장음표시 사용
21쪽
mensurationem , vel utramque vitium . Τπυ-lubre vero nune est Comur, quod eo tempore, quo tale dicitur, aegrotat ; neque obscurum
est quod is hoc ipsum eo , quo dicitur temρ
re aegrotano , vel in consimilibus malam habet temperaturam , vel inis instrumentartis ineommensurationem,uel utrumque. En vero
semper Insalubre, quod ex ipso Naturae orcu, vel pe imam babet temperaturam in piscibur, ον prDnis particulit omnibus, vel aliquabus, veI bis, quae obtinent principatum, vel in instrumentariis incommensuratissimum existit. Similiter autem in his, vel omnibus , vel in aliquibuy, vel illis, quae obtinent princ*atum . Ut multum vero insalubres Corpur, quod ab butur quidem vιtro receis
dit , nondum tamen meHocritatem attingit.
PIRA PHRASIS. Explicata Natura Salubris Corporis cum
luis differentiis, erogreditur Galenus ad expositionem Corporis In salubris, & illud quidem In salubre Simpliciter esse inquit, quod ab ipso Naturae ortu, vel in Similaribus partibus malam habet temperaturam , vel in organicis malam commensuis rationem , seu structuram : vel etiam utrumque vitium patitur: ubi tria specialius notanda occurrunt.
Primum, quemadmodum in definienda Natura Corporis Salubris Simpliciter dictum fuit, illud ab ortu Naturae tale esse debere; ita quoque Insalubre Simmisiter ab ortu
Naturae insalubritatem coiitrahere oporte-Fe, cum oppositorum eadem sit ratio.
Secundum , quod In salubre Simpliciter , ut tale sit, necesse non est, ut utrumque vitium, nimirum malam temperiem in similaribus partibus, malamque structuram in organicis una simul patiatur , sed latis est , si alterutrum horum subeat: in auo differt Natura Salubris Corporis ab Insalubri : Salubre enim convenit cum recto, di bono, ex Aristotele mei b. tex. Io. Bonum autem , ct rectum ex integra causa est , Malum vero
eκ singulis defectibus; ita pariter Salubretum bonam temperiem in Similaribus, tum optimam commensurationem in organicis partibus exquirit, cum ex aggregato ambarum exoriatur; at In salubre congruens cum malo, ad singulos harum conditionum do- sectus emergit: cujus rei non ignarus Galenus, usus est particula disjunctiva, veI,
Tertium , quod licet In salubre simplieiter
Corpus utrumque dictarum conditionum vitium reserre possit, & quod sit interpretatum, sitque etiam incommensuratums hoc tamen 'si daretur , esset omnium In salubrium pessimum . At vero sicut Salubre simpliciter, &omnino, vix mente concipi potest, ita insalubre simplieiter, & omnino, inter Viven tia erit irreperibile. Atqui hoc Insalubre Corinpus utrumque vitium involvens a Sanctorio insalubre Si tieiter Diapantos dicitur 3 In salubre vero, vel in similaribus solum, vel in organicis partibus deficiens, appellatur Insalubre Mustum, sive Epitopost . Animadversione autem dignum est, quod sicuti Salubre Corpus simpliciter illud dicitur , quod firmam, stabilemque Sanitatem pol idet, cum aptitudine resistendi causis aegrotare facientibus; ita e converso , Insalubre Simpliciter Corpus intelligetur illud , quod a nativitate perexiguam , vel nullam habet potentiam resiliendi causis praedictis , ita ut ex quacumque, etiam levissima causa, in aegritudinem incidat, fiatque Insa
lubre Nunc , seu actu aegrotans. Exempla vitiorum , quae hoc loco memorantur in contemperatione partium Similarium , notissima sunt: si nimirum plus justo
incalescant, tepeant, algeant, obrigescant, mollescant, obdurentur, laxentur, contra
hantur: quamvis vix fieri possit , ut ipsae solum assiciantur , dc laedantur, illaesis, & non affectis una simul organicis, quae ex illis
componuntur 3 nec a calore, aut frigore,
aliave Simplici intemperie offendi possint,
sine vitio alicujus causae materialis, unde Intemperies illa proveniat , ut speculanti patebit. Uitiorum vero ex mala consorma tione organicarum ab eodem Galeno receiisentur : si quis cum magno capite Oriatur si porus felleus non ad letu num intestinum, sed ad ventriculum pertingat; si ventriculus rotundus sit , septi transversi motum impediens, & respirationem interturbans, atque alia hujus generis. Transit ulterius Galenus ad explicandum Corpus In salubre ut Nuno, illudque eme inquit, quod eo tempore, quo tale dicitur, aegrotat 3 id est vel malam subit in similaribus partibus contemperationem , vel malam structuram in organicis, vel utrumque 3 ut propterea , quod est insalubre simplieiter, hoc est habet ineptitudinem ad diutius resistendum causis aegrotare facientibus, si praeter ejusmodi ineptitudinem , actualem aegri in tudinem incurrat, fiat In salubre ut Nunc raegrotare autem dicetur, vel quia in similaribus particulis sensibilem intemperiem patitur ἔ vel quia in organicis in commensuri ratum, seu male constructum evadit, puta
22쪽
is quantitate , numero , si tu , figura 3 vel etiam quia utrumque vitium, subit, luxta ea, quae nuper dicta sunt. In salubre praeterea Divantos sive semper, di omnino est , quod ex ipio Naturae Detu,vel pessimam habet temperaturam in simplicibus, dc primis pal ticulis, aut omnibus, aut aliquibus, & praesertim principalibus dictis , vel in organicis est pari ratione incommensuratum, pessimeque constructum .. in muι tum vero , seu magna ex parte Epitopo* In- salubre est, quod ab huius quidem vir o re. cedit, live non adeo vitiosum ell, ut Insalubre
Γιπantos, mediocritatem tamen nondum
attingit, id est non pervenit ad statum Neutrius septieiter quod est Medium inter Salubre Sιmpliciter, dc simpliciter In salubre .
T. II. Uoniam vero is Neutrum Comms triplieiter dicebatur,unum quiadem, quod neutrius erat extremae dispostronis starticus, ahud autem, quonιam uirtusque , ahuda quoniam aliquando huius, ahquando vero altius, Iuxta primum signi a-.tiam, Neutrum erit Corpus, quod exquisite mecum est , o, Saluberramι, o, lasaiaberri-mι Corporis, hujus hoc quidem Simpticiter tale , quod ab r o ortu Naturae ιta es eoυι-rM- ῶ hoc vero ut Nunc , quod in praesentixe ore messium exqvisite misit Saluberrimι, atque insaluberiimι Corporιs. I us autem fi liciter, Semper quidem tale est id , quia in omnibus aetat bar tale Perdurat, ut mi tum autem , quod nonnusias rec0it mutati nes . T. I J Iuxta vero secundum figmearum Neutrum etit Comus, quod ab φso ortu Naturae contrariarum simul es partiems HI positionum , aut scilicet an una parte, aut 3n duabus cfferentibus . In una quidem , si secundum alteram oppositionem sectivarum eualitatum bonam babuerit temperaturam , vel etiam secundiam utramque , sed informatione , vel magnitudine, vel numero startιum, oes situ delinquat r aut contra in las quidem recte se habeat , vel omnibus, via quibuydam, peccet autem in temeratura . In isterent ι-hus veνo partιbus , o' iuxta omnes opposGones potest quicquam simul particeps ede con- marrorum . Et semper qu, dem tale, quia pera mus, araates in eodem perseverat L ut Hab
i tum vero , quodHaqua ex parte evaracit, uavero Ο, Nunc Neutrum erat Comus, Juxιaseeundum rivisitatum, quia vel In parte unabaeo qui dein sibi salubria exsunt, illa vero I alubria , υel in iusserentibus ita assicitur partibus. T-Ι9. Iuxta vero tertium figm-ficatum Neutrum erit Comus, quod atiquandoquIdem saluore, asiquando vero infasiore μνυιces exιstit, ut nonnultis accissit, qui in pu rιlsa satabritate cormrιs vigent, cum Uero adiuveriturem pervenerint, Insalubres eυadunt, aut contra . D uno autem tempore,quod ita est Neutrum exquisite constere nequιι et latiu/ vero si accisatur, contivit. Novi mus autem , quod Nunc dupliciter dicituκ
T. . Salubre igitur, is, Insalubre, o
Neutrum Comus quot modis dicatur, is quale unumquod ue fit, suscιenter e licavimus . De Signis vero deinceps aecendum .
Post definitiones Corporum Salubrium,dcinia lubrium cum adiunctis different iis, naturas Corporum Neutrorum tandem assi gnat, atque cohaerenter divisioni superius alis latae, inquit primo, Neutrum Corpus Primi Significati, idest per negationem utriusque extremi, esse illud , quod excivisite. Hedium est , ct Saluberrimi, & In saluberrimi Corporis , nempe ejus , quod in latitudine sanitatis persectissimum eli , & ejus, quod e converso omnium est impersectissimum . Secundo h jus significati Neutrum S placiter tale ii quit esse . quod ab ipso ortu Naturae ita est constitutum , ut scilicet ejusmodi neutralitatem in medio positam exacte pollideat, habeatque aptitudinem ad persistendum in eadem . Ut Nunc vero Neutrum subdit esse .,. quod in praetenti te mire medium exquisite existit Saluberrimi, & in laluberrimi Corpinris ς at facile ab hoc medio declinare potest. Tertio, Neutrum Ssmρhriter, semper , i ea omnino, dicitur illud , quod in omn: bus aetatibus tale perduiat, propter aptitudinem in eadem Neutralitate perdurandi, licet aliquando ob aliquam externam causam ab hac neutralitate declinare possi, & in aegritudine ira incidere .. Ut multum denique, leumagna ex parte Neutrum Corpus dicetur. quod nonnullas alterne recipit murationes,. non. valde tamen remotas a praeuicta Neutrali rate , eo quod ad eam facile redeat. Atinque haec fiunt Neutra proprii sime tu rapta . Neutrum vero Securidi Significati , seu quod narticeps eli utriusque extremi, Fim-ρhcιter tale quidem eii, quod ab ortu Naturae
23쪽
num , aut stilicet in una parie, aut in duabus differentibus; in una quidem, si particulae primae temperaturam Corporis constituentes , non inter se mutuo congruant, nec
e vicissim eoadjuvent pro bona Corporis constitutione, seu temperatura ι vel si per qualitates temperiem illam constituentes
non se mutuo contemperent, aut in operationibus eonformentur 3 vel si bonam habuerit temperiem, male tamen Corporis totius constitutio constructa sit; vel e contra indifferentibus partibus , si una nimirum fit disposita ad unam habitudinem, altera ad alteram , & oppositam . Neutrum semper secundi significati est, quod per omnes aetates in eodem flatu perseverat. Neutrum in multum, quod aliqua ex parte variat , hoc est, quod magna ex parte est tale. Neutram scilicet dispositionem pinicipans, sed magis inclinantem ad alterum extremorum . Neutrum denique Nune juxta Secundum significatum, esse dicitur, quod ves in una parte , vel in pluribus partibus varias participat disepositiones. Ac clarius Neutrum uι Nunc dicetur , quod in praesenti tempore habet diseposit iones insalubres in una parte, ex mala primarum particularum combinatione , in aliis salubres, vel etiam in una parte adest Salubritas , in alia vero Insalubritas 3 vel denique una pars sana est, alia morbosa , vel quod ad temperiem, vel quod ad organorum con positionem. Et quidem hoc Neutrum in Nane frequentius esse solet Medium inter Sanitatem, de Morbum. Postremo Neutrum Tertii Significati,quod stilicet aliquando unius, Ac aliquando alterius extremi paltieeps sit, definitur illud, quod aliquando Salubre, quandoque vero In lalubre est. Dat exemplum Galenus eorum, ii in Pueritia Salubritate fruuntur, ad Juventutem vero pervenientes In salubres evadunt , aut contra. Debet autem ejusmodi In lalii britas, ut scite advertit hoc loco Sancto. Iliis, non ab eκ ernis caufis provenire, sed ex mala dii positionematurali, ta ob morbos haereditarios; quia, ut supra notatum est, Orpora Praedicta considerantur secundum habitudinem, dc potentiam ab ortu Naturae contractam. Sic namque observamus pleroseque ad virilitatem usque sanissimos vivere, post hanc aetatem obnoxios fieri Podagrae,
Nephi itidi, Tulli, dc similibus , adhuc ob
contractam consimilis luis hereditatem ab assectis Parentibus. Praeterea , si aeque per
vitae cursum mutationes istas Corpus lii beat,ant si plus Salubritatis, quam In lalubri ratis participet, ves viceveria, aliarum disserentiarum Neutrum fiet 3 sicut pariter . si vicissim modo salubritatem , modo insa
lubritatem per aetatum mutationem nanci
scatur , de quibus non est, ut iusius ag mur, cum facillime ex dictis pateat. Ex hactenus dictis de Neutrorum Corporum disserentiis , uniea gravior dissicultas luenda remanet,atque illa est,ad quam nam disserentiam reserenda sint neutra Convale icentiae, dc Decidentiae Θ Quoniam enim exempla Neutrorum frequentiora apud Medicos lunt illorum Corporum, quae mox sunt in Μorbum lapsura, aut nuper a Morbo evasere, quae revera neque aegra, neque sana dici merentur 3 pmpterea dubitatur apud Expositores, cujus generis illa sint, & ad quam classem revocari debeant. Turi sanus
inhaerens Avicennae a. 'Ima doct. I. c. a. ar
bitratur Corpora Convalescentia , di Decidentia reserenda esse ad Neutra primi signi ;-eati, idest per ex lusionein utriuique extremi ι quia , inquit, ejusmodi Corpora mediam sormam habent inter eas, quae Sanis, ecAtigrotist conveniunt 3 atqui haec videtur competere Neutris prιmi signifieari. Sed revera omnia Neutra tum Prami, tum sectiva.
dc Tertii significara, mediam quamdam sormam habent: ob id enim Neutra vocantur, quia Media sunr inter extrema. Rectius idcirco dicendum, pertinere illa ad Neutra somni significatsi quia praedicta Corpora Con valescentia , dc Decidentia participant de utroque extremo , auctoritate Galeni ob. de Consιt. Arι. c. I R. crata ubi Corpora incidentia, dc Convalescentia aliquid causae motis bifieae participare ait 3 quod latius ostendit hoc eodem Q. Aνιιν Μessicae e. 82. Ο S. de sanit. tuens. e.q. quibus in locis, etiam Senes ad Neutra secunditiae cati revocat, lamquam aliquid participantes de Sanitate, dc de Morbo nam Convalescentiam , dc Senectutem vocat ipse Morbos quoidam , vel Sanitates quasdam lubricas r Et Hippocrates de Convalescentibus, a. apbor. tex. II. dixit: suae reliquuntur ex morbis post iudicatιonem , recidivas facere coUMUerunt.
Ex neutris autem secundi signi eati , videntur eadem reducenda potius ad Ne Pra Nane, quam ad alia, in prae caeter Sinculcat Sanctorius boc loco. Peroratione tandem concludit Galenus
Sextum Caput , dc ultimum Primi Libri, inquietas , se iussicienter explicasse Salu bre , In lalubre , di Neutrum Corpus , dc quale unu in quodque sit . Deinceps veroue Signis dicendum. Et hactenus de Pt -- Libro .
24쪽
Quod est VII. in Galano. De Sieris Falubribus.
t autem is ex his salubria quidem, quaecum que prMentem induantsaηitatem , Ο futuram
tam memoriae subqiciunt. Insa lubria vero, quae ἐν praesertam indicant
oegritudinem , is futuram praenuntiant, aι-que praeteritam memorrae subireιunt. Eadem ratione Neutra dicuntur, quae neutram dispositιοnem ostendunt, praenuntιant, ον memoriae subiiciant, cy, quae nihil omnino de di. ρο-ionibus indieant, via mbiI magis saluorem , quam Insalubrem isρ tionem ostendunt, is quae partim quidem salubrem , par-tιm vero Insalubrem taceant diis ιιonem ;ω quae ahquando quidem Salubrem, atiquando vero Insalubrem, is haec quoque se n- dum tria tempora veluti Salubria , O IUa
quam a Vetoloribus Medicis bae omvia, Fι-gna Pranunt aliva,quamvis praesentium , ac praeIeratorum sint indicativa o usus vero non parvus ex Praenuntiativis, atque Indieativis, minor autem ex his, quae memoriae subjιeiunt.
quidem simpliciter , haec vero ut Nunc , quae O bene valentia dicuntur . Falabrium Mmphelter Corporum duplicem diximus esse differentiamHuoniam nonnesia quidem Semper, nonnulla vero, ut Multum essent talia. Et semper quidem, quae optimam constιtutronem Iortua sunt: in Multum vero , quae non magnopere ab illa recesinst.
PARA PHRASI s. A corporibus ad Signa transit, atque illa, non secus ae Corpora di vidit in Salubria , In salubria , ac Neutra . Eκ Salubriobus autem alia praetentem indicant Sanitatem , & dicuntur Diagnostica 3 alta suturam p snunciant , & vocantur Prognostica 3 Salia demum pνaeteritam in memoriam re incant, atque Gnamnestica nominantur. In-
salubria pariter , vel praesentem indicant
aegritudinem, vel suturam prς nunciant. Vel praeterita memoriae subjiciunt. Quod si simul ligna indicent praetentia, praenuncient futura , & ad memoriam revocent praeterita .
Tri temporea appellantur; quia simul tria Tempora demonstrant. Non dissimili raticisne, Neutra subdit dici, quia Neutra dispositionem ostendunt, praenunciant , aut inmemoriam reducunt. Cumque Neutra Signa per ordinem ad Neutra Corpora sint directa, adeoque Primi, Secundi, dc Tertii signimeati, propterea Neutra signa juxta Primum significatum esse docet, quae nihil omnino de dispositionibus extremis indicant, cum Neutrum Primi significati sit per negati nem utriusque extremis vel etiam esse illa, quae non magis Salubrem, quam In salubrem Constitutionem ostendunt. Neutra vero Signa iuxta Secundum significatum inquit esse, quae par rem Salubrem , partim etiam insalubrem dispositionem sigilificant. Demum signa Neutra iuxta Tertium significatum esse, quae aliquando Salubrem, aliquando In salubrem demonstrant dispositionem . Horum signorum exempla ex interius dicendis pate
Praeterea edocet Galenus, quod ante dicta Signa tam Prognostica, quam Diagnostica, ct Gnamnestiua, indiscriminatim a Veruini ioribus Medicis Praenunciativa fuerint appellata , quamvis non omnia suturorum, sed praesentium δε praeteritorum sint indicativa: quod etiam confirmat LI. de ρraesagitione exput bur initιο, ubi inquit: Non esse futur rum tantum Praebetentiam , sed praesentιumersam, O praeteratorum, satu ad olim demou-sra νιι renoerales 3 quemadmodum colligi posse videtur ex primo prognostreorum a. ubi induus praesentiens, , prassiceus coram aegro praesemia , pyreterata , is futura , quae
que Infirmi omittunt , enarrans , creditur agnoscere magis aegri conditionem: une auis ene homines magis se concredere indico. Haec Hippocrates. Et quidem praeterita, vel praesentia , antequam ab Infirmo reserantur,
si a Medico praenotentur , certe praeiciri sana ratione dici possunt , quoniam piaedl
cuntur, antequam ab illis memorentur.
Amplius utilitatem horum Signorum Gais tenus insinuat, atque qX iis ma rem a prae ι nunciali vis, di Indicativis, minorem vero a Rememorativis suturam au ;quoniam illa su-tinum eventum , vel lalutarem, vel letha
lem praedemonstran rande non parum glorieinde ole
25쪽
inde Medi eis accedit, eaque praesentem quo que aegritudinem notam faciunt, quae foditasse ignorata ,. curatio nulla institui posset. Rememorativa vero conserunt solum ad confirmanda ea, quae per signa Diagnostica cognita sunt 3 quin aliquando solum Caucas procata inicas , seu occasiones, unde quis aegrotare coeperit, patefaciunt iaDeniqu juxta superius traditas Corporum, & praecipue Salubrium differentias, signa relaturus , repetit, Corpora alia esse Salubria Simplieiter, alia ut nunc, alia ut Sem. per , seu omnino , alia ut Μultum , seu Magna ex parte. Et semper quidem , quae Optimam constitutionem sortita sunt, ut m rum Uem, quae non. magnopere ab illa recedunt 3. atque de horum Signis deinceps latissime agit ι & primo de signis, optimae
VIII. in Galeno .. De Tignis optimae Constitutionis ..
Horum autem dignotiones sumendae sunt
ab iis , quae secundum essentiae rationem ipsius insunt, is ab iis, quae ex ne cessitare consequuntur , operationibus , symptomatibusque, idest e bus , qui proprie aecidentia vocamur T. 3. Ab essentia quidem ipsa, eorum, quae optimam habent eo 'irtitionem : eommensurataone consilium quidem in callidrtate, frigiditate, humiditate, γ festate: distrumentatium vero, in quan-trtate , ac Numero eorum , ex quibur com-
pomuntur , ac praeterea formatione, situ sta rium fine uiarum , ac totius instrumenti. Exhi vero, quae ex necessitate consequuntur Cou- fmilia, quantum quidem attrvi ad tactum, a medioeritate, quae in mollitie , ac duritie eo Ris: quantum vero ad aspectum, aeolore optimo , c laevitatis, atque hispidiretis medioerrtale . di operationibu3 , a perinfectione, quam is ipsarum virtutem. προ lamus . Ab his vero, quae Instrumentarias
partes eo ςquuntur , e commensuratrone , ω pulebrιtudine omnium tonus Corporis In frumentorum, ae praeterea ab earum, quae ipsis msunt, virguιe ops attonum . irmae uiιur eonsitutionis Corporum signa indica
uva sunt haec. T. 4: Eorum autem , eus ab ipsa deserunt , is adhuc tamen Salubria existavi ποπηuna quidem in consim
Liam tempstratura Uitium aliquod parvum habent; nonnulla vero in Instrumentariorum commensuratione, imboc quoque perexiguum- Aecidit autem boc, vel tu omnibus , HI in aliquibus , aut in utrasque . Vitiorum vero genera eadem sunt cum bit, quae virtutem moriunt, temperatura quadam in Con Dtibus , numerus autem , is formatio , c magnitudo, is sit uae in D frumentarias , u trisque vero communis Unitas ἰ quam forum Continvitatem appellamus . T. . In his aurem ipser gener ιbus sunt Corporum, Insalubrium vitia secundum utrumque Insa lubritatιssi nificatum. Terminus autem, qui
utrum3ue aestinguit , es operationum laesio sensibilis.. cT.cti suae vero ab Utima Comporum eonstitutisne breve aliquid deficiunt, revera quidem is ipsa in aliquo sunt offensa , nant tamen id sensu comprehenditur ἀDistinguuntun vero ex eo, quod magis, mi-n vern operationibus exisιt; is quιa Caa-M , quae aegritudinem pariunt , non re eresistunt . suae autem simplieuer salubria sunt Corpora, di Inguuntuν ob id, quod facile a eausis TUMoribus summotur ἰ ω
quoniam in virore operationum pluramum
deficiunt , in medio autem amborum collocaruur Notra , tum quae exquisite appetuntur , tum quae cum latitudine quadam .. T.IJ suo fit, ut tota Sanιtatra latItudo in tres partes, quarum singulae latiturinem habent non parvam , dividatur: erit autem prιma quiaem Salubrium Corporum, secunda Neutrorum , tertia rasalubrium . Post
quae δειπceps sequuntur , quae iam aegrotant Corpora , quae sensibilibus operarunum laesionibus istinguuntuκ T.8. 1 suae igitur δε-
pravati , aut omnino interrerunt, manifestas babent terminutionex. suae vero ιmbeci Lles edunt operationes, in magnis quidem ἀ-
stantiis, faene discernuntur, in parvis vero ambitia sunt: atque idcirco 3n eo genere noxae collocatur diis tio, quae N utriur contrariorum es particeps , quam is ipsam Neutram diximus anellarit. Ita Aamen ut
horum omnium sensus fit Iudex , non ipsa
Natura rerum in metatur, ut periculum fit
in dogma perpetuae possibititatis incurre . T. 9. Et quidem Fgua sanorum Corporum , sed quae aut Insalabria, aut salubria,
aut Neutra existunt , quantitate distant di ferunt, duobus invicem eant νιιI Ierminis a nobιr statutis , optima videlicet constitutιου corporis, nuper facta aegritudine, ac cranceps cooderaatibus, utra eorum
26쪽
vieiniora sint ea, qua ad exapen Corpαra
venian quae enim proximiora sunt optιmae constitutioni , salubria 2 quae vero ab hac. Ionius distaut , atque ad ea , quae iam aegrotant, magis acestaeunt, Insalubria r quae autem ιntermedis, atque aequaliter ab inriseque distare vιdentur, Neutra erunt. T. I irmae igitur constiIutιonis Corporas iudicιaeuticaυιmus . Eorum vero , quae ab ι adoriunt, tollim sunt πumero geetera, quae in magιν, in minus secari ρ sunt. T. II. in Cum autem in trer latitudιnsr divisa sint, foris Insalubras fi horter inicia trademus t ex λι enim cy retiquae duae latitu. dines innotescent . Generaliter igitur prius a nobis in eo, quem de optima constrauitone se monem habuimus , victum est . Spe eialiter autem nune dicetur , F prius par- res diviferamus.
P Lura docet in hoc Capite Galenus, 3c
primo, postquam Salubrium Gorporum differentias retulit, ut sortasse ostenderet , ab illorum , utpote perfectissimorum , dia- gnosi se incepturum, mox subdit: horum, idest Salubrium Corporum dignotiones in universum ex tribus sontibus sumendas esse νvidelicet ab his , quae secundum essentiae rationem ipsis inlunt , sive a substantialiter
inhaerentibus : ab his, quae ex necessitate consequuntur, operationibus', sive ex necessario consequentibus, actionibus, &ese
fectibus: & demum a Casibus, qui proprie
Accidentia dicuntur. Substantialiter inhaeis rentia appellantur ab eodem, Temperamentum partium similarium, & organicarum Structura, seu Composit io. Et quidem Temperamentum dicitur apta dispositio necessaria adesse, & conservari millorum; quin ab eodem Galeno I. de usu partium cap.6. I. metbM. cap.α Οε atibi. Dicitur Natura , seu Proprietas in quarto modo dicendi per se miliorum. Compositio pariter , lavStructura partium organicarum, constitutionem ipsarum, & essentiam constituit νneque enim per aliud pars organica , seu dissura daris talis est , quam per Compositionem. Quae ex necessitate Consequuntur operationes, ita intima partium Naturam mitantur, ut ab earumdem partium sive simplicium , sive Compositarum constitutione inseparabiles sint 3 unde Signa desumpta ab operationibus longe fideliora caeteris esse δε- Ient . Hinc fallitur Turi sanus existimans erationes separari polis a Sano, vel aegro
Corpore, puta dormire, concoquere, nuis triri, &c. nam sumpsit operationes in acta secundo, seu in exercitio , non autem inhabitatione , ac in subjecto ι quemadmodum , licet Risus, seu actus regimendi sit separabilis ab Homine, non tamen ab illo seiungi potest Risus, ut est habitudo ridendi , tamquam proprietas essentialis illius ιquamobrem Galenus I e iusser. morb. c. I. considerans, quod dum quis dormit, licet nulla ipsius pars moveatur, aut Operetur , sanus tamen est: quoniam icilicet non ab exercitio operationum , sed ab habitudine νleu potentia ad operandum, bona s, vel malas Corporis affectiones deducere oportet sproinde inquit: suoniam is dormientes, aut alioquin in tenebrit, otio degentes, auxsaepe iseum bentes , neque ulla Comoris parte movemur, neque alicujra rei extrinsecae fensum habemur, πιbilomιπus sani sumus: Niso perspicuum es, quod sanitas Non operat umeς
sed potentia potius est delfinienda . Haec ille At quid pro Casibus, proprie Accidentibus dictis, ipse intellexerit, gravior est hujus loci difficultas. Omissis autem aliorum
expositionibus, rectius dicendum cum Scia.
Codice Symplomata , pro Casibus legi, quae tamen non proprie sumenda pro iis, quae sequuntur morbum , ut umbra Corpus, si duri habet idem Galenus tib. de diff. θ tom.
.a. neque communiter accipienda , prout
omne id significant, quod praeter naturam est , quemadmodum accipi posse docetur ab eodem Galeno eod. lib.I. c. I. hoc enim pacto Symplomata non possent eme unum ex tribus principalibus signis,quς optimam Salubrium Corporum constitutionem attestantur : sed communissime sunt intelligenda , prout non solum significant, quae praerer naturam sunt, verum etiam quae sanis accidunt, sicuti usu pant a Galeno I. metboi c.8. 23 9. ubi quae lanis sunt Accidentia , aegrotis dicuntur Symptomata δ quin ex graeco Codice inh κ' tevtu legitur 3 quae propriae in Sanis ima: , idest Accidentia dicuntur . di cuntio, ab his tribus fontibus particu laria Signa deducit, & explanat, proindeque ait , Salubre Corpus dignosci ex optima temperie, seu contemperatione Primarum s qualitatum in partibus similaribus , di ex bona structura , seu consormatione , consistente in debita Magnitudine , exterminato Numero , convenienti Si tu, naturali Figura , ct Ductibus expeditis partium organia carum; quae sunt conditiones eorum , quae dicuntur essentialiter inhaerentia.
27쪽
Dignosci Insuper subdit ex necessario conis
sequentibus , tum partium similarium M. nam temperiem, tum partium organicarum meliorem structuram o nempe, ut interpretatur Scianus hoc loco, ex robore, & excellentia virtutum in tuis operationibus, videlicet, si bene ratiocinetur, ac imaginetur,
si acute videat, & audiat, si perfecte concoquat , & appetat, &c. Praeterea per ea, quae sensibus subjiciuntur, praesertim Tactui, & Uilui illa colligit. Et quidem Tactum in Corpore Salubri
percipere mediocritatem in mollitie , ac duritie ι Uisum vero observare colorem Optimum , atque moderantiam lenitatis , hii piditatis in pilis , & in partibus organicis rectam commentu rationem,ac pulchritudinem omnium totius Corporis Instrumzntorum .
Uerum , non hinc quis existimet ab his solum Signis optimam salubris Corporis constitutionem esse deducendam; sed a pluribus aliis, de quibus tu se agitur ab eodem Galeno in librιs de Temperamevtis , de Naturalibur facultaιιbus, & alibi: Meminit autem hic dumtaxat praecipuorum , quo niam Methodus infinitiva expostulat brevitatem , qua summa rerum Capita tanguntur, & memorantur. Tertio, a modico recessu ab his enarratis
Signis Corporis persecte Salubris , recolligit Signa Corporis Salubris , ut vilium , atque inquit; illud parum deficere a praecedenti , adeoque leve aliquod vitium habere, vel intemperie partium similarium , vel in com. mensuratione Organicarum, & vel in omnitas, vel in aliquibus, vel in utrisque . Hinc vel partes Similares parum .intemperatae erunt, vel organicae aliquod virium patientur , aut in magnitudine, aut innumero , aut in situ &c. vel Unitas utrisque communis leviter soluta observabitur. Distinguitur itaque Corpus Salubre ut Multum a Sa-Iubri ut Semper, per aliquod parvum, ac perexiguum vitium in temperatura , aut incompositione ι Unde fit, ut quemadmodum Saluberrimum Corpus Semper , seu omnino , omni vitio carens , vix in Natura repetibile sit : ita e converso, Omnia sere Comora , quae Salubria judicantur , ad Salu .ria ut vitium reducenda sint. Quarto , quoniam Salubria ut inhumaliquod exiguum vitium admittunt, ut illa distinguat Galenus a corporibus In salubribus, docet terminum, qui utraque ditim. nuit, esse sensibilem operationum laesionem. Hinc In salubrium Corporum vitia in univeristum, vel in Temperie, vel in Compositi
ne, vel in Unitate consistere, adeoque signa illorum an his pariter derivare. Oporintet autem , ut Corpus In salubre actu aegrotet, sensibile vitium pati, quod non niti a sensibili operationum laesione dignoscetur . Caeterum si operationes laederentur sensibiliter , In salubrem Nunc, seu actu morbO- sum Corpus non constituerent , cum sanitas latitudinem habeat, & tunc dicitur extra limites naturales divagari , cum operationes iensibiliter sunt laesae. Λtque hinc Galenus I. de diebus Acratoriis, initium aegritudinisi abilivit saetendum esse a sensibili operationum laesione: & Avicenna , postquam se-hrim definivit per calorem adauctum , subdit, non a qualicumque calore , qualis est ebriorum, & irascentium. febrem constitui. sed illum debere esse excedentem , dc extra limites naturalitatis adauctum .
Quinto declarat Galenus, quibus Signis distingui debeat Corpus Salubre ut mitum a Corpore Salubri ut Femper, atque ait, Corpus Salubre ut semper a Salubri ut Miatum adeo parum differre, ut eorum differentia sensu minime percipi queati etenim salubrevi mittim,eodem modo tactu apparere tem
peratum inquit, ac Salubre ut Femper , dc visu aeque coloratum, obesum, aut gracile, sicut illud ι solum vero differentia aliqua sumi poterit a persectione operationum . nam persectiones erunt in Salubri ut Semper, quam sint in Salubri ut Multum 3 quin emcacior erit potentia resistendi causis aegrotare facientibus in illo, quam in isto. Simpliciter
vero Insiaubria Corpora internoscentur ex eo, quod facile a causis, quae morbos insem re valent, superantur, & a persectione operationum plurimum deficiunt. Inter haec deinnique collocabuntur, quae Neutra exquisite, seu D licuer appellantur, tamquam media Salubrium , di In salubrium Corporum, Sexto. ex his omnibus deducit totam Sanitatis latitudinem tres in partes dividi: Primam esse Salubrium : Secundam Neutrorum : Tertiam In salubrium Corporum . Post haec deinceps 1 equi subdit Corpora , quae jam aegrotant, sen si bilibus operationum Iet fionibus a Superioribus distincla , dc in latitudine Morborum posita. Septimo, ut commodius distingui possent Corpora Insalubria, dc rara , a Salubribu ,& Sanis, in latitudine Sanitatis positis mec non Salubria inter sese , dat Signa desumpta a triplici genere operationum laesarum. Haec namque laedi possunt abolito, depravate, o imi te, ex doctrina ejusdem tib. de Effer. θmμ. modo Sana , di Salubria corpora disti
28쪽
stinguuntur ab aegris i & Insalubribus peractiones abolitas, re depravatas 3 quae in veniuntur quidem in aegris minime vero in Sanis. Ubi peractiones abolitas non sb. Ium simpliciter ex t inciae intelligendae iunt , sed quae ad sensum abolitae, & extin die Uidentur, sive in genere Opersionum Animat lium, sive in genere operationum Vitalium,& Naturalium ἰ In Sanis autem , & Salubri.bus Corporibus inveniri possunt actiones diminutae, dummodo non multum a mediocritate recesserint, nam alias sensibilem Iaesonem paterentur. Itaque cui optime exponit Turi sanus 'intentio Galeni in hoc textu eli declarare, qmenam lint sensibiles onerationum laesitones, quibus Atigra a Sams, ct Sana inter se inqicem internoscantur 'nam Sana ab AEgris per actiones abolitas , vel depravatas, Sana vero inter sese peractiones diminutas , sed absque multo recessis a mediocritate, & intra Sanitatis Ism1- res. Hinc qui de visu acuti E. g. aliquantulum hebetata. onqueritur, Sanus dicitur, licet diminutam actionem petiatur , qtria scilicet diminuta haec actio videndi non tan-ra est, ut extra limites Sanitatis ςxtendatur. In his autem distinguendis , ait Ga-Ienus , sensum 'dicem esse debere ,rnua vero ipsam rerum Naturam, qui si natura judev l a tueretue, incideremtis in Dogmarem δε- , seu perpetuae passibilitatis: id eit i rteret asserere , Corpora perpetuo aegrotare, neque posse in Natura inveniri Corpus proprie sanum, quod est maximum
anconveniens. a ) unde dicebat idem Gau, lanus 3. 3. libro bHu' operis , rexi. II. Nisi opestationi ρ Lem sensibilis fanitatem ab aegrimaene separet, sed qualisatem tan.
tummodo disp tionis introθιciamur perpetuae passibiistat s dogma' necessario recipis. is, cum mulius fit 3 θυι omneI operationes optimay babeat. Haec ibi. octavo docet, quod Signa dicantur Salubria , insalubria, & Neutra ex eo, quia ma gis , vel minus accedunt ad optimam constitutionem, vel ad oppositam , nempe aegritudinem 3 ut 1 ropterea, quae viciniora sunt saluberrimae constitutioni dieantur Salubria 3 quae vero ad aegritudinem magis accedunt , In lalubria i qme demum in medio p sta, non minus ad hanc, qoam ad illami linant, Neutra vocantur ἔ 6c probi operationes persectiores, vel impersectiores fue-
Et quidem Comur sde a Deo constru
Eum' oretuit esse Simpliciter salubre ri Itemque Go pus Christi Domini.
rint, statum, ves Salubrem , vel Insalubrem, vel Neutrum deamnstrabunt. Tandem concludit hoc caput Galenus inis quiens , in posterum se traditurum Signa In lalubris Corporis 3 nam cognitis Signis Salubrium mox memoratis, nec non Signis In lalubrium Corporum insta reserendis, facicile quoque internoscentur Signa Neuir rum , quae media sunt inter Salubria , &In salubria. Verum antequam Signa Insalubrium Corporum' proponat, de generali partium Corporis divisione verba facit, de qua sequenti Capite .
Iusti sine Differentiae partiunx.
) in t vero earum quatuor unis seo sὰ differentiae, quoniam NonnuL
quae vero ab ipsiy oraginem babent: aliquae nec aliarum gubernationi praesunt , neque ab aliis gubernantur , eum insita/ babeanta Natura' potentiar , a quibus reguntur
quadam vero sunt , quae insitas simul, chaliunde emanantes habent. Prineipia igitur sunt Cerebrum , Cor , mpar , Dicuo . Ab bis vero ortum habent atque eisdem
δει indullae Cerebror Corvi vero Arteriae e
Mediati Venae ; ipsa vero seminalia vasa Testituis . suae'aurem a se sis gubernam tur, sunt Cartilago , ον, Copala, seu LLeamentum , Membrana, Adenes , adeps , , Caro fimplo . Reliquae vero partes cum uua cum istis babeam ex seipsis regimen ἡ, arteriis, nervis , or venis insuper egent 'capillorum autem , atque unguium neque regimen ullum est, sed generatιo tantummodo . Hae igitur sunt partium differentiae
T melius Signa,Ιnsalubrium Cor Erum percipiantur, proponit hoc locω Galenus partium humanum Corpus componentium praecipuas quasdam differentias ι earum scilicet , a quibus ultimo dispotiuntur ad actiones peragendas, & a quibus perturbatis, alteratisquos caeteras quoque tum tbantur, alteranturque propterea totus EP
29쪽
in hoc Capite , ut explicet , enarretque partes tum Principes, tum subjectas. Primum autem quatuor differentias partium Iroponit , mox vero easdem exemplificat, : determinat. Inquit itaque, ex partibus humanum Corpus componentibus alias esse Principales , quas ipse Principia vocat, dc alias, quae ab illis originem habent: nonnullas praeterea esse inde pendentes, quaeque a seipsis reguntur, nec aliarum dominio lubjacent, aut ab illis aliquid e iugunt; quasdam denique, quae insitas quidem operandi potentias habent, sed tamen egent in fluxu a superioribus delato . Primi generis ponuntur Cerebrum, Cor, Hepar, dc testes. Secundi generis Nervi ,Αrterrae , ct Venae. Tertii generis Oisa , Li gamenta , Cartilagines. ultimi denique generis reliqua viscera, nempe Pulmo, Ventri- eulus , Lien, Renes. Cumque de Capillis, &Ungvibus quis dubitare potuisset, in fine Capitis addit, illis nullum regimen competere, sed generationem solum,idest non esse partes viventes Corporis, adeoque praestare solum
usum, non vero actioneni exercere e verum
singula perpendamus , & examinemus De Principatu partium vetusta nimis apud Μedicos quaestio est, & frequenter in Sch lis agitata , potissimum inter Aristotelicos, ct Galenicos, quorum primi solum Cor , secundi vero etiam Cerebrum, & Hepar , atque ex hoc Galeni loco, Testes ad huc ad . miserunt , quibus alii addidere Uentriculum , Pulmonem , dc Denem. At vero quid in hoc iit a nobis determinandum, abique eo , qtod a Galeno recedamus breviter aperiemus, examinata in primis Natura . cum necessariis conditionibus , ad Partis principatum requisitis. Principem partem Galenus nedum hoc lineo , sed alibi etiam passim expressurus, ali. quantulum varius sane vitus est. Lib. etenim S do ulu partium e. 7. partem Principem dincet triplici necems statui posse , aut relatam
ad vitam simplicite , Raut ad vitam commin. diorem, aut ad utriusque conservationem ,
de speciei pariter propagationem. Ad vivendum simpliciter, subdit, I 4. ejusdem om-νIs e. I. partes necessarias esse, Cerebrum ,
cor, di Hepar : Ad commodius vivendum oculos. Nares, Aures: Ad ambarum con servat. onem, Ventriculum: Atque ad. Speciei pio pagationem Testes , Pudenda , Acuterum , sed clarius Loe de placit. Hippocr. 9, Platon. e.4. On 6. Principem partem dicit esse,qiae iis, quae ex se oriuntur, vim , vel materiam saltem suppeditat, atque impartitur. Hinc sere communiter deducunt, tres praecipuas conditiones ad Partis principatum requiri. Primam,ut sublectas partes Uberner, ab illis non gubernata, ideoque influxum ei Ddem communicet,eumdem influxum non recipiendo.Secundam,ut vim,vel materiam faltem toti corpori transmittat. Tertiam, ut sit simpliciter ad individui vitam necessaria .
At his positis, pler que haud facile susti
neri poterunt pro Galeno , praesertim si res d Autopsiam , dc ad Anatomen referatur. Quamvis enim Cerebrum,& Cor partes corporis principales statuere velimus, eo quod illae influere videntur in Corpus,sintque simpliciter ad vitam necessariae : si tamen vitae commodum, & diuturnam ejusdem conservationem attendamus, prosecto etiam ven- . triculus, organa sensuum, Pulmo, aliaeque partes plura imae inter Principes reserendae eis runt , cum sine iIlis vel diuturnam vitam ducere nequeamus, vel saltem infelicem admindum vivamus. Praeterea Hepar in consortium Principalium partium collocare repugnat Anatomi qua jam satis superque C . . I at,omnino ab aflignatis conditionibus illud
deficere: neque enim vim, neque materiam toti Corpori communicat, cum potius recipiat Sanguinem, qui nutritioni partium superfuit, per venas remeantium . Facta siqquidem ligatura in quacumque vena printer cavae ascendentis truncum Cor pertingentem tumor conspicitur in parre extremum Corporis respiciente inanitus ex adverso, quia parte Iecur spectat: quin de valvulae per Iongitudinem venarum dispositae id ipsum quoque mani seste attestantur 3 admittunt namque illae refluentem sanguinem, admissum vero verius Iecur ι omnino proh bent, ne relabatur. Ulterius Chylum Antiquioribus creditum in Hepar tendere , potius per thoracicos tubulos Cor adire , nuperrimς observationibus innumeris demonstrarunt Pecquetus, Van-HOme, Thomas BarthoIinus, Blasius, Stenonius . aliique plures , ut propterea de re hac amplius dubitare , est stultitiae argumentum. Et quamvis Harve
aliquando visum fit, aliqualem saltem po tionem Chyli, venas Melaraicas subire., bc venam Portam , ct Iecur ingredi; conti 1 rium tamen evicit Thomas Bartholinus iuspicitertis Anatomicis, dissertatior de Re- pate Exauthorato , Ο cumulaIo . Haec porro si innotuissent Galeno, proc*ldubi' a consortio Principalium partium Hepar elimina set, quemadmodum de Naturali Spiritu inisecore genito valde dubitat Ia. meth. e. I. Nitamen in gratiam Galeni dicere velimus,hic
30쪽
eum de principiis, seu origine solum quarumdam partiun. mentionem lacere volui sse, qua ratione Cerebrum principium , di origo Nervorum est , Cor vero Arteriarum , & Ηepar Venarum 3 eum observemus ductus illos , qua parte majores ,
ct latiores sunt, in ipsis implantari Testes insuper, quamvis hoc loco inter
Principes partes Galenus connumeret, alibi tamen excludit, & tres tantum enumerat partes Principales , Cerebrum , Cor , ct Hepar , ut legere est T. de usu pari.
pluries ; quin si Principia hoc loco dixit
esse , ex quibus reliquae partes originem ducunt, quaenam quaeso partes, qui re ductus ex Testibus pronascuntur Θ Certe nulli patent ex Anatome . At dices , unde igitur est, ut castrata animalia hebetiora evadant , licet pinguescant p proculdubio e resectis Testibus masculeum robur deperiisse fatendum. Omissa Aristotelis reseponsione, pinguescere dicam castrata animalia ex abundantiori glutine sanguini ingenito , di plurimum partibus applicito, quod eaeteroqui per vasa seminalia in Sper-ma transire debebat : a copiosiori autem substantia glutinosa vis Sanguinis , indeque robur corporis obtunditur 3 unde fleui Sanguis nutritioni aptior evadit sic e converso vivificandis partibns fit ineptior . Sed & idem Galenus I . de Iemine eo. II. Testes dixit principia dumtaxat esse bene
4 vivendi: & quamvis Testes ejusmodi sint,aet nedum Corpori vigorem conserant, sed etiam saecundum semen reddant, non ta- . men sunt simpliciter ad vitam necessarii: quae conditio omnino necessaria videtur esse partium Principatus 3 iure ergo fere communiter munus hoc illis denegatur . - verum si eorum , quae superius ex Galeno retuli mus, meminerimus, erunt tamen Testes ad Speciei propagationem necessarii. Non minus enim vivens quodlibet ex
insita Natura,sbi iesi contulere debet , quam pruriae speciei propagationi , d
mmento Aristotelis 8. de histor. Animal. p. I. ejusdemque Galeni Iq. do usu pa rium eap. I. Atqui hoc loco Galenus latiori significatione Principia , seu Princiis
res partes sumpsit ex dictis. Unde autem Seminis faeeunditas, & generandi vis accedat , alibi a nobis explicatum in Parte medicinae Theoretica.c AP u T. ' V.
T. 13. T Nuieta autem singularam te er
x rura,sumpto a Cerebro initId, deinceps diomast sunt vero quinque universa genera , quae t sui naturam ostendunt. Primum quidem rotius Capitis i positis: secundum vero sens/liam Uerationum vistus, vitium: , tertium activarum: quartum earum, quae renent princiρatum: is quinrum naturalium. Aliud vero genus, praeter baee omnia . est ea, quae ab extrinseris aecursa ntibus advenit anteratio. Et quidem ratius Capitis disposito rae magnitudine, θ' figura sumitur, atque captain
P g R A P au R A S r s. Cum dixisset superiori capite Galenus, Rpartibus principalibus Teliquas.sublectas parte , emo di totum corpus assici posse, eo quod vis quaedam , seu influxus , aut naateria exinde luggeratur 3 propterea hoc Capite Cerebri temperierum Indicia Pramum refert, quibus scilicet dignosci possit, num
illud ad calidum, vel ad trigidum inclinet ,
subindeque diudicetur de reliquarum partium lubIectarum temperatura. Antequam autem singulatim intemperierum Signa afferat, ponit quinque generales fontes signorum,un
de singuli desectus , eorumque indicia deduci
queant, ad internoscendas quascumque Cermbri intemperies, intra Sanitatis tamen limites. Nam Intemperies, seu Dylarasia ex doctrina ejusdem Galeni tum diis , tum in libera de re eramentis, ἐν Hibi, duplex esse potest: altera Naturalis, quae in latitudine sanitatis ponitur: altera omnino Praeternaturais .lis, delapsa nimirum in morbi eonfiata. Inquit idcirco, quinque esse genera Signorum, quae Cerebri naturam ostendunt. Primum de lumitur a totius Capitis dii positione. Secundum ex Sensilium operationum ad Cerebrumperi nentium virtute, seu robore ι dc vitio, seu desectu . Tertium a bona , vel mala Ope rationum activarum assectione 4 Qt artum a s vi, di habitudine operationum , quae princiis patum possident. Quintum denique ab op rationibus naturalibus. His quinque tibus, tamquam praecipuis, di principalioribus , adjicit alium ab extrinsecis delum pium I puta a juvantibus , Ac nocentibus.