장음표시 사용
301쪽
Lectiones de Febribus. 2 I Quoad primum definitur contagium a Fracastorio, quod 'idsi eis
si illatio consimilis morbi a uiuente in vivens . Debet itaque . . primo contagiosus affectus inferri, siue communicari, Ut nomeipsum senat. Secundo in ferri dcbet morbus, siue aliquid in Cr. mmmta bosi, nam cum aliquod bonum communicatur, coragium non dicitur, sonat enim hoc nomen in malam potiuS, quam in bonam partem. Tertio debet esse morbus consimit; s; nam contagium inferri non dicitur, si quartanarius scabiosum reddid
Iit, vel contra. Quarto requiritur, visita vivente in vivens, nam ut id cm ait, non d: citur contogio affccta domus, qua ardet communicato igne a domo vicitia, nisi methaphorice. Quoad sccundum,contagium si nile est genetationi; inge- at astat canne rationeautcm sinite a simili producitur vii tute seminis, vel alicrius, quod seminis locum tenet , ut essct putredo in gcnitis putris siccti .m scinen in contagione requititur; alioquin niti l .i alligitari posset ratio, quare infectus inficerct non solum arioh hὸ ast .intus, sed etiam derelinqueret somite in rc bus, qu:bus usus cessario reqώcst. Est autem scinen hoc siue seminarium 1 .i polosum, vel in sensibile coi Pusg neum vel cx putri aere,vel ex putridis cibis,
quod virtutem imprimit generandi simile, quod passus est primus in scelus, sicut in seminibus puniarum,& animalium conspicitur. Quoad tertium, cimtagij differentiae multae sunt. Pi ima est Qu.sint cum infect o non solum propagatur in homines, sed etiam in
Plantas, & bruta. Secunda cum vagatur per totum olbc minuadendo sollim homines. Tertia cum transvolat,& pcIcgsinatur ab una regione in aliam. Quarta cum derelinquit fomitem in illis rcbus, quibus aeger usus fuerit. Quinta quando ii, scit selum astantes, ct non perog inatur. Sext.i cum requirit contactum diuturnum i & nudarum carnium, ut in scabie citcnit. Septima&vltima, quando praeter contactum exigitur contricatio tenerarum quammda in partium, ut contingit m lue gallica, quae tripliciter tant lim contagium immittit; Coitu vide- c. f., iacta. licet, laetatione,&osculatione. Causa autem harum dissercn. Done croita
tiarum reserenda est ad ipsius seminarij diu cisam conditi nem; nam quando tenuia sunt,&bcne compacta transvolant i ,
302쪽
- ad regiones distantes: cum vero cra luscula, trasseruntur tan- tum ad vicinam ἱ & cum praeter crassitiem habent etiam visci . ditatem, derelinquunt semitem etiam in rinus usitatis ab infe ctis: & cum adhuc crassiora sunt, non inficiunt, nisi per contactum: Et tamdem cum crassissima & sordidissima, nonnisi cui ficatione partium tenerarum.
Vltima conditio cst vulgaritas, quae quot uplex sit quoad nomen satis dictum est supra. Ex his habetur quod non dicitur Febris pestilans in primo illo initio pestilentiae, nisi causaliteti quia scilicet infectus potest alium, atque alium inficere: sic etiam qui ultimo in scelus est,no dicitur pestilenti Ebre laborare, nisi quia ab infecto in- T lvidi talis laetus est. Unde deduci potest,duplicem esse pestilcntia lenas Alteram, quae vcrem sti etialis est: Altera, tuae pestifera quidem secundum similitudinem, vere autem pestilentialis dici non potcst. Vete pestilentialis est de qua lupra: Ar pesti-lcntialis non vera minimEconditiones recensitas habet. Primo enim in plurimos non grassa turmam videbitis interdum in urbe aliqua ibium unum, aut alterum tentari pesti sera scbre, noque tamen atros ullo modo vcxari. Pra tui ea fiebris haec non
est ita lethalis ex sui natura, quia tametsi accidentia simillima pesti habet, caret tamen ea conditione, quod sit adeo lathalis; Neque est etiam contagiosa, quia saepe videbitis laborantes hac peste tractari diligentissime ab astantibus. nec quemquam . assci. Dil' Hia iis Sed hic dicet aliquis quae est differentia inter pestem, pestilantialem H.Pc est differentia Domini, quod pQ-untiatim. stis praetcet febrim complectitur de alia morborum genera i nam in peste omnes morbi oriuntur: Febrii autem pestilantialis nil aliud complectitur, quam intemperiem supra dictam . Causc.
IV m is P Estilens Febris habet omnia causarum genera, quae
Vcis causae sunt, aliquae potissimum coadiutrices. Verae cauto sunt
303쪽
res iniecti, vel inficiendi. I. D ιffcb. Aer duplicitcr vitiatur, aut secu ndum substantiam, aut se- 'cudum qualitates. dicitur vitiari secundum substantiam, quitiescumque contaminatur, atque corrumpitur citra frigidit tem, caliditatem,ut aliam excedentem qualitatem. Sed obijciet vestrum aliquis; non videtur, quod aer secudum sub tantiam possit corrumpi. Primo,quia testatur Aristotcles, aquam quidem, & terram putrefieri, Aerem autem, & ignem rumpi. non putrescere. Secundo, quia corruptio, seu putrefacti Os
dem Aristotele teste est passio rerum compositarum; Sed Aer cutiori clementum est, corpus simplex, non igitur videtur posse putre
Dissicultati occurrentes dicimus, Quod Aer dupliciter a no- ReJondeturbis consideratur; vel ut corpus purum, & simplex, vel ut corpus mixtum,&impurum; Si coulideretur primo modo, non putre- tir unguis fit,&hic aer non ambit nos,sed proximus est globis celestibus. bi autem consideretur secundo modo, dico quod corrumpitur,& putrescit secundum substantiam,& sic facili negotio Auctoritatibus,& rationibus satis fit. Corrumpitur Aet mixtus n5-Wr misalia rone quam quia ipsi aliqua corpora putrida permiscentur. Putrida corpora,qua aeri commiscentur sunt multa, & imprimis est frequentia pluuiarum, praesertim tempore aestiuo, atq; hoc est,iquod notat AueZoar, Constitutionem relatam ab Hypocrate,quae suit in Oanone, hiisse omnium maxime pestis ra, eo quod genita erat putrefactio aeris ex largis pluuijs, quae
fuerunt sub ardoribus. Praeterea corrumpunt aerem secundum substantiam terre motus, & terrae ipsius hiatus. causas loculentissime omnium explicat Mneca, quando quaerit; unde accidat Θρήορος quod post terrςmotus,ac eiusdem terrς aperturas, fiant pestes. Vna est, quia aer diu cohibitus inter latebras terrae corrumpi- νι -δ' tur, qui post icrraemotu an exiens inquinatus necessario aerem
inficit. Quod aer diu cohibitus venenosus euadat,facilhcolligi '' ture cloueis frumentarijs; atqui usi sunt homines, statim in t xijsse, qui imprudenter aerem illud hauserant, dum Quear istar perirentur. Alia causa cst, quoniam in cauernis terrae sunt aqua-
304쪽
Qua ra ione aer cundum qua laus corrumpatur. a. Oidem. Cur aereali.
corrumpuntur, ubi fiunt teri s motus,ac hiatus; atque venenati& insccti cxeuntes, aerem vitiant. l ertia causa est multitudo exhalationum igni totum; quoniam ignes, qui latent in teriae speluncis d. ii detenti, ac carcerati v b post ni Udum cγpitant,aerem vitiant. Inter has causas reseium ur& venti, qui ex regionibus p si iuris pei fiant,&venenatis. Quod animadueriens
Empedocles Agrigentinus libcrauit populum suum a pcste, quia dum obsci uastat, pellcni illam vehi per ventum stantem inter duos montes, iussit pellibus asininis obsitui ductus montium, quo iacto liberatus est Populus. Simili etiam ingenio Varro liberauit a pcste Corcinam clausis sentaris ad Aquilonem vergentibus, per quem Vchebatur pest S. Prster icia si notus,& vctos, sunt alia plui ima,quq aei is sui stantiam coirumpunt, veluti stagna,& lacus,quorum aquae, si 'vitientur,& coirumpantur,vitiant ipsum aerent: Ad haec cadauera omniunx bestiarum dum insepulta manet ,&quarequam cadauera hoc agat, verum tamen magis pestem faciunt hominum cadauera, quς s. ime, aut bello interiere: unde scribit Aue-Zoar, veteres medicos praecepisse, ne hona ines prope sepulcra habitarent, quia a cadaueribus, ct si non pestiferis, emanant semper aliqui vapores pestifcri. Habetis igitur quomodo ac corru in patui secundum substantiam. Lorrumpitur vero secundum qualitatcs, & corruptus pestem inducit , hac ratione quia qualitates active aeris, ubi modum cxcedunt cor pora humana perturbant, & agitant ; perturbata colpora magis exponuntur suscipiendae petii. Caeterlim dicet aliquis, quae sunt istae alterationes aetis se cundit in qualitates, pestem causantes e Piaecipuae alterationes, quae hoc faciunt sunt ilis,quibus aer nimis calidus:& hi midus euadit. Locupletissimum huius rei lcstimoni vinhab itis apud Galenum,qui s. de temperamcntis q. LX auctoritate Hypocratis docci, Aeris alterationem ad calidum, &humidum cssep stiferam; de ratio huius est, quia cum pestis sit sobolas putriainis,& putredo a calido, de humido oriatur, iure merito calidii, de humidum aerem sequitur pestis. Secundo luco est alteratio aeris
305쪽
eris adcal dum immodis una, cuius rei testimonium assert Galenus, ubi xemplo illius pestis celebratissimae apud Athenich- Α - relatae a 4 ucythide, dicit immodicos aeris aestus pestem in-
ῖ' Sed hic notandum non semper ratione aeris, & regionis auctrinae invehi peste ira: sed in il toties propior hominum negligentiam, qui incinund .uidis vi,s, ac expurgandis plateis,doinibus sunt tardiotes, ut obseruare licet in vi C6statuinopoli ana, de Lutetia paruiord, in qua pestis tape viget proptςr sisHictia
lardes, de lutum continuum marcidum illum quidem. tus marcidus
Plinius obseruatum esset e statur' Pestilentiam semper incipere ab austro, a meridionalibus plagis, & ad Occidentem in- Db. .ea. so. clinare; qui etiam scriptum reliquit, peste fere semper per hie- Pi 'i' se 'mem veX ire, atque ternum mensem non cXcedere. Sed aduersus hanc Plinii sententiam est Auctoritas Avicennae,&expe- C. p.de scis. rientia. Avicennas scribit, sere semper pestem tentare interiorem hunc mundum,vel in fine aestatis, vel in autunno. Cuissententiae videtur adstipulari ratio,quia tempore autunni cor pora humaua sunt magis infirma, relaxata,& aperta ob praec dentes ardores. Est etiam contra Plinium experientia, quia reserunt Auctores, pestem interduin durare qu ndecim anuis, Quinquiuia Et Euagrii quinquaginta annis duras e scripta testantur. Ums Pro veritate huius rei assequenda statuimus,moibos omnes
omni tempore fieri, sed hos magis in hoc, illos vero magis in illo; Qu. propter de peste idem dicetur, excitari scilicet posita semper, sed niagis aut uiano; Quid ergo de Plinio, qui scribitiere semper hieme e Dico, quod pestis potest coii siderari vel rempore excis cunditin initium, vel secudum vigorem: si secundum initium irequentissime inchoata utunno,vel et lain vere:si secundum vi- πὸ gorem, vigor est in hieme, vel principio hiemis, ita quila Pli- Plimi nium, & Avicennam recti dixisse putandum erit. ' . L. P, Ad alteram Pliiiij sententiam, dicentis no excedere icnium stem exeuari mensem, Respondemus, quod nisi intelligatur, pestem in uno V loco tres menses durare, falsissima est eius sententiat sicuti est, pestem unum locum non nisi per tres menses in summo explica viSore affligere , quia si pestis amplius duraret, necessario tota
306쪽
vrbs hoc tempore periret adeo quod sententii huius vIii sit ita intclligenda. iso Astra Astrologi quos quandoque sequutus est Avicennasinter
causas externas primum locum tribuerunt influxibus testia bus,dicentes, quodcci ti planetae, & certa astra ubi se se quodas acto inu tuo .ipici u tat, i ta alterant ii nostra elemen ta,ut pe stem,atque incendia immittant. Atq; ad hoc isti inandum inducuntur tali ratione, quod scilicet videmus,aerem huncia
ira thaph. strum ut docet Alistotclis suppositum csse lationibus cflestiuorbium, & inde gubernari, quasi quod quemadmodum itigmra, &calores nobis fiunt a sydetibus ilia quoque deberi hcria L .ebist a pestem & alia morborum genera: Scd Astrologorum hac sem. strausos, tentiam confutauit Picus, ubi scribit,no valere Astrologorum rationes,quod si gubernentur haec inscriora a syderibus, ab ip- i. ia ditiis. Betiam fiant morbi quia corpora nostra gubernantur,&conseruantur a natura motrice: ncque tamen dicendum est, quod facultas recitrix faciat moibos: sed morbi fiunt ex incomposi- 1 tione, &di natia ipsorum humorum. Sic inquit Picus,&rtacie, non fiunt pestes a csto gubernante aerem, sed fiunt ex vitio qui cibi ἀ- elementorum,ex aeris ipsus alteratione,&corruptione. Cibi, θ''Ut M & potus. qui sui natura faciles sunt ad corruotelam, ut caseus, herbarum radiculae, legumina ,&cerealia omnia putrida. sic etiam putris aqua, putreque vinum,& ista febrem pelli lcnteini ' cxcitant. Somnus etiam diuturnus, &potissimum in locis non ventilabilibus, & bene apertis, humidis,S putredinem infer ' et tibus; sic etiam vita otiosa, viadc minus incurrunt in similes af- sectus illi, qui exercitatam vitam ducunt. Excretiones tamdem Omnes retentae, & inter animi assectus timor, & msstitia pestia lentem Lbrein piocreare quandcque & valent. De u b Aucroar vir pius inter causas externas posuit Deu immo
' u. Istiis S possum negare, quin Deus ut in lege veterii miit. habetur,propicr peccata hominibus pestem immittat, inde ad 'placandam irgin eius in tali occasione humiliter homines ei pilces sundunt. Internas causas constituimus humores omnes, unum, Vs.
307쪽
Lectiones de Febri cis . a 4. De spiritibus,&solidis partibus maxima est inter medicos controuersia. Coiiciliator differentia ς non accendi iebre in pestilentem in spiritibus sibi persuadet, quud etiam probat
Primum est. Febris pestilentialis oritur ex putredine: at spi- Triwaρ ritus corpus calidum,&siccum est; eigo. Secundo,quae in pzμpetuo motu sunt putredinis fiant expretia: talcs autem sunt spiritus;ergo. Tertio Febris, quae excitatur ex spiti tibias,utpote di brepoli Ephymera salutaris est: contra pestilentialis molia lara; ergo. Quarto Febris Ephemera non pertransit tertium diem: at Eebris pestiletitialisad decetn- de septem dies prorogatur qua eoque; agmSed contra hanc opinionemansurgit Aristoteles, qui Me- conera cantheorum loca, Oamia putrescere praeter ranem; unde colligi- c more itur,& spiritus etiam polle putrescere. Ad hoc febris anglica est febris, quae iugulat fere omnes una die quod fieri haud posset, br pentis emniti putredo ingens in spiritibus collocarcturia vos Domini. ut exactam lunus difficultatis resollatione nili abeatis recurrere ne pigrat ad ea,quae scripta legutur in Mcr- 'curiali cap.de Febre pestilentiali, ubi etiam palam vobis inanifestum fiet, de determinatum , num ulla Febris pestilentialis . rosilit hectica dici. Quoad habilitatem aegrotantium, illi facillime an pestem Qui Libiis
incidunt, qui temperamentum insitu in . vel aduentiti uincalidum,&humidum habenti corporis habitu in densu in , obstru- brimpendo. Oum sortiti sunt, & impuris succis redundantem. 'Sed hic dubio vertitur, an densa corpin a lim magis ad N m, stem disposita,quam rara. Ex una parte tuit Galenus, qui hanc mi divisus est habere sententiam, quod scilicetcorpora densa,& o, 'structa magis sint pesti exposita, quam Iara . altera parte hasta. Avicennas cape fatetur,corpora rara magistentari stri i οι disso quam densa.
Pro solutione dissicultatis duo notanda proponunita Vnum est, pestis, seu causipestifera duplex extat; interna scilicet,cXterna. Alterum , cludit aliud est esse corpus densum, & ad- sirictum a n itura; aliud est essecor state ab accidentibus
308쪽
His constitutis dico, quod corpora densi ex Iutura masce posita sutat pesti, quae fit abiturinseco, quam corpora rara stacundiun naturam . Et ratio in promptu est, quoniam corpora densa a iratura sum minus pci spirabilia unde in ipsixcilluuia quotidiana retineri solentaretenta velo putrescunt; atque fibri occasionem praebentia Corpora vero rara cum habeam perspinationem'maiorem, si quae fiunt in ipsis putrefactiones pauci res sunt , di minores eo quia propter ralitatem magis diissanrtur, minus putrescunt. Corpora vero, quae dcnsa uini per ac cidens posita sunt non tantiimpcili, quae ab externa causar sit, ver etiam illo quae ab interna. Ratio est, quia talia cor, pora magis videntur repleta, ed vitiosa, quam rarefacia,
Sexus stemineus item dispositus est ad pestem,&mii habitat Regionem calidam , dc humidam, de copiosis aquis ii riga
Sed hic etiam de sexu controuertitur, non enina desuerunt ex Auctor ibus, qu i mordic us defenderin i, sexum viri lem magis expositum csse sebri pestilentiali, suem ineo, Contra foemi . neum virili docent inulii. Vos Domini, hanc litem ita diri mite cum Hypocrate: quod non Oumia semina pestis proportionata sunt omnibus corporibus, quia intcrdum efficitur pestis ita quae magis:viri vexentur,quam mulicies: Interdum inagisvex .ntur mulicro, via elatum est a Dyonisio cla' peste,quae Roma sub Tarquinio vexabat magis Virgines, ct praegnan to quam alios liomines. sic etiam videbitis interdum manis virosiinstare, idque non altam ob Causau nisi quia semina illa pestis, ita vocata a Lucretio aut inquitiamentam ido magis s Io portionata sunt corporibu&viralibus, modo stem incis . a .Etas quoque de ipsa disponit ad pcstcin; Puta i mim quamluis liabeant facultatem robustam , cpiae minime ad uersatur his iurijs cxternis, quonia vero natura calidi, & humidi sunt adcoomnium maxime sunt obnoxij febribus pestilentiat: λ atqui habent principium nitari uini ceu icissimum ceu imisi putrefa,ctionem. Secundoloco adolascentes.&iuuencs,oinni una uri
nunci senes, imo retae I iis putatum esse alui nitus , sen:
309쪽
pestilentibusmorbisnon tentati. quod licet perpetuo Vcruaa S res morbis non sit, non est tamen prorsus aratione alimum, partim quia senum corpora exiccata sunt, partimqtita propter Vicae Prudc- ri decit rii. tiani laus scatere solent putridis creareatis- .
DIgnoscitur febri spestilens primha calore praeternatura. Est autem calor hie quoad primum occursiam lanis, mi rial
tis, S in e Yternis partibus sigoris4m ginem repraesentans;M s.cur. post longum tractuin acer, &mordax fit: &quatuo incimior sentitur, tanto magis aciedinem, & mordacitatem rcifert. Secundodig ioscitur a temporibus accessionis, incipitenim 'febris ham sine ullo rcfrigerationis signo, qualem diximus in si irridis intcmultennbus: sed pedetentim incipit, reserendo , scilicet pallorem, extremarum liuiditatem. totius corporis incontinentiam, & iape etiam animi descerem ,perduratads ptimum diem,raio vero adde inlinquarrum,quain pluicStamen ta .cat prima, secluida, tertia, di quarta diu; finitur opi rimum ad mortem ι&aliquandoad salutemsequenae vomitu, aut secessu compacto, Ic fitido,aut percutem appareritibus ma. culis, quas Graeci exantemata, Vulgo vero dicuntur pasticij equartim different ijs in Pregnostica . TCrtio,ex symptot natibus, qui pestileti febre laborat,enim ciatur, pallescit, livescit, de totius corporisan continent intre- 'ino: Citi patitur, Ioco stare non potest, ct in mani stupcssime se : Ahabet, In appetentia vexatur, siti vel nulla, vel maxima: Lin, suam aridam, & nigram habet, vomitu biliosum,cruginosum, aut summosepore corripitur,post quae accudentecolamulsione aut syncope moritur. Aluus aliquibus supprimitur,aliqu: bita .vir cro immoderate fluit,&lyenteria superuenit,mulas vero O- acus colliquatiuus appellatus V in quo scilicet cxcerititur ali-
QMrto, expulsibus, sunt aui e pulses inter primasHὰspa uisanguidi,inordinati, desiimi, ' frequentissmrsormicanti . , ras, vel vermicanti Mutillusa. pectiam laudabiles si 'λ Ii a uantur
310쪽
uantur dx Rasi, cum videlicet Fcbiis malignitate potius, di cocultis viiijs, quam intemperie cor labefaciat. Quinto ex urinis, quae vel tenires,& aquosae sunt, maximaque cruditatem refercntes, vel tu ibi dae, crassae, livescentcs, ni gricantes, adipem, aut ut idem Rasis ait laudabilcm couc clionem referentes, de qua tu quens Hypocratcs. Pulsus bonus,taurina bona & aeger tendit ad mortem ait. Sed hic Rasis taxandus venit, cuius dictum, haud land mentum in re habet; idmcnim demcte classicorum docuimus, pectem ficii ex larga intensa putredine ; Libulosium est ergoas crere, malignitate potius, & occultis vijsjn talibus sebiibus corassici. Sed statim insuiret aliquis auctoritate Hypocratis munitus,& Galcni,qui ad rem nostram, ait quod tradebatur bolus Armenus cum vino vim se iis, qui crant sine fcbre,qui graui uero febricitarcnt admodum aqtioso ι unde concluditur in capeste repraesentata a Galcno, non semper ad fui sic nescira , ergo talium esse vidctur iis,quod diximus, Pcsti Icmper coni umgi liuensim putredinem, &icbreu .
Ad obicetionem iespondcinus quod pcstis dupliciter intel lui potest , vel pro moibo incipiciate, vel pro morbo facto, de consumaro: Si pio moi bo incipiente accipiamus pestem, dico vel timesse quod non senapcr pesti inc pienti copuletur febris ;ut ex codem Hypocrate deducitur, quo in loco docet Hypocrates,& Galenus ascinit, morbos pestilatos qu.ndoquc sequi sebrem, quandoque aniccedere, quandoque incipere cum fe bribus. Receptui igitur canentes dicimus,maleloquutum sui sic R sem,qui reddens rationem cum nicbre pestilentiali pulsus,&vrina sint interdum simillima sanis. deici inauerit, id prou nire quia Lbiis malignitate potius, ct occultis vijs,&putrediane corassicit. Nec audiendi sunt Dinus, Conciliator, lacobus de panibus, Centilis, dum hunc eumdem nodum euoluere c. nantur, nam in eo hadicio a vei state aberrant. Dinus Alictor grauissimus cum assignat causam cur in f