ex ingenio tali neque gravem neque 14 inutilem fore; si summa petantur, et dantem et accipientem Praegravatura. Nulla ingenia tam prona ad invidiam sunt 43

quam eorum, qui genus Rc fortunam Suam unimis non sequunt, quia virtutem ut bonum alienum oderunt. Extemplo consilium 2

mittendi Hannibalis, quod unum in principio belli utiliter

Cogitatum erat, abiectum est. Demetriadis maxime defectionenb Romanis ad retolos elatus non ultra differro profectionem Diuitiaco by Cooste

246쪽

Liber XXXV. A. v. e. 562. 3 in Graeciam constituit. Priusquam solveret naves, Ilium Dinari escendit, ut Minervae sacrificaret. Inde Kd classem regressus proficiscitur quadraginta tectis navibus, apertis sexaginta; et ducentae onerariae cum omnis generis commeatu

4 bellicoque alio apparatu sequebantur. Imbrum primo insulam tonuit; indo Selathum traiecit, ubi collectis in alto, quae dissipatas erant, navibus, ad Ptoleum primum continentis venit. 5 Ibi Eurylochus ei Magnetarches principesque Magnetum ab Demetriade Occurrerunt, quorum frequentia laetus die postero in portum urbis navibus est invectus; copias haud procul inde 6 exposuit. Decem millia peditum fuero et quingenti equites;

Sex elephanii, vix ad Graeciam nudam occupandam satis copiarum, nedum ad sustinendum Romanum holium. T AEtoli, postquam Demetriadem venisso Antiochum allatum est, concilio indicto decretum, quo accerserent eum, secerunt. 8 Iam prosectus ab Demetriade rex, quia ita decreturos Sciebat, 9 Phalara in sinum Maliacum processerat. Inde, decreto ReeePto, Lumiam venit, exceptus ingenti favore multitudinis cum plausibus clamoribusque et quibus aliis laetitia offusa significatur vulgi. 44 In concilium ut ventum est, aegre a Phaenea Praetore principibusquo aliis introductus, laeto silentio, rex dicere OrSuS. 2 Prima eius oratio fuit excusantis, quod tanto minoribus spe Riquo 3 opinione omnium copiis venisset. Id suae impensae erga eoS voluntatis maximum debero indicium esse, quod nec paratus satis ulla ro et tempore ad navigandum immaturo VOeniatibus legatis eorum haud gravate obsecutus esset, credidissetque, quum so vidissent intoli, omnia vel in se uno posita praesidia

4 existimaturos e8go. Cetarum eorum quoque se, quorum exspectatio destituta in praesentia videatur, Spem rebunde 5 expleturum; nam simul primum anni tempus navigii bile praebuisset mare, omnem Se Graeciam armis, Viris, equis, 6 omnem oram maritimam classibus completurum: nec impensae

nec labori nee periculo parsurum, donec, depulso cervicibus eorum imperio Romano, liberam vere Graeciam atque in ea 7 principes AEtolos fecisset. Cum exercitibus commeatuS quoque Disiligod by Cooste

247쪽

omnis generis ex Asia venturos; in praefientia curae eεse AEtolis debere, ut copia frumenti suis et annona tolerabilis rerum aliarum suppeditetur. In hane sententiam rex cum 45magno omnium assensu locutus discessit. Post discossum 2

regis inter duos principes AEtolorum, Phaeneam et Thoantem, contentio fuit. Phaeneas reconciliatore pacis et disceptatore 3 de iis, quae in controVersia cum populo Romano essent, utendum potius Antiocho censebat quam duco belli; adventum 4 eius et maiestatem ad verecundiam faciendam Romanis vim maiorem habituram quam arma; multa homines ne bellare necesse sit, voluntate remittere, quae bello et armis cogi non possint. Thoas negare paei Studere Phaeneam, sed discutere Sapparatum belli velle, ut taedio et impetus relanguescat regis et Romani tempus nd comparandum habeant. Nihil enim 6 sequi ab Romanis impetrari posse, toties legationibus missis Romam, toties eum ipso Quinctio digeoptando satis expertum ESse, nec, nisi abscisa omni spe, auxilium Antiochi imploraturos

fuisse. Quo celerius spe omnium oblato, non esse elanguescendum, TSed orandum potiu8 regem, ut, quoniam, quod maximum fuerit, ipse vindex Graeciae Venerit, copias quoque terrestr navnte que Reeersat. Armatum regem aliquid impetraturum; inermem non 8

pro AEtolis modo, sed ne pro se quidem ipso momenti ullius futurum apud Romanos. Haec vicit gententia, imperatoremque s regem appellandum censuerunt, et triginta principes, cum quibus, si qua Vellet, consultaret, delegerunt. Ita dimisso concilio, multitudo omnis in suas civitates 46 dilapsa est; rex postero die eum apocletis eorum, unde bellum ordiretur. consultabat. Optimum visum est Chalcidem, frustra 2 ab AEtolis nuper tentatam, primum aggredi; et celeritate

magis in eam rem quam magno conatu et apparatu opus esSe.

Itaque eum mille peditibus rex, qui ab Demetriade secuti orant, 3 prolaetus per Phocidem est, et alio itinere principes AEtoli,

iuniorum paucis evocatis, ad Chaeroneum occurrerunt, et decem constratis navibus secuti sunt. Rex, ad Salganea castris positis, 4navibus ipse eum principibus AEtolorum Euripum traiecit, et Dissiliam by Cooste

248쪽

Liber XXXV. A. v. e. 562.

quum haud procul portu egreSSus e88et, magistratus quoqueb Chaleidonsium et principes anto portam processerunt. Pavet utrinque ad colloquium congressi sunt. AEtoli magnopere suadere, ut salva Romanorum Rmicitia regem quoque sumerent 6 socium atque amicum; neque enim eum inserendi belli, sed liberandae Graeciae causa in Europam traiecisse, et re liberandae

7 non verbis et Simulatione, quod fecissent Romani. Nihil autem utilius Graeciae civitatibus esse quam utramque complecti amicitiam; ita enim ab utriusque iniuria tutas alterius semper 8 praesidio et fiducia fore. Nam si non recepiSsent regem viderent, quid patiendum iis extemplo foret, quum Romanorum procul auxilium, hostis Antiochus, cui resistere suis viribus 9 non possent, ante portas easet. Ad haec Micythio, unus ex principibus, mirari se dixit, ad quos liberAndos Antiochus 10 relicto regno suo, in Europam traiecisset; nullam enim civitatem se in Graecia nosse, quae aut praesidium habeat aut stipendium Romanis pendat aut foedere iniquo alligata, quas nolit, legesti patiatur. Itaque Chalcidenses neque vindice libertatis ullo egere, quum liberi sint, neque praesidio, quum pacem eiusdem 12 populi Romani beneficio et libertatem habeant. Amicitiam regis non aspernari nec ipsorum 2Etolorum. Id primum eos 13 pro amicis facturos, si insula excedant atque abeant; nan

ipsis certum esse non modo non recipero moenibus, Sed ne

societatem quidem ullam pacisci nisi Ox auctoritate Romanorum. 47 Haec renuntiata regi ad naves, ubi restiterat, quum essent, in praesentia neque enim iis Venerat copiis, ut vi agero

2 quicquam posset) reverti Demetriadem placuit. Ibi, quoniam

primum vanum inceptum evasisset, conSultare cum AEtolis rex.

quid deindo fieret. Placuit Boeotos, Achaeos, Amynandrum regem

3 Athamanum tentare. Boeotorum gentem aversam ab Romanis iam inde a Brachyllae morte, et quae Secuta eam fuerant,4 censebant; Achaeorum Philopoemenem Principem aemulation gloriae in bello Laconum infestum inviSuinque esse Quinctio 5 credebant. Amynander uΣorem Apamam, filiam Alexandri cuiusdam Megalopolitani, habebat, qui se Oriundum a mugno Diqitigoo by Cooste

249쪽

Aloxandro serens filiis duobus Philippum atque Alexandrum et filiae Apamam nomina imposuerat; quam regiis inclusam 6 nuptiis maior fratribus Philippus secutus in Athamaniam fuerat. Hunc forte ingenio vanum AEtoli et Antiochus im- Tpulerant in spem Macedoniae regni, quod is vere regum stirpis esset, si Arnynandrum Athamanesque Antiocho coniunxisset; et ea vanitas promissorum non apud Philippum modo, sed Sotiam apud Amynandrum valuit.

In Achaia legatis Antiochi AEtolorum quo coram T. Quinctio 48 AEgii datuin est concilium. Antiochi legatus prior quam intoli 2

QSt auditus. Is, ut plerique, quos opes regiae alunt, Vaniloquus muria terrasquct inani sonitu verborum complevit. Equitum 3 innumerabilem vim traiici Hellesponto in Europam, partim loricatos, quos cataphractos vocant, partim Sagittis ex equo utentes et, a quo nihil satis tecti sit, averso refugientes equo certius figentes. IIis aquestribus copiis quanquam vel totius 4 Europae exercitus in unum coacti obrui possent, adiiciebat multiplices copias peditum, et nominibus quoque gentium vix blando auditis terrebat, Dahas, Medos Elymaeosque et Cadusiosuppellans. Navalium vero copiarum, quas nulli portus capere 6 in Graecia possent. dextrum cornu Sidonios et Tyrios, sinistrum Aradios et ex Pamphylia Sidetas tenere, quas gentes nullae

unquam nec urte nec virtute nnvali aequassent. Iam pecuniam, Tiain alios belli apparatus resorro Supervacaneum eSSe; Seire ipsos, abundassa Ruro Semper regna Asiae. Itaque non cum

Philippo nec Hannibale rem suturam Romanis, principa altero unius civitatia, nitero Macedoniae tantum regni finibus incluso, sed cum magno Asiae totius partisque Europae rege. Eum 8 tamen, quanquam ab ultimis orientis terminis ad liberandam Graeciam veniat. nihil postulare ab Achaeis, in quo fides eorumndversus Romanos, priores socios utque amicos, laedatur; non senim, ut secum Rdversus eos arma capiant, sed ut neutri paruBeSe Coniungant, petere; pacem utrique parti, quod medios deceat amicos, optent, bello se non interponant. Idem sermo 10 et AEtolorum legatus Archidamus petiit. ut, quae facillima et Diqiligod by Gorale

250쪽

Liber XXXV. Α. u. c. 562. tutissima esset, quietem praestarent, spectatoresque belli fortunarum alienarum eventum sine ullo diserimine rerum gustrum opperirentur.

12 muniter Romanorum, nunc proprio ipsius Quinctii, ingratos appellans et exprobrans non victoriam modo do Philippo virtute AEtolorum partam, sed etiam Salutem, ipsumque etl3 exercitum sua opera Servatos. Quo enim illum unquam imperiitoris functum officio esse Θ Auspicantem immolantem quo et vota nuneupantem sacrificuli vatis modo in acie vidisso 49 quum ipso corpus suum pro eo telis hostium obiiceret. Ad ea Quinctius, coram quibus magis, quRm apud quos verba 2 faceret, dicero Archidamtim rationem habuisse; Achaeos enim probo scire, AEtolorum omnem ferociam in verbis, non in factis osso, et in conciliis magis contionibusque quam in acie 3 apparere. Itaque parvi Achaeorum existimationem, quibus notos esse se scirent, secisse; legatis regis et per eos absenti 4 regi eum so iactasse. Quod si quis antea ignorasset, quae res

Antiochum et .aetolos coniunxisset, eX legatorum sermone potuis8e apparere, mentiendo in Vicem iactandoque vires, quas non haberent, infingsa Vana spe atque inflatos GSe,5 - dum hi ab ho victum Philippum, sua virtute protectos

Romanos et, quae modo audiebatis, narrant, vos ceterusque civitates et gentes Suam Sectiam ESSO Secuturos, rex contra

peditum equitumque nubes iactat et consternit maria classibus 6 suis. Est autem res simillima cenae Chalcidensis hospitis mei, hominis ει boni et sciti convivatoris, apud quom solstitiali tempore comiter accepti quum miraremur, unde illi eo tempore 7 anni tam multa et varia Venatio, homo non, qua isti Sunt gloriosus, renidens condimentis ait varietatem illam et speciem S ferinae carnis ex mansueto suo factam. IJoc dici apto in copias regis, quae paulo ante iactatae sint, posse; varia enim genera armorum et multa nomina gentium inauditarum, Dahas et Medos et Cadusios et Elymaeos, Syros omnes esse, haud paulo mancipiorum melius propter servilia ingenia quam 9 militum genus. -Εt utinam subiicere Vestris oculis, Achaei, Diqitigoo by Cooste