장음표시 사용
22쪽
Adoptionibus. Α' Adqui*isne per adrogationem. 374 Adsignatione libertorum. Os iliano tutore , ct eo qui ex lege Iulia Ur Tisia da
batur. 7 Auctoritate tutorum. TI
BBonorum possisonibus. 3os donis vi raptis. 39
ca his diminutum. 67 Codicillis. 262Cansensu obligatione. '3sχCurationibus. 8s
Disisione stipulationum. 336Donationibus. IS9Duobus reis stipulandi er remittendi. 3 I
EmptIone 6r venditione. S3 Eo exi libertatis causa bona addisuntur. 336 Exceptionibus. 477 Excusationibus tutorum vel
Heredibus instituendis. Is Horeditatibus quae ab ingestato deferuntur. 26 Heredum qualitate ct do
sunt. 34Iis per quos agere possumus. 469 Ingenuis. 22 In Ariis. 4oi Inuseisso testament . ara merdictis. 483 Inmitibus stipulationibus. 339 Iure naturali gentium or c visi. Io Iure personarum. I9
Lege Aquilia. 4Oo Lege Falcidia. 247Lege Fusa Caninia sublata.33Legatis. 222 Legitima agnatorum secressione. 27T Legitima agnatorum tutela.
Mandato. 369Militari aestamento. 18o
Novalibas actionibas. 46sNuptiis. M
Obligationibus. 321 obligationibus quasi ex eontractu. 374 Obligationibus qua ex delicto nascuntur. 38s Obligationibus qua quasi ex delicto nascuntur. 4O9
Patria parestate. 38 Perpetuis ct temporalibus actionibus , ct qua ad heredes s in heredes transeeum. 47 Per quas personas nobis a quiritur. ITO Paena temere litigotium.
496 Per quas personas nobis obitagatio adquiritur. 378 Pasieis judiciis. FOTPupillari substitutione. χο
solvitur. Ss Quibus madis re contrahitur obligatio. 324Quibus modis testamenta in firmantur. 2OR
23쪽
facere testaminum. I8s sui ct quibus ex causis manumittere non possunt. 29 Qui testamenta tutores dari
Quod cum eo contractum est qui in aliena potestata est. 46IRRebus incorporalibus. Is Replicationibus. 48I
Satisdatione tutorum vel curatorum. 83
Satisdationibus. 47ISenatusconsulto Orphitiam. 187Senatusconsulto Terylliano. 183 Servitutibus. . y 7Singulis rebus per fideicommissum relictis. 16o Si quadrupes pauperiem fecisse dicatur. 4 18Societate. 363 Stipulatione servorum. Successione coratorum. 289 Successione libertorum. QOSuccessionibus sublatis qua flebant per bonorum ure
Verborem obligatisηe. 3 TVsucapionibus , ct uno temporis possessonibus. Isr u ct habitatione. 149 Uructu. IUVulari Aubstitutione. 2O
24쪽
Per Tribunianum virum magnificum Magistrum & Ex quaestore sacri palatii, &Theophilum & Dorotheum, viros illustres,& Antecessores,
Emenclatissimi ex editione IACOBI CVIACII. IN EOSDEMIANI A COsTA ANTECESSORIS CLARISS.
IN NOMINE DOMI NI NOSTRI IESU CHRISTI.
p. C.esar FLAVIus IusTINIANVS, Mimanicust, Gotthicus, Francicus Germanicus, Amicus , Alanicus, Vandalicus, Africanus, pius , felix , ι Hym3 , victor ac triumphator, semper Augustus, cupiati legum iuuenturi. MPERATORI AM 1 Majestatem non solum armis decoratam , sed etiam legibus oportet csse armatam ε: Vt Vtrum-
tempus, & bellorum M pacis, recte possit gubernarit& Princeps Romanus victor existat non solum in hostilibus proeliis, sed etiam per legitimos tramites 7 calumniantium 'iniquitates expellens: de fiat tam juris religiosulimus, quam victis ho
25쪽
HAEc Constinitio, ut recte Theophi Ius adnotavit, plenissimum robur his Instit tionum libris tribuit, ut quidquid a Triumviris civilis institutionis constituendae causa relatum est, principalium constitutionum jure censeatur. iis enim divina sui pectoris sensa mandas te intelligitur Imperator . vi Theodosius loquitur in Nov. de Cod. Theodosiani authoritate. & Iustinianus hoc loco , Nosi, sique seuasionibus
Institutisnos co ominum , atque ex Ponerent. Theoph. cire, mς , monitioni
bus , suggestionibus .fluasionibus.
IN MOMINE DOMINI J Sacrosanctum Domini nomen praefari solebant veteres Iurisconsulti Christiani, ut obseruare licet ex veteri Consultatione , quam dedit praestantissimus Cus actus. Et ira in Codice Visigothorum: In nomine Dem1 mi Ua Rex. IMpER. CAEsAR FLAvivs J D. Claudius a Vopisco in Aureliano Flavius dicitur. Et de eodem Trebell. Pollio, Gentes Flavias , qt a Vestasiani , ct Titi,
nolo autem dicere Domitiani I fuerunt, propagavit. Retinuit hoc nomen Constantinus novae Rornae conditor: de deinceps caeteri passini usurparunt, ut docet inscriptio Constitutionum Honorii de Theodosii ad Marcellinum virum clariis. Tribunum de Notarium, in Donatistarum collatione. Reperio dc Reges Gothorum qui ita Hispania nobilissimum regnum constituerunt, Flavios dictos futile. ALAMANI cus, GoTTHICvs, &c. J Quod de titulis devictarum gentium vulgo adnotatur, cuilibet cst in proclivi. Sed hic mos a Iustiniano videtur recentatus . nam superiores Impp. usurpasse non videntur. Pacatus Drepanius in Panegyrico ad Theod. Aug. Si illo saecula mos ille vixisset , quo Romani duces Afacedonici, Cretici, Numamini, de vacabulis deviatrum gentium adoptiviam insigne sumebant: nonne hodie pauciora in annalium scriniis, quam in vestra domus titulis , cognomenta legeremtur, cum 'se Sa vonicus, ipse Sarmaticus , ipse a stemanicus diceretur'
FRAN cicvs J Vindicat sibi hunc titulum Iustinianus ob victoriam, quam de Buccellino Comite a Theodoberto Francorum Rege in Italiam mistb Narses reportavit, authore Marcellino Comite in Chronico. Corippus Poeca Africanus de laudibus Iustini iunioris in fine lib. 3. ubi de Iustiniano patre Iustini loquitur. Quid nostre senior potuit pater, inscie disce:
Sub quo V..ndalici ceciderunt strage t anni. Edomit que Geta, pubes Alemanica, Franci, Sec. IMPERATORIAM MAIEsTATEM J Placet Accursit sententia: nec admitto notam magni viri. Eleganter enim videtur dictum armis decorari, vel ornari. Nam de ornatus armatus dicitur apud Festum,& ornamenta sunt arma Senecae, duobus aut tribus notissimis locis : imo & in l. r. C. depositi. restituta inscriptione ex Cod. Gregoriano, Imperat. Alex. Afestris milhi. Eadem quoque clegantia dicitur armari legibus, qua M. Tuli. armari eloquentia, lib. i . de Inventione.' IMpERATORIAM MAi EsTATEM J Hac praefatione, vel potius confir matione Institutionum, ut Theophilus ait, reddit rationem Iustinianus instituti sui, id est cur animum applicaverit ad restaurandas& concinnandas veteres populi Rom. leges. Ait autem se id facere, quod boni Imperatoris sit, non tum curare ut sortiter ac strenue bella adversus hostes gerantur, sed etiam ut quicumque imperio subsecti sunt ,. in placidissima rerum omnium tranquillitate, & sine controversius domi Vivant. quod utrumque se praestitisse gloriatur , convocatis post tot varios hostes debeIlatos viris doctis & eruditis, ad componendum & concinnandum Ius Civiler quod antea ita in immensum excreverat, ut nihil praeter intolerabilem prae se ferret
26쪽
conssisionem. Imperatoriam autem Majestatem liae pro Imperatore sumi notat Accursus. Sed non satis apposite , ut dilucidὶ ostenciunt haec contextus verba: Vt utrumque tempus risu Dbernari. dixisset enim, gubernare possit. Nec illa verba addidisset , er Princeps Romanus, ere. quare melius est Imperatoriam Majestatem hic distingui ab Imperatore: ut non tam Imperator, quam Imperatoria Majestas armis decoranda, & legibus armanda sit. Et ratio separationis haec esse videtur, quia non est semper idem Imperator: est tamen semper eadem Majestas. Quapropter antiqui Majestatem, ut Deam coluerunt, ejus quasi aeternitatem ostendentes , sive sit in
populo, sive in Rege, sive in optimatibus. Est autem Majestas publica,& altissima dignitas , sic dicta quasi majoritas, sive quid majus , id est summum imperium,&summa potestas. Nec refert qudd Praetor caeterique Magistratus Rom. dicantur habere majestatem, & imperium, L s.f. de Iurisdict. l. xx.F. de Iustitia ct Iure. Nam ista est participara tantum , & adumbrata majestas, quae a Principe tamquam a capite fluit in Magistratum, ut in membra sui corporis, t. s. Cod. ad leg. Iul. Majest. Nec tamen inficior quin possit alias Imperatoria Majestas pro Imperatore sumi: quod & pridem Galienum Imperatorem voluisse testatur Trebellius Pollio, dum ait eum necessitatem Romanis attulisse dicendi Imperatoriam Majestatem , pro
si LEGIBVs OPORTET EssE ARMATAM J Impropria videtur doctissimo vire oculio haec. sed cur ita, non videor cum & jura dicantur armari gladio vltore . I. 3I. Cod. ad leg. Iul. de adulteriis. Ec eloquentia armari, apud Tullium, lib. i.
7 LEGITIMos TRAMITEs ' Vtint. vlt. f. si autem ipse C. de curatori furios& in Constitutione de cance'. digestorum , Omnem tramitem legum esse confusum. Sunt enim multae juris viae, quibus calumniis & fraudibus occurritur, ut eleganter ait Scae-Vota , ι. 11. Is quae in feodem credit. Eadem se a Cur. Fortunatian. initio artis
Rhetor. dixit Rhetoricum tramitem.
Qui uis Rhetorico festinat tramite docturAd eausas legeJue trahi. Vbi rth est legendum Hictus. Vt infra sit r. leviore via ductus. CAL VM MI ANTIvM IN iuvIT AT E s J Calumniator propriε dicitur, qui salsa crimina alicui intendit, i. i. g. calumniari is ad Senatusconsultum Turpist. Lata vero significatione, qui pet fraudem & frustrationem alios vexat litibus , ι. si calvitur 13s. Is de verb. sign. Quomodo hic accipitur, & in tit. de Calumniatoribus 1. ut docet Cujac. in Parati t.
g. I. Quorum utramque viam cum summis vigiliis, summaque providentia, annuente Deo, perfecimus. Et bellicos quidem sudores nostros barbaricae' gentes sub juga nostra deductae cognoscunt: & tam Africa φ, quam ali. e numerosiae provinciae post tanta temporum spatia nostris victoriis a caelesti numine praestitis, iterum ditioni Romanae nostroque additae imperio, protcstantur. Omnes vero populi legibus 1am a nobis. promulgatis vel compositis reguntur.' BARBARIcAE GENTEs J Vt in I. a. s. in Sardinia C. de tw. Prafecti prat. Ast. Nondum redacta. in provincia formam. vi in illo Corippi versu, Indomitas gentes , er barbaera pubdere regna.
27쪽
Cujacius custodite de Paganis accipit, ut apud Prudent. Ita. r. adversis Smmata Sunt hac barbaricis gentilia n/mina Paris, Quos penes omne sit um est, quidquid formido tremendum Uesit, &c. ' BARBARic AE GENTEst Id est Paganae, & quae a Satrapis regebantur,
necdum in provinciae formam redactae erant, antequam Imperio Rom. parerent:
de quibus vide let Anal. de OD. Magistri misit.
TAM AFRICA QV AM ALIAE NvMERosAE PRO v.J Astica generali nomine sex provincias continet, quae nominantur in Notitia utriusque Imperii. Sed & uica speciali nomine provincia dicitur separata a reliquis, ut de Ata scribit Eunap. in Araximo Sophista,&Varro lib. . de tang. Lat. An igitur quod Rit, quam aliae numerosa provincia, intelligendum est de ceteris Africae provinciis, quas numerosas vocat, id est populosas ut idem Corippus Praelatione, numeroslam gentem Avarum, sicut idem Iustinianus t.1. C. de Um.'aspraetor. r. Tantarum novinciarum populos a jugo se Citutis eripere. Sed quid vetat haec verba accipere de multis provinciis, ac gentibus, quae feris universum Romanum orbem inundaverunt , Iustiniani virtute vindicatisa. II. Et quum sacratissimas Constitutiones antea confusas in luculentam ereximus Consonantiam e tunc nostram extendimus cuam ad
immensa veteris prudentiae volumina; dc opus desperatum, quasi per medium profundum cuntos, caelesti favore jam adimplevimus. g. III. Quumque hoc Deo propitio peractum est, Tribuniano V viro magnifico, Magistro , & Exquaestore 'i sacri palatii nostri, necnon Theoptulo S Dorotheo viris illustribus, Antecostaribus nostris squorum Omnium solertiain & legum scientiam,& circa nostras iussiones fidem, jam CX multis rerum argumentis accepimus in convocatis, mandavimus specialiter, Ut nostra auctoritate, nostrisque suasionibus Institutiones componerent: Va liceat vobis prima legum cunabula, non ab antiquis '' fabulis discere, sta ab Imperiali splendore appetere: & tam aures, quam animae vcstra: nihil inutile, nihilque perperam positum, sed quod in ipsis rorum obtinet argumentis F, accipiant. & quod priore tempore vix post quadriennium prioribus contingebat, vi tunc Constitutiones Imperatorias legerent, hoc vos a primordio ingrediamini: digni tanto honore, tantaque reperti felicitate, ut initium vobis A finis legum eruditionis a vo
TRIBvNIANO vino MAc Nisi co J Magnifici nomine donabantur Ulim tantum supremi Magistratus: quin & Reges ipsi. Sic Innocentius III. Carolum Magnum Francorum Regem, Magnificum appellat, in cap. venerabilem. extra. de election.' MAars TRO J Adde ossiciorum. Fuit autem Magistri officiorum excellens dignitas. disciplinam enim palatii Magister ossiciorum administrabat, inselentiumrnores reprimebat, confusa in ordinem redigebat, Senatores ac Legatos, Principis
conspectui praesentabat, illis modum alloquendi Principem dabat. Cuspuuanus invita Aurelii Cassiodori. Diqiligod by Goosl
28쪽
Excivas To J Haec nomina, Exquaestore, Exconsule, Exmagistro, dc Id genus alia, non inflectitntur, inquit D. Augustinus de Grammatica cap. I. Est autem Exquaestore qui quaestura functus est. Quaestor verb suprenuis post Principem Magistratus: unde Corippus in Panegyrico ad Anastasium Q u stolom:
Samma magistratuum, procerum decus, arbiter orbis, Principis auspicio leges ct jura gubernans, Iustitia vindex, &c. Quaestoris autem ossicium fuit, suo ore cogitationes Principis enuntiare, leges dictare , preces ac responsa subnotare, ut constat ex Nov. 31. 9 l. 'ali Od. de diversis r scriptis. Vnde Quaestor, justitiae de legum custos, thesaurus famae publicae, dc armarium legum appellatur a Cassiodoro lib. 6. var formidari Denique is plane Quaestor fuit olun , quem nune Cancellarium appellamus , ut notat D. Cujacius ad dictam Novellam. ' AB ANTIQUI s FAavLIs J Veterum Iurisconsultorum Institutiones intelligit. quae pleraqlic inutilia de obsoleta continebant. Et vide in hanc rem l. I. C. de nudo jure QEirit. tou. NON AB ANTI Is s Anu Lis J Per fabulas antiquas intelligit leges& traditiones usu antiquatas,& rejectas ab usu aevi sui, de quibus videtur loqui, ut& antea in oratione ad Antecessbres, quae praefigitur Pandectis ; vel etiam intelligit veteres Institutiones Cati & Vlpiani, quae inut1lia & obsoleta continebant. IM Ips Is R-vM ARGvMEN Tis J Sic in I. I. C. de lat. liber . toll. cujus fueram pleraeque leges, non autem in rebus ipsis observabantur.
g. IV. Igitur post libros quinquaginta Digestorum seu Pandectarum,
in quibus omne jus antiquum collatum est, quos pep eundem Virum CX- celsum Tribunianum , necnon ceteros viros illustres , de facundissimos consecimus, in hos quatuor libros easdem Institutiones partiri iussimus, ut sint totius legitimae scientiae prima clementa.
g. V: In quibus breviter expositum cst, & quod antea obtinebat, SI quod postea desuetudine inumbratum , Imperiali remedio illumina
tum δε est. etsi IMPERIALI REMEDIO ILLUMINATVM EsTJ Τertuli. in Apologetico , Nonne vos quotidie experimentis illuminantibus tenebras antiquitatis, totam illam veterem ct squalumem legum sisam . novis principalium ne iptorum ct edictorum s curibus truncatis ρ
f. VI. Quas ex omnibus antiquorum Institutionibus, S praecipuo ex commentariis Gaii nostri tam Institutionum , quam rerum cottidian rum aliisque multis commentariis compositas , quum tres praedicti viri prudentes nobis obtulerunt, de legimus, & cognovimus, dc plenissimum' nostrarum Constitutionum robur eis accommodavimus.' 7 PLENI ssi MuM Ro EvR Nos TR ARvM CONSTITUTIONUM IHis verbis Iustinianus Institutiones confirmat, & eis authoritatem legum tribuit.
Ex quo intelligi par est, hanc Praefationem sibi magis Constitutionis rationem vindicare , quam Praefationis; & perinde habenda pro legibus, quaecumque in hoc Institutionum libello continentur , quam quidvis aliud in Iure positum. qu p Op ςr Constitutio appellatur a Theophilo.
29쪽
g. VII. Summa itaque ope M alacri studio has leges nostras accipite,& vosmetipsos sic cruditos ostendite , ut spes vos pulcherrima DVeat, toto legitimo opere perfecto , posse etiam nostram rempublicam in partibus ejus vobis credendis gubernari. D. Cp. XI. Kalendas Decembris,
D. IUSTINIANO PP. A. III. CONS.
INSTITUTIONUM SIVE ELEMENΤORVM
Per Tribunianum virum magnificum Magistrum &Exquaestore sacri palatii, & Theophilum, & Dorotheum viros illustres, & Antecessores,
V s T I T I Α est constans & perpetua voluntas jussuum cuique tribuendi.
Iuri operam daturo definitionem justitiae in hoc aditu proponit conditor hujus libri : ut intelligamus ad justitiam nos esse natos, neque opinione , sed natura jus fuisse constitutum, ut eleganter ait M. Tull. lib. I. vi Iesb. Id veri, intelligere licet ex definitione virtutis, quae animis nostris innata est : sed quodam corporis crasso tegumine circumfunditur. Cum vero studio, atque disciplina detegi coeperit, atque denudari ; tunc in naturae suae modum revocatur , ut acute ad lib. I. de Inventione disputat M. Victorinus. Hoc igitur praestat Iurisprudentia, quae animi habitum ita insormat, ut suum cuique semper tribuere velit. Est igitur Iustitia virtus voluntatis, quae hujus artis praecςptis Letinetur. Hanc autem artem qui tenent, passim dicuntur sapientes, prudentes, Prurdentiores , prudentissimi. & ita videmus in hoc titulo suncta l. i.f. eod. definitiones res, VIrtuus, artis, & scientiae. Virtus est habitus voluntatis. Scientia est habitus intellectus: Scientia enim est quam quis scit, vel intelligit. Ars vero quae consistit,qumvis nemo eam intelligat, cui dat operam Auditor Iuris, ut tandem assequax
30쪽
CAp. I. De Iustitia re Iure. γ
Iustinianus artis Iuris cujus ipse conditor est, tractationem aggressurus, merito scius de Iustitia quam de Iure ait: quia Ius a Iustitia ortum est, dc substantiam capit. hoe fit. in qua Ulpianus ob id admonet, serib Iuri operam daturum prius nosse
oportere, unde Iuris nomen descendat. Quod quia a variis vari8 definitur, notandae est elegans notationis Iustitiae, de Iuris differentia, qua istorum conciliandorum graistia utitur Ant. Contius lib. r. lection. cap. 6.
Ius TitIA Es T coNsTANs J In hac definitione cujus author est Vlp. in I. ro. F. hoc rit. verba haec , constans ct perpetua voluntas . habitum voluntatis demonstrant: ac perinde s nant ac si dixisset Ulpianus, Iustitia est habitus voluntatis perpetud propensae ad jus litumcuique tribuendum. Nam habitus cst qualitas constans & perpetua, id est dissic A mobilis a suo subjecto cui inhaeret, ex Aristotele in
Categoriis, cap. de Qualitate. Quod si durior sortasse haec interpretatio videbitur, propterea quod voluntatem, & habitum voluntatis ; potentiam, & qualitatem; stib;cchum, & accidens, vicissim commutat, qu. ae tamen certum est inter sedistingui: dici potest cum quibuslam non ineleganter, sustitiam hic definiri ab effectu, quod voluntatem officiat constantem& perpetuam in reddendo cuique suum. solent enim Iurisconsidii rem plerumque definire ab effectu, vi ctan usucapionem in l. .f. de υβι - .F. συβσ. donniunt, dominii adeptionem: nam adeptio dominii est ci chus usucapionis. Vel etiam dici potest cum aliis, definitionem hane sapere disciplinam Stoicorum, qua imbutos suine Iurii consultos probat Cujac. ib.26. obsciap. vlt. nam Stoici volebant neminem justumesie, nisi qui ita vi, cret, ut non posset aliter facere quin ita viveret, id est nisi indesinenter justh ageret. Atque ita ex mente Stoicorum, iustitia dici potest constans & perpetua voluntas: quod & doctis C. vir Antonius Contius agnovit. Quod autem sequitur in hac definitione, fusem cuiqιse tribuendi, propria cis justitiae differentia a ceteris virtutibus . nam qui ceteris virtutibus praeditus est,earum plerumque fructus sentit solus. at justitiae habitus aliis prodest & consulit . unde
justitia bonum alienum recte dicitur a Philosopho lib. s. Et hic. cap. 3.
g. I. Iurisiprudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia',
DIUINARUM ATQUE RUMANARvM J Per res divinas intelligit res divini Iuris populi Rom. vi res sanitas, sacras, & religiosas, de quibus in tit. de rerum divis. g. nullius, lib. 2. non res quae pertinent ad Episcopos&Clericos, Ut quidam insulse existimant. Vlpianus cnim qui author est hujus definitionis l. Io.Τ. hoc tis . non potuit Episcoporum, & Clericorum meminisse, quos numquam viderat.' i No Titi AJ Id est scientia, & habitus intellecti ratis, quo nomine Iurii prudentia distinguitur a justitia , quae est habitus voluntatis. '' IusTI ATQUE i Nivs Ti J Hoc necet se fuit adjici , quia non alio fine Iulii prudentia explorat res divinas & humanas, quam ut Just uni ab injusto, aequum ab iniquo discernat.
g. II. His igitur generaliter cognitis,incipientibus nobis exponere jura populi Romani; ita videntur polle tradi commodissime, si primo levi ac simplici via, post deinde diligentissima atque cxactissima interpre
tatIone singula tradantur. alioquin , si statim ab initio rudem adhuc d infirmum animum studiosi, multitudine aut varietate rerunt oneraverimus, duorum alterum, aut desertorem studiorum efficimus , aut cum