장음표시 사용
211쪽
ingressus. Postero dia et ipse trans fluvium quingentos foro 3 passus ab hoste posuit castra. Inde levibus proeliis a populationibus agrum Sociorum tutabatur; in aciem exire non audebat 4 novo milito et ex multis generibus hominum collecto necdum noto satis inter se, ut fidere alii aliis possent. Ligures multitudine 5 freti et in aciem exibant, parati do Summa rerum decernere, et abundantes militum numero P Sim multas manus per extrema finium ad praedandum emittebant, et quum coacta vis magna 6 Pecorum praedaeque esset, Paratum erat praesidium, Per quod
in castella eorum Vicosque Rgeretur.
Quum bellum Ligustinum ad Pisas constitisset, consul Φaltor, L. Cornelius Merula, per extremos Ligurum fines exercitum in agrum Boiorum induxit, ubi longe alia belli ratio quam cum Liguribus erat. Consul in aciem exibat, 2 hostes pugnam detrectabant; praedatumque, ubi nemo obviam
exiret, discurrebant Romani; Boii diripi sua .impune quam
tuendo ea conserere certamen malebant. Postquam omnia 3
ferro igniquo gatis evastatu erant, consul agro hostium excessit et ad Μutinam agmine incauto, ut inter Pacatos, ducebat. Boii ut egressum e finibus suis hostem sensere, sequebantur 4 silenti agmine, locum insidiis quaerentes. Nocte praetergressi castra Romana saltum, qua transeundum erat Romanis, insederunt. Id quum parum occulto fecissent, consul, qui multa nocto solitus 5
erat movere e tra, ne nox terrorem in tumultuario proelio augeret, lucem exspectavit et, quum luce moveret, tamen turmam
equitum exploratum misit. Postquam relatum est, quantae geopiae et in quo loco essent, totius agminis sarcinas in medium coniici iussit, et triarios vallum circumiicere; cetero exercitu instructo ad hostem accessit. Idem et Galli fecerunt, postquam Tapertas esse insidias et recto ac iusto proelio, ubi vera vinceret virtus, dimicandum viderunt. Hora secunda ferme concursum est. 5Sinistra sociorum ala et extraordinarii prima in acie pugnabant; praeerant duo eonsulares lagati, M. Marcellus et Ti. Sempronius, prioris anni consul. Novus consul nunc ad prima signa erat, 2 nunc legiones continebat in subsidiis, ne certaminis studio prius
212쪽
Liber XXXV. A. v. e. 56 I. 3 procurrerent, quam datum Signum esset. Equites earum extra
aciem in locum patentem Q. et P. Minucios tribunos militum
educere iussit, unde, quum signum dedisset, impetum ex aperto 4 lacerent. IIaec agenti nuntius venit a Ti. Sempronio Longo, 5 non sustinere extraordinarios impetum Gallorum; et caesos permultos esse et, qui supersint, partim labore, partim metu remisisse ardorem pugnae; legionem alteram ex duabus, si videretur, summitteret, priusquam ignominia Reciperetur. 6 Secunda missa est legio, et extraordinarii recepti. Tum redintegrata est pugna, quum et recens miles et laeque ordinibus legio successisset. Et sinistra ala ex proelio subdueta
7 est, dextra in primam aciem subiit. Sol ingenii ardore torrebat minimo patientia aestias Gallorum corpora; densis tamen ordinibus nune alii in alios, nunc in aeuta ineumbentes sustinebant impetus 8 Romanorum. Quod ubi animadvertit consul, ad perturbandos ordines eoruiri C. Livium Salinatorem, qui praeerat alariis quilibus, quam concitati imos equos immittere iubet, et 9 legionarios equites in subsidiis esse. Haec procella equestris primo consudit et turbavit, deinde dissipavit aciem Gallorum,10 non tamen ut terga darent. Obstabant duces, hastilibus caedentes terga trepidantium et redire in ordines cogentes; sed interequili iantes alarii non patiebantur. Consul obtestabatur milites, ut paululum anniterentur; victoriam in manibus osse; dum perturbatos et trepidantes viderent, instarent; si restitui ordines Sissent, integro rursus eos proelio ot dubio dimicaturos. 12 Inserre vexillarios iussit signa; omnes connisi tandem averterunt hostem. Postquam terga dabant et in fugam passim effundebantur, 13 tum ad persequendos eos legionarii equites immissi. Quattuor-deeim millia Boiorum eo dio sunt caesa; vivi capti mille nonaginta duo, equites septingenti viginti unus, tres duees eorum, signa militaria ducenta duodecim, carpenta sexaginta tria. 14 Noe Romanis incruenta victoria fuit; supra quinquo millia militum, ipsorum aut Sociorum, amissa, centuriones tres et viginti, praesecti Socium quattuor, et Μ. Genucius et Q. et M. Marcii tribuni militum secundae legionis. Diqiii od by Cooste
213쪽
dom sere tempore duorum consulum litterea allatae sunt, si
L. Cornelii do proelio ad Mutinam eum Boiis facto et Q. Minucii
a Pisis: comitia suae sortis esse; ceterum adeo Suspensa omnia 2
in Liguribus so hrebere, ut abscedi inde sino pernicie sociorum et damno rei publicae non posset; si ita videretur patribus, 3 mitterent ad collegam, ut is, qui profligatum bellum haberet, ad comitia Romam rodiret; si id sacero gravaretur, quod non 4
suae sortis id negotium esset, se quidem facturum, quodcunque Senatus censuisset; sed etiam atque etiam viderent, ne magiso re publica esset interregnum iniri, quam ab se in eo statu relinqui provinciam. Senatus C. Scribonio negotium dedit, 5 ut duos legatos ex ordino senatorio mitteret ad L. Cornelium consulem, qui litteras collegae ad senatum missas deferrent ad eum et nuntiarent, senatum, ni is ad magistratus Eubrogandos si Romam veniret, potius quam Q. Minucium a bello integro RVocaret, interregnum iniri passurum. Missi legati renuntiarunt, TL. Cornelium ad magistratus subrogandos Romam venturum. Do litteris L. Cornelii, quas scripserat Seeundum proelium eum 8
Boiis laetum, disceptatio in senatu suit, quia privatim plerisque senatoribus legatus M. Claudius seripserat, sortunae populi 9 Romani et militum virtuti gratiam habendam, quod res bene
gesta esset; consulis opera et militum aliquantum amissum et
hostium exercitum, cuius delendi oblata fortuna fuerit, non deletum. Milites eo plures perisso, quod tardius ex subsidiis, qui 10 Iaborantibus opem ferrent, successissent; hostes e manibus emissos, quod equitibus legionariis et tardius datum signum esset et persequi fugientes non licuisset. De ea ro nihil Itemere decerni placuit; ad frequentiores consultatio dilata est; instabat enim cura alia, quod civitas fenore laborabat et quod, 2 quum multis senebribus legibus constricta avaritia esset, via fraudis inita erat, ut in socios, qui non tenorentur iis legibus, nomina transcriberent; ita libero senore obruebant debitores. Cuius coercendi quum ratio quaereretur, diem finiri placuit 3 Ferulia, quae proximo suissent, ut, qui post eam diem socii civibus Romanis credidissent pecunias, profiterentur, et eX en Diuitiaco by Cooste
214쪽
die pecuniae creditae, quibus debitor vellet legibus, ius creditori4 diceretur. Deinde postquam professionibus detecta est magnitudo seris alieni per hanc fraudem contracti, M. Sempronius tribunus 5 plebis ex auctoritate patrum plebem rogavit plebesque scivit,
ut cum sociis ac nomino Latino creditae pecuniae ius idem, quod cum civibus Romanis, GSet.
6 Haeo in Italia domi militiaeque acta. In Hispania nequa-7 quam tantum belli fuit, quantum auxerat fama. C. Flaminius in citeriore Hispania oppidum Inluciam in Oretanis cepit, deinde in hibernacula milites deduxit; et per hiemem proelia aliquot
nulla memoria digna adversus latronum magis quam hostium
excuratones, Vario tamen eventu nec sino militum iactura sunt
8 facta. Maiores gestae res a II. Fulvio. Is apud Toletum oppidum cum Vaccaeis Votionibusque et Celtiberis signis collatis dimicavit; exorcitum earum gentium fudit fugavitque; regem Hilernum Vivum cepit. 8 Quum haec in Hispania gerebantur, comitiorum iam appetebat dies; itaque L. Cornelius consul, relicto ad exercitum 2 M. Claudio legato, Romam venit. Is in senatu quum de rebus ab se gestis disseruisset, quoquo statu provincia e88et, questus 3 est eum patribus conscriptis, quod, tanto bello una secunda pugna tam feliciter perfecto, non esset habitus diis immortalibus honos; postulavit deinde, ut supplicationem simul triumphumque 4 decernerent. Prius tamen, quam relatio fieret, Q. Metellus, qui consul dictatorquo fuerat, litteras eodem tempore dixit et consulis L. Cornelii ad senatum et M. Marcelli ad magnam
5 pnrtem senatorum allatas esse inter Se pugnantes, eoque dilatam esse consultationem, ut praesentibus auctoribus starum litterarum disceptaretur. Itaque exspectaSSa SeSe, ut eOnSul,
qui sciret ab legato suo adversus se scriptum uliquid, quum 6 ipsi veniendum esset, deduceret eum Secum ROrnam, quum etiam verius esset, Ti. Sempronio imperium habenti tradi 7 exercitum, quam legato; nunc videri esse amotum de industria, ne est, quae Serip8isset, praesens diceret, et aut argueret coram
aut, si quid vani afferret, argui posset, donec ad liquidum Di iii od by Cooste
215쪽
veritas explorata esset. Itaque nihil eorum, quae postularet 8 eonsul, decernendum in praesentia censere. Quum pergeret snihilo segnius reserre, ni supplieatio decerneretur triumphantiquo sibi urbem invehi lieeret, M. et C. Titinii tribuni plebis sointercessuros, si do ea re fieret senatus consultum, dixerunt. Censores erant priore anno creati Sex. AElius Paetus ot sC. Cornelius Cethegus. Cornelius Iustrum eondidit. Censa a sunt civium capita centum quadraginta tria millia septuaginta quattuor. Aquae ingentes eo anno fuerunt, et Tiberis loca plana urbis inundavit; cirea portam Flumentanam etiam 3 collapsa quaedam ruinis sunt. Et porta Caelimontana fulmine icta est murusque circa multis locis do eaelo tactus; et 4 Ariciae et Lanuvii at in Aventino lapidibus pluvit; et a Capua nuntiatum est, examen vesparum ingens in sorum advolasse et in Martis sede consedisse; eas collectas cum cura et igni crematas esse. Horum prodigiorum causa decemviri libros Sadire iussi et novendialo sacrum factum et supplicatio indicta est atque urbs lustrata. Iisdem diebus aediculam Victoriae 6 Virginis prope sedem Victoriae M. Porcius Cato dedicavit biennio post, quam VoVit. Eodem anno coloniam Latinam in castrum Frentinum 7 triumviri deduxerunt A. Manlius Vulso, L. Apustius Fullo, Q. AElius Tubero, cuius lego deducebatur. Tria millia peditum iere, trecenti equites, numerus exiguus pro copia agri. Dari 8 Potuere tricena iugera in pedites, sexagena in equites; Apustio auctore tertia pars agri dempta est, quo postea, si vellent, novos colonos adscribere possent; vicena iugera pedites, quadragena equites acceperunt. In exitu iam annus erat, et ambitio magis quam unquam 10 alias exarserat consularibus comitiis. Multi et potentes petebant 2
patricii plebeiique, P. Cornelius Cn. filius Scipio, qui ex Hispania provincia nuper decesserat magnis rebus gestis, et L. Quinetius Flamininus, qui classi in Graeeia praefuerat, et Cn. Manlius Uulso; hi patrieti, plebeii autem C. Laelius, 3 Cn. Domitius, C. Livius Salinator, Μ'. Aellius. Sed omnium 4 Diqiligeo by Corale
216쪽
oeuli in Quinctium Corneliumquo eoniecti; nam et in unum Iocum petebant, ambo patrieti, et rei militaris gloria recens
5 utrumque commendabat. Ceterum anto omnia certamen
accendebant fratres candidatorum, duo clarissimi aetatis sum imperatores. Maior gloria in P. Scipione, et quo mRior, eo Propior invidiam; Quinctii recentior, ut qui eo anno triumphasset. 6 Accedebat, quod alter decimum iam prope annum assiduus in oeulis hominum fuerat, quae res minuS verendos magnos homines ipsa satietate facit; consul iterum post devictum 7 Hannibalem censorque fuerat; in Quinctio nova et recentia omnia ad gratiam erant; nihil nec petierat a populo post 8 triumphum nec adeptus erat. Pro Batre germano, non patrueli Se petere niebat, pro legato et participe administrandi belli; 9 so terra, fratrem mari rem gessisse. His obtinuit, ut praeserretur candidato, quem Africanus Bater ducebat, quem Cornelia gens, Cornelio eonsula comitia habente, quem tantum praeiudicium senatus, virum o civitata optimum iudicatum, qui matrem 10 Idaeam Pessinunta venientem in urbem acciperet. L. Quinctius et Cn. Domitius Ahenobarbus consules facti; adeo no in
plebeio quidem consule, quum pro C. Laelio niteretur, Africanus il valuit. Postero die praetores creati L. Scribonius Libo, M. Fulvius Centumalus, A. Atilius Serranus, M. Baebius Tamphilus,
L. Valerius Tappo, Q. Salonius Sarra. AEdilitas insignis eo 12 anno fuit M. H milii Lopidi ot L. AEmilii Pauli. Multos
pecuarios damnarunt; ex ea pecunia clipea inaurata in fastigio Iovis sedis posuerunt. Porticum unam extra portam Trigeminam, emporio ad Tiberim adiecto, alteram a porta Fontinali ad Martis aram, qua in campum iter esset, perduxerunt. Diu nihil in Liguribus dignum memoria gestum erat; ex-2 tremo elua anni bis in magnum periculum res adducta est. Nam et castra consulis oppugnata segre sunt defensa, et non ita multo post per saltum angustum quum duceretur agmen Romanum,3 ipsas fauces exercitus Ligurum insedit. Qua quum exitus non Pateret, converso agmina redire institit consul. Et ab tergo fauces saltus occupatae a parte hostium erant, Caudinaequa Diqitigoo by Cooste
217쪽
eladis memoria non animis modo, sed propa oculis obversabatur. Numidas octingonios sermo equites inter auxilia habebat. 4Eorum praesectus consuli pollicetur, se parte, utra vellet, cum Suis erupturum; tantum uti diceret, utra pars frequentior vicis 'esset; in eos se impetum faeturum et nihil prius quam bsammam tectis iniecturum, ut is pavor cogeret Ligures excedere Saltu, quem obsiderent, oi discurrere ad opem serendam suis. Collaudatum eum consul spe praemiorum Onerat. Nu- 6midae equos conscendunt et obequitare stationibus hostium, neminem laeessentes, coeperunt. Nihil primo adspectu con- Ttomptius; equi hominesquo paululi et graciles, discinctus et inermis eques, Praeterquam quod iacula secum portat, equi 8sino frenis, deformis ipso cursus rigida cervice et extento capite eurrentium. Hunc contemptum de industria augentes labi ex equis et per ludibrium spectaculo esse. Itaque qui sprimo intenti paratique, si lacesserentur, in Stationibus fuerant, iam inermes sedentesque pars maxima spectabant. Numidae 10 adequitare, dein refugere, sed propius saltum paulatim evehi, velut quos impotentes regendi equi invitos efferrent; postremo subditis calcaribus inter medias stationes hostium erupere, et ilin agrum latiorem evecti omnia propinqua viae tecta incendunt. Proximo deindo vico inserunt ignem, ferro flammaque omnia PerVastant. Fumus primo conspectus, deinde clamor trepidantium t 2 in vicis auditus, postremo seniores puerique refugientes tumultum in castris fecerunt. Itaquo sine consilio, sino imperio pro Se 13
quisque currere ad sua tutanda, momentoque temporis castra relicta erant, et obsidione liberatus consul, quo intenderat, pervenit.
Sed neque Boii nequo Hispani, cum quibus eo anno 12
bellatum erat, tam inimici insostique orant Romanis quam aEtolorum gens. Ii post deportatos ex Graecia exercitus 2 primo in spe fuerant, et Antiochum in vacuam Europae Possessionem Venturum, nec Philippum aut Nabim quieturos. Ubi nihil usquam moveri viderunt, agitandum aliquid miscendum- 3que rati, ne cunctando senescerent consilia, eoncilium Naupactum Diuili od by Coos e
218쪽
4 indixerunt. Ibi Thoas praetor eorum conquestus iniurias Romanorum statumque AEtoliae, quod omnium Graeciae gentium civitatiumque inhonoratissimi post eam vietoriam essent, cuius 5 causa ipsi fuissent, legatos censuit circa reges mittendos, qui non solum tentarent animos eorum, sed suis quemque stimulis 6 moverent ad Romanum bellum. Damocritus ad Nabim,
Nicander ad Philippum, Dicaearchus, frater praetoris, Rd
7 Antiochum est missus. Tyranno Lacedaemonio Damocritus, ademptis maritimis civitatibus enervatam tyrannidem, dicere; inde militem, inde naves navalesque socios habuisse. Inclusum suis propo muris Achaeos videre dominantes in Peloponneso. 8 Nunquam habiturum recuperandi sua occasionem, Si eam, quae tum esset, praetermisisset. Nullum exercitum Romanum in Graecia esse, nec propteri Gytheum aut maritimos alios Laconas dignam causam existimaturos Romanos, cur legiones 9 rursus in Graeciam transmittant. Haec ad incitandum animum tyranni dicebantur, ut, quum Antiochus in Graeciam traiecisset, conscientia violatae per sociorum iniurias Romanae amicitiae 10 coniungeret se eum Antiocho. Et Philippum Nicander haud dissimili oratione incitabat; erat otiam maior orationi materia, quo ex altiore fastigio rex quam tyrannus detractus ora II quoque plures ademptae res. Ad hoc vetusta regum Macedoniae sama peragratusque orbis terrarum victoriis eius gentis reserebatur; et tutum vel incepto vel eventu se consilium 1 2 afferre; nam neque, ut ante se moveat Philippus, quam 13 Antiochus cum exercitu transierit in Graeciam, Suadere, et,
qui sina Antiocho adversus Romanos AEtolosque tam diu sustinuerit bellum, ei, adiuncto Antiocho, sociis AEtolis, quitum graviores hostes quam Romani fuerint, quibus tandem 14 viribus resistere Romanos posse Θ Adliciebat de duce Hannibalo,nnio adversus Romanos hoste, qui plures et duces Et milites eorum occidisset, quam quot superessent. Hare Philippo 15 Nicander; alia Dieaearchus Antiocho; et omnium primum praEdam de Philippo Romanorum essa dicere, victoriam AEtolorum; et aditum in Gmciam Romanis nullos alios quam Diuitia Gomb
219쪽
A tolos dedisse, et ad vincendum vires eosdem praebuisse; deinde, quantas peditum equitumque copias praebituri Antiocho 16 ad bellum essent, quae loca terrestribus copiis, quos portus
maritimis. Tum do Philippo et Nabido libero mendacio 17
abutebatur; paratum utrumque ad rebellandum esse, et primam quamque occasionem recuperandi ea, qtiae bello amisissent, Rrrepturos. Ita per totum simul orbem terrarum AEtoli 18 Romanis eoncitabant bellum. ΓΕ reges tamen aut non moti aut tardius moti sunt; Nabis extemplo circa omnes vicos mari- 13timos dimisit ad seditiones in iis miscendas, et alios principum donis ad suam causam perduxit, alios pertinaciter in societate Romana manentes occidit. Achaeis omnium maritimorum 2 Laconum tuendorum a T. Quinctio cura mandata erat. Itaque extemplo et ad tyrannum legatos miserunt, qui 3 admonerent foederis Eum Romani denuntiarentque, ne pacem, quam tantopere petisset, turbaret, et nuxilia ad Gythoum, quod iam oppugnabatur ab tyranno, et Romam, qui Ea nuntiarent,
Antiochus rex, ea hieme Raphiae in Phoenice Ptolemaeo 4 regi AEgypti filia in matrimonium data, quum Antiochiam se recepisset, per Ciliciam, Tauro monte Superato, extremo iam hiemis Ephesum pervenit. Inde principio veris, Antiocho 5 filio misso in Syriam ad custodiam ultimarum partium regni, ne quid absente se ab tergo moveretur, ipse cum omnibus torrestribus copiis ad Pisidas, qui circa Selgam incolunt, oppugnandos est profectus. Eo tempore legati Romani 6 P. Sulpicius et P. Villius, qui ad Antioohum, sicut anto dictum est, missi erant, iussi prius Eumenem adire, Elaeam venere;
indo Pergamum sibi regia Eumenis fuit) escenderunt. Cupidus 7
bolli adversus Antiochum Eumenes erat, gravem, si PRX esset, accolam tanto potentiorem regem credens; eundem, si motum
bellum esset, non magis parem Romanis fore, quam Philippus fuisset, et aut funditus sublatum iri, aut, si pax victo daretur, 3 multa illi detracta sibi accessura, ut faeilo deinde so ab eo sine ullo auxilio Romano tueri posset; etiamsi quid adversi sDiuitiaco by Cooste
220쪽
Liber XXXV. A. v. e. 56 I. easurum foret, satius esse Romanis sociis quamcunquo sortunam subire, quam solum aut imperium pati Antiochi aut abnuentem 10 vi atque armis eogi. Ob haec, quantum auctoritate, quRntum consilio valebat, incitabat Romanos ad bellum.14 Sulpicius aeger Pergami substitit; Villius quum Pisidis
2 bello occupatum esse regem audisset, Ephesum prosectus, dum paueos ibi moratur dies, dedit operam, ut cum Hannibale, qui 3 tum ibi forte erat, saepe congrederetur, ut animum eius tentaret et, si qua posset, metum demeret, periculi quicquam ei ab 4 Romanis esse. Iis colloquiis aliud quidem actum nihil est Secutum tamen sua sponte est, velut consilio petitum esset, ut vilior ob sa regi Hannibal et suspectior ad omnia fieret.b Claudius, secutus Graecos Acilianos libros, P. Africanum in ea suisse legatione tradit, eumque Ephesi collocutum cum 6 Hannibale, et sermonem unum etiam resert. QuaerontrAsricano, quem fuisse maximum imporatorem Hannibal T crederet, respondisse, Alexandrum Macedonum regem, quod parva manu innumerabiles exercitus sudisset, quodque ultimas
8 Quaerenti deinde, quem secundum poneret, Pyrrhum dixisse; 9 castra metari primum docuisse; ad hoc neminem elegantius loca cepisse, praesidia disposuisse; artem etiam conciliandi sibi homines eam habuisse, ut Italicae gentes regis externi quam populi Romani, tam diu principis in ea terra, imperium 10 esse mallent. Exsequenti, quem tertium dueeret, haud dubio semet ipsum dixisse. Tum risum obortum Scipioni, et it subiecisse: -Quidnam tu diceres, si mo vici My -Tum vero me' inquit siet ante Alexandrum et ante Pyrrhum et 12 ante alios omnes imperatores esse.' Et perplexum Puniconfitu responsum et improvisum assentationis genus Scipionem movisse, quod e grege se imperatorum velut inaestimabilem
15 Villius ab Epheso Apameam processit. Eo et Antiochus, 2 audito legatorum Romanorum adventu, occurrit. Apameae congressis disceptatio eadem sermo fuit, quae Romae inter Diuitigod by Gooste