De Paracelso eiusque opinionibus : dissertatio medico-historica

31쪽

riae' ope omnes res coolestes et terrenas interpreamur et Sine magiae cogniti0ne medicus existere n0n otest: eamque pro specie nStr0nomine, pro Supremi

,hilosophia habet. Iltigia medicum in morbis cognoS-:enilis ducit. Ipsum sacrae bibliae studium sine magiacabbataque haud aggredi p0ssumus '' i quia Moses ipse omnesque omnium temporum gentiumque prophetae erant magi , cuique quidem multa insunt, quae Sine iuxilio harum scientiarum sola ingenii ope haud sunt rugn0Scendae. In qua magia Labbataque, cui celeber- 'imi opinionibusque praeiudicatis liberi chemici side-aant, i inter mult0s Basilium Valentinum commem0remiceat) principium hoc est nixum: 63 Existere quandam concessam artem magi-:am, qua homini detur facultas daemones evocare, pectrorum seri familiarem, ipsius diaboli, usumquH

orum auxilio naturae imperare, elementa regere, sin liumque rerum natura emendata hominis et corpuS et

i genium corrigere. Huc quoque Paracelsi opinio per-inet panaceam existere et inveniri p0sse uniVel Sa-em, hominis vitam in omnia aeva prol0ngantem, ingelium Vero sagacius reddentem ad omnes res, ipSaS ccultisSimas et gravissimas cognoscenduS, qua inmydam, cui omnes signaturae erant cognitae, Vito inuam prol0ngavit, quamque revocare Summum Semperrat Paracelsi studium; et alchymia, sensu, qu0 DG 0ldaacherkunst significat, non prorsus ab eo reci Sata, iSi fateamur oportet, qu0d in en suu atque Sequente emp0re clariu A viderit, cum in nonnullis Ioci S con-2ndet, metall0rum in aurum mutam0rphosin haud 90Se seri. Commemorandum etiam est, plura Paracelsi prin-ipia phil0sophica, de quibus Supra diximus, the0S0IJ Labyr. in ed. g 227.

32쪽

phi S. quos dicunt, causam dedisse Singularis cuiusdam famosi systematis philosophici excolendi Φ). Iam vero ad kosmogeniam' hominisque physiologiam transeamus. Dei voluntate, verbo illo sati Signata, ex prim0 principio hyliaStro mysterium magnum exstitit, cui quoque nomen tribuit matricis makr0kosmi, limbi maioris, iliados, qu0d fuit prima materia, chaos antiquorum, cui tria inerant elementa. Ex qua quidem matrice makr0k0Smi, quum limbum maiorem reppellare solet, etsi hoc Verbo Saepe primum Signet principium, tumque hylia Stro parem p0nat, primum elementa excolebantur quatuor ex tribus elementis illis laudamentalibus S. S. M. exi Stentia, aqua, terra, igni S, nur i prima tamen aqua, tumque pr0ceSSu quodam chemico putrescentiae simili terra. I iam ex quatuor illis

elementis compositae res ceterae omne S eX colebantur, quibus tria illa elementa primaria f. sundamentalia Sem per inesse apparet. In limbo majoro ceteri Sque Omnibus rebus dua distinguit principia, principium astrale, Vitam, S. naturae ingenium cspiritum , vim illam formantem et conservantem et c0rpuS S. principium materiale. Λ caeteris omnibus rebus creatis hominis creati Ο J dissert, qui mi krokosmus, mai0r Vir, min0r semina, praeStat ceteris omnibus rebus existentibus, sicut Stellis atque animalibus. Dum haec enim ex elementis Secundum Dei verbum excolebantur, Deus homini solo creando operam dedit, et ex quatuor elementis e SSentiam quintam extrahens, et ex astris essentiam, element0rumque quatu0r essentiam cum astri essentia ad unam mussam, limbum scilicet terrae coniungens, quibuS omnibus adhuc spiritum divinum adspiravit. Tria igitur homini insunt, spiritus divinus, corpuS. Sidereum

33쪽

e0rpusque elementarium i formatusque est secundum Dei imaginem. Solus est limbus minor, limbo opp0Situs maiori, qui deum mi indumque continet J. SpiritudiVino, vita ylia strica, anima omnibus bestiis homo prae Sint, e X qua nuScitur hominis ratio, mundo imperandi facultas, aeternique et immortalis in homine principium 3 cum bestiis habet corpus sydericum SiVespiritum vitae sive Vitam cagas tricam, RStrum, q. e. principium vitae, vita vegetativa sive animulis, Vitae stamina. tuae quamdiu homines primi in paradiso vi vebant vitae 1lias tricae prorsus Subiectu primo peccato atque e paradiso expulsione mai0rem nanciscebatur vim. Principiis elementaribus S. S. M. opuS eStad corpus formandum, spiritoque vitae ita coniunguntur, ut Sint una natura, qua unitate seu morbo Seum0rie turbata, unum elementorum illorum potest apparere

Systema physiologiae Paracelsi temporibus pror-SuS Π0n aderat. Ipse quidem Paracelsus principia Π0nnulla Physiologiae, quae commemorentur haud indigna poSuit, e. g. hominis compositionem, iam a n0bis allatam. Anatomiam Vero contemnebat, Scientiam illam,

in qua tota nititur physiologia. Etsi enim aliquo loco dicat, Anatomiae locali distinguit enim an atomiam l0-

ealem, quae apud nostrates dicitur anatomia, anat0mi-Bmque universalem, distocationem scilicet in tria illa elementa, quam valde commendat ob utilitatem Pro morbis cognoscendis et curandis' valde es Se Studendum, nonnullaque pathologica in cadaveribus secandis e0ΠSequentia commemoret, tamen in aliis locis anatomiae Studi0 Se opponens plane inutilem eam declarat δ).

8) cf. quae de cius palliol0gia dicuntur.

34쪽

Ne quo recte discipuli Paracelsum in annio inia peritis-

Stimini declara erunt, dicentes eum sanguiniri circulum iam bene novisse; quamquam dissiteri non possumis Scum de sanguine saniorem habuisse opini unem aequa libus, quem in corp0re vivo pii reScere n0n p0SSU

credidit.

Haud indigna est, quam accuratius tractemuS, theoria sua generationis. Femina, ut iam supra diximus, naikr0kosmus est viro minor; ipse autem seminae uterus in mili r0kosmo est mihi ullo sinus: semina

igitur mihi ok0smi matrix. 0u0niam seminae longe praestat vir, illa etiam corporis ingenii pie viribus utque facultatibus minus excellit, n0nnisi dimidium est viri, pluribus morbis Subiecta, quibus magi S quoque

viro succumbit; morbi saeminam necanteS Virum Semper

haud nisi dimidium necant Cui tamen seminae Subiectioni illud est c0ntrarium, quod in generati0ne ei

Parem necessitatem, pariaque tribuit iura. In genera tione distinguit spurina ) atque semen Viri, qu0rum est Sperma nihil nisi excrementum, Stercus, aliis eor-Ρ0ri S eXcrementis simile, renum secretum, ut mucuS de cerebro, neque in testiculis paratur, sed iis modo educitur. Sperma nonnisi animale est involucrum ab homine ad amitico paratum, vehiculum Seminis, quod Vere eSt generans, nec materiale Sed Speculatione, sortaSSe quintae essentiae m0do, secernitur. Princi pium est astrale in seminis liquore atque ex liquore Vitae nascitur in toto corpore disruso, cui liquori lar taSSe prorsus est pat . Animalibus semen illud vitaeque liquor deest, sperina tantum habent Semen interV0luptatem tantum paratur, quam vir Sentit, phanta Si

35쪽

seminae adspectione excit tu. Cum liquor vitae in toto

corpore atque in Singulari qu0que organo excolatur, illorum organorum quinta est e S Sentia, germen eorum continens, ita ut liqu0r Vitde nn Si, ocul0rum, Iunnorum, pedumque etc. Semen c0ntinent, spiod ipsum nasum nique ocul0S et . paret, qua ratione etiam Ptiracelsus

m0nstra declarat. Ubi membra desunt, organi semen in viro defuit; ubi duplicia sunt membra duplex erat semen. Distinguit qu0que Paracet SuS Semen cagastri cum atque I liastricum, quorum illud corruptione, istud

directe sine c0rruptione ex mysterio iungno est natum, ubi semen cagastricum lariuSSe Spernia e St, Semen vero Vliastricum verum Semen, qu0d n0Strati nominant

auram SeminiS.

Sine semina generatio haud seri p0test, quia viriphantasia nonnisi dimidia est, s ita lue seminae phanta sta adiuncta nasci quid sua in p0test. Semen Vero semina ad generationem non assert, uterus ager tantum est, in qu0 Semen c0ll0eatur, terra qua Si, in qua Se-zes ponitur. Ita Paracet SuS, homo, inquit, nunquam ex ipsa matre si, Sed ex Viro: in matrice Vero ponitur. Cui xerbo illud tamen est contrarium: Am erstenuerken, dasS der Mann einen halben Samon hat unddie Fi au einen halben. Also die κween machen ei ne n*angen Samen. Seminis in uterum influentiam attrac- 'bione declarat, dum uterus, cui vis inest attrahens, eadem ratione semen attrahit, qua serrum a Magneto attrahitur.

Insaniis cum parentibus Similitas, ut de viri semine ita de seminae phantasia pendet, ut viri phantasia'

Semen generans, seminaeque inter coitum phantasia innsaniis genus influant. Fi seminae phantasia viri ei ut 'hantaSia in c0nceptis ne matur, semineus sit laetus uia rati0ne virilis. Si dita Sunt principia prorsuS pa- ia, qu0d quidem rarum cSSe apparet, hermaphroditu S

Xi Stit, qui ambo interdum genera monstrat, plurimum celo neutrum. Pariues duplices atque multiplice S cx

36쪽

illo declarat, quod uterii R Sive matrix Remen non uno hausto, sed duobus vel pluribus attrii hui, tutemque seminae fertilitatem assert, ut Viginti pluresque embryoneri eodem tempore possit c0nciliere nique Iiarere. II fiam conceptionem haud declarans, dicit: waκ duq sei, das

den Mens chen fabriciri, das stetit Niemand , das istder Geisi des Herrn an dem Orili λ). Foetus nutritio haud sanguine sit, qui alias

menstruatione decernitur, quem sanguinem Paracelsu Acxcrementum habet, venenosamque ei naturam ut aliis excrementis ultribuit. Omnia corporis membra nutri-iionem attrahunt atque excrementa secernunt; tali ratione uterus etiam res attrahet, quibus ad nutritionem utitur, supersua Vero atque Venen0Sa, quae haud valet assimilare, eSt menstruatio. Embryonis nutritio laete

potius st*J, quod viis ign0tis atque haud videndis ex

mammis in uterum pervenit; nutritio omnis cibis excipiendis assimilandisque iis materiis, quae corpori sunt utilia, sic dictis essentiis, siti noxia autem, quoniam cibo cuique insit venenum, excernuntur. Dige Stio nem atque assimilationem, ut stomacho imprimis

inest, Archaeus δ), daemon quidam atque alchymista, quem pro spiritu vitae vel principio hominis astrali habeas nil impedit, cuique caput et manus pedesque' ut homini, in quo inest attribuit, efficit, qui bona umalis secernit, cuiusque culpa est, Si assimilatio tur batur. Sed praeter st0machum hunc principalem, cuique notum, cuique membro proprius quidam inest stomachus, in quo materiae eXceptae organo aptantur atque Supersua excernuntur. 1) de mair. p. 73. CL do generatione Less. Parac et Sus, S. Leheu u. Denkeu; Brom. de vita et opinion

37쪽

Pr0clivitatem Paracelsi ad magiam et Labbatam etiam in physiol0gia invenimus. Ita parteS omneS cor puris humani cum stellis tu harm0nia Sunt, Q. g. cor cum Sole, hepar cum Iove, Splen cum Saturno, bilis cum Ilarte etc. Multa etiam absurda insaninque, quae in eius operibus invenimus, Bremerus in dissertatione attulit, ut de piscibus ex semine perdito ortis, de animalibuS, quae per OS concipiunt, de basiliscis, qui in tuitu suo trucidant, de ciconiis putrefactis in serpentes mutatis, de insectis ex fimo equino calore Solis ev0lutis, de insantibus f homunculis' ex semine virili in

sino equino latis ; quae omnia ex eius magiae Studi0- sunt reducenda. Attamen, quamquam tales in eius operibuS inveniuntur multi errores, non diffitendum PSt, Paracelsum, ut aliis scientiis, ita etiam physi ut giae haud exiguos attulisse fructus, praesertim cum vitam omnibus in materiis quaereret, et cum illa principia philosophica, quorum iam supra mentionem feci MUS, e0ΠStitueret, quorum n0nnulla etiam in physiologiam adhibita, magni in aeternum sunt pretii.

Transeamus nunc ad ea, quae Paracelsus in chemia praestabat. Ante ParacelSum multi erant, qui huic scientiae operam dederunt, hiSque rebuS, quas invenerunt, gl0riam Sibi comparaverunt quam maximam, Sed sere omnes omne in eo Studium posuerunt, ut Summum illud arcanum auri ex metallis aliis parandi aperirent. Quamquam autem nemo hac in re id, qu0d voluit, perfecit, omnesque c0natuS suere inanes, tamen chemici doctissimi et excellentissimi, clariore cognitionis luce collustrati aetatis Ach0lu ticae nihil aliud petierunt. Sic

38쪽

literque IIcllaridus ' '. puter et filius, sic Ripleius ex

Britannia, Sic I hunines Nortun, qui lapidivii Supientium non nisi instinctu divino inveniri possu cretiebat, Sic Basilius Valentinus, monuchus, iliai nd hanc rem coelestam significationem putabat necessarium, Sic Trithemius de Sponhelm, doctissimus ille monasterii praesectus, qui erat Paracelsi praeceptor. At non solum chemici, sed permulti etiam ex aliis ordinibus ista periculosissima auri ex metallis parandi cupiditate sta- grabant, ita ut magistratus in n0nnullis civitatibus poenas in hosce homines iam constituere deberent' . Apud mult0s virus, qui erant artis chemi eae periti SSimi eodem iam temp0re studium reperiendi remedii uni versalis Videmus, sed nonnulli hocce remedium in in-Veniendo arcano auri ex metallis parandi posui SSe Videbantur, quamobrem etiam lapidem philos0ph0rum hanc panaceam universalem Vocabant. Paracelsus ab omnibus suis aequalibus alchymista existimabatur gravissimus et multi celeberrimum illum virum artem auri

essiciendi invenisse credebant δ' ; quin etiam discipulorum Suorum nonnulli se testes huius mutationis suisse dicebant: Iniuria autem hocce Particelso obiicitur, quam' quam eX parte Vituperandus est, quia superstiti uni illius aetati S, quae usque ad praeterlapsum saeculum perduravit ψ' ut, quo initius litteras excuterent, impedixit, ita populi moreS corrumpere minatus e St, Π0n Omnibus ingenii sui viribus obsisteret. Ipsum enim eiu S- modi mutationem effici non posse credidi S Se eX mul-lb Gmel iii: Gersetii clite der i laetitie. S. 126: In quihurici inni liis tortis chemiae ite Ilipleio, Nort0ne, Valentino et Trithemio locutus est auct0r.

39쪽

iis librorum locis elucet Τ). Parae et Sils autem se p0put 0, qui m0re consuet0, medicum pr0 perito aletiymista habebat, eiusque opini0ni plane 0bStare n in posse intellexit. itaque interdum aurum ex metallis parari posse contendit*J. II 0X autem ab Alchymia nil chemiam sese con Veriit et quidem omnia sua Studia in inveniendis medicaminibus et praecipue in th veniendo universali remedio posuit. 0uamquam hi quoque conatuqerant inanes neque ullo eventu, tamen haere accidit, ut ars chemica meliu S, quam nil huc tractaretur, et merito Paracelsum patrem hodiernae chemiae nominare possumus. Laudandus eSt quod doctrinam, quae nntea salutem publicam in discrimen Vocare videbatur, nunc utilissimam secit. Dicit Alchymiam, quo verbo semper pro chemia utitur, eamque interdum Spa*yriam J V0ent, se e Sse modum praeparandarum rerum medicinalium,' pyrotechnin in medicam, , , die UunSt, die das Unnilige vom Niitγ lichen i hiat, und bringes in seine letZte materium und Wesen '). 0uia vero

Paracelsus chemiam ad praeparanda medicamina e0rumque naturam e0gnoscendam ni lue extionendum necessariam esse intellexit, hanc omnium doctunarum, quae formant artis medicae sundamentum, tertiam posuit, eosque valde vituperat medicos, qui huius sunt artis expertes. Sicuti autem alias litteras, ita quoque in systema n0n redegit chemiam, ex qua hoc loco, ante-

40쪽

quam n d singula transeamus, nonnullaq rationes principales commemoremus liceat. Primum liud inm a nobis, cum de philosophia Paracelsi verba fecimus, allatum principium, obvium st: 1J 0mnia ex tribus elementis standa mentariis composita sunt, qu0d principium ex chemia sumtum, chemica ratione in exponenda natura et hominum et reliquarum rerum ad hi hebat h). I ria illa elementa erant S. S. M., eaque, ut i im Supra m in uimus, non mineralia illa erant, sed eorum proprietates astratione. Quod ignem concipit. flammamque essistit,

est sulphur fin planti A resina, in animulibus mumia ), qu0d sumat mercurius sin plantis gutaronium. in animalibus reaigar , quod resint, ut cinis, est sal finpl. balsamus, in anim. tartarus'. I rin haec element', in quae artis chemicae ope omnis materia s0Ivi potest, in omni corpore non Sunt eadem, Sed semper Varia, ita, ut aurum aliud sulphur quam argentum, hoc aliud quam plumbum etc. contineat. In omnibus rebus sulphur, quod ad landamentariam suam rationem attinet, nihil aliud est, nisi materia, quae summam facile con ei pit, Sed in alia re alia ratione mutata est. Sicuti vita in corporibus diversis diversam se ostendit, et tamen eadem vis et facultas est, ita quoque elementa haec sundamentaria sunt habenda. 2 Rationem, qua omnes res chemice tractantur, purgantur et rectius constituuntur, ignis essicit, qui cum hiS, ut chemice mutentur et ad altiorem persectionis gradum tollantur, sese coniungere debet. Qua ex cauSa e. g. aer nihil aliud est, quam aqua igni com-1J Sulphur rubrum est in carne, sanguine et Iris eribus. saxum in ndipe, medulla atque omnibus Ossibus; Sal iride in bile; mercurius gravis in carne, levis in pulm0ne, meuiocris in ossibus; cs. Haller. bibl. med. Prnct.