Physiologia medicinalis

41쪽

Sitis, ejusque causae, Phaenomena et effectus. Peculiaris et molestus quidam Sensus, quem in cavo oris et faucium, ac Pro parte etiam in Ventriculo percipimus , Potulentoriam Suscitat desiderium, seu sitim. Proxima sitis causa est duplex: aquae defectus, et praevalens in Corpore animali, in systemate gastrico Praeci-Pue , Pli Iogisticorum COPia. Constituit nempe aqua insignem humorum et partium solidarum animalis corporis partem

β. 98. n. 3.); id autem liquidum per cutis Perspirationem , per exhalationem Pulmonum, Per urinam ut alias excretiones continuo minuitur , Suoque modo Testitui organismo dobet. Licet aqua, in atmosPhaerico aere contenta g. 2I5. , Dor AU perficiem corporis attrahatur, atque ea

etiam gaudeant organismi perfectiores potestate, ut eandem per Biochemicum pro Cessum gignere possint; non tamen tanta his modis SusPeditatur humoris quantitas , ut omni in CaSu Sufficiat. Ubi igitur diquas oritur defectus, exhalantes arteriae, quae membranam muCOSam Ca-Vi oris , faucium , oesophagi et ventriculi vapore sexcreto humectant g. 122. J , arescunt, quo nervi corporis papillaris f. 121. simul irritantur et sitis suscitatur sensus. Potest igitur Sitis, isto respectu Considerata, Per Sequentes ex Citari Causas. 1) Humorum quantitate imminuta: Si C haemorrhagia , Vonaesectiones , di arrhoea, Salivatio , sudores est largae suppurationeS Sitim adducunt ' . et Aucto cordis et arteriarum mom

42쪽

et4 LIB. I. CAP. I. DE ALIΜENT. ADSUΜTIONE.nimus, sitis intenditur. 3 Oritur sitis , praesente quodam in ventriculo stimulo , nervos ejus magis irritante, ut a saburra Biliosa, a Cibo corrupto, ab αdsumtis acribus , aromaticis, spirituosis et salinis sfieri solol. 4) Normalis denique sitis tum Tecurrit, ubi aquae defectus Per causas modo redductas vel in universo oritur corpore, Vel ubi cibus solidus, ventriculo ingestus, atque liquidis diluendus , potulentorum excitat desiderium. Quod alteram facit sitis causam, o Xygenii nimirum do fectum o, Ilaec e sequentibu8 elu cet observationibus a) Sedatur sitis optimo per aquam , in nor mali saltstri statu , ubi tantus adest reproductivi processus vigor, ut substantia haeo indi 1ferens sejungi in polaria possit princisia, estque eadem tanto magis e 1ficax, quo

magis fucrit frigida, id est quo pIUs viribus

Praevaluerit contractivis 221. , nervorum

dant autem maxime Sitim ea, quae o Xygenio abundant, aer P UruS, POLUS αCiduli. Videmus tamen sitim optime Saepe exstingui talibus, quae Phlogisticis abundant: sic itinere aut alio gravi laboro defatigati, spiri tuosis roficiuntur, et molesta relevantur siti; sic febre nervos a Vel typho putrido laborantes intolerabili saepe excruciantur siti, spirituosis , aethereis , camphora et simili-hus optime e Xstinguenda. In his autem casibus prostrata per stimulantia erigitur nervorum et vasorum energia, quo fit, ut e X-

Iaalatio nimia vel suppressa ad debitum

reducatur statum, ipse que Simul Proces SUS, quo aqua intra corpus de componitur , vel

saltem attractio ad OXYgenium , augetur

43쪽

SEc T. I. DE cIBO ET POTU. 25 Abnormis etiam est Sitis, quae potator os divexat, ex adsuetudinis lege g. 73. IV. ex-Ponenda.

b) Omnia ea, quae Phlogisticis abundant

et expansionem augent, Sitim suscitant: spirituosa, narcotica, aer imPuru S, Cibus multum nutriens, calor, Iu X, udfectus e X citantes. Peculiaris etiam electricitatis est relatio , adeo, ut aVes, Sicco pabulo nutritae,

manifesta prodant electrica indicia a).c Ipsa denique sitis phaenomen α, eiusqUΘeffectus ostendunt, sy Stem a nervosum prae

cipue adfici, atque systema irritabile, arte xias Praeprimis, energia tum augeri. Manifestatur sitis initio obscuro quodam

Sensu, tum vel maxime, ubi causa ejus in Ventriculo residet, siquidem nervi istius a Ceres romagis sejuncti exist*nt. Cum autem intenditur, molest'S ponit sensationes ; siccantur os et fauces; spissatur saliva cum muco oris, et redduntur ii humores amari simul et acres ., Porro Pro tracta siti, oris arescunt partes; intenditur nativus corporis calor; minuuntur SecretioneS qucte- vis; siccatur cutis, et redditur urina cum reliquis exoretitiis humoribus spissa et acris. Dantur quidem animalia, aves praecipue rapaceS et quadrupeda, quae raptu Vivunt, Potu Semser, aut longo saltem tempore sine noxa abstinentia; nec rara Prostant exempla hominum , qui nun- qu am hiberunt, a cibo etiam fluido abstinentes b): eo tamen non obstante celerior in uni Versum sitis toleratae perniciosus est effectUS, Citius quo mortem adducit ac ipsa fames. Intra saucas enim saepe horas, Cum nervosum Pluri mum Putiatur systema , sitis offectus per uni-Verium ProPagatur corpus. Sequuntur febres

44쪽

Dessimae indolis , animi deliquia , palpitatio cordis, inflammatio ventriculi, hepatis, deliria,

mania, subque doloribus summi S, mors. In Ca claveribus ventriculus inflammatus , gangraeno εUS , bilis acerrima, sanguis spissus et visciduSinveniuntur C).D HALLER : Elem. pItys. VI. P. 17' '') Chr. GIRTANNER primus fuit, qui istam sitis causam Statuit, a multis playsiologis hodie jam receptam Vid. Humboldiii. d. ger. Mus. u. Nerv. II. P. 251. . a) ΗUMBOLDΤ I. c. II. p. et5a. - Peeuliaris Oxygenii ad electricitatem relatIci experimoniis Readiani S OS- tenditur: atmosphaera enim H. E negativa fit, ubi ei Per animalium respirationem vel per putredinis Proces' Sum Oxygenium subtranitur v. Humbo Idi ibid. I. P.

Potulenta.

Aqua, ut ex iis, quae cf. 266. praecepimus,

Patet, unicus est naturalis potu S, Suntque PO tu lenta reliqua ea Sallem ratione pro siti exstinguenda, apud sanum hominem ad minus, idonea, qua aquam continent et OxygentUm , Vinculis diversis iunctum. Ea autem aqua , quae e fonti-LUS scaturit, aque des oxydantibus radiis solari-hus g. 226. remota est, quae Copio Sum in se continet Oxygenium , quae purior est et frigidiuscula, sitim optime sedat, nactXima CUm VO-Iuptate potatur, atque optime etiam conducit. Nivales et pluviarum aquae aerem quidem Continent , co Pios O Oxygenio scatentem, facile ta-

45쪽

bus venenatas omnino Continere particulas Est autem aquarum Pro ratione diversarum particularum, quas continent, diversus effectus a ,

Potestque decoctione , 1iltratione, variisque additis romediis corrigi b).

Reliqua potulenta, quae vel nece Ssitate, Vel vero Voluptatis causa in usum humanum inducta fuerunt , pro diversa miXtione variam hahent indolem, variosque ponunt effectus. ΡOS- sunt autem facile in sequentes redigi claSSES:

1 Sunt potus aciduli , in quibus Oxygenium

PraeValet; pertinent huc aquae acidulae, acido

carbonico S Catentes, acetum vini, cereVi Siae,

succi aciduli vegetabilium crudi et formontati , Serum lactis acidulum etc. Conducunt haec in iis casibus, in quibus vegetabilis commendatur cibus G. 263.J; usu tamen diuturno maciem inducunt, et vidit HALLE RUS ab aceto, solvendRe Obesitatis causa sumto, vontriculi parietes in- Crassatos c). 2 Ρotus aciduli, simul spirituosi, ut vina Pleraque et fermentati usgotabilium succi sunt. Praeter vires inebriantes vina diver- Sa , Pro Varia indole chemica, varios ponunt intium auo corpore effectus. 3J Cere visia, aliique fermentuti liquor os, e diversis cs realibus ot Vegetabilium seminibus parati , mucilagino S RS ,

Sa Charinas, amaras, Rromaticas etc. Continent

particulas , quae de in Variam eis tribuunt virtutem; nota est cerevisiae non debite fermentatae , copio Sum acidum carbonicum continentis, Perniciosa in vias urinarias efficacia. 4 Liquo res cremati, spirituosi, diversis saepe aromati-hus conditi, inllammabilibus abundantes, Si ra-xiores excipiantur casus, sanitati omnino Perni-

46쪽

Ψ8 LIB. I. CAP. I. DE ALIΜENT. ADSUΜTIONE.ciosi sunt. 59 Rarius pro ordinario potu adhibentur lac animalium et seminum Veget α-hilium emulsiones , quae CaSe OsaS , oleo SaS et mucilaginosas particulas varia Proportione in se continent, ipsumque ventriculum plus aut minus gravant. 6b Inter Polus numer 'SOS, quos Voluptas et lucri cupido in usus humanos adduxit, Theam saltem et Cosseam memorare Volumus. Continet prior aromaticas et narcoticas Parte S, quae certis sub circumstantiis proficuae aut nocivae esse possunt ; posterioris abusus irritabilitatem vasorum et musculorum deprimit, unde haernorrhagias, uteri Praecis Ue, manuum et aliarum partium tremorem, impotentiam et C. inducit , est quo notissima observati O , quod cosseae potus somnum impediat.

. . . in

47쪽

SEcT. II. DE MANDUcAT. ET DEGLUTIT. 29SEc T. II. DE MANDUCATIONE ET DEGLUTITIONE. f. 268. Qua ratione animalia diversa cibum

Sumant.

Latonii forme irritabilitati in Eoophytis ro-

productivus subjectus eSt Proces Sus , ut adeo plurimae eorum Species , Plantarum more , tota Pene corporis superficie nutritiam absorboant materiem g. 4ο.9. Primum jam tubi intos inalis vestigium ostendunt, Suntque tentaculis et Ore cirrtioso munitae Vorticellae rotatori ase et Hydrae , quae igitur , hoc TeSseCtu Sumtae , transitum faciunt a corporibus cryptogamis ad perfectiores animalium ClaSSes. Μanifesta autem irritati ilitate et insignior sensibilitate praedita perfectiora animalia, atque tubo alimentario et aliis Partibus instructa, alimenta vario adsumUnt modo. Nutriuntur aliqua solis tantum liquidis , quae Suctione recipiunt: spectant huc mammalia. Prima Vitae periodo; de insectorum claSse Cimie es, Muscae, Acari, Pe-cliculus, PuleX; Vermes aliqui, Hirudines praecipue; ea denique insecta, quae ad Vesparum familiam pertinent, alimenta Partim Sugunt, partim deglutiunt. Μαmmalia Pulmonum ope sugunt, insecta Vero, Pulmonibus destituta, ut TREVIRANUS docet , Vel aculeis peculiaribus haustellis , vel vero Proboscide carnOSa, quactin nonnulΙis cum Vesica, in abdomine haerente, ipsamque suctionem Perficiente, cohaeret, in

struuntur.

Reliqua animalia, quae cibo VesCUntur Solido, mandibulis eum recipiunt, exceptis qUi-

48쪽

husdam molius cis climacibus) , ot vermibus ca-Phroditis), proboscido peculiari eum in finem

utentibus. Eaedem mandibulae in mammatibus Sic comparatae sunt, ut cibum Prehensum simul comminuere, Proque digestione aptiorem reddere possint. Respondent itaque dentes et maxillarum mobilitas huic sini ita, ut cibo, qui illis

ex natura convenit 262.J, eas partes adcommodatas videas. Classis inferioris animalia, magis a homine recedentia, mandibulis gaudent, solis duntaxat Prehendendis, non vero masticandis cibis idoneis, licet amphibia aliqua et pisces copiosis instruantur dentibus. Aliqua tamen Sunt in Secta, Crustacea et Zoophyla, Echi nus Praecipue, as Paratu, masticationi inservi Ente, instructa. Peragitur autem masticatio in minus perfectis animalibus mediis sequentibus :1ὼ Pharynge, apparatu maSticationem peragento instructo, ut in piscibus nonnullis in carpione v. g.) esse solet, qui ossa habent pharyngea, dentibus obsessa. 2J Ventriculo cartilagineo, qui alternis contractionibUs set dilatationibus ingestum comminuit cibum . occurrit is plurimum apud RVes, quae granis vescunt Ur et in sociis, in Crocodilo, in molius cis quibusdam et vermibus; inter mammalia Manis ponsa dactyla tali gaudet Ventriculo. 3 Denique possidoni a lias animalium Species ventriculum dontibus instructum, quo deglutitum comminUUnt cibum, ut in plurimis crustacei S , insectis, molius cis et

49쪽

SEc T. II. DE ΜANDUcAT. ET DEGLUTIT. SI g. 269. Mandibulae. Dentes.

Doboni cibi , ut depelli in stomachum , et

digeri hic possint, in ore PriUS commoli, Cumque saliva et aliis ejus caVi humoribus subigi, quod maxillae motu et denti iam mechanica actione perficitur. Possidet autem homo omni V -

rus g. 262.9 inter omnia mammalia perfectissimum apparatiam , masticationi inServientem. Etenim maxillam inferiorem, quae in brutis animalibus simplices tantur,1 admittit motus, in omnem partem mobilem habet: dentibus praeterea, quod in nulla est bestia, triplicibus gaudet, serie continua dispo Sitis, atque sic collocatis , ut superiores inferioribus Probe adcommodentur.

Ossa maxillaria in homine comparat 'ita sunt, ut inferius tantum Per ses mobile sit, atque SVPerius Cum Casite Solummodo sursum atque deorsum moveri Pos Sit . Inferioris vero

ordinis animalia reptilia nonnulla et piscos

quidam , Vel utramque maxillam movent, veΙ solam tantum superiorem ' . Maxilla inf)rior hominis satis mature ossificatur , siquidem foetus modo natus ejus jam egeat opera. Constat duobus singularibus ossibus, quae post annum primum ita uniuntur, ut in adultis unicam esse 1iiciant massam ; in reptilibus Vero pluribus componitur Sortionibus. Arcus maxillas inferi oris duo condylis instruuntur ferme ovalibUs D qui cavitatibus gleno id eis Ossium temporUm , interposito menisco cartilagineo- membrana Ceo , recipiuntur, fortioribusque ligamentis, laxe tamen , firmantur , Ut adeo articulatio haec , ceteroquin superficialis , motum admittat varium.

50쪽

set LIB. I. CAP. I. DE ALIΜΕNT. ADSUΜTIONE. Potest igitur maxilla hominis inferior detrahiot adtolli, antrorsum Porrigi et retrahi, ad latera moveri et rotari. Dentes paucis tantum desunt perfectior 1-hus animalibus , Suntque durissimae totius corporis partes , unde corruptioni longe diutius

'quam reliqua ossa re Sistunt. Et iam chemica

qualitate, ut BERZELIUS ostendit ab , substantia dentium ab ossium mixtione c*. 2ο8. dissert;

Plus enim de calce phosphorica, et minus de Calco aerata in humanis et pecorum dentibus comperit quam in ossibus. Durissimam autem substantiam enc α ustum constituit , quod coronam dentium Vestit, tamque densum et durum est, ut cum Chalybe Scintillas saepe pro- Iiciat. Est haec Substantia, quam vitream incongrue dicunt, recidis mineralitius, nitrico Prae cipue, Perfecte solubilis; nullum continoi, ut MORI cIlINI , ΗATc HETT et BERZELIUS comperearunt, animale gluten, et differt ejus mixtio penitus a reliqua Ossium substantia b . Applarent in hac substantia fibrae manifestae , quae arcus formant, in homine conectVα facie superiora, inove vero inferiora Spectantes C . Crassior haec incrustatio est in Suprema coronae parte, ubi dentes mutuo Sese tangunt ; extenuatur versus

gingivas , et deficit Penitus in radice donlis ; in

nonnullis tamen animalibus , ut in Tricho choros muro , i PS a etiam radix isto obducitur en causto , estque 'dmodum Crassum in ruminantibus. Socornitur haec Sub Stantia per membranam vasculosam , Tridicem et collum dentis ambounialem, nec facile, de Structa vel abrasa renascitur. Taetur OS Sectio dentium sUbstantiam ab attritu, aque aeris et aliarum substantiarum in

1luxu , unde dePerdito encausto ipsi mox cor