De Paracelso eiusque opinionibus : dissertatio medico-historica

51쪽

ut iam monuimus et aurum et corpuS hamanum purgare ducit 3 . Saepe essentiam antimonii cummemorat et praeparatum illud, quod n0n recte vocavere mercurium vitae, cuius iam Basilius Valentinus mentionem sa-cit. Arsenici usum exhernum medicis commendat praecipue efficacem et salutarem in scii rho; usum internum vetat *J. Formulas, in quibus praebendum Sit arseni eun3, praescripsit: Soluti0nem in alcohole seu spititu ini, unguentum, qu0d ex arSenico, udipe Suilla, oleo, te rebinthina seu ex arsenico et melle mixtum voluit. Ιnterdum arsenicum et nitrum ana conssavit, farsenicum

fixum , quod aere liquidum factum, liquor ni senicifixi , spiritu vini vel nic0h0le miscuit δ). Nitrum ab

eo in pellendis renum calculis magni aestimatur ' . Ad deliria mitiganda, surores leniend0S, Sanguinem tumultuantem ac spirituum animalium turgescentiam compeScendam quoque valet. Ita Paracelsus nitrum cum aceto r0Sace0 ac Sugeo semper vivi mixtum tepideque applicatum iii omnibus insanimationibus ad demulgendii in calurem et narc0Sin aliquam inserendam commundat. Ex oleo terebinthino unguentis et emplastris iupeste usus est β). Virtutes thermarum bene novit ipseque tales perfecit, praecipue balnea ex solutione salis et ex ramento ferri parata; sic etiam balnea vaporaria c0mmemorat. Venae secti0nis, quamquam eam interdum neceSSariam ducit, abusum Saepe vituperat, ad

verSarius pathol0giae humoralis, quae ubique sere Ve-

52쪽

naesectionem instituendam esse iussit. Plirgantiis maximam partem chemica rati0ne praeparati H usus est. praecipue. quod iam commem DraVimus, mercurio praecipitato rubro J J. Putavit pr0 quoque organo purgando alio et proprio Semper opuS e SSe medicamine. Sed et exceptis his nunc n0 minatis, alia multa cognovit et adhibuit medicamenta ut helleborum H) album ad vermes expellend0S, m0Schum, camph0ram, c0l0cynthides, alia ille. Restat, antequam ad Paracelsi opiniones patholo gicas progredimur, magneti Sini menti unem sacere, quem in nonnullis morbis efficacem et utilem in Venit . e. z. in omnibus haemorrhagiis, diari h0 ea, epilepsia. hysteria et illis in morbis, qui a centro in circulum dilatant δ).

Pathol0gia Paracelsi, qu0d ad descriptionem singularium morborum haud magni eSt momenti, cum, quod iam supra attulimuS, omneS morbus pro Sb mpt0matibus tantum unius corporiS assectionis morbosae habuerit et in his describendis negligentiorem Se praebuerit, quam probari possit. Itaque de n0nnullis tantum loquamur liceat opinionibus in uni Versum Spectantibus, quibuScum, quae de febribuS Sen Serit, c0niun

Morbum Paracelsus depingit ut individuum in individuo, alium quasi hominem, cui ei in in membra et organa attribuitq). Eius naturam atque essentiam incommutatione quadam illorum trium elementorum quae-

IJ Attamen eum non amicum fuisse methodi purgativao ex permultis elucet locis operum eius.

2b De Helleboro libellum scripsit. 3) uun de ro Lessingius ac urntius disseruit. 4) do morb. podagr. lib. II.

53쪽

rit, in quibus etiam t0ta eius nititur d0ctrina patholo-o ica. Haec si tria elementa illam nobis mutuum re lationem cuia servatam, et illam, quae necessaria est, harmoniam non perturbatam praebent, ut corpus unum tutum, quasi pr0 ductum illorum trium, non autem elementa singula, quaSi fact0re S, cogn0Sca S, integra adest sanitas et bona valetudo; attamen si illa harmonia et mutua relatio quadam ratione perturbata resolutaque videtur, ut alterum horum elementorum maiorem nanciscatur vim vel qu0dammod0 nisectum se praebeat et hancce triunitatem S0lvat, Statum, qui hac re provocatur, aegritudinem Vel morbum nominat. Reactione

corpori S S. Vitae. S. elementorum ceterorum in negrotatum commutatumque elementum sanitas sive bona

valetudo denuo sit; reactione non sufficiente Vel prorsus desciente mors hominem intrat. Illius opinionis, mortem esse a deo praedestinatam, ille insignis disputatur nullo modo vimicise Sed mortem tantum per se necesSariam habet, quam tamen medici, si bonis utantur remediis, in nonnullum tempus differre et procrastinare p0SSunt. Morb0S, qui Sedem praecipue in sulphure obtinent, et ex eo originem ducunt pro morbis habet organ0rum intern 0rum, morbos ex Sale et mercurio ortos pro talibus, qui in externis organis in lucem prodeant *J. Ex Sulphure plerasque febres ortas putat 'b, peStem ipSam, ad quam tamen procreandam necesse est adsit quaedam insuentia astrorum, praecipue Saturni. Itaque cum pestiS natura et eSSentia in alienato quaerenda sit Sulphure, et illud, quod pestis praecipue in tribus corpori S l0cis in lucem prodeat, in regione Subaxillari, inguinali et post aures ita ex-

54쪽

illicare studet, ut tria sint sulld ruris 'Il ra. Alii . clun-rlim et cuiasa et naturn iii siti plus re sita est, morbi sunt icterim, hemicrania aliique. Mercurium et in corpore

vivo dicit calore sublimari, destillari et praecipitari ;ex eo si sublimetur paraly fies mortemque Subitum e Xoriri, si destilletur innitiam, si praecipitetur arthritidem et alios articulorum m0rbos. Sal in corp0re aegrotatu quadruplex adesse p0sse Statuit, reS0 lutum, qui ess-ciat pruritidem, lichenes impetiginesque, calcinatum, reverberatum et alliati satum. Iustam m0rb0rum claSSificationem nun invenimuA: attamen dividit morbos in adnutos vel hereditarios et acquisitos. Iis ex Semine hereditario i semine yliastrie0Jortis adnumerat icterum, p0dagram, hydr0pem: e X corrupti0ne semine ca gastrico) 0rti S pleur0 Sin, peStilentiam, febrem. Morborum coniant irum duae Sunt Species, qui a patre limbo 0riuntur et qui a maire,

matrice) 0riuntur. Dividit quoque morbos in materiales et spirituales, in quo tamen notandum est, omnes materiales seri, quia spiritu laborante etiam afficiatur corpus. Alia ei est in chronicos et acutos m0rborum divisio, et quinque statuit causas, quas ipse mominatentia morborum. Haec Sunt entia, enS RStri, en S V neni, ens naturale, en S Spirituale, ens deale; et quemque morbum hac ex cauSa putat eSSe quintuplicem, cum ex quaque cauSa Vel ente exoriri possit. Morbi ex quatu0r primis entibus orti sunt naturales, ex quinto autem a deo irato sagellae nobiS pro vitiis peccati ,-que admissae λ'. Ens astrale n0n immediate c0rporan a Sira laedit, sed aure corrupto et quibusdam materii Miusecto et impleto morbos progenit, ut nonnulla astra

aerem Sulphuratum, alia ni senicatum, tilia Salsum, alia mercuriatum reddant. Ens veneni est materia lilimeni) Pnramir. lib. 1. c. III.

55쪽

taria ex qua utilia Vel essentiam ab n0 civis vel veneno separare Archaei est. Qui Archaeus si Iaborat sit di gestio putrida. seu l0caliter in Ventriculo cuiusvis par

iis seu emunctorialiter in excretione, cum essentia a venen0 non separetur et Venenum in c0rpore relictumntque acceptum morbum efficiat. 0u id ad ens natu rule h0minem putat, cum Sit makr0k0smo similis et quasi imitatio vel simulacrum makr0k0Smi, sua etiam habere astra, quae Sunt Septem magna membra, quibus quisque h0mo praedituS e St J J. Haec membra cur Sum regularem perficiunt, in Suo qu0dque I0c0; si igitur cursus cuiusdam membri impeditus vel turbatus est, morbus e X0ritur ex ente naturali. Ens spirituale illos provocat m0rb0s, qui ex animo nostro vel phantasia fiunt. Ens dei vel quinta morbo ; iam causa est praedestinatio dei. Ex ea imprimi A pestis exoritur, quam in men et alias cata Sas, ut omneS reliqui morbi, habere posse ex Paracelsi tractatu de peΝte plane elucet. Multi et ipse Lessingius eum Vitilli erant, dicen te A eum sibi ipsi repugnare, cum nunc pestin flagellii in a deo nobis velit inflixum et alio loco alias pestis

commemoret causa S. Duod tamen nullo m0do contradictio, cum omnes m0rbus ex omnibus iam allatis

morborum causis exoriri p0sse dicat. Dicit qui dompestin ex cu lo primam Sum Sis Se 0riginem, quod tamen n0n impedit, quominus illa, quae primum ita gellum tantum suit, po Stea ex aliis etiam Oriatur cauSis. Digna est, quae accuratius tractetur, cum mngnse Rin tuta Paracelsi pathologia agat partes, d ictrina dotariarii, quem antiqui0res medici maximam pariem bil) Haec Septem in ligna membrn Sunt: Cerebrum, Cor. Puitus neri, set, lic par, renes, lien, quae cum lais in linrmo nin Sunt sideri hus, Luna, Sole, Mercurio, Marte Iove, Venere, Suturus .

56쪽

Iem nominant nigram, recentiores insaretum. Est enim tartarus h), qui aeque atque ignis infernalis urit, unde

etiam nomen derivatum eSt, materia quaedam, nunc Statum pr0Vocans, quem Vix morbum nomineS, nunc periculosissimi ipsius morbi causa, ut m0rtem repentinam adducere possit. Videtur tartarus eniis veneni AE pecies vel prorsus idem. I ariarus in homine oritur, si digesti0ne separatio puri ab impuro non rite progreditur et hac digestione et assimilatione mutata et perturbata in liquoribus corporis, imprimiA in sanguine quaedam mucosa et terr0sa, Salibus terrosis impleta materia colligitur, quae interdum, naturae vi in morbum reagendi tam mite, ut morbus non in lucem prodeat, interdum autem motibus et vehementissimiqet gravissimis excernitur. Ex eo omnes morbus ducit, qui ex craSSO Sanguine, ex rigore partium solidarum et ex collectis terrosis materiis oriuntur, praecipue morbos hepatis*J, arthritidem et calcul0s VeSi eae. renum, intestinorum, sellis, ali 0rumque organorum. Hic tartarus, uti ille ex vino, sic ex liquoribus corporis humani sublimatur et excernitur. Quum digestio iam in ore incipiat, in ore quoque excernitur tartarus dentibusque insidet ; sed imprimis in ventriculo Sublimatur, et quidem Archaeo sortiori vel leges certas naturae

non serVante et vehementissime essentium discernente, acerbis Simo S graVissimosque commovet motus doloreSque - . 0ui tartarus, quamdiu n0ndum coagulaius Sed in prima materia a deSt, haereditarius est, ut eX parentibu Sin insantes transeat μ). In actu coitus enim non solum

4) ibidem p. 292.

57쪽

ς permn et semen expelluntur, sed etiam omnis prima materia sanitatis atque morborum, quam attrahit uterus seminae 3 in utero dein cum nutrimento tartarum accipit laetus et ita pr0 pagantur in insante proprietates seminis immani At, si tartarus iam prorsus sublimatus et coagulatuS est, ut arthritide, calculis renum, insarcto laborent parentes in insantes haeriditate non transmi litur. Uti seminae morbis pluribus quam viri subiectae Sunt, quia iis cura novos fructus procreandi incumbit, et quia uterus ut mi kr0k0smus in mi kr0ko Sino multas efficit m0lestias particulares, ita quoque tartaro magis

laborant, quia praeter suum tartarum etiam virorum in coitu attrahunt' . Τartarum ex urinae sedimento cogno Scas licet, attamen non uros copia, sed disquisitione potiuS chemica δ), quam pro uro Sc0pia medicis Saepius commendat. Species quaedam tartari nitrum est, cuius idcirco mentionem facimus, quod secundum Paracelsum maximam partem in nitro febrium posita sit causa. Est enim febris morbus nitri accensi ex putredine materiarum in corpore humano collectarum orti, quod nitrum, cum ex corpore discedere velit, motus nitri vel

par0XySm0S excitat. 0uod ad paro xysmos distinguit labies intermittentes et continuas 3 sed Semper. Si Verbo solo febre, nullo alio adiecto, utitur, febrem intermittentem in sensu habet. Febres intermittentes sunt quotidianae, tertianae et quartanue et ex hepate, liene,

renibus, oppilatione, quae poros et naturale S Vias eX- cretionis adstringit, praesertim oppilatione Venarum q. e. VRS0rum Sanguiniserorum oritur, in quo et h0cmone dum eSt sebres quartanas ex liene praesertim oriri ''. In paro xysmo nitrum vel tartarus putrefactuSI) ibidem p. 29s.

58쪽

tremorem membrorum et cal0rem efficiens sibi viam quaerit urina et Sud0re ex corpi re excedendi, quae ita sunt excretione S criticae. Commemorandum e t, eum stadium ex initi0 usque ad finem morbi crisin, primum autem huius Stadii diem, diem causae, Supremum diem creticum V0care. Duo S dies criticos statuit Hippocrates, n0n cognovi FSe Videtur. Paroxysm0rum irregularitates et Varietates typicas, quae typus anteponens et p0Stp0nenS praebet, ex eo ducit. quod materiae putrefactae diverSa genera ad Sint, quae non omnes Semper Vias et exitus clusos teneant. Febres continuus dividit in duo genera, quae Sunt carbuncu- Ius et summula, qu0rum stammulae Specie A sunt Synanche et causon, carbunculi anthraX, pe Sti S, Saphyrus

et phlegm0ne.

M0rb0rum indicia urinam, sud0rem et pulsum ae curatius tractat Paracelsus. Sedimentum urinae alcolam vocat, cuiuS Specie S diversae Sunt: hyposta Si S. ex qua morbum in stomacho sedem tenere cogn0scitur: divulsio. quae ad morb0s hepatis, et: sedimen, quod ad m0rbos renum spectat. Per urinam sal reSolutum eXeer nitur, per anum Sulphur Sublimatum S Sud 0r. qui p0mS vel emune turiis secernitur, habet nnturam Sulphura S, ut, qui auribu S excernatur, Sit sulphur arsenicale vel marca Situm, qui genitalibus sulphur stibi nitim, qui mammis Sulphur arSenicatum. Pulsus in corpore Sunt septem, duo in extremitatibus. duo in collo. duo in temporibuS, unuS, pulSuS S0liS, in corde. Commemorandum etiam eSt, Paracelsum. quam-minin ., humores' uullo modo eSse morborum causas

ulto, t0tunique Suam pathologiam ui elementi S illi,

59쪽

tribus c0mmutatis p0nit, tamen nonnunquam morbos ex humoribus ortos describit. c. Therapi a.

Haud dubie Paracelsus de therapia quam de pa-th0logia graviores sententias et utili0reS pr0p0Suit, et conceSS0, eius therapiam Specialem, quam describere aeque ac pathol0giam specialem nisi modum ac terminos excedam, mihi non licet, continere multa salsanc trita, neque c0mparari p0SSe cum ea, qua nunc uti mur therapia, tamen n0n est, cur negemus, illam suisse excellentem, accom0datam ei, qui tum erat, litterarum statui, et id sano Paracelsi ingenio et novorum et egregiorum medicaminum multitudine, qu0rum naturam, quamquam primus pleraque eorum in medicaminum numero habuerat, tamen satis perspicue c0gn0Scebat, ali ter seri n0n potuisse. I hera pia igitur eius generaliter est reserta multitudine et sententiarum gravium ingeni0sarumque et observationum rararum, quo factum eSt, ut multi posterioris aetatis medici, intellectis eius gravibus opinionibus, nonnulla, quae ParacelSi S primus statuit praecepta quasi landamentum novorum systematum adhibuerint. Neque porro negari pirteSt, Paracelsum, medicinam aeque atque omnes ceteras It teras e cognoscenda natura η' hauriendam eSSe ratum, sui SSe gravisSimum in colendis ac celebrandis litteris medicis. Attamen n0n dissilendum est omnia illa, quae

Supra, eum de eius phil0s0phia locuti simus, attulimus vitia, etiam in libris, qu0s de m0rbis eorumque cura

ScripSit inveniri. ab humores ipsius pestis affert qu0dam I0c0 causas.

rem primum et Summum esso medici dicit.

60쪽

Paraeelsu in sui sese ni edictim excellentissimiam et experientissi inum cogn0scitur LX egregii S operum Sententiis; multisque eum morbis sanationem attulisse ipse Iaallerus Τ', ceterum eius neque aSSecla. neque iustuqnestimator cuncedit. Celebritas famae eiu A erat tanta ut aegr0ti e terris ipsis remotissimi A ad eum accederent sanationis causa, ut Saepi SSime arcesseretur ad consulendum quasi eSSe eXtremum aegr0tis solamen, et ut ipse ductissimus Erasmus Iaborans calculis re

num per litteras ex e0 petiisset, ut sibi medelam aD serret; qui etiam Erasmus laudibus quam maximis eum saepius assecit. Notissima est eius curatio apud Fro benium, amicum amici SSimum, quem iam desertum ab omnibus medicis, amputatione S0la semoris servari p0sse existimantibus, eo reficiebat, ut iter in Francogalliam equo subire posset. Attamen fuere, qui eius methodum curandi ac medendi valde perniciosam dicerent, et qui igitur ex illa Frobenti sanatione, qui anno vertente frigoris iniuria, quam contemtis Paracelsi admonitionibus sibi paraverat, m0rtuuS erni, an Sam Conviciandi hauriendam esse putarent. Erastus - , unus ex inimicis gravissimis, quamquam ut elucet e X quibusdam locis in disputationibus de nova medicina ParacelSi, qu0damm0d0 assentiens principiis chemicis per Paracelsum medicinae allatis, cunatus est, allatis

exemplis demonStrare, nullum aegrotorum, quo S Para- celsus Sanaverit plus ann0 fuisse superstitem, causam ratus ducendam esse ex medicaminibus tantis et sortibus, et ex h0rum medicaminum qualitate veneno insecta. Merita eius maxima de thera pia eo sine dubio c0nStant, ut therapiam t0tam, ut omnes ceteras medi-