장음표시 사용
311쪽
calor nativus, humores, & ipsius cordis substantia parum mutata sint;vnde cum pulsus sit actio cordis,eo parum mutato parum criam mutatur pulsus , sic igitur cum calor natiuu S parum mutatus sit, non fit agitatio in massa languinea, & ideo urinae
Sed haec scntentia ni fallor no est bene sundata;quia febris pestilens, in qua pulsus ist similis sanis praesertim est heistic auia
hectica magnopere est linutata substantia cordis; unde non est dicendum, quod pulsus non mutatur, quia status cordis non mutetur. Praeterea videmus quod in pestiferis fibrabus in t riora visitur,exteriora frigent, quod si ita est, quom c do negare possumus, quin calor corporis sit vehementer mutatus ΘConciliator,ut huius rei causam redderer, dixit, nati. ram in morbis peltiferis deterreri materiae malignitate: deterritam noaudere contra ipsam insurgere, & propici cacum non insurgat contra eam, relinquere immutatos, de pulsus, de urinam. Sed neque haec ratio satisfacit duplici de causa. Prima est, quia natura non videt, non cognoscit, qui igitur fieri poterit, ut eam dicamus deterreri Altera ratio est, quia a natura co Paratum est, ut seinper facultas corporis noliti insurgat aduersus causas noxias,atque eas repellere tenetur. non est igitur dicendum, quod natura non audeat contra ire veneno. Iacobus de partibus, & Gentilis de Fulgineo aliam sequuntur opinionem. &dicunt, in peste acrem venenatum latenter inducere venenum in cor lubqaodam calore tepido, quod venenum prius iugulat homines,quam se se prodat; atque adhoe confirmandum utitur multis exi mplis, quibus probare conatur, homines in peste perire absque quo morbus vllus appa
Sed haec responso multas similiter patitur dissicultates. Vna est, quia saepe homines non latcnter, &paulatim ab hoc veneno inficiuntur, sed statim sani pereunt; int argumentum est, venenum magno impetu aggredi corpus nostrum, At non pa Iatim. Altera est, quia non est verum , cpiod venenum prius,ugialet, quam se priuat, quia saepe homines peste detinentur
rex Plures dies, de tamen indicin certis cosnodiamur laborare
312쪽
seste; Similiter eter pulsum.& urinam sunt multa alia signa, -quae pestisnulassi febrem dei nonstrant, ut fluxus colli quatiuus, delita una, virium prostratio, & esusmodi. Q propter videriiropinio GH - mihi Galerios, veramini ius rationem cui sic knam 3.de prinsag cxpulsibus . cum cognouisset praeciatem Lificultateicr,:Prum resiquis, non aliunta fieri pulsus similes pulsibus sanorii, nisi qu a in i cst ilentiali licetica in a id obseruatur solui
. modo uisatia cordis solida a lore putredinali Occupata est. humores, & partes cordi vicinae stigidae sunt et cx harum partiu-figiditate, & cxcalore cordis cficitur quaedam modcrata lutitas,quae pulsum ipsum nequaqua mutat. Possumus.huic ca r. cos. sae addc . e aliam a Galeno .dlatam, fieri scilica pulsum m M deratum in f brc pestilentiali, qua virtus cst dcb lis. &nccessitas cum lationis cst magna ; Ex ncccssitate magna, & virtute dc bili fit quidam moderatus motus, qui reddit pulsimi similcin .mpti a pulsui sanorum4 Loculentissimum huius res affert cxemplum
' est noni potcstcurreretatulata inen Lictor ipsum urgent,con turtii re; ivnde necessitate, dc imbecillitate, ambulat mcdio
quodanim O. Sic Galanus inquit ubi virtus. est debilis,&n ossitas magna fit moderatus pulsus. Et haec circi pulsi . t Quo ad xxina in sta tuendum quod in pestis cris hecticis non multum iacultas iraturalis infimatur; tum quia in sol disco dis panibus ista febris viget, uim quia parum durat;cum et maturalis sa cultas parum sit perpeja, iure urinae, quae regulam
tui, I gubanantur ab hac facultate non mutant uita t3. Derasib. Discimus de inente Galeni dignosci schrem pestilentia Icui aicalore praetcr naturam, Mi primo occursu lenis,& in o. tis est; Cuius tam cia oppositu ni ipsisse visus est. quidem ax ε. Den rnsania quadam pestilentia verba fici m in haec incidit. Quidam initio adfinem usque, Alij per totum morbum probum exposu- Sullam ha bcbant, qui pcr parum deflexulcta Datura, qui qui--dem Parten rems perime.; an inuiduertissimusque eos primis
313쪽
cilietur, sapponem oportet, febris pestilentialis calorem acreminc, quem idmodum de morte Galeni dictu in nisi non quia m. liori, quam reliquod febres os latur puti edine: sed ipsius pernicies a venenata qualitate emanat, quarea Obsidet, ra aeres admodum va potes suboriri necesse est Acer prae sit. tcreabatque erodens percipitur, quoniam igneus est; neq; huc mi ditate Nisu:iditur, ut in constitutone naturali, aure iatri in alijs fretibus quibus itam: Quando vero,& non vehemens admodu in ipsis diuitur esse calor, id duplici de causa esse potest, vel enim quia profunda admodum sit puri es actio, in qua acrimonia omnis multum obtunditur,&hebetescit, inutio humore sit nul evaporanteaentoremque inducente, vcletiam quoniam huiusmodi in febre affecto, inquiuatoque corde ipsius etiam intemperies, & virium praecipue vitalium imbecillitas sequitur, facultasque per venas, de arterias inqui solitas trasismitti Peripsas non permittitur, qua non transmissa vehemens calor esse nequit,quod etiam in causa est cur ne ipsi quidem peste la- borantes febrem sentiant, quod sensus illi magnos ere obtusi sint obsepti tanta putredine, iii qua virtutes non solii n diis luuntur sed nec transmittuntur ad sensitiva membra: Non ve hemens quoq. esse dicatui biliosarum brium res cetu, inqui- ἀbus curii nonia ,seruor sentitur, membra inuruntur, sicis vexat, . a ariditas linguae fit,quoniam igneum est quodcvapotat,& si 'cum , propter qtiod nec contagionein facit, quotatam non a Pglutinatur,quamquam magnae actionis sit. Longe itaq; diue
sam putrefactionPm ab alijs febribus pestilentiales faciunt; tai quidem in alijs superficiatis quodammodo fit putrefactio, non profunda, &atqtae in iis superficiales magis particulae eua rorant calidae, & siciae, propter quod nec contagio e sunt et in his a utem prasiand issm.i ,quod qu idem idcircoaccidit, quoniam seminaria non paruae actionis sunt, quemadmodum simia plices vapores, sed longE maioris, propter sortem mixtionem , propter qua nec cito,&facilhalterantur,sed prostan & acti nem continuant ob lentorem, aut agglutinantur valde illi hi mori, ad quem anal etiam habent, in quem incumbentia citis di luuntur activa multitin cum sint,&humida ad quod non parum
314쪽
parum adiuuat spiritualis antipathia, quae naturalem calorem sugat; atque propcllit, a quo destitutus humor cito contrahit putrefactionem prolandam. Fit etiam putrefactio illa non ' 1 unda solum,sed & valde longa, hoc est multat u partium, qu . . nia seminaria hinc inde dispersa sunt: & hm: alia ceu sobolem generant, illa aliam , Intelligere eo modo polsumus Galenum, Hetiumq: pestilentium febrium calorem non admodum veli mutem cile scribentes, ut primo manus iniecta debilis profecto
percipiatur calor,quoniam exiccatamyercutim non transmitaritur, exiccata nempe condensatur; Vbi autem manu S temperata: calore rarefacta est,emergit demum, qui prius latebat calor, & se se profert: sic itaque non admodum vehemens, atq; etiam acer pestilentium febrium calor esse potest. Et de signis, quae fibrem pestilentialem comitantur dicta sint satis, quae vero suturam febrem pestilentialem demonstiant,& pestem ipsam insta docebimus. Primum itaque coeli aspc eius considerare oportebit; nam Ii- si pestem inierre non posse dictum sit, aerem tamen ea alter tione disponunt, qua facile in perniciem,&in lethalem dij sirioliem deuenitur. Praeterea calida, ochumida aeris tempo- ries ubi intempestiua sit, pestis signum manifestissinu est,quod α. Mari dumonstrat Hypocrates ad initi timillius pestis, dicens; r- funculi in asene pluebat in ardoribus aqua longa. Similiter futuram pestem indicat,ignium coelestium seques apparitio, quando stilicet sesquenter in aestate videntur caprae fultantes ab Aristotele relator, Trabes,&columnae. Sed dicet aliquis, qui fieri potest, ut haec signa indicent pestem; argumenta enim sunt maximae siccitatis: siccitas autempesti est aduertissima. Respondetur quaesito, huiusmodi ignes necessario indicare
multitudinem vaporum: ubi vcto multi vapores praesertim i Pure autunni congcsti fuerint,cum non possint rcgulari a cal re solis corrumpuntur,& aercin inficiunt, inde Aristoteles i. . Def. pioblem. io. Indicia esse pestis futurae testatur. sic & cadaueruin multorum corpora non sepulta, atque locustarum multitudo aquis non Hiientibus interscista; ibidemque putrescens: Idem
315쪽
renia, es de Febriἰus. 2Idem quoque praedici potest ex oleribus putresaistis, ex aquis
stagnantibus, in quibus maceratum fuerit cana bis, linum, α riuin, & similia. Pari riona ratione ex lacubus, & paludibus stagnantium aquarum & colluvie Midorum excrementoruunkem ex vaporibus exitialibus e terrae visceribus erumpe ibus Signum item futurae pestis euidentissimum est, ranaruin, mu-iiuq. multitudo insuetalculus rei ratio quaerens Arist. I.sect. . 'rroia. Idcirco dicebat ab his animalibus significari peste; quia
ubi haec animalia apparent indicium est, magnam humidita-etem abundare, & consequenter magnam putrefactioneua ι a qua suboriri pestem, nemo inflatabitur Plutharcus, auctor grauissimus in lib. de desectu oraculoru inscribit, medicos inici signa peltis fiaturi hoc etia habere,quan. Eo muscae multum abundant. propter quod Plinius lib. Io. Scriptum liquit, hie Populos consecuisse inuocare Deum Muciadam cum ingens mustarum copia pestilentiam conferentium eos in sestaret. Democritus inter alia signa pest s hoc etiat radit,quando post magnam sam cin sequitur magna abundan. r ia; Cuius rei ca sorsitan est ratio, quia homines, qui propter 'famem magnam molestiam substinuertit, ubi abundantissimis
replentur cibis, tunc crudita ira coaceruant, mat S Putredinis, ct Iliadas omnium malorum. Praeterea quando mures,&alia antam alia subterranea terrarum latebras fugiunt, & in superficie apparent, imminentem pestem demonstrant. Et ratio huius est,quia cum haec an ima- liis in .lia fugiant proprias latebras, id facere putandum est ob intinia priaslatebra Cam quamdam, & vencnatam conditi opem, quam intra terra s tiebant; quae venenata qualitas de facili acri communic tur, atq; ita cum ruficit,& una sim qi signumn causa pestis est. Vbi Annonae caritas est bella: & strages ibi & pestis viget. triaeuincialin prouerbium est, sequi semper post famem boliam pectem. Morbilli tamdem vari, aliaque exantemata, quae omnia cum signa sint deterrimae putredinis rationi consentanc uest, ut indicet pestem; quia ubi putredo maxima in corpore, vel f ab aere fit, vel aeri communicatur. Possumus dictis addere &-mιν-
aliud,quando scilicet homines vita regulatissimi,&sobrijstib-
316쪽
stinent morbos pestiferos; nam refert Phylostratus lib. 8 .in v ta Apolloni j Tyanei , virum . Epheseis praedixisse futuram pestem;non alia ratione, nisi quia cum ipse, qui sobrius vluctat captus fuisset peste,auguratus est, & magis alios esse capicuos, atque id ibi vitio aeris aduenisse, unde non solum praedixit pe-
Hypaera est stem, verum praedictionem etiam pestis sequuta est. Quae omnia expendisse oportebit, ut praeueniatur more Hypocratico,st m. quo Ethyopicam luem mira prouidentia in propria patria prγS f -- cauit .iIntetust praeterea nostriquando initium precognitui n7 .hi, futurum sit coaet,apris, vel aquae aut rerrae occasione, ut facilius ris, vel coeli, praecaueri possit. quo fisane facile nosces nam ut Actius aduertit cap.proprio. Si aer nos ambiens I cstilens reddatur cςlicausa, voluci uin gencris prior interitus erit. Si vero ex prauis de terra exhalationibus id contingat,quadrupedum animantium prior corruptio fiet. Q md si ex aquarum vitio id contingerit pisces emori videbuntur: Caetrium si neutrum ad suerit,coni elabile est,ob hominum alimenta. vel contagiosas vestes id malum accersire. At praesentem,&iam incipientem, antequa populariter grassetur,cognoscetis pcstcm, quod in ca omnia accidentia signa lihorrendissima appareant, varia & indefinita: atque nihil certi
UA. s. ea is- habentia,ut Aetio,& Paulo visum est, Praeterea quando Ros,
reaia, Az, qui a plo descendit, lethalis, clarissimum, & manifestissim uine caelod si is signum, stem adesse.Cognoscitura uicin, icthaleessc hoc pa-Mm ut te isto, si colligatur,& vel in pane, vel aliquo alio obsonio, cani OL in eoob,a stratur, & cairis eo comesto interierit. Aliud signum est si ho 'et minum corpora praeter consuetudinem ignaua sint,&pigra:&zm-- s ignauia,S pigrities longo tempore perdurent. Ratio huius est, ansirent. quia cum aer morbidus. & pestilens sit ubi coipo ingreditur
labefactat vireS. Quando sol dum exoritur calidus est, aeris color veluti It telis,obscurus, sydera etiam proprium lumen non habent, non si , resti, sol tun homines infiniti;verum etiam & bruta animalia,& aues v g pereant, tunc temporis pestem vigorem accepisse pro comper' diis to habeatis.
Sed hic dissicultas oritur num bruta capiantur peste. Atqui
317쪽
Democritus fuit huius sententiae . quod bruta non capiantur Sementia peste, adductus hac auctoritate , quia Alom quibus conss ita sunt bruta, sunt valde diuerstabis ex quibusc ni ponitur ii mo: Dcmocriti sentenciam icctatus Hypocratus Lib. de datia Imme iis bus, huius vid, tur fuit se opinionis, quod brut non cap antur peste; quia inquitiamenta, seu i Dina. quibus iniicitur homoptoptior aerem non sui tibi utis inimica, Vt sunt homilia. celeium Acistoteles com rariam luctur Opinonem, atqui
testatu bi,quod uti millis ita 2 bruta capitaria, pelie. Achs-retolanioni Ailitotelis hinnaerus: qui non iblii RVHiuru sunt i ii i, tire, bruta capi peste, velum facilius quam Homines, di Sene--bo. ca se aiunt quςst. tres c ius is adducit, OpGr quas bruta magis cis tententur peste, quam homines. una est, quia utuntur aquis cur hista in maiori copia, & indiscriminatim, quam tori isse pro rationeessci. Secunda,quia liberiori acre gaudeat; sub diu enim dicitiis noetuque vivunt, copiosissimhaerem trahentes, ina iam pe-st: s. Postremo qui abluta terram semper demissis capitibus in ruentus, ct halitus terreos omnium furissime attrahunt.& pr pterea cum isti halitus sunt venenati inc pestifera aure citius inficiunt bruta, quam homines. qui recta figura astra,coelumque aspiciuiu, iuxta illii 'Uuidit. l . c. taera curat spmmi animialia , pronas terram Os homini publime derit, Caelumque videre Iupi, se erectos ad I deratoire vultus.
Ad hanc dissicultatem breuibus, praemissa distinctione, fovim
sponderi potest. Aut enim pestis ni agnacst,aut parua, Si par ste θνώω non ua,numqualia ab illa capiuntur bruta: si vero magna, captu r. . Et ne hoc videatur a nobis gratis esse askrtui Ratio huius clx, DL3. Domini. luia bruta ex iiitrinsecis principijs semper sunt minus disposita ad pcstem, quam homines. Praeterea pestis viva bruta plurima interierunt sub imperatore omodo ut rcicri H cὰν Bistar ianus omnium sevissima,& maxima suix . . . Sed dicet . liquis unde colligo,bruta ex intrinsecis princi
Plur movitae tempore bruta saniora vivunt, minuS sunt cxcremenxosa. Et ratio apertissima est,quia plus exeicemur; Mo-ΚΚ a tus
318쪽
tus enim vivificat, Otium tabefacit; Uno genere potus utuntur, cibis vescuntur simplicissimis, quod quanti iaciat ad salutem ex Celso colligitur, testate melius est siniplicibus cibis x ij, quam multis&varijs. Contra homo ut plurimum vitam lmxuriosam degit, neque uno genere cibi, vel potus est conten
piantur bruta a peste pat ua. Tandem liner caetera signa, quibus signatur pestis, a multis hoc signum signatur, quando pisceamortui plurimi superia tantaquis: Vertim circa hoc signum aduertaturiquod Ari sto tela praecepi. 8.de Historia animaliun pisces pestilenti morbo numquam grauantur,duas ob rationes Vna quia mare eodem Arillotcle testibi non putrescit, ut nequc cius animalia possunt putredine capi. Alia ratio, quia si peste tenerentur, profecto id illis adueniret vel occasione aqus, vel aeris; no propter aquam quia non putrestite non propter aerem, quia pisces non rcspiarant ex communi omnium consensus ςrgo. .
Sed instabit aliquis, si pisces non tentantur peste, quid dicendum de signo ab istis relato ξ Dicendum Domini, quod quo tempore pestis animalia infestat,etiam pisces moi bis picia prijs quibusdam languent; atqui ut ibi narrat Aristoteles, &pisces proprios habent morbos, quibus iugulantur: sed cur eo tempore aegrotent pistes, iudico, quia aer punidus iugi editur mare,& quamquam non ingrediatur corpora piscitam,tangens . tamen intrinsecus ms,in causa est, ut langueant. Et de signis praesentis pestis sati . . . - Quae significant pestiferas omnes fibres fgna capiuntur ab ' Actionibus issis, ab excrementis mutatis,&ab accidentibus, quibus satis superquediscussum ruit.
D mrip si, Ebris pestilens toto genere est lethassa siquidem maxi- semiab pse nius est moibus,tam ratione propriae inentiae,quam rati ,
- cacoetiae,& partium affectarum. Qiri pestilenti febxe in au .b fectus cst,de ad ea,quae offeruntur illi bene se habet,plerumque ἐπι- euadiu
319쪽
euadit;Vnde Avicennas dixit,quando cadit appeti tus eorum, Fin. I. c.4, tui febres patiuntur pestilentiales, incitentur omnino ad co-mcstionem; quoniam qui viriliter ad ea, quae sibi offeruntur, se
habent, & potenter comedunt, cuadunt; Quae Verba Avicen- r. hue si fre Bas CX Galeno accepit, enarratione 38. Coment. 3.Vbi conte- tiu de morbis
stata profert. Etiam hoc symptoma omnes pit, qui in peste
diuturna, quae modo viguit, laborabant . quare factum est, ut multi morirentur. sertissimi ergo, qui cibum sibi oblatum aD. sumpscrunt,omnes fere superstites fuerunt: plurimi vero mori, quam sOmcdere quidquam prius duxerunt. Lethalis maxime c. 'st, cum adsunt signa illa iam enarrata, quae amplius reccnsen- da non sunt. Aduertendum tant lim circa Exantemata, ne amplius reperantur. Primo quid sint; Secundo quot differentias habeant. Tertio, quid significent. hi suo loco ultimo curabuntur. Q Mad primum, exanthemata significantenorescentiam I Exa a I quoniam cutis maculatur, & florescit, ut vere florescunt prata.
Et definiri possunt, quod sint Tumores incute frequentissi
mi. Sunt enim Tumores morbi in magnitudine aucta; cum anhematis enim adsunt Exantemata,cutis tumet,& augetur. Secundo dobent Me frequentes nam una, aut duae, aut tres macuis, Exantei nata non vocantur. Tertio in cute ; nam alibi alia nomina sortita sunt.. ad secundum, Exantemata differtit. Primo quoaa ma- init -- teriam 1, quae enim fiunt ex sanguine dicuntur variolar: quae v
ro a bile,morbilli: ab A trabile, carbones, siue Antraces. 'Secundo differunt quoad figuram, siue magnitudinem;quae enim paruissima sunt,& culicum morsibus similia dicuntur va- ri: quae paulo maiores, de acutiores, spinarum puncturae simili. tudinem rcfercntes, punticular: Quaedam sunt paulo maiores, ct appellantur milliares: Qumam adhuc maiorus instar sic biei, & dicuntur pustulae: Aliae adhuc maiores, & vocantur Tubercula: Reliquς tandcm insignem habent magnitudinem, di nomine sui generis appcllantur Tumores. Tertio quoad colorem; Aliquae enim lucidam aquositatem Urssentant:Aliae sunt purpureae: Multae lenticularcs: Plerael viola
320쪽
violaceae: Et reliquae tandem nigrae, exquisitae,&non exquὼ sitae. Cur Quoad tertium iuxta locum, materiam, & colorum,diuersi sigiificant; Qua enim nasculatur circa thoracim,p. qua in fac u Malae ctiam, quae in facie, propter cons multi maxum ruer- mum , quem facies cum corde habet: Solent etiam n alae esse. quae iuxta pedes oriuntur, propter illarum paruum frigidita.
2. Ποῦ in xPria,silubcrrimae existimantur,que fiunt ex bile, ni jubri. &-sanguine: ab Atrabile vero omnes sunt perniciosae, sicutroc3tra etiam quae fiunt abite eruginosa,&glastina. .: ιὰ. 'colorem,pulpuree,flaus,& aquola laudabiles sunt: visu,rea a Colatra autem violaceae,n igiae,liuidae, de virides: Scd determisi Elis potiunx,ujsii inspiciatur quatitiis,& tempus; nam ob pi ni νὰ , Hypocrates narrat Papulas tu Cranone fuisse inutiles, quoniatiuuia, vi ad iudicandum morbum non suffici bant. bunt aulcm suffcie- , .. . te cum euacuantur copiose humores, apparentibus magnis,&μ istissis frequentissimis Papulis: Contra autem cum paucae sunt. Sic apparere debent die decretorio; Nam Silenus, cui appas a. . ruerunt diu tertia, pcri I
silenus periit quia in duri in 'cretortis non L uratio . illi papula es .
'm: η Vrabo primo pestilentem faebrem, deinde *mplomata . Pestilentis. Fcbris Curatio duplex cste debet; Prophilapti
ca,&Therapcphrica . i. Dedis Id. QEoad pritimin ut docet Galenti Upraeseruatur&vnus h ς si' moμ integer Populusab imminenti pestilentia duplici apparatu,quorum alter pertinet ad causas,alter vero ad ipsa coip cisi, styibui ra, auiis minzs vidclicet. Causae pi ohibetitur ne pestilentiam l. aist ψΠx xxipliciter; cinci datione, ablatione, & abstincntia ab is i. earum usuis Tolluntur specialibus modis: si enim ab aquis co ruptis, lacubus ,paludibus, aut stagnis qui cscendibus, redundantibus, dc mortuis per se, vel ratione cadauerum, vel mace rationulin aut canabisorium ducunt nullinia maius est rem dium , quam uas illas quomodolibet absumere, vel currentcs